احکام فقهی عزاداری در فتاوای امام و رهبری

خانه / احکام / احکام فقهی عزاداری در فتاوای امام و رهبری

احکام و استفائات عزاداری در فتاوای امام و رهبری

امام خمینى رحمه الله:

«عزادارى براى سیدالشهداء از افضل قربات و مایه تقویت روح ایمان و شهامت اسلامى و ایثار و فداكارى و شجاعت در مسلمین است .»

احکام مراسم عزاداری‏ برگرفته از کتاب اجوبه الاستفتائات

مقام معظم رهبری حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی)

س 1440: در حسینیه‏ها و مساجد بیشتر مناطق به‌خصوص روستاها مراسم شبیه‏خوانی به اعتبار اینکه از سنتهای قدیمی است برگزار می‏شود که گاهی اثر مثبتی در نفوس مردم دارد، این مراسم چه حکمی دارند؟

ج: اگر مراسم شبيه‏خوانی مشتمل بر امور دروغ و باطل نباشند و مستلزم مفسده هم نباشند و با توجه به مقتضيات زمان باعث وهن مذهب حق هم نشوند، اشکال ندارند، ولی در عين حال بهتر است که به جای آنها، مجالس وعظ و ارشاد و ذکر مصائب حسينی و مرثيه خوانی بر پا شود.

س 1441: استفاده از طبل و سنج و شیپور و همچنین زنجیرهایی که دارای تیغ هستند در مجالس و دسته‏های عزاداری چه حکمی دارد؟

ج: اگر استفاده از زنجيرهای مزبور موجب وهن مذهب در برابر مردم شود و يا باعث ضرر بدنی قابل توجهی گردد، جايز نيست ولی استفاده از شيپور و طبل و سنج به نحو متعارف اشکال ندارد.

س 1442: در بعضی از مساجد در ایام عزاداری از عَلَم‏های متعددی استفاده می‏شود که دارای تزئینات زیاد و گرانبهایی است و گاهی موجب سؤال متدینین از اصل فلسفه آنها می‏گردد و در برنامه‏های تبلیغی خلل ایجاد می‏کند و حتّی با اهداف مقدس مسجد تعارض دارد، حکم شرعی در این رابطه چیست؟

ج: اگر قرار دادن آنها در مسجد با شئونات عرفی مسجد منافات داشته باشد و يا برای نمازگزاران مزاحمت ايجاد کند، اشکال دارد.

س 1443: اگر شخصی عَلَمی را برای عزاداری سیدالشهدا(علیه‏السلام) نذر کرده باشد، آیا جایز است مسئولین حسینیه از قبول آن خودداری کنند؟

ج: اين نذر، متولّی حسينيه و هيأت امناء آن را ملزم به قبول عَلَم نمی‏کند.

س 1444: استفاده از عَلَم در مراسم عزاداری سیدالشهدا(علیه‌السلام) با قرار دادن آن در مجلس عزا یا حمل آن در دسته عزاداری چه حکمی دارد؟

ج: فی‌نفسه اشکال ندارد ولی نبايد اين امور جزء دين شمرده شوند.

س 1445: اگر بعضی از واجبات از مکلّف به سبب شرکت در مجالس عزاداری فوت شود مثلاً نماز صبح قضا شود، آیا بهتر است بعد از این در این مجالس شرکت نکند یا اینکه عدم شرکت او باعث دوری از اهل بیت(علیهم‌السلام) می‏شود؟

ج: بديهی است که نمازِ واجب، مقدم بر فضيلت شرکت در مجالس عزاداری اهل‏بيت(عليهم‌السلام) است و ترک نماز و فوت شدن آن به بهانه شرکت در عزاداری امام حسين(عليه‌السلام) جايز نيست، ولی شرکت در عزاداری به‌گونه‏ای که مزاحم نماز نباشد ممکن و از مستحبات مؤکد است.

س 1446: در بعضی از هیأت‏های مذهبی مصیبت‏هایی خوانده می‏شود که مستند به مقتل معتبری نیست و از هیچ عالم یا مرجعی هم شنیده نشده است و هنگامی که از خواننده مصیبت از منبع آن سؤال می‏شود، پاسخ می‏دهند که اهل بیت(علیهم‌السلام) اینگونه به ما فهمانده‏اند و یا ما را راهنمایی کرده‏اند و واقعه کربلا فقط در مقاتل نیست و منبع آن هم فقط گفته‏های علما نمی‏باشد بلکه گاهی بعضی از امور برای مدّاح یا خطیب حسینی از راه الهام و مکاشفه مکشوف می‏شود، سؤال من این است که آیا نقل وقایع از این طریق صحیح است یا خیر؟ و در صورتی که صحیح نباشد، تکلیف شنوندگان چیست؟

ج: نقل مطالب به‌صورت مزبور بدون اينکه مستند به روايتی باشد و يا در تاريخ ثابت شده باشد، وجه شرعی ندارد مگر آنکه نقل آن به عنوان بيان حال به حسب برداشت متکلّم بوده و علم به خلاف بودن آن، نداشته باشد و تکليف شنوندگان نهی از منکر است به شرطی که موضوع و شرايط آن نزد آنان ثابت شده باشد.

س 1447: از ساختمان حسینیه صدای قرائت قرآن و مجالس حسینی بسیار بلند پخش می‏شود به‌طوری که صدای آن از بیرون شهر هم شنیده می‏شود واین امر منجر به سلب آسایش همسایگان شده است و مسئولین و سخنرانان حسینیه اصرار به ادامه آن دارند، این عمل چه حکمی دارد؟

ج: اگر چه اقامه مراسم و شعائر دينی در زمانهای مناسب در حسينيه از بهترين کارها و جزو مستحبات مؤکد می‏باشد، ولی واجب است برگزارکنندگان مراسم و عزاداران تا حد امکان از اذيّت و ايجاد مزاحمت برای همسايگان بپرهيزند هرچند با کم‏کردن صدای بلندگو و تغيير جهت آن به طرف داخل حسينيه باشد.

س 1448: نظر شریف حضرتعالی نسبت به ادامه حرکت دسته‏های عزاداری در شبهای محرم تا نصف شب همراه با استفاده از طبل و نی چیست؟

ج: به راه انداختن دسته‏های عزاداری برای سيدالشهدا و اصحاب او(عليهم‌السلام) و شرکت در امثال اين مراسم امر بسيار پسنديده ومطلوبی است و از بزرگترين اعمالی است که انسان را به خداوند نزديک می‏کند، ولی بايد از هر عملی که باعث اذيّت ديگران می‏شود و يا فی‏نفسه از نظر شرعی حرام است، پرهيز کرد.

س 1449: استفاده از آلات موسیقی مانند اُرگ (از آلات موسیقی و شبیه پیانو است) و سنج و غیر آنها در مراسم عزاداری چه حکمی دارد؟

ج: استفاده از آلات موسيقی، مناسب با عزاداری سالار شهيدان نيست و شايسته است مراسم عزاداری به همان صورت متعارفی که از قديم متداول بوده برگزار شود.

س 1450: آیا آنچه متداول شده که به عنوان عزاداری برای امام حسین(علیه‌السلام) گوشت بدن را سوراخ کرده و قفل و سنگ کیلو به آن آویزان می‏کنند، جایز است؟

ج: اين گونه اعمال که موجب وهن مذهب می‏شوند جايز نيست.

س 1451: اگر انسان در زیارتگاه‌های ائمه(علیهم‏السلام) خود را به زمین بیندازد و همانند بعضی از مردم که صورت و سینه خود را برزمین می‏مالند تا از آن خون جاری شود و به همان حالت وارد حرم می‏شوند، عمل کند چه حکمی دارد؟

ج: اين اعمال که به عنوان اظهار حزن و عزاداری سنّتی و محبت ائمه(عليهم‏السلام) محسوب نمی‏شوند از نظر شرعی اعتباری ندارند، بلکه اگر منجر به ضرر بدنی قابل توجه و يا وهن مذهب شوند، جايز نيست.

س 1452: در بعضی از مناطق زنان مراسمی را به اسم سفره حضرت ابوالفضل(علیه‌السلام) برای اجرای برنامه‏هایی به عنوان جشن عروسی حضرت فاطمه(علیهاالسلام) برگزار می‏کنند و در آن شعرهای عروسی خوانده و کف می‏زنند و سپس شروع به رقص می‏کنند، انجام این امور چه حکمی دارد؟

ج: برگزاری این جشنها و مراسم اگر همراه با ذکر اکاذیب و مطالب باطل نبوده و موجب وهن مذهب نشود، فی‏ نفسه اشکال ندارد.

س 1453: باقی‌مانده اموالی که به عنوان هزینه‏های مراسم عاشورای امام حسین(علیه‌السلام) جمع‏آوری می‏شود، در چه موردی باید خرج شود؟

ج: می‏توان اموال باقی‌مانده را با کسب اجازه اهداء کنندگان آنها در امور خيريه مصرف کرد و يا آنها را برای مصرف در مجالس عزاداری آينده نگه داشت.

س 1454: آیا جایز است در ایام محرم از افراد خیّر اموالی را جمع آوری کرد و با تقسیم آنها به سهم‏های مختلف، قسمتی را به قاری قرآن و مرثیه‌خوان و سخنران داد و باقی‌مانده را برای برگزاری مجالس مصرف کرد؟

ج: اگر با رضايت و موافقت صاحبان اموال باشد، اشکال ندارد.

س 1455: آیا جایز است زنان با حفظ حجاب و پوشیدن لباس خاصی که بدن آنان را بپوشاند، در دسته‏های سینه‌زنی و زنجیرزنی شرکت کنند؟

ج: شرکت زنان در دسته‏های سينه زنی و زنجير زنی شايسته نيست.

س 1456: اگر قمه زدن در عزاداری ائمه(علیهم‌السلام) موجب مرگ شخص شود، آیا این عمل خودکشی محسوب می‏شود؟

ج: اگر اين عمل عادتا منجر به فوت نمی‏شود حکم خودکشی را ندارد ولی اگر از همان ابتدا خوف خطر جانی برای او وجود داشته و در عين حال اين کار را انجام داده و منجر به فوت وی شده است، حکم خودکشی را دارد.

س 1457: آیا شرکت در مجالس فاتحه‏ای که برای مسلمانی که با خودکشی از دنیا رفته، برگزار می‏شود جایز است؟ قرائت فاتحه برای آنان بر سر قبرشان چه حکمی دارد؟

ج: اين کار فی‌نفسه اشکال ندارد.

س 1458: خواندن مرثیه و مدیحه‏هایی که شنوندگان را در جشنهای تولد ائمه(علیهم‏السلام) و عید مبعث به گریه بیندازد چه حکمی دارد؟ ریختن پول بر سر حاضرین چه حکمی دارد؟

ج: خواندن مرثيه و مديحه در جشنهای اعياد دينی اشکال ندارد و پاشيدن پول بر سر حاضرين هم بدون اشکال است بلکه اگر به قصد اظهار شادی و سرور و شادکردن قلوب مؤمنين باشد، ثواب هم دارد.

س 1459: آیا خواندن زن در مجالس عزاداری با علم او به اینکه مردان نامحرم صدای او را می‏شوند جایز است؟

ج: اگر خوف مفسده باشد بايد از آن اجتناب شود.

س 1460: در روز عاشورا مراسمی مانند قمه زنی و پابرهنه وارد آتش و ذغال روشن شدن برگزار می‏شود که علاوه بر اینکه باعث بدنام شدن مذهب شیعه اثنی عشری در انظار علما و پیروان مذاهب اسلامی و مردم جهان می‏شود، ضررهای جسمی و روحی هم به این اشخاص وارد می‏کند و همچنین موجب توهین به مذهب می‏گردد، نظر شریف حضرتعالی در این‌باره چیست؟

ج: هر کاری که برای انسان ضرر داشته و يا باعث وهن دين و مذهب گردد حرام است و مؤمنين بايد از آن اجتناب کنند و مخفی نيست که بيشتر اين امور باعث بدنامی و وهن مذهب اهل بيت(عليهم‌السلام) می‏شود و اين از بزرگترين ضررها و خسارتهاست.

