ارتباط امام صادق علیه السلام با نسل جوان

هدايت و تربيت نسل جوان به لحاظ اهميتي که دارد امروزه بيش از گذشته مورد توجه انديشمندان و دل سوزان جوامع مختلف قرار گرفته است. جوان داراي خصوصيات عاطفي، اجتماعي و جسماني است. حساسيت، تنوع خصلت‏هاي رفتاري، هيجان‏هاي دروني، علاقه شديد به دوستي با همسالان، عدم کنترل رفتار، حب ذات، الگو پذيري و تقليد، افتخار به شخصيت و تشخص طلبي و ميل به آزادي، شمه‏اي از ويژگي‏هاي اوست.

با توجه به اين ويژگي‏ها، شيوه رفتاري امام صادق عليه السلام با جوانان، و همچنين سخنان و دستور العمل‏هاي آن حضرت براي جوانان و برخورد با آنان، بهترين نسخه شفا بخش و راهگشاست. نگاه‏هاي مهربان، بزرگداشت شخصيت، توجه به استعداد و صلاحيت آنان، احترام به نيازهاي فردي و اجتماعي، رفتار محبت ‏آميز و حکيمانه و سرشار از عاطفه و خلوص، موجب جذب جوانان به سوي آن حضرت بود و شيفتگي آنان به رهبر خويش، ريشه در شيوه رفتار و گفتار آن حضرت نسبت ‏به مخاطبين و شاگردان خويش دارد.

آن حضرت به سرعت پذيرش سجاياي اخلاقي در نوجوانان توجه کرده و به ابوجعفر؛ مؤمن طاق مي ‏فرمايد:

«عليک بالاحداث فانهم اسرع الي کل خير؛ بر تو باد تربيت نوجوانان، زيرا آنان زودتر از ديگران خوبي‏ها را مي‏پذيرند.»

در اينجا چند نمونه از رفتار آن حضرت را در برخورد با نسل جوان مي‏ خوانيم:

دعای امام صادق علیه السلام در حق هشام

1 – آن روز يکي از شلوغ‏ترين ايام حج بود. امام صادق عليه السلام با گروهي از يارانش گفت و گو مي‏کرد. در اين هنگام هشام بن حکم که تازه به دوران جواني گام نهاده بود، خدمت امام رسيد. پيشواي شيعيان از ديدن اين جوان شادمان شد، او را در صدر مجلس و کنار خويش نشاند و گرامي داشت. اين رفتار امام، حاضران را که از شخصيت‏هاي علمي شمرده مي ‏شدند، شگفت زده ساخت. وقتي امام عليه السلام آثار شگفتي را در چهره حاضران مشاهده کرد فرمود: «هذا ناصرنا بقلبه و لسانه و يده؛ اين جوان با دل و زبان و دستش (با تمام وجود) ياور ماست.» سپس براي اثبات مقام علمي هشام براي حاضرين، درباره نام‏هاي خداوند متعال و فروعات آن‏ها از وي پرسيد و هشام همه را به نيکي پاسخ گفت. آن گاه حضرت فرمود: «هشام! آيا چنان فهم داري که با منطق و استدلال دشمنان ما را دفع کني»هشام گفت: آري. امام فرمود: «نفعک الله به و ثبتک؛ خداوند تو را از آن بهره ‏مند سازد و [در اين راه] ثابت قدم بدارد.» هشام مي ‏گويد: بعد از اين دعا هرگز در بحث‏هاي خداشناسي و توحيد شکست نخوردم.

پرهیز از قضاوتهای عجولانه در مورد جوانان 

2 – مفضل بن عمرو نماينده امام صادق عليه السلام در شهر کوفه بود. او از طرف امام موظف بود به مشکلات ديني، مالي و اجتماعي مردم کوفه رسيدگي کند و در اين رابطه با جوانان شهر ارتباط صميمانه و مستحکمي برقرار کرده بود، براي همين عده ‏اي اين دوستي را نتواستند تحمل کنند، ناچار به شايعه و افتراء روي آوردند و مفضل و يارانش را به شرابخواري، ترک نماز، کبوتر بازي و حتي به سرقت و راهزني متهم کردند. اين گروه، که ابوالخطاب معزول و طرفدارانش از فعالان آن شمرده مي ‏شدند، شايع کردند که مفضل افراد بي مبالات و لاابالي را پيرامونش گرد آورده است. وقتي اين شايعات به اوج رسيد، گروهي از مومنان و مقدسان کوفه به محضر امام صادق عليه السلام چنين نوشتند: «مفضل با افراد رذل و شرابخوار و کبوتر باز همنشين است، شايسته است دستور دهيد اين افراد را از خود دور سازد.»

امام صادق عليه السلام بدون اين که با آنان در اين باره سخن بگويد، نامه‏اي براي مفضل نوشته، مهر کرد و به آنان سپرد تا به مفضل برسانند. حضرت تصريح کرد که نامه را خودشان شخصا به مفضل تحويل دهند. آنان به کوفه برگشتند و دسته جمعي به خانه مفضل شتافتند و نامه امام صادق عليه السلام را به دست مفضل دادند. وي نامه را گشود و متن آن را قرائت کرد. امام عليه السلام به مفضل دستور داده بود که: چيزهايي بخرد و به محضر امام عليه السلام ارسال کند. در اين نامه اصلا اشاره ‏اي به شايعات نشده بود. مفضل نامه راخواند و آن را به دست همه حاضران داد تا بخوانند. سپس از آنان پرسيد: اکنون چه بايد کرد؟ گفتند: اين اشياء خيلي هزينه دارد. بايد بنشينيم، تبادل نظر کنيم و از شيعيان ياري جوييم. در واقع هدفشان اين بود که فعلا خانه مفضل را ترک کنند. مفضل گفت: تقاضا مي‏کنم براي صرف غذا در اينجا بمانيد. آنان به انتظار غذا نشستند. مفضل افرادي را به سراغ همان جواناني که از آن‏ها بدگويي شده و به کارهاي ناروا متهم شده بودند فرستاد و آنان را احضار کرد. وقتي نزد مفضل آمدند، نامه حضرت صادق عليه السلام را براي آنان خواند. آنان، با شنيدن کلام امام صادق عليه السلام براي انجام فرمان حضرت از خانه خارج شدند و پس از مدت کوتاهي بازگشتند. هر کدام به اندازه وسع خويش روي هم نهاده و در مجموع 2 هزار دينار و ده هزار درهم در برابر مفضل نهادند. آن گاه مفضل به شکايت کنندگان که هنوز از صرف غذا فارغ نشده بودند نگريست و گفت: شما مي‏گوئيد اين جوانان را از خودم برانم و گمان مي‏ کنيد خدا به نماز و روزه شما نيازمند است؟!