پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام هیات رزمندگان اسلام , سایت هیات رزمندگان اسلام , پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام , هیات , سایت هیات , هیئت رزمندگان , هیئت رزمندگان اسلام
استفتائات آیت الله مکارم شیرازی درباره ماه مبارک رمضان
نیت روزه
١ – خوب شدن بیمار در اثنای روز ماه رمضان
سؤال: هرگاه بیمار در اثناى روز ماه مبارک رمضان خوب شود، در چه صورت باید نیّت روزه کند؟
جواب: اگر پیش از ظهر خوب شود، و کارى که روزه را باطل مى کند انجام نداده باشد، باید نیّت روزه کند، و احتیاطاً قضا هم نماید. ولى اگر بعد از ظهر خوب شود، روزه آن روز واجب نیست، فقط باید قضاى آن را بجا آورد.
٢ – روزه سکوت
سؤال: لطفا آداب روزه سکوت را بفرمایید. چه شرایطی دارد؟ گشودن آن چگونه است؟ مبطلات آن چیست؟
جواب: روزه سکوت در اسلام مشروع نیست.
٣ – زمان نیت روزه
سؤال: آیا زمان نیت روزه مستحب مانند روزه واجب غیرمعین است؟
جواب: روزه واجب را تا قبل از زوال ظهر می توان نیت کرد ولی روزه مستحب تا قبل از غروب وقت آن ادامه دارد.
راه هاى ثابت شدن اول ماه
١ – حلول ماه مبارک رمضان
سؤال:محضر مبارک مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته) با اهداء سلام و تحیت؛ نظر مبارکتان را نسبت به تایید یا عدم تایید رویت هلال و آغاز ماه مبارک رمضان مرقوم فرمایید. جمعی از مقلدین حضرتعالی
جواب:طبق شهادت افراد مورد اعتماد هلال ماه رمضان در نقاط متعدد با چشم غیر مسلح رویت گردید و از این جهت حلول ماه مبارک رمضان برای ما به اثبات رسیده و امروز (یکشنبه) هشتم تیر ماه نود و سه مصادف با اول رمضان 1435 می باشد.
٢ – کفایت ثبوت اول ماه در بلاد شرقی برای بلاد غربی
سؤال:در رساله شریفه مرقوم است که معظم له قائل به وحدت افق در اثبات اول ماه می باشند و از طرف دیگر آمده است که فرض حلول ماه جدید در بلادی که در شرق آنان رویت هلال اثبات گردیده، صحیح است و برای مثال دو شهر استهلال در دو شهر مشهد و تهران آورده شده است.
سوال اینکه آیا دو بلاد بایستی دارای امکانات رویت مشابه باشند (یعنی در یک روز خاص امکان رویت هلال برای هر دو آنان میسر باشد) یا صرف استقرار در شرق دیگری علیرغم تفاوت امکان رویت بین آنان برای جاری شدن فتوای حضرت عالی کافی است؟
جواب:برای بلاد شرقی مانند مثال مزبور حتما رویت حاصل می شود و وجود موانع مشکلی در حلول ماه ایجاد نمی کند.
٣ – افق شهرهای ایران
سؤال:آیا همه ی شهر های ایران با هم، هم افق محسوب می شوند؟
جواب:همه هم افق نیستند ولی غالباً دارای یک افق می باشند و اگر در شهرهای مرکزی دیده شود برای سایر شهرهای ایران کافی است.
٤ – ثبوت ماه با نظر مرجع تقلید
سؤال:اگر حلول ماه شوال و عید فطر بر مرجع تقلید محرز شده باشد تکلیف مقلدین آن مرجع چیست ؟
جواب:هرکس از گفته مراجع تقلید اطمینان به حلول شوال پیدا کنند طبق آن عمل کند.
٥ – اختلاف نظر مرجع با ولیّ فقیه
سؤال:در مورد رویت هلال ماه باید از مرجع تقلید کرد یا از ولی فقیه ؟
جواب:رؤیت هلال حکم شرعی نیست تا نیاز به تقلید داشته باشد بلکه تشخیص موضوع است که باید برای مکلف ثابت شود و از قول هرکسی برای شما ثابت شد می توانید طبق آن عمل کنید.