س 1461: آیا قمه زدن به‌طور مخفی حلال است یا اینکه فتوای شریف حضرت عالی عمومیت دارد؟

ج: قمه زنی علاوه بر اينکه از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمی‏شود و سابقه‏ای در عصر ائمه(عليهم‌السلام) و زمانهای بعد از آن ندارد و تأييدی هم به شکل خاص يا عام از معصوم(عليه‌السلام) در مورد آن نرسيده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب می‏شود بنا بر اين در هيچ حالتی جايز نيست.

س 1462: معیار شرعی ضرر اعم از جسمی یا روحی چیست؟

ج: معيار، ضرری است که در نظر عرف، قابل توّجه و معتنابه باشد.

س 1463: زنجیرزدن به بدن همانگونه که بعضی از مسلمانان انجام می‏دهند، چه حکمی دارد؟

ج: اگر به نحو متعارف و به‌گونه‏ای باشد که از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه در عزاداری محسوب شود اشکال ندارد.

احکام عزاداری در فتاوای امام خمینی (ره)

سوال 1: آیا زدن طبل و شیپور در تعزیه حضرت سیدالشهداء ـ علیه السلام ـ جایز است یا نه؟

جواب: اگر از آلات لهو و لعب نباشد و وهن بر مذهب هم نشود مانع ندارد. (ر.ك استفتائات حضرت امام (ره), ج3, ص583)

سوال 2: سینه زدن اگر موجب سرخ شدن, كبود شدن و خونریزی شود چه حكمی دارد؟

جواب: مادام كه ضرر قابل توجه نداشته باشد اشكال ندارد. (برگرفته از استفتائات جدید امام (ره), ج3, ص580, س34)

سوال 3: خواندن شعرهایی همچون این شعر در عزاداریها و مولودی ها چه حكمی دارد؟

منم سگ حسین, تویی ارباب حسین, و بعد صدای سگ درآوردن.

جواب: از هر كلام و كاری كه موجب وهن مذهب است باید اجتناب شود و اشعاری خوانده شود كه حاوی مطالب صحیح در مقام بلند ائمه و یا مصائب آنها و نیز زنده كننده اهداف آنها باشد. (ر.ك استفتائات امام (ره), ج3, ص579 عزاداری)

سوال 4: در مراسم شبیه خوانی افرادی به نقش حضرت ابوالفضل ـ علیه السلام ـ و علی اكبر ـ علیه السّلام ـ شبیه خوانی می كنند آیا نذرهایی كه مردم به آنها می دهند متعلق به این افراد است یا خیر؟ در غیر این صورت باید در چه مواردی مصرف شود؟

جواب: این امر بستگی به خود افرادی دارد كه نذر می كنند اگر نذر خود اشخاص كرده اند به آنها می رسد و اگر نذر را برای كل مراسم می دهند در همه موارد عزاداری می توانند مصرف نمایند. (ر.ك استفتائات امام (ره), ج2, ص467, س29)

سوال 5: آیا شارع مقدس اجازه داده در عزای اهل بیت ـ علیهم السلام ـ به صورت زد و خدشه به آن وارد كرد؟ و اگر چنانچه مطلبی در ادامه راه این جوانان مفید می دانید بفرمایید؟

جواب: زدن به سر و صورت و كارهایی كه به طور معمول شخص عزادار انجام می دهد مادام كه ضرر معتدّ به نداشته باشد اشكال ندارد و جوانان عزیز ضمن شركت در مجالس عزاداری سیدالشهداء ـ علیه السّلام ـ باید سعی كنند اولاً قصد قربت خود را حفظ و با یادگیری تاریخ عاشورا و تحلیل صحیح نهضت كربلا درس فداكاری, آزادگی و مردانگی شجاعت و غیرت دینی را بیاموزند و امر به معروف و نهی از منكر را به عنوان یكی از درس های قیام كربلا سرلوحه عمل خود قرار دهند و با شناسایی جوانان متدین و مذهبی كه در این مراسم شركت می كنند صفوف خود را فشرده تر سازند و نسبت به افرادی كه كمتر در مجالس مذهبی شركت می كنند و به بركت قیام كربلا موفق به شركت در مجالس امام حسین ـ علیه السّلام ـ می شوند كمال احترام را قائل شوند و با اخلاق پسندیده و برخورد گرم و متین توطئه دشمنان را در جدایی ملت از مراسم مذهبی نقش بر آب سازند. نكته مهمی كه در خاتمه باید مورد توجه قرار گیرد آن است كه شركت در مجالس عاشورا نباید موجب كمرنگ شدن واجبات از جمله نماز خصوصاً در اول وقت گردد و نیز صدای بلندگوی مجالس نباید موجب مزاحمت برای همسایگان گردد. (ر.ك استفتائات امام (ره), ج3, س33, ص580)

سوال 6: آیا سینه زدن با بدن عریان جایز است؟

جواب: اگر در معرض دید نامحرم باشد و یا خوف مفسده وجود داشته باشد در این صورت نباید با بدن برهنه سینه بزنند. (كتاب مسائل جدید از دیدگاه مراجع تقلید, ج4, ص203)

سوال 7: آیا در سینه زدن پریدن به بالا و پایین كه هم اكنون مرسوم شده است جایز است؟

جواب: بالا و پایین پریدن در سینه زدن حرام نیست ولی بهتر است از روشهای معقول و مناسب با این مجالس استفاده گردد كه بهانه به دست مخالفین داده نشود. (كتاب مسائل جدید از دیدگاه مراجع, ج3, ص36 و 37)

سوال 8: نظر علما درباره این گونه مداحی های جدید كه مدتی است خیلی در بورس است چیست؟

جواب: سۆال مبهم است اگر مقصود مداحی هایی است كه در آن اشعار غیر مناسب با مقام بلند اهل بیت ـ علیهم السلام ـ یا كلمات كفرآمیز گفته می شود شركت در آن مجالس و تروی, جآن و گوش دادن به نوارهای آن حرام است و اگر مسئله دیگری مورد نظر است مرقوم فرمایید تا پاسخ داده شود. (برگرفته از كتاب مسائل جدید از دیدگاه مراجع, ج3, ص32 ـ 36)

سوال 9: قمه زدن و آسیب رساندن به خود در عزاداری حضرت سیدالشهداء ـ علیه السلام ـ چه حكمی دارد؟ جواب: عزاداری خامس آل عبا ـ علیهم السلام ـ از افضل قربات و مایه بیداری مسلمین است ولی از كارهایی كه موجب وهن مذهب می شود و بهانه به دست مخالفان می دهد باید اجتناب نمود. (استفتائات جدید,, ج1, س1646)

سوال 10: آیا دلیل عقلی و نقلی در مورد سینه زدن و مشكی پوشیدن در عزای ائمه ـ علیهم السلام ـ وجود دارد؟

جواب: مشكی پوشیدن و سینه زدن هر دو از شعائر عزاداری است و عزاداری بر امام حسین ـ علیه السّلام ـ مورد تأیید روایات فراوان است و از بزرگترین شعائر اسلامی است كه طبق آیه شریفه 32 سوره حج ،تعظیم این شعائر لازم است.

سوال 11: متأسفانه بعضی از مواقع دیده می شود در بعضی از هیئتهای عزاداری فلوت زده می شود یا از آهنگهای غربی استفاده می شود و این به جهت جذاب بودن آن و ایجاد ریتم منظم جهت سینه زدن یا زنجیر زدن است؟ آیا نواختن این گونه آهنگ ها جایز است؟

جواب: به طور كلی شركت در مجالس معصیت جایز نیست و باید افراد مذكور را نهی از منكر نمود البته چون ممكن است گفتن یك شخص اثر نداشته باشد اگر از طریق علمای شهر و یا امام جمعه اقدام شود اثر بیشتری خواهد داشت و استفاده از آلات مخصوص به لهو در همه جا حرام است و در مراسم عزاداری گناهش بیشتر است. (استفتائات جدید امام (ره), ج3, ص583 عزاداری)

سؤال 12: در مورد زنجیر زنى كه منجر به سیاه شدن یا مجروح شدن بدن مى‏شود و همچنین غالبا پشت پیراهن افراد باز است و بیشتر درخیابان و معابر عمومى ظاهر مى‏شوند، نظر شما چیست؟

امام خمینى رحمه الله: مانعى ندارد، مگر اینكه موجب ضرر فاحش بر بدن شود .

سؤال 13: بسیارى از تكایا در ایام عزاداریهاى مذهبى، اقدام به حمل «علاماتى‏» مى‏كنند كه به قیمت گزافى خریده شده و حمل آن نیز موجب اشكال است . این وسائل از نظر شرعى چه حكمى دارند؟

امام خمینى رحمه الله: اشكال ندارد . استفتائات امام خمینی رحمه الله، ج 2، ص 28، س 72 .

سؤال 14: آیا تشبه به اهل بیت علیهم السلام در نمایش و تعزیه و غیر آن جایز است؟

امام خمینى رحمه الله: با مراعات احترام آنان جایز است. امام خمینى رحمه الله: تعزیه و شبیه خوانى اگر مشتمل بر حرام نباشد و موجب وهن مذهب نشود، اشكال ندارد ولى بهتر است‏ به جاى آن، مجالس روضه خوانى برپا كنند. استفتائات امام خمینی رحمه الله، ج 2، ص 28، س 71 و ج 3، س 44 و 40 و 47 و 33 .

سؤال15: قمه زدن در عزادارى امام حسین علیه السلام چه حكمى دارد؟

امام خمینى رحمه الله: اگر موجب ضرر نباشد مانع ندارد، ولى در این زمان این عمل نشود . استفتاءات، ج 3، ص 581، س 38 .

مقام معظم رهبرى: اگر موجب وهن مذهب در زمان حاضر و یا مستلزم خوف خطر جان یا ضرر معتنى به باشد، جایز نیست .  بیانات رهبری و استفتائات آیات عظام پیرامون عزاداری عاشورا، ص 35 .

سؤال 17: در رادیو مدح ائمه طاهرین علیهم السلام با واقعه كربلا را با وزن و ساز و با لحن خوب مى‏خوانند . آیا استماعش جایز است‏یا خیر؟

امام خمینى رحمه الله: اگر غنا و موسیقى نباشد مانع ندارد .

سؤال 18: هیئتهاى نوازنده و كسانى كه درمراسم تشییع جنازه شهداء موزیك عزا مى‏زنند، از لحاظ شرعى چه حكمى دارد؟ و آیا خرید و فروش آن لوازم حرام است‏یا خیر؟

امام خمینى رحمه الله: خرید و فروش آلات لهو حرام است و موسیقى مطرب جایز نیست و صداهاى مشكوك مانع ندارد . استفتائات امام خمینی رحمه الله، ج 2، ص 16، س 36

سؤال 19: آیا زدن طبل و شیپور در تعزیه حضرت سیدالشهداء علیه السلام جایز است‏ یا نه؟

امام خمینى رحمه الله: اگر از آلات لهو و لعب نباشد و وهن بر مذهب هم نشود مانع ندارد . همان، ج 3، ص 583، س 45.

2 نظرات

  1. سلام و ادب و عرض تسلیت
    خدا قوت…
    التماس دعا

  2. جایز نیست یعنی چی یعنی میشه از هیئتهای مزاحم شکایت کرد

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *