پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام هیات رزمندگان اسلام , سایت هیات رزمندگان اسلام , پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام , هیات , سایت هیات , هیئت رزمندگان , هیئت رزمندگان اسلام
اصول مدیریت فرهنگی در مجموعه‌های مذهبی
پایگاه اطلاع رسانی هیات: از دیرباز در جوامع بشری فرهنگ و برنامه‌های فرهنگی وجود داشته است؛ یعنی از زمانی که انسان‌ها زندگی جمعی خود را آغاز کردند، اما از سابقه ظهور مؤلفه‌ای به نام «مديريت فعالیت‌های فرهنگي» دیری نمی‌پاید و این موضوع از موضوعات نوپا در حوزه مديريت، به‌حساب می‌آید. تغییر و تحول در نظام فرهنگی جامعه و سوق دادن آن به سمت مضامین سیاستهای فرهنگی موردنظر انقلاب اسلامی، نیازمند مدیریت فرهنگی كارآمد به‌عنوان یكی از اركان نظام است. تثبیت و نهادینه كردن الگوی فرهنگی انقلاب در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی با مشكلات و موانعی روبه‌رو بوده است. بخشی از این مشکلات خارجی بوده و از جریان بین‌المللی اطلاعات و تهاجم فرهنگی سرچشمه می‌گیرد و بخشی دیگر از موانع، ریشه در عوامل داخلی ازجمله دركِ ماهیت، اهمیت و كاركردهای فرهنگ و ضعف دستگاههای فرهنگی كشور دارد. درهرصورت كارآمدسازی مدیریت فرهنگی كشور برای شناخت دقیق عواملِ تعالی و یا بی‌هویتی فرهنگی یك ضرورت جدی است.
1. عملکرد مخلصانه و بی‌ریا
برخلاف همه ویژگی‌های بیان‌شده، اخلاص در عمل از آن دسته خصوصیات مدیر است که مربوط به باطن و نیت اوست و بروز و ظهور ظاهری ندارد، گرچه نیت خالص می‌تواند موجب برکت کار و ثمر دهی مضاعف هر مجموعه باشد. نتیجه و برونداد بی‌اخلاصی می‌تواند به شکل ریا و غرور و عجب در مسئول مجموعه بروز نماید که این ویژگی‌ها از علت‌های اصلی فاصله‌گیری اعضای مجموعه از او و در بلندمدت سبب ازهم‌گسیختگی کل مجموعه می‌شود. از سوی دیگر موجب بی‌برکتی فعالیت‌ها و عدم پیشرفت مجموعه و یا حرکت کند و بی‌حال آن می‌شود که این خود موجب می‌شود مجموعه و اعضای آن از رسیدن به نتیجه مطلوب باز بمانند.
2. برنامه‌ریزی برای پایبند کردن اعضا
مسئول هر مجموعه فرهنگی برای پایبندی افراد و اعضای یک مجموعه باید در برنامه‌ریزی‌های خود به مسائل مهمی توجه کند که عبارت‌اند از: ١- مضمون برنامه‌ها به‌روز و با مشکلات اعضای مجموعه هماهنگ باشد. 2 ـ برنامه‌ها باید طوری طراحی شوند که همه اعضا را درگیر آن مجموعه نمایند. 3- کم و کیف و حد و مرز وظیفه اعضای درگیر مشخص باشد.
3. نظارت دقیق بر روند حرکت مجموعه
بهترین برنامه‌ریزی فرهنگی آن است که قبل از اجرا برنامه‌ریزی کامل صورت گیرد. حین اجرا نظارت دقیق انجام شود و پس از اجرا بازخورد گیری و آسیب‌شناسی داشته باشد. متأسفانه عدم توانمندی لازم و ضعف مدیریتی مسئولین مجموعه‌های فرهنگی و مذهبی موجب شده است تا کارها و برنامه‌ریزی‌های غیرکارشناسی و ناقصی ذیل مجموعه تابعه آن‌ها اتخاذ شود و نیز هنگام اجرای آن برنامه، نتواند نظارت دقیق و لازم را به عمل آورد و به نتیجه مطلوب و خروجی مدنظر آن برنامه دست پیدا نکنند. بنابراین اصلی‌ترین وظیفه مسئول فرهنگی، مدیریت و نظارت بر برنامه‌ها و کارهای در حال انجام می‌باشد. نظارت کافی بر روند محتوایی و کیفی هر برنامه یا طرحی به مدیر این امکان را می‌دهد تا مشکلات کلی طرح را شناسایی کرده و درصدد رفع نواقص و رسیدگی به مشکلات برآید.
4. همفکری و مشورت گیری در کارها
بر اساس سفارش قرآن کریم که می‌فرماید: «وَ أَمرُهُم شُورَی بَینَهُم»(سوره شوری، آیه ۳۷) یک مسئول خوب کسی است که در مدیریت و برنامه‌ریزی خود از گروه‌های اندیشه‌ورز و مشاوران باتجربه، اصلح و مورداطمینان استفاده کند. بی‌شک یک تصمیم‌گیری مفید و مؤثر آن تصمیمی است که با بهره از خرد جمعی افراد به جمع‌بندی رسیده باشد. ثمره دیگر این مشورتگیری، پرهیز از موضع اتهام به خودرأیی و فردگرایی در شیوه مدیریت مجموعه است.
5. مواجهه درست با مسائل و موانع
یک مدیر ایدئال کسی است که علیرغم وجود مشکلات و مسائل مختلف پیش روی مجموعه خود بتواند با بهترین برخوردها، شیوه برخورد صحیح را به دیگر اعضا بیاموزد. این برخورد مناسب به معنای منفعل بودن مدیر و تنزل از جایگاه و شخصیت مدیریتی خویش نیست بلکه به معنای موقعیت‌شناسی است. مسئول مجموعه باید با اقتضا یابی بفهمد در کجا نیاز به تشویق و جاذبه و در کجا نیاز به جذبه و جدیت و شاید عصبانیت است؟ پس بهترین مدیر در یک مجموعه کسی است که بتواند برای مکان و موقع انجام هر کاری بهترین موقعیت‌شناسی را انجام دهد.
6. اهتمام به کار تشکیلاتی
از مهم‌ترین کارهایی که در هر مجموعه فرهنگی نظیر هیئت باید موردتوجه قرار بگیرد، توجه به کار گروهی و قدرت مسئول نسبت به کارکردهای تشکیلاتی در مجموعه خود می‌باشد. علت این میزان اهمیت در مورد کار کردن به‌صورت گروهی به این جهت است که افراد و گروه زیرمجموعه رفته‌رفته به روال کار تشکیلاتی عادت کنند که این هم به نفع پیشبرد اهداف مجموعه و تسهیل در اجرا و انجام مأموریت‌ها می‌باشد و هم به روال تربیت نیروهای متعهد و کارشناس برای جایگزینی‌های آتی کمک می‌کند. از سوی دیگر وقتی کارها طبق یک چارت دقیق و راهبردی تقسیم گردید، سنگینی بار از دوش مسئول برداشته می‌شود و او فرصت پیدا می‌کند تا برای نظارت، هدایت و کیفیت‌بخشی به فعالیت‌های مجموعه و کادر اجرایی وقت بیشتری را صرف نماید و این امر موجب ارتقای کیفی برنامه‌های آن مجموعه یا هیئت می‌گردد.
امروزه متأسفانه یکی از مشکلات عدیده مجموعه‌های فرهنگی و مذهبی، تشکیلاتی کار نکردن آن‌ها و بیگانه بودن مسئول و اعضای آن مجموعه با روحیه کار گروهی و تشکیلاتی است که می‌تواند آسیب‌های جدی نظیر درجا زدن مجموعه، موازی کاری، ایجاد اختلاف و رقابت با دیگر مجموعه‌های همسو و… را در پی داشته باشد.
7. استفاده مناسب از سرمایه‌های انسانی
استعدادیابی و ظرفیت شناسی نیروها در هر مجموعه‌ای به عهده مسئول آن مجموعه می‌باشد. این کار به او کمک می‌کند تا در برنامه‌ریزی‌ها و تقسیم‌کارها بداند که هرکسی برای چه نوع فعالیتی شایستگی و کارایی بیشتری دارد؛ بنابراین مسئول مجموعه باید کاملاً با ویژگی‌ها، استعدادها، روحیات فردی، هر یک از نفرات خود آشنایی داشته باشد تا بداند هرکسی در چه بخش و جایگاهی از مأموریت‌ها و کارهای اجرایی آن مجموعه، بهتر می‌تواند ایفای نقش نماید.
8. مواجهه پرنشاط با افراد
در مجموعه‌های فرهنگی و مذهبی چون اساس فعالیت و اجتماع افراد حول اهداف و سیاست‌ها بر اساس اخلاق اسلامی و موازین دینی است بنابراین مدیر آن مجموعه باید بکوشد تا در برخورداری از کمالات و شایستگی‌های اخلاقی و معنوی از افراد زیرمجموعه خود پیشگام باشد تا هم از حیث نظری و هم در عمل بتواند الگودهی نماید. البته باید توجه داشت که رعایت شئون اخلاقی و معنوی به معنای عبوس بودن و خروج از دایره شورونشاط جوانی نیست بلکه یکی از بهترین ابزار جذب و هم‌افزایی جوانان و نوجوانان به هیئت و دیگر مجموعه‌های فرهنگی، حُسن برخورد و مواجهه پرنشاط مسئولین آن مجموعه می‌باشد.
بی‌شک با چهره عبوس و برخورد خشک نمی‌توان، برنامه‌های مجموعه را چه از جهت کیفی و چه از نظر کمی پیش برد و این روند موجب رنجیده‌خاطر شدن اعضا و درنتیجه ترک کردن آن مجموعه می‌گردد.
9. حل بحران‌های پیش‌بینی‌نشده
در هر مجموعه‌ای باید حرف آخر و تصمیم نهایی را مسئول آن مجموعه به‌عنوان یک کارشناس و راهنما با استفاده از بصیرت و روشن‌فکری خود، اتخاذ نماید. گاهی ممکن است مجموعه با یک بحران یا مسئله خاص مواجه شود که باعث ایجاد بن‌بست و گره در ادامه فعالیت‌ها و یا ایجاد مشکل در کیفیت برنامه‌ها بشود؛ به‌عنوان‌مثال اگر در برنامه‌ریزی برای برگزاری یک برنامه نسبت به مکان برگزاری، چگونگی اجرای محتوا و حتی شکل برگزاری، مشکلی رخ داد، مسئول مجموعه فرهنگی باید با تصمیم‌گیری به‌موقع و دقیق مجموعه را از آن بحران عبور دهد.
10. مراقبت نسبت به جوسازی‌های مخرب
مدیر و متولی هر مجموعه فرهنگی، مسئول اصلی حفظ انسجام و اتحاد آن مجموعه و حاکم ساختن فضای حسن ظن، صمیمیت و دوستی بین افراد زیرمجموعه است. ایجاد جو سوءظن از بزرگ‌ترین آفت‌های کار فرهنگی می‌باشد. برای پیشبرد اهداف مجموعه باید جوی آرام و به دور از تشنج در میان اعضا ایجاد نموده و همواره مراقب رفتارها و حرکات مخرب از سوی برخی از اعضای درونی و یا افراد بیرونی مجموعه بود چراکه گاهی ممکن است بذر هرز یک حرف بی‌جا یا نگرش غلط و شایعه ساختگی مثل موریانه به جان فضای صمیمیت و اتحاد اعضا بیفتد و کل تشکیلات را از هم بپاشد.