٦ – اعلام رؤیت هلال توسط گروه متشکل از فریقین
سؤال:در کشور پاکستان دو نفر از علماءِ شیعه و دو تن از اهلِ سنّت و چهار نفر از اهل حدیث (وهّابى ها) را براى رؤیت هلال انتخاب نموده اند. این کمیته از طرف دولت وقت انتخاب شده است، نه از طرف مجتهد جامع الشّرایط؛ در اواخر هر ماه، کمیته مذکور در شهر لاهور پاکستان تشکیل مى شود و رؤیت هلال از زبان رئیس کمیته (که از اهل تسنّن است) به وسیله رادیو و تلویزیون، به اطّلاع مردم مى رسد، آیا به مجرّد اطّلاع و اعلام رئیس این کمیته، روزه را مى توان افطار کرد؟
جواب:هرگاه در میان آنها دو شیعه عادل بوده باشد که شهادت به رؤیت هلال ماه بدهند، شهادت آنها قبول است؛ همچنین اگر از مجموع شهادت آنها اطمینان به رؤیت هلال حاصل شود کافى است.
٧ – رؤیت هلال در کشورهای مجاور
سؤال:اگر اوّل ماه شوّال در مشهد رؤیت شود که با افغانستان نیم الى یک ساعت تفاوت افق دارد آیا اوّل ماه در افغانستان هم ثابت مى شود؟
جواب:کافى نیست.
٨ – شرط اعتبار حکم حاکم
سؤال:آیا مواردی وجود دارد که با وجود حکم حاکم عید ثابت نشود؟
جواب:در صورتیکه بدانیم مستند حاکم اشتباه بوده، عید با حکم حاکم ثابت نمی شود همانگونه که در رساله هم نوشته ایم.
٩ – تشخیص اول و آخر ماه در کشورهای غربی
سؤال:اول ماه و آخر ماه رمضان را در کشور هلند چگونه تشخیص دهیم؟ (با توجه به اینکه اینجا غالباً هوا ابری بوده و رویت ماه ممکن نمی باشد)
جواب:در صورتیکه منجّمین مورد اعتماد به طور قطع و یقین خبر دهند، بر طبق آن عمل کنید.
١٠ – عید با نظر اهل تسنن
سؤال:در شهرى که اکثریّت با اهل سنّت است و شیعه ها در اقلیّت هستند اگر در عید قربان و عید فطر قطع به خلاف نداشته باشیم آیا مى توانیم با آنها عید بگیریم و اگر در نجف اشرف ماه را دیده باشند و بیست و نه روز روزه گرفته اند ولى در استانبول دیده نشده و سنّى ها سى روز روزه مى گیرند و یک روز بعد از نجف عید مى نمایند وظیفه ما شیعه ها چیست؟
جواب:اگر موازین تقیّه وجود داشته باشد مى توانید با آنها عید کنید و اگر ماه در نجف ثابت شود براى استانبول کافى است.
١١ – عید با نظر اهل تسنن
سؤال: در شهرى که اکثریّت با اهل سنّت است و شیعه ها در اقلیّت هستند اگر در عید قربان و عید فطر قطع به خلاف نداشته باشیم آیا مى توانیم با آنها عید بگیریم و اگر در نجف اشرف ماه را دیده باشند و بیست و نه روز روزه گرفته اند ولى در استانبول دیده نشده و سنّى ها سى روز روزه مى گیرند و یک روز بعد از نجف عید مى نمایند وظیفه ما شیعه ها چیست؟
جواب: اگر موازین تقیّه وجود داشته باشد مى توانید با آنها عید کنید و اگر ماه در نجف ثابت شود براى استانبول کافى است.
١٢ – ماه رمضان 28 روزه
سؤال: کسى که فقط 28 روز از ماه رمضان را درک بکند چون که در اوّل ماه مبارک در ایران است و آخر ماه مبارک در یک کشور عربى است که ماه شوّال یک روز زودتر دیده مى شود و لهذا 28 روز را درک کرده است آیا قضاى یک روز بر او واجب است یا هیچ قضا لازم نیست؟
جواب: قضاى یک روز بر او واجب نیست ولى احتیاط مستحب است.
