اولین نائب امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف چه کسی بود؟

عثمان‌بن‌سعید، نخستین نائب امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است که گفته شده از سن 11 سالگی به عنوان خادم امام جواد علیه السلام بوده و پس از آن، در رکاب امام هادی علیه السلام و امام حسن عسکری علیه السلام حضور داشته و همواره مورد اعتماد آنان بوده است.

بنا بر آنچه در کتب و منابع رجالی آمده، عثمان بن سعید، وکیل سه امام معصوم امام هادی علیه السلام، امام عسکری علیه السلام و امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بوده است. با این حال برخی از متون دیگر او را در ۱۱ سالگی خدمتگزار امام جواد علیه السلام هم دانسته‌اند که از اعتماد امام برخوردار بوده و برخی مأموریت‌های مهم به او سپرده می‌شد.

عثمان بن سعید، نخست در شمار اصحاب امام هادی علیه السلام بوده و به وکالت او از سوی امام هم تصریح شده است. اعتماد امام هادی علیه السلام به عثمان به گونه ای بوده که از احمدبن اسحاق نقل شده است: از حضرت هادی علیه السلام پرسيدم: «با چه كسی داد و ستد كنيم و از چه كسي مطلب را بگيريم و گفته چه كسی را بپذيريم؟» امام فرمود: «عثمان‌بن‌سعید عمري مورد اعتماد من است؛ آنچه را از من به تو برساند، به طور قطع از من می‌رساند و آنچه را از قول من برای تو گويد، به طور قطع از من می‌گويد. سخن وي را گوش كرده، اطاعت نما؛ زيرا او مورد اعتماد و امين است».

شیخ طوسی درباره او نوشته: «سفيرانی كه از جانب ائمه اطهار علیهم السلام به نيكی ياد شده‌اند؛ نخستين آنان مرد بزرگواری است كه حضرت امام هادی علیه السلام و امام عسكری علیه السلام او را توثيق فرموده‌اند و او، شيخ موثق ابوعمر عثمان بن سعيد عمری است.

عثمان، پس از امام هادی علیه السلام، از اعتماد امام حسن عسکری علیه السلام هم برخوردار بود. در روایات مختلفی نقل شده که امام عسکری عثمان را خطاب قرار داده و وکیل خود دانسته، و در جای دیگر، اطرافیان را شاهد می‌گیرد که عثمان بن سعید وکیل من است. امام او را به عنوان رئیس وکلا معرفی کرد؛ به این معنا که تمام وجوهاتی که شیعیان، توسط وکلا می‌فرستادند، به عثمان می‌رسید و او آنها را به امام می‌رساند.

پس از شهادت امام عسکری، عثمان بن سعید، عهده‌دار مراسم کفن و دفن امام شد. به اعتقاد امامیه، این نشانه‌ها بر نمایندگی او از امام زمان علیه السلام گواهی می‌دهد.

امام عسکری علیه السلام به نیابت عثمان بن سعید تصریح کرده است. او فرزند خود را به چهل نفر از اصحاب خود نشان داده و به آنها ابلاغ کرده است که در طول غیبت امام دوازدهم، از عثمان، اطاعت کنند. بنابر روایتی دیگر، حضرت مهدی در دیدار با اهل قم، به نیابت عثمان بن سعید اشاره کرد و آنان را به او ارجاع داد.

عثمان بن سعید، به علت سختگیری‌های مأموران دولتی در سامرا و وجود دشمنان فراوان، به دستور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به بغداد رفت. به گفته جاسم حسین، در کتاب تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، با آنکه سامرا پایتخت بود، اما به دلیل وجود لشکریان سلسله عباسی که همواره مخالف ائمه بودند و او می‌خواست سازمان وکالت را به دور از چشم آنان رهبری کند، از این رو به بغداد رفت و محله شیعه‌نشین کرخ را محل سازماندهی امامیه قرار داد.

عثمان در مدت نیابت، رهبری وکلای نواحی مختلف را بر عهده گرفت و امانات، وجوهات و هدایای مردم را می‌گرفت و برای امام علیه السلام می‌فرستاد. او همچنین نامه‌های شیعیان را به امام، و دست‌نوشته‌ها و توقیعات حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در پاسخ به شیعیان را به صاحبان اصلی می‌رساند. وقتی جعفر برادر امام عسکری علیه السلام ادعای نیابت کرد، احمد بن اسحاق از اصحاب امام حسن عسکری عجل الله تعالی فرجه الشریف برای اطلاع از درستی یا نادرستی ادعای جعفر، نامه‌ای نوشت و به وسیله عثمان بن سعید برای حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فرستاد. امام در پاسخ نامه، امامت جعفر را رد کرد و او را مفسد و ترک‌کننده نماز خواند.

امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف هنگام وفات عثمان بن سعید به فرزندش محمد بن عثمان نامه‌ای نوشت و به او تسلیت گفت. امام دوازدهم در این نامه، رضایت کامل خویش را از عثمان بن سعید اعلام داشته و برای او طلب مغفرت کرده است. امام زمان همچنین از احساس غربت خود در نبود عثمان بن سعید سخن گفته و فرزندش محمد بن عثمان را به جای او منصوب کرده است. بخشی از نامه تسلیت به این شرح است:

«پدر تو به سعادت و نیکبختی زندگی کرد و وفات نمود در حالتی که محمود و پسندیده بود. خدا او را رحمت کند و او را به اولیا و سادات و موالیان او ملحق نماید. خداوند روی او را‌ تر و تازه نماید و لغزش‌های او را ببخشد و جزا و اجر تو را زیاد کند و صبر نیکو در مصیبت او به تو عطا فرماید، تو مصیبت زده شدی و ما نیز مصیبت زده شدیم، و مفارقت پدرت تو را و ما را به وحشت انداخت. پس خداوند او را به رحمت خود مسرور فرماید در منقلب و مثوای او که آرامگاه او است.»

منبع: باشگاه خبرنگاران