آشنایی با ،خانه کارگر _حزب اسلامی کار

1394

حزب اسلامي كار بعد از انتخابات هفتمين دوره­ی رياست جمهوري (1376)[1] از بطن خانه­ ی كارگر[2] به دبيركلي ابوالقاسم سرحدي‌زاده، با كاركرد بيشتر سياسي و كمتر صنفي به­وجود آمد[3] و در تاريخ 5/11/1377 از وزارت كشور اجازه­ فعاليت يافت[4] و در تاريخ 29/11/1377 به­طور رسمي فعاليت خود را آغاز كرد.[5]

از جمله اعضاي فعال حزب اسلامي كار عبارتند از: ابوالقاسم سرحدي‌زاده، سهيلا جلودارزاده، علي­رضا محجوب، عبدالرحمن تاج­الدين، احمد يارمحمدي، مهدي كنعاني، مرتضي لطفي، فرزين نگارستان، محمدرضا بادامچي، محمدحسين گلرخيان، داود دارابي، سيدابوتراب فاضل، پرويز بصيري، سارا فرزاد، بهمن يعقوبي، علي فتاحي، مهدي سليماني، امير ياراحمدي، علي شعمداني حق، داوود حيدري، فروغ عليپور، سيدحسين رسولی، علي­رضا محمودي، سيدعباس احمدي، ناصر ناهيد، كرمعلي احمدي، حميد سليماني، اسماعيل حق­پرست، مريم كشاورز، محمد بخشعلي، فهيمه بروز، محمد كرازلو، مسعود توانا، علي حسيني خطيباني، فاطمه وحدت، محمداسماعيل منتظري، محمدحسين اسلامي، ليلا پهلواني، كاوه جابري.

زمينه‌ها و عوامل شكل‌گيريي حزب اسلامي كار

پس از وقايع سال1360 و انحلال حزب جمهوري اسلامي، شاخه­ی كارگري اين حزب منحل شد و با نام خانه­ی كارگر جمهوري اسلامي به فعاليت خود ادامه داد و داراي تشكيلات نسبتا منسجم در سطح كشور شد.[6] اين تشكل به­عنوان مدافع حقوق كارگران در جمهوري اسلامي ايران را علي­رضا محجوب، حسين كمالي، علي ربيعي، رضا محمدولي، محمد دانشور، اسرافيل عبادتي و محمود اسدي تأسيس كردند و در تاريخ 15/10/1370 از وزارت كشور اجازه­ی فعاليت گرفتند.[7] در انتخابات مجلس پنجم[8] خانه­ی كارگر، با گروه كارگزاران سازندگي كه داراي ديدگاه­هاي راست مدرن[9] بودند ائتلاف كردند و در هنگامي كه اكثر نيروهاي چپ به دليل رد صلاحيتشان يا به دليل اعتراض به عملكرد شوراي نگهبان از صحنه­ی انتخابات خارج بودند با آراء قابل ملاحظه‌اي وارد مجلس شدند. در اين دوره نامزدهاي اصلي خانه­ی كارگر يعني علي­رضا محجوب، ابوالقاسم سرحدي‌زاده، و سهيلا جلودارزاده به مجلس راه يافتند و در مجلس پنجم جزء ائتلاف نيروهاي چپ و كارگزاران (مجمع حزب­الله مجلس) در مقابل جناح اكثريت مجلس كه اكثرا از جناح راست سنتي[10] يعني جامعه­ی روحانيت مبارز و جمعيت موتلفه­ی اسلامي بودند قرار داشتند.[11] در انتخابات دوره­ی هفتم رياست جمهوري، خانه­ی كارگر در ائتلاف جبهه­ی دوم خرداد از سيدمحمد خاتمي حمايت كرد بعد از انتخاب شدن خاتمي به رياست جمهوري و در راستاي تحقق شعارهاي رئيس­جمهور مبني بر توسعه­ی سياسي عده‌اي از اعضاي مركزي تشكيلات خانه­ی كارگر تصميم به ايجاد حزب جديدي به نام حزب اسلامي كار با كاركرد بيشتر سياسي و كمتر صنفي گرفتند.[12]

در واقع حزب اسلامي كار قصد پُر كردن خلائي را دارد كه در خانه­ی كارگر وجود داشت و تا حدودي اين نهاد از فعاليت سياسي منع شده بود. به اين ترتيب فعاليت سياسي در ميان اقشار توليدكننده خصوصا كارفرمايان گسترش يافت. به­عبارتي خانه­ی كارگر مأواي اقتصادي كارگران و حزب اسلامي كار مأواي سياسي آنان است.[13] هدف حزب كار ايجاد تغييرات عميق در ساختار اقتصادي براي رشد و توليد صنعت و ايجاد تحولات فرهنگي و اجتماعي مي‌باشد. براي دست‌يابي به اين هدف بايد در ساختار قدرت سياسي موقعيتي براي توليد ايجاد مي‌نمودند و مادامي كه در اين ساختار سياسي نيروهاي مولد و نمايندگان آنها جايي وجود نداشته باشد اين اهداف مهم دست نيافتني است. اگر جايگاه مناسب را در هرم قدرت پيدا مي‌كردند به اين اهداف مهم دست مي‌يافتند و اصلاحات اقتصادي مورد نظرشان با مشكلات كمتري تحقق مي‌يافت.[14]

ابوالقاسم سرحدي‌زاده (دبيركل حزب اسلامي كار) علت تشكيل اين حزب و جدايي آن از هسته­ی اوليه­ی آن يعني خانه­ی كارگر را چنين بيان مي‌كند: «خانه­ی كارگر نهادي است كه براي پيگيري نيازهاي صنفي جامعه­ی كارگري تشكيل شد و كمتر محتواي سياسي دارد. از آنجا كه خانه­ی كارگر به اين نقصان در مجموعه­ی خود پي برد تصميم به اين گرفته شد كه حزب اسلامي كار به وجود بيايد. اين حزب در واقع از بطن خانه­ی كارگر و بنا به ضرورت فعاليت‌هاي سياسي كارگران تأسيس شد تا به­عنوان نماينده­ی سياسي مجموعه­ی نيروهاي مولد كه بخشي از آنان را كارگران تشكيل مي‌دهند، از تمامي ابزارها از جمله ابزار سياسي براي ارتقاء توليد و اعتلاي مفهوم كار استفاده كند».[15]

مرامنامه­ ی حزب اسلامي كار

1. فعاليت در چارچوب قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران.
2. استقرار عدالت اجتماعي از طريق تأمين حداقل زندگي براي همه.
3. تكيه بر ارزش كار و ترويج و نفي هرگونه استثمار و تأمين رفاه بيشتر نيروهاي مولد جامعه.
4. صيانت از ارزش­ها و دستاوردهاي انقلاب اسلامي و تلاش در جهت تحقق فرهنگ ناب اسلامي.
5. توسعه و تحكيم آزادي‌ها و دفاع از آزادي قلم، بيان و اجتماعات.
6. دفاع از حقوق قانوني و صنفي اقشار مختلف مردم از جمله اقليت‌هاي قومي و مذهبي و گروه­هاي صنفي.
7. تأمين حضور فعال و گسترده­ی زنان در تمامي عرصه‌هاي اجتماعي و سياسي.
8. افزايش آگاهي‌هاي لازم در بين اقشار جامعه خصوصا جوانان.
9. تآمين اجتماعي فراگير از محل درآمدهاي عمومي.
10. حمايت از جوانان تا زمان يافتن شغل يا حداقل درآمد مناسب از طريق آموزش‌هاي فني و حرفه‌اي و پرداخت مستمري.
11. ايجاد انگيزه­ی همگاني و بسيج ملي تمامي نيروها و امكانات موجود براي توليد كالا و خدمات.
12. تلاش براي عينيت بخشيدن به وجدان كاري، انضباط اجتماعي، نظم اقتصادي و قانون‌گرايي.
13. اصلاح ساختار آموزش كشور و توسعه­ی آموزش‌هاي فني و حرفه‌اي،‌ عمومي و مالي.
14. تلاش و اهتمام در جهت تحكيم فرهنگ غني اسلامي و تأكيد بر ارزش‌هاي ناب فرهنگ ايراني- اسلامي.
15. سياست خارجي حزب براساس نفي هرگونه سلطه‌جويي و سلطه‌پذيري و عدم تعهد در برابر ابرقدرت‌هاي سلطه‌گر، حفظ استقلال و امنيت همه­جانبه و تماميت ارضي كشور، از حقوق بشر و كرامت‌هاي والاي انسان‌ها به­ويژه مسلمانان و آزادي­خواهان جهان، داشتن روابطي دوستانه و صلح­آميز با ساير ملل و احزاب جهان و نيل به سوي تشكيل امت واحده­ی اسلامي بر پايه­ی احترام و اعتماد متقابل استوار خواهد بود.
16. ايجاد فضائي سالم جسمي و روحي در جامعه براي فعاليت سازنده و پويا.
17. سياست اقتصادي حزب متكي بر اصول 43 و 44 قانون اساسي و بنياد اقتصادي مختلط و مشاركتي پي‌ريزي خواهد شد. در اين راستا موضع‌گيري قاطع عليه رباخواري و مبارزه‌اي پي‌گير و قانونی با انحصار ثروت، امكانات و موقعيت‌هاي اقتصادي در دست افراد و گروه­هاي خاص، جزء جدايي­ناپذير اين سياست‌ها است.
18. در نظر گرفتن مسائل زيست محيطي در تمامي سياست­گذاري‌ها و عملكردها با توجه به محدوديت منابع طبيعي و نيز تأكيد ويژه بر توسعه­ی كشاورزي.
19. شناسايي نخبگان در ميان تمامي گروه­هاي اجتماعي به­منظور تحقق شايسته­سالاري.[16]

عملكرد و گرايش‌ سياسي حزب اسلامي كار

اين حزب عموما داراي ديدگاه­هاي به اصطلاح چپ سنت‌گرا[17] و بعضا چپ مدرن[18] مي‌باشد. در عين حال اين حزب را مي‌توان به­دليل مواضع معتدل و به دور از افراط و تفريطش جزء احزاب چپ معتدل به حساب آورد.[19] اين حزب بعد از تشكيل همچون خانه­ی كارگر به ­دليل قرابت فكري، وارد ائتلاف جبهه­ی دوم خرداد شدند.[20] در انتخابات مجلس ششم[21] اين حزب همگام با ديگر گروه­هاي جبهه­ی دوم خرداد توانست آراء زيادي را به خود اختصاص دهد به­طوري كه 10 نفر از نيروهاي متمايل به اين حزب وارد مجلس شدند از آن جمله مي‌توان، ابوالقاسم سرحدي‌زاده، سهيلا جلودارزاده، و عبدالرحمن تاج­الدين اشاره كرد. به­طوركلي حزب اسلامي كار رابطه­ی بسيار خوبي با جناح چپ دارد و در مواضع سياسي و فعاليت‌هاي سياسي با ائتلاف جبهه­ی دوم خرداد همكاري مي‌كند.[22]

به دليل ماهيت اين حزب طبيعي است كه بيشتر كارگران و اقشار متوسط و ضعيف‌تر جامعه از لحاظ اقتصادي به اين حزب گرايش داشته باشد ولي اين حزب براي فعاليت‌ سياسي خود به عضوگيري از تمام اقشار جامعه، كارآفرينان، كارمندان، فرهنگيان، دانش‌آموزان، كشاورزان، زنان، دست اندركاران، روحانيون، دانشگاهيان، مديران، اصناف، كارفرمايان و مديران صنايع مي‌پردازد و در بسياري از استان‌ها فعاليت مي‌نمايد. اين حزب روزنامه يا مجله­ی خاصي منتشر نمي‌كند، ليكن روزنامه­ی كار و كارگر تا حدودي ديدگاه­هاي اين حزب را منتشر مي‌كند. اين حزب به­طور مرتب ديدگاه­هاي خود در مورد مسائل روز كشور را به وسيله­ی انتشار بيانيه‌هاي مختلف بيان مي‌كند.[23]

مواضع و ديدگاه­هاي سياسي حزب اسلامي كار

همان­طور كه اشاره كرديم حزب اسلامي كار جزء گروه­هاي ائتلافي جبهه­ی دوم خرداد است به همين جهت همواره از اكثر مواضع جبهه­ی دوم خرداد حمايت نموده است با اين حال پاره‌اي از ديدگاه­هاي سياسي اين حزب عبارتند از:

1. ولايت فقيه ركن اساسي نظام جمهوري اسلامي و جزء لاينفك آن است و به همين جهت از او پشتيباني مي‌شود.[24]
2. اين حزب بر مشاركت بيشتر مردم در تمامي صحنه‌ها و خرد جمعي به جاي فردگرايي و خودمحوري تأكيد مي‌نمايد.[25]
3. ين حزب بر آزادي‌هاي مردم بر طبق موازين قانون اساسي تأكيد و بر پرهيز از هرگونه خشونت براي رسيدن به مقاصد سياسي تأكيد مي‌كند.[26]
4. اين حزب همواره بر اصل جمهوريت و اسلاميت نظام به­عنوان دو محور اصلي حكومت در نظام جمهوري اسلامي ايران تأكيد كرده است و جدا كردن اين دو اصل از يكديگر را زمينه‌ساز استبداد مي‌داند.[27]
5. چون ديگر گروه­هاي مدافع جبهه­ی دوم خرداد، حزب اسلامي كار، نيز از شعار توسعه­ی سياسي و جامعه­ی مدني حمايت نموده چنان­كه اين دو شعار و برنامه را مولود خواست مردم معرفي مي‌نمايد و بركارآيي اين برنامه تأكيد نموده است.[28]
6. حزب اسلامي كار بر اين باور است كه ادامه­ی روند اصلاحات در جمهوري اسلامي ايران اجتناب­ناپذير است و مخالفت با آن يعني مخالفت با خواست مردم و مصلحت نظام در همگام شدن با اصلاحات و هدايت آن به سوي نظام مردم­سالار است.[29]
7. اين حزب ضمن تقبيح هرگونه خشونت به نام دين و تئوريزه كردن خشونت و برداشت يك سويه از دين، دو طراز فكر اسلام طالباني و دموكراسي لیبرال را رد مي‌كند.[30]

مواضع و ديدگاه­هاي اقتصادي حزب اسلامي كار

نگرش اقتصادي اين حزب بيشتر ناظر بر دفاع از حقوق صنفي كارگران و قشرهاي مولد جامعه مي‌باشد نظرات و راهكارهاي اين حزب در مورد  مسائل اصلي اقتصاد كشور نيز در خور توجه است. از ديدگاه اقتصادي، اين حزب داراي ديدگاه چپ سنتي مي‌باشد و گرايش به اقتصاد دولتي شبيه به اقتصاد سوسياليستي رقيق شده در غرب را دارد. اين حزب در بيانيه‌هاي خود همواره بر احقاق حقوق قشر كارگر و كارآفرينان تأكيد نموده و خواستار توجه بيشتر دولت به اين قشر شده است.[31]

اصولا تمام احزاب با ديدگاه­هاي اقتصادي چپ و از جمله حزب اسلامي كار مخالف اصالت دادن به بازار آزاد اقتصادي و نظام سرمايه­محور هستند در عوض به اقتصاد دولتي يا نيمه دولتي و تقريبا متمركز اعتقاد دارند. اين حزب خواستار كاهش فاصله­ی طبقاتي، كاهش فشار اقتصادي بر روي قشر مستضعف جامعه و به جاي آن بزرگ شدن قشر مياني جامعه و كوچك شدن قشر غني و فقير جامعه مي‌باشد.[32]

در اسفند سال 1378 در پي بررسي طرح خروج كارگاه­هاي داراي پنج نفر كارگر و كمتر از شمول قانون كار و تصويب آن با اكثريت ضعيف آراء نمايندگان، اعتراضات وسيع جامعه‌­ی كارگري براي لغو اين قانون آغاز شد. حزب اسلامي كار در بيانيه‌اي اين طرح را محكوم و خواستار عدم تصويب آن شد.[33]

حزب در بيانيه‌اي با عنوان حقوق مدني، جنبش كارگري، نگراني‌ها و دغدغه‌هاي خود را در خصوص وضعيت و حقوق توليدكنندگان و كارگزاران يا قشر مولد جامعه بيان و خواستار تأمين اجتماعي، بازنشستگي پيش از موعد و بيمه­ی بيكاري، برگزاري اجتماعي صنفي- سياسي (حق كارگران) شد.[34]

مواضع ديدگاه­هاي فرهنگي حزب اسلامي كار

حزب اسلامي كار چون ديگر احزاب ائتلاف جبهه­ی دوم خرداد با تمام توان از اصلاحات فرهنگي دولت آقاي خاتمي علي­الخصوص در عرصه­ی سياست‌هاي مطبوعاتي حمايت كرده است.[35] اين حزب همچنين در آستانه­ی طرح اصلاح قانون مطبوعات در مجلس شوراي اسلامي در خرداد ماه سال 1378 نسبت به اين طرح موضع­گيري نموده و از تحديد مطبوعات انتقاد كرد.[36] همزمان با ارائه­ی طرح تغيير قانون مطبوعات به مجلس پنجم كه اكثريت آن­را نمايندگان جناح راست تشكيل مي‌دادند، دوازده تشكل سياسي از جمله حزب اسلامي كار طي بيانيه‌اي تهديد بيشتر آزادي مطبوعات را مورد نكوهش قرار دارند.[37]

ابوالقاسم سرحدي­زاده در مورد مسائل فرهنگي معتقد است:

«برخوردهاي تند و نابهنجار با جوانان باعث كاهش علايق آنان به فعاليت سياسي و دلسردي و گرايش آنان به انحطاط و ناهنجاري‌هاي اخلاقي مي‌شود. ما نبايد بگذاريم مجراي فرهنگ‌هاي صحيح و انديشه را بخواهند با ضرب گلوله باز كنند زيرا چنين انديشه‌اي بسيار خطرناك است. به هيچ وجه نمي‌توانيم با خشونت برخورد کنیم. مسائل فرهنگی حربه­های خاص خوذدش را دارد اگر فرضا ادعا می­شود که مطبوعات ما از آزادی سوء استفاده کردند، خوب دیگران هم مطبوعاتی دارند و در اختیارشان هست، آنها بیایند حسن استفاده را بکنند، این­که بیایند و چماق خشونت را بردارند و بكوبند بر سر مطبوعات اصلا معنايي ندارد. مطبوعات را بايد با مطبوعات جواب داد. نوشتار را با نوشتار پاسخ مي‌دهند، گفتار را با گفتار پاسخ می­دهند…».[38]‌

[1] . رك. فوزي، سيديحيي؛ تحولات سياس اجتماعي ايران بعد از انقلاب اسلامي در ايران، تهران، موسسه­ی چاپ و نشر عروج، 1384، چاپ اول، جلد دوم، صص 321- 311 و نیز شادلو، عباس؛ تكثرگرايي در جريان اسلامي، تهران، وزراء، 1386، چاپ اول، ص 384 و نیز محمدپور، علي؛ و جليل­نژاد ممقاني، و كريم؛ دوم خرداد حماسه­ی بيادماندني فرايند انتخابات هفتمين دوره­ی رياست جمهوري از نگاه مطبوعات، تهران، رسانش، 1378، چاپ اول.

[2] . رك. اداره­ی كل سياسي وزارت كشور دبيرخانه­ی كميسيون ماده 10 احزاب، شناسنامه­ی تشكل­ها و احزاب سياس جمهوري اسلامي ايران، تهران، كميل، 1377، چاپ اول، صص 167- 156.

[3] . نوذري، عزت­الله؛ تاريخ احزاب سياسي در ايران، شيراز، نويد شيراز، 1380، چاپ اول، ص 401.

[4] – دارابي، علي؛ سياستمداران اهل فيضيه بررسي و نقد پسشينه و عملكرد جامعه­ی روحانيت مبارز، تهران، تهران، سياست، 1379، چاپ اول، ص 297.

[5] . مظفري، آيت؛ جريان­شناسي سياسي ايران معاصر، قم، زمزم هدايت، 1387، چاپ سوم، ص 138.

[6] . همان، صص 138- 137.

[7] . دارابي، علي؛ جريان-شناسي سياسي در ايران، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه­ی اسلامي، 1388، چاپ چهارم، ص 297.

[8] . رك. فوزي، سيديحيي؛ پيشين، صص 254- 249 و نیز شادلو، عباس؛ پيشين، ص 305.

[9] . رك. ظريفي‌نيا، حميدرضا؛ كالبدشكافي جناح‌هاي سياسي ايران، تهران، آزادي انديشه، 1378، چاپ اول، صص 112- 102.

[10] . رك. دارابي، علي؛ پيشين، صص 130- 122 و نیز ظريفي‌نيا، حميدرضا؛ پيشين، صص 101- 83.

[11] . روزنامه­ی آفتاب امروز، 22/ 20/ 78.

[12] . شادلو، عباس؛ اطلاعاتي درباره­ی احزاب و جناح‌هاي سياسي ايران امروز، تهران، گستره، 1379، چاپ اول، ص 263.

[13] . نوذري، عزت­الله؛ پيشين، ص 401.

[14] . همان، ص 402.

[15] .  شادلو، عباس؛ پيشين، ص 269 و نیز روزنامه­ی آفتاب امروز، 20/6/78.

[16] . شادلو، عباس؛ پيشين، صص 263- 260.

[17] . رك. ظريفي‌نيا، حميدرضا؛ پيشين، صص 82- 68 و نیز دارابي، علي؛ پيشين، صص 256- 251.

[18] . رك. دارابي، علي؛ پيشين، صص 267- 257 و نیز ظريفي‌نيا، حميدرضا؛ پيشين، صص 128- 120.

[19] . شادلو، عباس؛ پيشين، ص 264.

[20] . مظفري، آيت؛ پيشين، ص 138.

[21] . رك. فوزي، سيديحيي؛ پيشين، صص 331- 324.

[22] . شادلو، عباس؛ پيشين، ص 264.

[23] . همان، ص 265.

[24] . حزب اسلامي كار، 436 روز با اصلاحات، بي‌جا، انتشارات حزب اسلامي كار، بي‌تا، ص 11.

[25] . همان، ص 15.

[26] . همان، ص 18.

[27] . همان، ص 26.

[28] . همان، ص 60.

[29] . همان، ص 105.

[30] . همان، ص 110 و نیز شادلو، عباس؛ پيشين، صص 268- 266.

[31] . شادلو، عباس؛ پيشين، ص 275 و نیز حزب اسلامي كار، پيشين، ص 81.

[32] . حزب اسلامي كار، پيشين، ص 83 و نیز شادلو، عباس؛ پيشين، صص 280- 276.

[33] . شادلو، عباس؛ پيشين، ص 283 و نیز حزب اسلامي كار، پيشين، ص 99.

[34] . حزب اسلامي كار، پيشين، ص 90 و نیز شادلو، عباس؛ پيشين، صص 282- 280.

[35] . حزب اسلامي كار، پيشين، ص 37.

[36] . همان، ص 48.

[37] . همان، ص 77.

[38] . شادلو، عباس؛ پيشين، صص 286- 283 و نیز روزنامه­ی انتخاب، 4 و 5 و 6/11/78.