ارتباط روحیه تقدیر و سپاس با انتظارِ زمینه ساز

رشد علمی، اجتماعی و معنوی افراد، اغلب در سایه تشویق بوده است. از این رو اگر بخواهیم افراد جامعه، در عرصه های مختلف به پیشرفت و تعالی برسند، باید فرهنگ «تشویق و تقدیر» را احیا کنیم.

در زمینه های معنوی و ارزشی هم چنین است. اگر کسی به خاطر صداقت، خدمت، ایثار و فداکاری مورد تشویق قرار گرفت، انگیزه بیشتری برای همین نیکی ها پیدا می کند. خدای متعال هم در قرآن، از کسانی به نیکی یاد می کند، یا از عمل نیک و جهاد و صبر و انفاق اشخاصی، با نازل کردن آیاتی در شأن آن واقعه، تجلیل می کند.

امیرمومنان علیه السلام در توصیه به مالک اشتر می فرماید: «لا یکونَنَّ المُحسِنُ وَ المُسی عِندکَ بِمنَزَلَة سواءِ...»(1) نیکوکار و بدکار در پیش تو یکسان نباشند چراکه این کار، بی رغبتی نیکوکاران در امر نیکوکاری را سبب می شود و بدکاران را به بدی ورزیده تر می کند.

همچنان که تشویق یک دانش آموز، او را در کسب علم ترغیب می کند، یا تجلی از یک کارگر نمونه، کارگران را به تلاش بیشتر وا می دارد، یا بزرگداشت یک شهید و ایثارگر، فرهنگ جهاد و شهادت را رواج می دهد و تکریم یک حافظ قرآن یا خیر مدرسه ساز، افراد را به حفظ قرآن یا ساختن مدرسه تشویق می کند. یاد کردن از خوبی های اشخاص هم به آنان در مورد همان خوبی ها انگیزه می بخشد و استعدادهایشان را شکوفا می سازد. تقدیر و سپاس، نوعی الگودهی هم به شمار می آید.

اگر از یک نوجوان، به خاطر آنکه مقاله و متنی زیبا درباره امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نوشته تقدیر شود، عشق و علاقه او را به آن حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف می افزاید و اگر به خاطر تقلید صدای یک حیوان یا ماشین یا … تقدیر شود، او را به همان سو می کشاند، ببین تفاوت ره از کجاست تا به کجا؟ وقتی از افرادی به خاطر علم، اخلاق، خلاقیت، جهاد، نیکوکاری، نوآوری و … قدردانی و تجلیل شود، یعنی به دیگران الگو می دهیم و سرمشق معرفی می کنیم پس باید دید چه کسانی را و به خاطر چه کا رها و خصلت هایی مورد قدردانی قرار می دهیم، چون این نوعی فرهنگ سازی است.

حتی می توان از راه نکوداشت و تقدیر از خوبان، افراد بد را از کارهای زشت شان بازداشت. سپاس از یک دانش آموزان درس خوان و زرنگ، می تواند بر دانش آموزان تنبل و بازیگوش هم اثر بگذارد و آنان را به تحصیل جدی وادار کند.

امیرمومنان علیه السلام می فرمایند: «اُزجُر المُسیَ بِثَوابِ المُحسِنِ»(2) با پاداش دادن به نیکوکار، فرد بدکار را از کارش بازدار.

تشکر از یک معلم وظیفه شناس، او را در تدریس متعهدانه کوشاتر می کند. سپاس از یک هنرمند متعهد، او را به آفرینش هنرهای ارزشی بیشتر سوق می دهد. تقدیر از یک برنامه مفید و سازنده صدا و سیما، تهیه کنندگان را در تولید برنامه های بهتر انگیزه می بخشد.

برای ترویج خوبی ها باید رفتاری مشوقانه داشته باشیم. انتقاد و عیبجویی اگر کمی تاثیر داشته باشد، تشویق و تقدیر بسیار موثرتر است. سپاس از نیکان و خدمت شان، با شکر در پیشگاه خدا منافات ندارد بلکه در یک راستا قرار دارد.

حضرت رضا علیه السلام فرمودند: «مَن لم یَشکرِ المُنعِمَ مِنَ المخلوقینَ، لَم یَشکرِ اللهَ عزوجلَّ»(3) هر کس بندگان صاحب نعمت و احسان را سپاسگزاری نکند، خدا را هم سپاس نگفته است.

از امام سجاد علیه السلام هم روایت است که: «شکرگزارترین شما نسبت به خدا، کسی است که نسبت به مردم سپاسگزارتر باشد.»(4)

قدردانی از زحمات پدر و مادر، تشکر از کسی که به ما نیکی کرده، سپاس از معلمی که به ما دانش آموخته، تقدیر از پزشکی که ما را درمان کرده، قدردانی از کسی که به ما پند و تذکر داده و عیوب مان را گوشزد کرده است، تجلیل از زحمتکشان گمنام جامعه، بزرگداشت مقام علمی دانشمندان فرزانه و … همه اینها ترویج فرهنگ علم و خدمدت و ارزش های انسانی است.

بکوشیم تا فرهنگ (تقدیر و سپاس)، جای ناسپاسی و بی مهری را بگیرد. بالاتر از همه این ها شکر خدا و سپاس نعمت های اوست و این که «شکر نعمت، نعمتت افزون کند».

پی نوشت ها:

1.نهج البلاغه، نامه 53

2.نهج البلاغه، حکمت168

3.عیون الاخبار الرضا، ج2، ص24

4.اصول کافی، ج2، ص99

منبع: برگرفته از کتاب «زندگی مهدوی(اخلاق و اوصاف منتظران)» نوشته جواد محدثی