١٣ – سمت و جهت دیده شدن ماه شب اول در آسمان
سؤال: سلام با توجه به این که ما شیعیان نمازهای 5 گانه واجب رو در 3 وقت میخوانیم یعنی نماز عصر و عشا را در وقت خود نمی خوانیم و این امر فقط در زمان اضطرار جایز شمرده شده است در مورد این مسئله و درست بودن نمازهای قوث اظهار نظر بفرمایید
جواب: این مسئله در هنگام اختیار نیز جایز است و اشکالی ندارد.
١٤ – منظور از هم افق بودن دو منطقه
سؤال: منظور از «هم افق بودن» در مسئله‌ی رؤیت هلال چیست؟ دو منطقه با شرایطی هم افق نامیده می‌شوند؟
جواب: در صورتی که فاصله زادی از هم نداشته باشند هم افق هستند.
وقت امساک و افطار
روزه هاى حرام
١ – اختلاف نظر طبیب با تجربه شخص در مورد مضر بودن روزه
سؤال:فرد بیماری دکتر به او گفته روزه نگیر ولی خودش میداند که روزه می تواند بگیرد، آیا روزه بگیرد کار حرامی کرده؟
جواب:اگر طبيب بگويد روزه ضرر دارد امّا او با تجربه دريافته است که ضرر ندارد، بايد روزه بگيرد و در صورت معلوم نبودن ضرر، مى تواند يکى دو روز تجربه کند و بعد طبق دستور بالا عمل نمايد.
٢ – روزه در یوم الشک
سؤال:لطفا برایم بگویید که یوم الشک به چه روزی می گویند و تکلیف ما چیست؟
جواب:روزى که انسان شک دارد که آخر ماه شعبان است يا اوّل ماه رمضان، اگر مى خواهد روزه بگيرد بايد به قصد آخر شعبان باشد و اگر به نيّت اوّل ماه رمضان روزه بگيرد حرام و باطل است.
٣ – روزه گرفتن با علم به مضر بودن آن
سؤال:روزه گرفتن برای کسانی که می دانند برایشان ضرر دارد چه حکمی دارد؟
جواب:کسى که مى داند روزه براى او ضرر دارد بايد روزه را ترک کند و اگر روزه بگيرد صحيح نيست، همچنين اگر يقين ندارد امّا احتمال قابل توجّهى مى دهد که روزه براى او ضرر دارد، خواه اين احتمال از تجربه شخصى حاصل شده باشد يا از گفته طبيب
٤ – روزه مستحبی زن بدون اجازه شوهر
سؤال:اگر زن بخواهد روزه مستحبی بگیرد، آیا اجازه شوهرش لازم است و اگر شوهر راضی نباشد، حرام است؟
جواب:روزه گرفتن زن (روزه مستحبّى) در صورتى که حقّ شوهرش از بين برود بدون اجازه او جايز نيست، و اگر حقّ او از بين نرود نيز، بنابر احتياط واجب بايد با اجازه شوهر باشد، همچنين روزه مستحبّى اولاد اگر اسباب اذيّت پدر و مادر شود جايز نيست، ولى اجازه گرفتن از آنها لازم نمى باشد.
روزه هاى مستحب
١ – روزه های مستحبی مدینه برای کسی که روزه قضا بر عهده دارد
سؤال:آیا کسی که روزه قضا بر عهده دارد می تواند سه روز روزه مستحبی مدینه را بگیرد؟
جواب:اشکال دارد.
٢ – اجازه والدین برای روزه مستحبی
سؤال:این جانب مقلد امام خمینى(رحمه الله) بوده ام و به فتواى حضرتعالى برتقلید از ایشان باقى هستم، ایشان در باب روزه مستحبى مى فرماید اگر سبب اذیّت پدر و مادر و جدّ شود جایز نیست با توجّه به این مطلب که این جانب قادر به ازدواج نمى باشم و گرفتن روزه مستحبى را تنها راه جلوگیرى از فعل حرام یافته ام و از طرفى هم پدر و مادرم راضى به گرفتن روزه مستحبى توسط من نمى گردند و نمى توانم آنان را به این امر راضى کنم آیا با وجود چنین شرایطى مى توان بدون در نظر گرفتن رضایت پدر و مادر روزه گرفت؟
جواب:در فرض مسأله گرفتن روزه مستحبى براى شما جایز است ولى سعى کنید رضایت آنها را تا آن جا که مى توانید جلب کنید.
٣ – نیت قضای روزه های مستحبی
سؤال:آیا قضای روزه‌های سه روز هر ماه را به قصد قربت به جا آوریم یا رجاء؟
جواب:به قصد قربت مطلقه به جا بیاورید.
٤ – اجابت دعوت مومن برای افطار روزه مستحبی
سؤال:آیا درست است که اگر در روزه مستحبی کسی به انسان تعارف کند بهتر است بخورد و ثواب روزه بیشتر می شود؟
اگر درست است آیا این حرف در روزه هایی که استحباب آنها وارد شده (مثلا روزه نه روز اول ذیحجه، روزه29 ذیقعده و …) نیز صادق است؟ و آیا باعث محرومیت از ثواب وارده یا تاثیرات روزه آن روز نمی شود؟
اگر جواب سوال اول مثبت است بدین معنی است که بعد از خوردن چیزی که تعارف شده دیگر روزه باطل شده یا همچنان تا مغرب باید امساک کرد؟
جواب:این حکم عام است و باعث محرومیت از ثواب نمی شود ولی مربوط به جایی است که کسی جدا تقاضای افطار می کند نه تعارفات معمولی و بعد از افطار کردن روزه دیگر ادامه آن معنی ندارد.
٥ – انجام روزه مستحبی با داشتن کفاره روزه
سؤال:آیا کسی که کفاره روزه عمد بر عهده اوست ولی قضایش را بجا آورده می تواند روزه مستحبی بگیرد؟
جواب:اشکال دارد.
٦ – نهی زوج توسط زوجه در انجام روزه مستحبی
سؤال:اگر مردی همسرش او را نهی کند از روزه مستحبی آیا می تواند روزه بگیرد یا نه؟
جواب:نهی زوجه نسبت به مرد تاثیری ندارد.
٧ – روزه مستحبی برای کسی که احتمالاً روزه قضا دارد
سؤال:آیا شخصى که احتمال مى دهد روزه قضا دارد مى تواند روزه مستحبى بگیرد و اگر براى روزه مستحبى مانند اعتکاف نذر کند چطور ؟
جواب:اشکالى ندارد.
متفرقه روزه
١ – حکم روزه بیمارانی که از دارو استفاده می کنند
سؤال:حکم روزه بیمارانى که از دارو استفاده مى کنند، در فروض زیر چیست؟
الف) تزریق آمپول یا سرم از طریق رگ انجام مى شود و دارو:
- فقط جنبه تقویتى داشته باشد.
- جنبه درمانى و تقویتى داشته باشد.
- جنبه غیر تقویتى داشته باشد.
ب) استفاده از قطره، در سه فرض فوق نسبت به دارو، از طریق چشم، گوش، یا بینى چه حکمى دارد؟ ج) وارد کردن دارو از طریق سوند معده (لوله اى که از طریق دهان یا بینى وارد معده بیمار مى شود) چه حکمى دارد؟
جواب:الف) تمام تزریقات مذکور براى روزه دار اشکال دارد; ولى تزریق در عضله مانعى ندارد.
ب)اگر به حلق وارد نشود، یا شک داشته باشیم، اشکالى ندارد.
ج) جایز نیست; مگر در مواقع ضرورت که آن نیز موجب بطلان روزه است.
٢ – کشیدن دندان برای روزه دار
سؤال:حکم کشیدن دندان، یا هرگونه اعمال جرّاحى لثه و دندان که باعث خونریزى شود، در حال روزه چیست؟
جواب:مکروه است; ولى باطل نیست.
٣ – خون دادن جهت آزمایش در حال روزه
سؤال:آیا خون گرفتن در آزمایشگاه (برای تعیین گروه خونی یا آزمایش خون) روزه را باطل می کند؟
جواب:خیر، ولی اگر موجب ضعف شود کراهت دارد.
٤ – ترمیم و قالب گیری دندان روزه دار
سؤال:در ترمیم و قالب گیرى دندان، از موادّى استفاده مى شود که قابل حل شدن با آب دهان است و مزّه آن چشیده مى شود، آیا براى روزه اشکال دارد؟
جواب:اگر آب دهان را بیرون بریزد اشکالى ندارد.
٥ – ترک روزه به دلیل افسردگی
سؤال:اگر انسان افسرده باشد، نه از نوع خیلى شدید; بلکه از نوعى که دکترها و روانشناسان تشخیص افسردگى دهند و در این مدّت نمازش را عمداً ترک کند و روزه هم نگیرد و به خدا بدگمان شود و از رحمت او مأیوس گردد. و کشف حجاب کند، در حالى که عقلش سر جایش است و آگاه و عاقل است، حکمش چیست؟
جواب:انسان باید همیشه به خداوند قادر مهربان امیدوار باشد و آنچه را او دستور داده از نماز، روزه، حجاب، یا سایر وظایف دینى انجام دهد و از رحمت واسعه او مأیوس نباشد، که ناامیدى از گناهان کبیره است و هیچ کس حق ندارد به بهانه افسردگى وظایف شرعى خود را ترک کند; مگر این که بر اثر بیمارى افسردگى عقل و هوش خود را از دست بدهد.
٦ – منافع پزشکی روزه
سؤال:آیا مقدّمه کتاب «روزه روش نوینى براى درمان بیمارى ها» نوشته «الکسى سوفورین» که روزه خاصّى را دستور مى دهد و ترجمه جناب آقاى «محمد جعفر امامى» است از شماست؟ اگر چنین است، این روش درمانى در این دوران چگونه است؟
جواب:همان گونه که در مقدّمه آن نوشته ایم اگر زیر نظر طبیب انجام شود، براى افرادى که استعداد و آمادگى آن را دارند مى تواند مفید واقع شود; ولى توصیه ما به روزه اسلامى است، مشروط بر رعایت تعادل در خوردن افطارى و سحرى; که اگر این مسأله رعایت شود همان منافع مهم را دارد، بدون مشکلات آن.
٧ – روزه افراد ضعیف در مناطق گرمسیری
سؤال:بنده در شهر مهران که دارای آب و هوای خیلی گرمی است زندگی مینمایم از آنجایی که روزه در تابستان در اینجاخیلی سخت و طاقت فرساست و انسان را از فعالیت های روزمره باز میدارد بطوری که واقعا باید همیشه در منزل ماند و آن هم در حالت درازکش و خوابیده بود آیا میشود روزه را در یکی از ماه های دیگر بجا آورد یا اینکه یک روز در میان روزه گرفت ؟ اگر راه حل دیگری هم دارد لطفا مرا راهنمایی نمایید .
جواب:مردم معمولاً در فصل تابستان نیز روزه می گیرند و به کارهای زندگی (البته بصورت سبک تر) ادامه می دهند ولی چنانچه بعضی افراد ضعیف باشند و طاقت روزه پی در پی نداشته باشند می توانند به مقداری که توان دارند و ضرر یا خوف ضرر نباشد روزه بگیرند.
٨ – زن روزه داری که 5 دقیقه قبل از اذان حیض شده
سؤال:لطفا بفرمایید اگر زنی ۵ دقیقه قبل از اذان مغرب بفهمد که حیض شده آیا روزه او باطل است؟
جواب:1ـ هرگاه بعد از غروب آفتاب باشد روزه او صحیح است.
٩ – علت عید بودن اول ماه شوال
سؤال:به نظر شما چرا روز اول ماه شوال راعید فطر نامیده اند وایا میتواند این نام گذاری ربطی به فطرت انسان وفطر داشته باشد؟
جواب:زیرا شکرانه یک ماه توفیق روزه ماه رمضان است و تعبیر به فطر به خاطر وجوب افطار کردن در آن روز است.
١٠ – حجیت قول پزشک یا پرستار برای ترک عبادات
سؤال:آیا توصیه پزشک و پرستار مبنى بر ضرر داشتن روزه و یا حرکت اعضا و استعمال آب براى وضو و نماز به بیمار از نظر شرعى مجوّز محسوب مى شود؟
جواب:چنانچه در مخالفت دستور او خوف ضرر باشد مجوّز شرعى دارد.
١١ – حجیت قول پزشک یا پرستار برای ترک عبادات
سؤال:آیا توصیه پزشک و پرستار مبنى بر ضرر داشتن روزه و یا حرکت اعضا و استعمال آب براى وضو و نماز به بیمار از نظر شرعى مجوّز محسوب مى شود؟
جواب:چنانچه در مخالفت دستور او خوف ضرر باشد مجوّز شرعى دارد.
١٢ – روزه گرفتن برای فوتبالیستها
سؤال:این جانب با یکى از باشگاههاى فوتبال اروپا قرار داد امضا کرده، که در طول یک سال در اختیار آن تیم باشم. قاعدتاً بایستى در تمام برنامه هاى ورزشى و تمرینهاى سخت بدنى، که لازمه پیروزى تیم در مسابقات آتى است، تابع باشم. از آن جا که بخشى از تمرینات سخت بدنى در ماه مبارک رمضان واقع خواهد شد، و امکان انجام آن با زبان روزه میسّر نیست، و از سوى دیگر مسؤول باشگاه مى گوید: «شما انسان متدیّن و مؤمنى هستید، و ما میلیونها خرج شما کرده، و وقت شما را از قبل خریده ایم، و در صورت خوددارى شما از شرکت در تمرینات و شکست تیم، از شما راضى نیستیم. و لهذا با توجّه به این که شما در این سال از ما حقوق مى گیرید، و متعهّد به ما هستید نباید روزه بگیرید» آیا مى توانم براساس قرار داد با آن باشگاه، و به منظور تعهّد به آن تیم، براى پیروزى در مسابقات ـ که مستلزم افطار روزه است ـ روزه نگیرم، و سال بعد قضا کنم؟
جواب:در شأن یک مسلمان نیست که اقدام به عقد چنین قرار دادى کند; زیرا این قرار داد شرعاً باطل است، و باید به دیگران گفت که عقیده مذهبى ما چنین اجازه اى نمى دهد. و اگر راهى ندارید، مى توانید روز اوّل را به مسافرت مثلا یک ساعته بروید و برگردید، و بازهم قبل از ده روز سفرى مانند آن انجام دهید. البتّه به شرط این که نخواهید مدّت طولانى مثلا یکسال، در آن محل بمانید.
١٣ – کسی که بر خلاف نظر پزشکان روزه می گیرد
سؤال:پزشکان شخص بیمارى را از روزه گرفتن منع مى کنند; ولى او مى داند که روزه برایش ضرر ندارد. چه باید بکند؟
جواب:باید روزه بگیرد.
١٤ – دیدن لکه خون در اول روز برای روزه دار
سؤال:در اول صبح ،لکه خونی دیدم و دیگر تا موقع افطار خونی ندیدم البته نماز ظهر وعصر را خواندم آیا روزه بنده قبول است؟
جواب:در صورتی که استمرار نداشته باشد روزه شما صحیح است.
١٥ – قائل شدن به عید واحد در کلیه بلاد مسلمان
سؤال:با توجه به اینکه در دعای عید فطر می خوانیم (و جعله للمسلمین عیدا) آیا قائل شدن به عید واحد در کلیه بلاد اسلامی صحیح است؟
جواب:با توجه به اختلاف افق ها نمی توان عید واحد قائل شد، مخصوصا گاهی که ما نماز عید می خوانیم و در منطقه دیگری از دنیا هنوز شب است.
١٦ – اهداء خون در حال روزه
سؤال:اهداى خون در حال روزه چه حکمى دارد؟
جواب:انجام کارهایى که باعث ضعف مى شود، مانند خون گرفتن و حمام رفتن کراهت دارد.
١٧ – روزه گرفتن در مناطقی که روز آنها طولانی است
سؤال:اینجانب دانشجوی مقیم فنلاند هستم. در فصل تابستان روزها در اینجا حدود ۲۰ ساعت است. من در طول روز سخت مشغول کار هستم. با این حساب تحمل این زمان در ماه رمضان بسیار طاقت فرسا است. ایا من باید با این شرایط تمام این ۲۰ ساعت را روزه بگیرم. مسجد یا روحانیی هم اینجا پیدا نکردم تا در مورد ان سوال کنم. لطفا راهنمایی بفرمایید.
جواب:می توانید مطابق ساعات مناطق معتدله عمل کنید.
١٨ – وارد شدن خلط سینه به دهان هنگام نماز در ماه رمضان
سؤال:اگر شخصی در ماه رمضان در مسجد و در حین خواندن نماز جماعت باشد و در این هنگام از دهان او خلط خارج شده و اوایل نماز نیز باشد و در جیب او نیز دستمالی نباشد باید چکار کند؟ آیا می بایست نماز را بشکند یا روزه را باطل کند؟
جواب:در فرض سوال، نماز را می شکند و دوباره آن را اعاده می نماید.
پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام
