احتجاج امام صادق علیه السلام راجع به بطلان قیاس

احتجاج امام صادق علیه السلام راجع به بطلان قیاس 

 از بشير بن يحيى عامرى از ابن ابى ليلى نقل است كه گفت: من و أبو حنيفه بر جعفر بن محمّد (عليهم السّلام) وارد شديم و آن حضرت ضمن خوش آمد گويى به ما فرمود: اى ابن أبى ليلى همراه تو كيست؟

گفتم: قربانت گردم، مردى از أهل كوفه است كه داراى رأى و بصيرت و نفوذ است.فرمود: شايد همان باشد كه همه چيز را از نظر خود قياس مى‏كند؟سپس فرمود: اى نعمان، آيا مى‏توانى سر خود را قياس كنى؟ گفت: نه.

فرمود: فكر نمى‏كنم بتوانى چيزى را قياس كنى، آيا به بادزن دو چشم و تلخى داخل دو گوش و سردى دو سوراخ بينى، و شيرينى در دهان، شناخت دارى؟ گفت: نه.ابن أبى ليلى گفت: عرض كردم: قربانت گردم، از اين مطالبى كه فرموديد ما را در كورى رها مفرماييد!.

فرمود: بسيار خوب، پدرم از پدران گرامش عليهم السّلام مرا حديث كرد كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: خداوند دو چشم آدميزاده را از دو چربى آفريده و در آن دو بادزن قرار داد، در غير اين صورت هر دو آب مى ‏شدند، و هر خار و خاشاكى كه داخل آن ميشد آن را ذوب مى‏كرد، و آن بادزن آنچه از خار و خاشاك كه داخل چشم مى‏شود را بيرون مى‏ اندازد، و خداى سبحان تلخى را در داخل گوش قرار داد تا پرده و حجابى براى مغز باشد، و هر جانورى كه داخل آن شود با برخورد با آن تلخى سريع باز مى‏ گردد، و اگر اين تلخى نبود به مغز مى‏رسيد و آن را فاسد مى‏كرد، و خداوند سردى و خنكى را در دو سوراخ بينى براى اين قرار داد كه حجاب و پرده‏اى در وصول به مغز باشد، و گر نه به آن مى‏رسيد، و قرار گرفتن شيرينى و گوارايى در دهان؛ منّتى الهى بر آدميزاده بود تا طعم خوراك و نوشيدنى را حسّ كند.

و امّا كلمه‏ اى كه أوّل آن كفر است و آخرش ايمان؛ گفتار «لا إله إلّا اللَّه» است، سپس فرمود: اى نعمان، از قياس حذر كن، زيرا پدرم از پدران گرامش عليهم السّلام برايم نقل كرده كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرموده: «كسى كه پاره‏اى از دين را با نظر خود قياس كند خداوند او را قرين ابليس سازد، زيرا او اوّلين قياسگر است، آنجا كه گفت: مرا از آتش آفريدى و آدم را از خاك»، پس دست از رأى و قياس برداريد، زيرا دين خداى سبحان بر قياس وضع نشده است.

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام