بایدها و نبایدهای زندگی خانوادگی

بایدها و نبایدهای زندگی خانوادگی

هیات:از آنجا که خانواده به عنوان اولین نظام اجتماعی بشریت از اهمیت و جایگاه مهمی برخوردار است، کتاب «فرهنگ خانواده» نوشته حجت الاسلام علی اکبر مظاهری با بررسی همه جانبۀ مسائل خانواده به تبیین بایدها و نبایدهای زندگی خانوادگی می پردازد؛ در شماره های مختلف بخشی از متن این کتاب با هدف ارتقای دانش مخاطبین در مدیریت هرچه بهتر خانواده ها منتشر می شود

زندگی اخلاقی

زندگی اخلاقی، زندگی‌ای «فراقانونی» است؛ به معنای مثبت آن. بدین سان که اخلاق و ارزش‌های انسانی و حالت‌های عاطفی و روانی، چنان در آن پررنگ‌اند که برای حقوق و قانون (به معنایی که در زندگی حقوقی حاکم است) مجالی باقی نمی‌ماند. حیات مشترک زن و شوهر، بر اساس تعاون و تفاهم و عشق و ایثار نهاده شده است. در این زندگی، به قوانین و احکام حقوقی و مدنی خانوادگی استناد نمی‌شود، مگر به اندازۀ نیاز و به گاه ضرورت، آن هم در هاله‌ای از ادب و احترام و صفا و خشنودی.

در زندگی اخلاقی، زن و شوهر، عاشق و معشوق‌اند. رفیق‌اند. فدایی هم‌اند. یکی‌اند. روح عشق و ایثار، پیکر زندگی‌شان را شاداب و طربناک کرده است. در این نوع از زندگی، حقوق و قانون مراعات می‌شود؛ امّا نه از سر اکراه و اجبار؛ بلکه به دلخواه و اختیار. حریم‌ها و حرمت‌ها پاس داشته می‌شوند؛ امّا نه از روی قرارداد و از ترس؛ بلکه از روی احترام و تکریم. در این زندگی، مرد کار می‌کند؛ امّا نه به خاطر آن که قانون، تأمین نفقۀ زن و هزینۀ زندگی را بر عهدۀ او نهاده است؛ بلکه به فرمودۀ پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله وسلّم) کار او جهادی مقدّس است و خود او مجاهد فی سبیل الله است :الکادُّ عَلی عِیالِهِ کَالمُجاهِدِ فی سَبیلِ اللهِ؛ آن کس که برای عیال و تأمین معاش خانواده‌اش تلاش می‌کند، چونان مجاهد در راه خداست.

در زندگی اخلاقی، زن در خانه کار می‌کند؛ امّا نه مانند مزدوران و نه برای گرفتن مزد و اجرت؛ بلکه به فرمودۀ امیرمؤمنان خانه برای او چونان میدان جهاد فی سبیل الله است و همسرداریِ نیکو برای او چون جهاد در راه خداست و پاداش او مانند پاداش مجاهدان است :جِهادُ المَرأةِ حُسنُ التَّبَعُّلِ؛ جهاد زن، نیکو شوهرداری کردن است.

در این زندگی، برای زن، در قبال هر لبخندی که بر لبان مردش بنشاند، حسنه‌ای است که پاداش آن نزد خدای سبحان است.

در این زندگی، زن به فرزند شیر می‌دهد؛ امّا شیرفروشی نمی‌کند و مزد نمی‌گیرد؛ بلکه در قبال هر مکیدن کودک، برای مادر حسنه‌ای است و نزد خدای رحمان پاداشی دارد. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلّم) در این باره فرموده:… فَإذا أرضَعَت، کانَ لَها بِکُلِّ مَصَّةٍ کَعِدلِ عِتقِ مُحَرَّرٍ مِن وُلدِ إسماعیل، فَإذا فَرَغَت مِن رَضاعِهِ ضَرَبَ مَلَکٌ کَریمٌ عَلی جَنبِها وَقالَ: إستَأنِفِی العَمَلَ فَقَد غُفِرَ لَکِ؛ هنگامی که مادر به بچه شیر می‌دهد، برای هر مرتبه‌ای که بچه پستان مادر را می‌مکد، خداوند ثواب آزاد کردن یک انسان از فرزندان حضرت اسماعیل (که مؤمن و موحّدند) به مادر پاداش می‌دهد و هنگامی که شیردادن را به پایان برد، فرشته‌ای بزرگوار، دست بر پهلوی مادر می‌گذارد و می‌گوید: زندگی تازه‌ای را آغاز کن، که خداوند گناهان گذشته‌ات را بخشید.

در زندگی اخلاقی، مانند زندگی حقوقی، پذیرایی از مهمانان شوهر بر زن واجب نیست و نیز بر مرد هزینه‌کردن برای مهمانان زن واجب نیست؛ امّا در زندگی اخلاقی، مهمان حبیب خداست و پذیرایی از او مایۀ خیر و برکت است و سبب شادمانی دل‌ها می‌شود و مهمان، غم و اندوه و بلا و گرفتاری را از خانه و زندگی بیرون می‌راند. و به فرمودۀ پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله وسلّم) :ِاِنَّ الضَّیفَ إِذَا جَاءَ فَنَزَلَ بِالقَومِ جَاءَ بِرِزقِهِ مَعَهُ مِنَ السَّمَاءِ؛ هنگامی که کسی نزد کسانی به مهمانی رود، روزی خویش را از آسمان با خود می‌آورد.

در زندگی حقوقی، زن وظیفه دارد نیازهای جنسی مرد را تأمین کند؛ امّا در زندگی اخلاقی، زن و شوهر به همدیگر عشق می‌ورزند. نیاز جنسی وعاطفی برای هر دو مطرح است. هر کدام می‌کوشد دیگری را خرسند کند.

در زندگی اخلاقی، اگرچه مانند زندگی حقوقی، بیرون رفتن زن از خانه و پرداختن به کارهای اجتماعی، منوط به رضایت مرد است؛ امّا در زندگی اخلاقی، زن و شوهر، رفیقانه و مسؤولانه، در عرصۀ زندگی خانوادگی و نیز زندگی اجتماعی، یکدیگر را یاری می‌کنند و هر کدام، در این ساحت‌های فضیلت، نقشی ایفا می‌نمایند.

مهریه، هم در زندگی حقوقی و هم در زندگی اخلاقی، از آن زن است؛ امّا در زندگی حقوقی، زن مهریه‌اش را از مرد می‌طلبد، اگرچه مرد، نادار باشد، و آن را می‌گیرد، اگرچه با توسّل به دادگاه و به اجرا گذاشتن باشد؛ امّا در زندگی اخلاقی، بخشیدن مهریه، یک فضیلت برای زن است و پاداش الاهی را ثمر می‌دهد. بریءالذّمه کردن یک انسان و گردن و عهدۀ او را از زیر بار قرض آزاد و رهاکردن، ثواب عظیم دارد.

در زندگی حقوقی، اهدای هدیه به زن بر مرد واجب نیست؛ هدیه جزو نفقه نیست؛ امّا در زندگی اخلاقی، اهدای هدیه، حسنه‌ای است که موجب خرسندی خداست و سبب گرمی قلب‌ها و فزایندۀ محبّت و نشانۀ عشق است و کدورت‌ها را از دل‌ها می‌زداید. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) فرموده: تَهادوا فَإنَّ الهَدیَّةَ تُضَعِّفُ الحُبَّ وَتُذهِبُ بِغَوائِلِ الصَّدرِ؛ به یکدیگر هدیه دهید، که هدیه دوستی و محبّت را می‌افزاید و کینه‌ها و کدورت‌های سینه‌ها را می‌زداید.

در زندگی حقوقی، کفالت فرزند بر عهدۀ پدر است و حق حضانت او تا چند سال از آنِ مادر است و سپس به پدر منتقل می‌شود؛ امّا در زندگی اخلاقی، فرزند، ثمرۀ عشق زن و شوهر است.

در زندگی حقوقی و قانونی، زن به شوهرش به چشم یک همکار می‌نگرد که چگونه رابطۀ آن دو را قانون معیّن و تعریف می‌کند و به زن می‌گوید که کجا باید از شوهر اطاعت کرد و کجا می‌شود اطاعت نکرد؛ امّا در زندگی اخلاقی و ایمانی، شوهر چنان در دل و جان زن اوج می‌گیرد که به فرمودۀ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم اگر سجده بر غیر خدا جایز بود، زن بر شوهرش سجده می‌کرد. و نیز زن نزد شوهر، امانتی است الهی.

منبع: خبرگزاری حوزه

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام