تفسير تسنيم (اجمالي)| جلد چهارم،سوره بقره، پاورقیها

خانه / قرآن و عترت / قرآن / تفاسیر متنی / تفسير تسنيم (اجمالي)| جلد چهارم،سوره بقره، پاورقیها

پاورقیهای تفسیر تسنیم جلد چهارم

پاورقیها

1- تفسير برهان ، ج 1، ص 90؛ جامع البيان ، ج 1، ص 197؛ تفسير تبيان ، ج 10، ص 180 ؛ مجمع البيان ، ج 1، ص 206

2-سوره نمل ، آيه 76؛ سوره جاثيه ، آيه 16

3-سوره صف ، آيه 6

4-سوره صف ، آيه 14

5-سوره فاطر آيه 3

6-سوره يوسف ، آيه 68

7-سوره حج ، آيه 78

8-بحار، ج 23، ص 259

9-سوره انبياء، آيه 23

10-سوره مائده آيه 1

11-سوره اسراء آيه 34

12-سوره توبه ، آيه 111

13-سوره احزاب آيه 23

14-ج 1، ص 183

15-ج 1، ص 208

16-سوره ابراهيم ، آيه 7

17-سوره توبه ، آيه 111

18-سوره انعام آيه 54

19-تفسير ابن عربى ، ج 1، ص 124-126 با تحرير.

20-غرائب القرآن ، ج 1-2، ص 272

21-سوره حجر، آيات 49-50

22-سوره ق ، آيه 33

23-سوره اعراف ، آيه 154

24-سوره فاطر، آيه 28

25-سوره بينه ، آيه 8

26-تفسير صدرالمتاءلهين ، ج 2، ص 205-206

27-سوره فاطر، آيه 34

28-سوره بقره ، آيه 38

29-سوره اعراف ، آيه 69

30-سوره اعراف ، آيه 74

31-سوره مائده ، آيه 20

32-سوره فجر، آيه 15

33-سوره اسراء، آيه 83 برخلاف فطرت انسان كه به سمت توحيد است : (فطرت اللّه التى فطرالناس عليها) (سوره روم ، آى ه 30). اگر انسان تنها از بعد الهى كه در آياتى مانند (ثمّ اءنشاءناه خلقا اخر) (سوره مؤ منون ، آيه 14) و (ونفخت فيه من روحى ) (سوره حجر، آيه 29) مطرح شده برخورداربود، خداخواه محض بود، اما بعد ديگر او كه در آياتى مانند (انّى خالق بشرا من طين ) (سوره ص ، آيه 71) به آن اشاره شده او را به خودخواهى مى كشاند و اگر تذكر انبياى الهى نباشد آن خوى سركش بر او مسلط مى شود؛ بر خلاف فرشتگان كه فقط بعد الهى دارند و هيچ گاه معصيت نمى كنند: (لايعصون اللّه ما اءمرهم ) (سوره تحريم ، آيه 6).

34-سوره انفال ، آيه 53

35-سوره هود، آيه 56

36-سوره فاطر، آيه 43

37-سوره فاطر، آيه 2

38-سوره نحل ، آيه 114

39-سوره ضحى ، آيه 11

40-سوره انفال ، آيه 53

41-سوره انفال ، آيه 54

42-سوره مائده ، آيه 3

43-الميزان ، ج 5، ص 184

44-سوره تكاثر، آيه 8

45-بحار، ج 24، ص 52

46-سوره مائده ، آيه 11

47-سوره احزاب ، آيه 9

48-سوره آل عمران ، آيه 103

49-نهج البلاغه ، خطبه 29

50-سوره انفال ، آيه 26

51-سوره توبه ، آيه 55

52-نهج البلاغه ، خطبه 199

53-سوره آل عمران ، آيه 178

54-سوره انعام ، آيه 44

55-سوره قصص ، آيه 78

56-سوره الرحمن ، آيات 1-4

57-بحار، ج 63، ص 376

58-وسائل الشيعه ، ج 7، ص 6

59-بحار، ج 91، ص 146؛ (… و شكرى اياك يفتقر الى شكر فكلما قلت لك الحمد وجب علىّ لذلك اءن اءقول لك الحمد.)

60-سوره نحل ، آيه 53

61-سوره ابراهيم آيه 7

62-سوره بقره ، آيه 152

63-تفسير صدرالمتاءلهين ، ج 3، ص 189

64-سوره احزاب ، آيه 41

65-سوره نور، آيه 37

66-سوره انفال ، آيه 45

67-سوره غافر، آيه 16

68-تفسير صدرالمتاءلهين ، ج 3، ص 190؛ بيان السعاده ، ج 1، ص 155، با تحرير وتلخيص .

69-تفسير ابن عربى ، ج 1، ص 125

70-سوره بقره ، آيه 83

71-سوره مائده ، آيه 12

72-سوره بقره ، آيه 84

73-سوره نساء، آيات 154-155 74-سوره مائده ، آيه 70

75-سوره مائده ، آيه 13

76-سوره آل عمران ، آيه 187

77-سوره اعراف ، آيه 169

78-سوره اعراف آيه 169

79-خطبه 192

80-سوره آل عمران ، آيه 93

81-سوره بقره ، آيه 27

82-سوره رعد آيه 25

83-سوره طه ، آيات 123-124

84-سوره بقره ، آيات 38-39

85-سوره نمل ، آيه 89

86-سوره انعام ، آيه 160

87-سوره بقره ، آيه 261

88-سوره شورى ، آيه 40

89-مفاتيح الجنان ، دعاى افتتاح .

90-همان ، مناجات شعبانيه .

91-سوره نباء، آيه 26

92-سوره شورى ، آيه 40

93-سوره نحل ، آيه 90

94-سوره بقره ، آيه 178

95-سوره شورى ، آيه 25

96-سوره آل عمران ، آيه 9 و 25 97-مفاتيح الجنان ، دعاى افتتاح . چنين منزلتى كه مصداق كامل قرآن صاعد است هرگز براى اوساط اهل نجوا نيست ، چه رسد به مبتديان اهل ندا.

98-همان ، مناجات شعبانيه .

99-بحار، ج 11، ص 256، بيان .

100-ديوان حافظ، غزل 208

101-همان ، غزل 363

102-نهج البلاغه ، خطبه 3

103-مانند رساله عهد شيخ رئيس ، ابن سينا.

104-سوره نور، آيه 37

105-سوره انفال ، آيه 2؛ سوره حج ، آيه 35

106-سوره انبيا، آيه 90

107-سوره فاطر، آيه 28

108-سوره مؤ منون ، آيه 57

109-سوره آل عمران ، آيات 28 و 30

110-كشف الاسرار، ج 1، ص 177

111-نورالثقلين ، ج 1، ص 71

112-تفسير برهان ، ج 1، ص 90

113-تفسير برهان ، ج 1، ص 90

114-الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 330؛ كشف الاسرار، ج 1، ص 165-167، باتفاوت اندك .

115-تفسير برهان ، ج 1، ص 90 ؛ قمى ، ج 1، ص 46؛ نورالثقلين ، ج 1، ص 73

116-صحيفه سجاديه ، دعاى 45

117-همان ، دعاى 12

118-سوره غافر، آيه 60

119-سوره بقره ، آيه 186

120-مفاتيح الجنان ، دعاى كميل .

121-نورالثقلين ، ج 1، ص 72 122-نورالثقلين ، ج 1، ص 73؛ خفره : نقض عهده و غدر به .

123-بحار، ج 36، ص 97؛ تفسير برهان ، ج 1، ص 90؛ تفسير عياشى ، ج 1، ص ‍ 42

124-درّالمنثور، ج 1، ص 154

125-سوره بقره آيه 124

126-جشمه و اءجشمه الامر، كلفه ايه (بحار، ج 9، ص 178).

127-بحار، ج 9، ص 178؛ تفسير برهان ، ج 1، ص 90

128-سوره آل عمران ، آيه 164

129-سوره غافر، آيه 5

130-ر.ك تفسير اءبى السعود، ج 1، ص 118؛ البحر المحيط، ج 1، ص 335

131-سوره بقره ، آيه 79

132-تفسير اءبى السعود، ج 1، ص 118

133-كشف الاسرار، ج 1، ص 169

134-سوره مائده ، آيه 48

135-سوره نساء، آيه 47

136-مفردات راغب ، (ن ز ل ).

137-ر.ك المنار، ج 1، ص 291

138-ر.ك غرائب القرآن ، ج 1، ص 272

139-سوره آل عمران ، آيه 93

140-سوره مائده ، آيه 43

141-به نظر مرحوم بلاغى در آلاء الرحمن (ص 89) تورات ، پيش از ظهور اسلام نيزمحرف بود و برهمين اساس مراد از (ما معكم ) را كه قرآن مصدق آن است بشارتى مى داند كه حتى درتورات محرف نيز وجود داشته و آن اين است كه خداوند كلامش را در دهان پيامبرآخرالزمان مى گذارد يا مراد، معارف تحريف نشده چون اصل توحيد و لزوم ايمان به خدا ونبوت عام و رسالت حضرت موسى و نظير آن است .

142-سوره مائده ، آيه 48

143-سوره صف ، آيه 6

144-كشف الغطاء، ص 391

145-سوره آل عمران ، آيه 19

146-ر.ك روح المعانى ، ج 1، ص 387

147-سوره بقره ، آيه 91

148-سوره نساء، آيه 47

149-سوره بقره ، آيه 97 ؛ سوره آل عمران ، آيات 3 و 50؛ سوره مائده ، آيه 46

150-سوره بقره ، آيه 146

151-سوره شعراء، آيه 196

152-جامع البيان ، ج 1، ص 289-295

153-سوره بقره ، آيه 146؛ سوره انعام ، آيه 20

154-سوره اعراف ، آيه 157

155-سوره هود، آيه 98

156-نورالثقلين ، ج 1، ص 73

157-سوره توبه ، آيه 13

158-سوره قلم ، آيه 10

159-ر.ك تفسير اءبى السعود، ج 1، ص 18؛ روح المعانى ، ج 1، ص 389

160-سوره يوسف ، آيه 20

161-تفسير تبيان ، ج 1، ص 188

162-اين وجه را طبرسى (جوامع الجامع ، ج 1، ص 47) و نيشابورى (غرائب القرآن ، ج 1، ص 273)ورشيد رضا (المنار، ج 1، ص 292) اختيار كرده اند.

163-سوره نساء، آيه 77

164-سوره آل عمران ، آيه 21

165-سره مؤ منون ، آيه 117

166-سوره يوسف ، آيه 20

167-سوره بقره ، آيه 40

168-از اين رو برخى گفته اند: خطاب اول شامل عالم و مقلد هر دو مى شود و خطاب دوم اختصاص به اهل علم دارد كه از مقدمات سلوك گذشته اند. (ر.ك روح المعانى ، ج 1،ص 390).

169-سوره مائده ، آيه 13

170-سوره توبه ، آيه 102

171-ر.ك المنار، ج 1، ص 292

172-تفسير برهان ، ج 1، ص 91

173-ر.ك تفسير اءبى مسعود، ج 1، ص 118؛ البحر المحيط، ج 1، ص 335-336

174-سوره نمل ، آيه 14

175-سوره بقره ، آيه 89

176-سوره بقره ، آيه 146؛ سوره انعام ، آيه 20

177-از امام باقرعليه السلام در ذيل (ولاتشتروا باياتى ثمنا قليلا) وارد شده كه گروهى از بزرگان يهود، مانند حىّ بن اخطب و كعب ابن اشرف ، سالانه از يهوديان ، طعمه ومستمرى مى گرفتند:لهم ماءكلة على اليهود فى كل سنة و چون ترسيدند كه با ايمان به رسول اكرم صلى الله عليه و آله مستمرى آنان قطع شود آيات مشتمل بر صفت رسول اكرم صلى الله عليه و آله در تورات را تحريف كردند و اين است مراد از ثمن در آيه (نورالثقلين ، ج 1، ص 73).

178-بحار، ج 71، ص 204

179-سوره آل عمران ، آيه 187

180-سوره انشقاق ، آيه 10

181-بحار، ج 70، ص 132

182-سوره بقره ، آيه 286

183-سوره صف ، آيه 10

184-سوره فاطر، آيه 29

185-سوره بقره ، آيه 16

186-سوره انعام ، آيات 12 و 20 ؛ سوره اعراف ، آيه 9؛ سوره هود، آيه 21

187-سوره بقره ، آيه 207

188-سوره توبه ، آيه 111

189-الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 41

190-نهج البلاغه ، نامه 74

191-سوره لقمان ، آيه 24

192-سوره زمر، آيه 8

193-سوره قصص ، آيه 76

194-سوره قصص ، ايه 78

195-سوره سباء، آيه 45

196-سوره نساء ،آيه 142

197-سوره توبه ، آيه 9-11

198-سوره انشقاق ، آيه 6

199-سوره بقره ، آيه 197

200-سوره فصلت ، آيه 40

201-سوره شعرا، آيه 136

202-سوره بقره ، آيه 6

203-سوره آل عمران ، آيات 75-77

204-سوره بقره ، ايه 89

205-سوره آل عمران ، آيه 78

206-سوره بقره ، آيه 75

207-سوره بقره ، آيه 79

208- سوره بقره ، آيه 90

209-سوره جن ، آيه 15

210-سوره همزه ، آيات 6-7

211- سوره بقره ، آيه 207

212-سوره بقره ، آيه 146

213- سوره بقره ، آيه 159

214- سوره بقره ، آيه 174

215- سوره نساء، آيه 10

216- سوره بقره ، آيه 174

217- در آيه اى ديگر نگاه تشريفى خداوند نيز به همراه تكلّم ، از آنان نفى مى شود: إ نّ الذين يشترون بعهداللّه و أ يمانهم ثمناً قليلاً ولئك لاخلاق لهم فى الاخرة و لايكلّمهم اللّه و لاينظر إ ليهم يوم القيمة (سوره آل عمران ، آيه 77). با توجه به اين كه خداوند لايعزب عنه مثقال ذرّة (سوره سبأ ، آيه 3) و او بكلّ شى ءٍ شهيد (سوره فصّلت ، آيه 53) و على كلّ شى ء محيط (سوره فصّلت ، آيه 54) است روشن است كه مراد از نظر، نگاه تشريفى و محبّت آميز است .

218- سوره بقره ، آيه 174

219- سوره بقره ،آيه 174

220- سوره بقره ، آيه 175

221- سوره مائده ، آيه 44

222- سوره مائده ، آيه 45

223- سوره مائده ، آيه 47

224- سوره بقره ، آيه 283

225- سوره ق ، آيه 37

226- نورالثقلين ، ج 1، ص 73

227- مفاتيح الجنان ، زيارت مطلقه اميرالمؤ منين عليه السلام ، زيارت دوم .

228- بحار، ج 9، ص 64؛ نورالثقلين ، ج 1، ص 73

229- بحار، ج 9، ص 308؛ تفسيربرهان ، ج 1، ص 91

230- تفسير تبيان ، ج 1، ص 191

231- سوره حج ، ص 41

232- سوره بقره ، آيه 49

233- نهج الفصاحه ، ج 2، ص 396؛ نهج البلاغه ، نامه 47

234- نهج الفصاحه ، ج 2، ص 582

235- من لايحضر، ج 1، ص 203

236- نهج الفصاحه ، خطبه 199، از رسول اكرم صلى الله عليه و آله .

237- سوره مريم ، آيه 59

238- سوره مائده ، آيه 68

239- سوره مائده ، آيه 66

240- سوره بقره ، آيه 43

241- سوره نساء، آيه 162

242- سوره ابراهيم ، آيه 40

243- سوره توبه ، آيه 5

244- سوره نساء، آيه 142

245- مفردات راغب ، ق و م با اندك تصرف .

246- روح المعانى ، ج 1، ص 391-392

247- تفسيراءبى السعود، ج 1، ص 118

248- روح المعانى ، ج 1، ص 391-392؛ غرائب القرآن ، ج 1، ص 275؛ منهج الصادقين ، ج 1، ص 256

249- المنار، ج 1، ص 256

250- ر.ك منهج الصادقين ، ج 1، ص 256

251- برخلاف آياتى كه در مكّه نازل شده كه مراد از زكات در آنها يا زكات مستحب است يا تزكيه نفس ؛ زيرا از ميان فروع دين تنها نماز، در مكّه واجب شد و فروعى مانند زكات و روزه ، در مدينه واجب شد.

252- پيامبراكرم صلى الله عليه و آله فرمود:الخلق كلّهم عيال اللّه فأ حبّهم إ لى اللّه عزّوجلّ أ نفقهم لعياله (بحار، ج 93، ص 118).

253- نهج الفصاحه ، ج 1، ص 437

254- سوره لقمان ،آيه 20

255- تفسير صدرالمتاءلهين ، ج 3، ص 249؛ قوت القلوب ، ج 2، ص 100؛ عوارف المعارف ، ص 160

256- سوره بقره ، آيه 43

257- سوره بقره ، آيه 238

258- سوره شعراء، آيه 219

259- سوره اسراء، آيه 78

260- سوره حج ، آيه 77

261- سوره فتح ، آيه 29

262- وسائل الشيعه ، ج 8، ص 293، ح 9

263- ر.ك غرائب القرآن ، ج 1، ص 275، تفسير أ بى السعود، ج 1، ص 118

264- ر.ك روح المعانى ، ج 1، ص 392

265- سوره حج ، آيات 39-41

266- سوره مريم ، آيه 31

267- سوره مريم ، آيه 55

268- سوره انبياء،آيه 73

269- سوره مائده ، آيه 12

270- سوره محمدصلى الله عليه و آله ، آيه 4

271- سوره توبه ، آيه 103

272- سوره بقره ، آيه 276 273- نورالثقلين ، ج 1، ص 74

274- سوره اءعلى ، آيات 14-15

275- سوره فتح ، آيه 29 سيمااز سمه و سمه به معناى نشانه است ، نه به معناى چهره .

276- سوره فتح ، آيه 29 سيمااز سمه و سمه به معناى نشانه است ، نه به معناى چهره .

277- ملحقات الا حقاق ، ج 14، ص 276

278- بحار، ج 68، ص 344؛ تهذيب ، ج 2، ص 313

279- بحار، ج 24، ص 395

280- نورالثقلين ، ج 1، ص 74

281- بحار، ج 68، ص 216

282- نهج الفصاحه ، ج 2، ص 396 283- همان ، ص 624

284- نورالثقلين ، ج 1، ص 74

285- همان ، ص 567

286- سوره آل عمران ،آيه 186

287- نورالثقلين ، ج 1، ص 74

288- سوره مائده ، آيه 63

289- سوره نساء، آيه 161

290- بحار، ج 51، ص 258

291- تفسير صدرالمتاءلهين ، ج 3، ص 251

292- تفسير برهان ، ج 1، ص 92؛ نورالثقلين ، ج 1، ص 73

293- تفسيرعياشى ، ج 1، ص 42؛ تفسير برهان ، ج 1، ص 92

294- تفسيرعياشى ، ج 1، ص 42؛ تفسير برهان ، ج 1، ص 92

295- تفسير عياشى ، ج 1، ص 43؛ تفسير برهان ، ج 1، ص 92

296- تفسير عياشى ، ج 1، ص 43؛ تفسير برهان ، ج 1، ص 92

297- سوره نحل ، آيه 44

298- سوره حشر، آيه 7

299- درّالمنثور، ج 1،ص 155

300- الجامع لاءحكام القرآن ، ج 1، ص 323

 

 

301- الجامع لاءحكام القرآن ، ج 1، ص 338

302- بحار، ج 35، ص 347

303- سوره انعام ، آيه 163

304- نهج البلاغه ، خطبه 13

305- الجامع لاءحاكم القرآن ، ج 1، ص 346

306- ر.ك مواهب الرّحمن ، ج 1، ص 232

307- جامع البيان 7 ج 1، ص 296-297

308- تفسير تبيان ، ج 1، ص 197-200

309- جوامع الجامع ، ج 1، ص 48

310- مجمع البيان ، ج 1-2، ص 215

311- تفسير صافى ، ج 1، ص 110

312- ر.ك جوامع البيان ، ج 1، ص 48؛ غرائب القرآن ، ج 1، ص 275؛ تفسيرأ بى السّعود، ج 1، ص 119؛ روح المعانى ، ج 1، ص 393

313- سوره بقره ، آيه 132

314- وسائل الشيعه ، ج 16، ص 151

315- همان ، ص 149

316- همان ، ص 150

317- نهج الفصاحه ، ج 1، ص 193

318- نهج الفصاحه ، ج 2، ص 671

319- ديوان حافظ، غزل 230

320- نهج البلاغه ، خ 129، بند 8

321- ديوان حافظ، غزل 226

322- نهج الفصاحه ، ج 1، ص 195

323- اصول كافى ، ج 1، ص 11؛ بحار، ج 1، ص 116

324- سوره بقره ، آيه 130

325- بحار7 ج 1، ص 117

326- نهج البلاغه ، حكمت 274؛ بحار، ج 2، ص 36

327- نهج الفصاحه ، ج 1، ص 222

328- نهج البلاغه ، حكمت 107

329- سوره فرقان ، آيه 44

330- سوره ملك ، آيه 10

331- سوره انبياء، آيه 67

332- سوره يونس ، آيه 16

333- سوره اعراف ، آيه 169

334- نهج البلاغه ، حكمت 211

335- تفسير صدرالمتاءلهين ، ج 3، ص 272

336- سوره قصص ، آيه 5

337- سوره حج ، آيه 41

338- ديوان ابوالعتاهية .

339- سوره آل عمران ، آيه 154

340- سوره فرقاه ، آيه 44

341- سوره مسد، آيه 1

342- سوره انعام ، آيه 108

343- سوره حشر، آيه 19

344- بحار، ج 2، ص 32

345- در عكس مستوى ، محمول به جاى موضوع و موضوع به جاى محمول مى نشيند.

346- سوره يس ، آيه 78

347- سوره عنكبوت ، آيه 43

348- مفاتيح الجنان ، تعقيبات نماز عصر.

349- سوره يوسف ،آيه 53

350- وسائل الشيعه ، ج 16، ص 151

351- وسائل الشيعه ، ج 16، ص 152

352-سوره صف ، آيات 2-3

353- نهج البلاغه ، خطبه 105

354- نورالثقلين ، ج 1، ص 75

355- الميزان ، ج 19، ص 259

356- سوره صف ، آيه 4

357- سوره صفّ، آيات 2-3

358- سوره هود، آيه 88، كشف الاسرار، ج 1، ص 171

359- الجامع لاءحكام القرآن ، ج 1، ص 367

360- نهج البلاغه ، خطبه 175

361- تفسير صدرالمتاءلهين ، ج 3، ص 267

362- ديوان شمس تبريزى ، ص 728

363- بيان السعاده ، ج 1، ص 90-91

364- سوره اعراف ، آيه 159

365- تفسيرصدرالمتاءلهين ، ج 3، ص 262

366- اشاره به شعر حافظ:

 

محتسب خم شكست و من سراو
سنّ بالسنّ والجروح قصاص

 

367- نهج البلاغه ، خطبه 129، بند 7-8؛ وسائل الشيعه ، ج 16، ص 151

368- وسائل الشيعه ، ج 16، ص 151

369- وسائل الشيعه ، ج 16، ص 151

370- نهج الفصاحه ، ج 1، ص 195

371- درّ المنثور، ج 1، ص 156؛ نورالثقلين ، ج 1،ص 74

372- تفسير برهان ، ج 1، ص 94، ح 4؛ تفسير قمى ، ج 1، ص 46

373- نورالثقلين ، ج 1، ص 75

374- درّ المنثور، ج 1، ص 156

375- درّالمنثور، ج 1، ص 157

376- درّ المنثور، ج 1، ص 157

377- مجمع البيان ، ج 10، ص 642

378- نهج الفصحاه ، ج 2، ص 663

379- همان ، ص 676

380- نورالثقلين ، ج 1، ص 75

381- نورالثقلين ، ج 1، ص 76

382- نورالثقلين ، ج 1،ص 76

383- نورالثقلين ، ج 1، ص 76

384- سوره توبه ، آيه 103

385- سوره بقره ، آيه 157؛ سوره توبه ، آيه 99

386- سوره مؤ منون ، آيه 2

387- منهج الصادقين ، ج 1،ص 258

388- بحار، ج 67، ص 189

389- همان ، ص 191

390- سوره فصّلت ، آيه 39

391- سوره بقره ، آيه 44

392- سوره نحل ، آيه 53

393- نهج الفصاحه ، ج 1، ص 648 394- سوره سباء، آيه 22

395- سوره مائده ، آيه 2

396- وسائل الشيعه ، ج 10، ص 405

397- مستدرك الوسائل ، ج 14، ص 153 الوجاء بالكسر ممدود: رضّ عروق البيضتين حتى تنفضح ، فيكون شبيهاً بالخصاء، شبّه الصوم به لانّه يكسر الشهوة كالوجاء( مجمع البحرين ، ج 2،ص ‍ 466).

398- وسائل الشيعه ، ج 10، ص 307

399- تفسيرتبيان ، ج 1، ص 201-208؛ جامع البيان ، ج 1، ص 298-299

400- ر.ك جوامع البيان ، ج 1، ص 48

401- زيرا تعبير به إ نّها لكبيرةٌ إ لّا على الخاشعين مطابق آنچه درباره إ نّها خواهد آمد اختصاص به نماز دارد.

402- جوامع الجامع ، ج 1، ص 48

403- تفسيراءبى السّعود، ج 1،ص 120؛ غرائب القرآن ، ج 1، ص 277

404- التحريروالتنوير، ج 1،ص 463

405- سوره جمعه ، آيه 11

406- سوره توبه ، آيه 34

407- سوره توبه ، آيه 62

408- سوره شورى ، آيه 13

409- سوره انفال ، آيه 60

410- بحار، ج 90، ص 294

411- مفاتيح الجنان ، دعاى كميل .

412- مفاتيح الجنان ، دعاى كميل .

413- سوره فصلت ، آيه 30

414- بحار، ج 79، ص 193

415- سوره بقره ،آيه 143

416- تفسير صافى ، ج 1، ص 111

417- سوره مزّمل ، آيه 17

418- سوره قمر، آيه 46

419- مفردات راغب ، ظ ن ن .

420- سوره كهف ، آيه 110

421- جوامع الجامع ، ج 1، ص 48 در تفسيرالمنار، ج 1، ص 301 نيز چنين آمده است :أ ى الذين يتوقّعون لقاء اللّه تعالى يوم الحساب و الجزاء وأ نّهم إ ليه راجعون .

422- تفسيرصافى ، ج 1،ص 111

423- چنان كه اميرمؤ منان عليه السلام فرمودند:اللقاء البعث و الظن هيهنا اليقين (تفسير صافى ، ج 1،ص 111).

424- بحار، ج 6، ص 176

425- سوره بقره ، آيه 249

426- سوره اعراف ، آيه 51

427- سوره مؤ منون ، آيه 33

428- تفسيرتبيان ، ج 1، ص 206

429- سوره انشقاق ، آيه 6

430- سوره نساء، آيه 28

431- سوره بقره ، آيه 165

432- سوره اعراف ، آيه 128

433- سوره يوسف ، آيه 18

434- سوره اعراف ، آيه 128

435- تفسير صافى ، ج 1، ص 111

436- تفسير صافى ، ج 1،ص 111

437- تفسير صافى ، ج 1، ص 111

438- سوره شورى ، آيه 28

439- سوره بقره ، آيه 107

440- سوره توبه ، آيه 14

441- سوره انفال ، آيه 17

442- سوره انفال ، آيه 17

443- نهج الفصاحه ، ج 2، ص 494

444- همان ، ص 632

445- سوره اعراف ، آيه 34

446- نهج الفصاحه ، ج 1، ص 40

447- سوره طه ، آيه 130

448- نهج الفصاحه ، ج 2، ص 536

449- سوره طه ، آيه 132

450- سوره مريم ، آيه 65

451- سوره بقره ، آيه 153

452- سوره عصر،آيه 3

453- سوره نحل ، آيه 127

454- تفسير تبيان ، ج 1، ص 202

455- مفاتيح الجنان ، دعاى كميل .

456- سوره عنكوبت ، آيه 45

457- سوره معارج ،آيه 19-21

458- سوره معارج ، آيه 22

459- سوره معارج ، آيه 23

460- سوره آل عمران ، آيه 191

461- وسائل الشيعه ، ج 7، ص 150

462- نورالثقلين ، ج 5، ص 419

463- همان ، ص 416

464- سوره معارج ، آيات 24-25

465- سوره بقره ، آيه 273

466- سوره معارج ، آيات 26-27

467- مستدرك الوسائل ، ج 4، باب 44، ص 351

468- سوره الرحمن ، آيه 43-44

469- سوره معارج ، آيه 29

470- سوره معارج ، آيه 32

471- سوره معارج ، آيه 33

472- سوره معارج ، آيه 34

473- نورالثقلين ، ج 5،ص 419

474- نورالثقلين ، ج 5،ص 419

475- كشّاف ، ج 1، ص 134

476- تفسير برهان ، ج 1، س 94؛ تفسيرعياشى ، ج 1، ص 42؛ تفسيرقمى ، ص 46؛ نورالثقلين ، ج 1، ص 76

477- درّالمنثور، ج 1،ص 159

478- تفسيربرهان ، ج 1،ص 94

479- بحار، ج 26، ص 2

480- نهج الفصاحه ، ج 2،ص 397

481- درّ المنثور، ج 1،ص 160

482- درّ المنثور، ج 1،ص 160

483- درّ المنثور، ج 1،ص 160

484- همان ، ص 161

485- همان ، ص 161

486- همان ، ص 161

487- تفسير برهان ، ج 1،ص 94

488- تفسير برهان ، ج 1،ص 94

489- تفسير برهان ، ج 1،ص 94

490- درّالمنثور، ج 1،ص 163

491- سوره اعراف ، آيه 128

492- جامع البيان ، ج 1،ص 299

493- تفسير برهان ، ج 1،ص 94

494- درّ المنثور، ج 1، ص 164

495- بحار، ج 26، ص 2

496- تفسير برهان ، ج 1، ص 94؛ نورالثقلين ، ج 1،ص 76

497- تفسير عياشى ، ج 1،ص 44

498- جامع البيان ، ج 1،ص 299-298

499- سوره نساء، آيه 157

500- سوره انعام ، آيه 116 501- سوره يونس ، آيه 36

502- سوره مطفّفين ، آيات 4-5

503- سوره بقره ، آيه 249

504- تفسيربرهان ، ج 1، ص 94

505- سوره قصص ، آيه 61

506- سوره توبه ، آيه 77

507- سوره ابراهيم ، آيه 7

508- سوره بقره ، آيه 61

509- سوره مجادله ، آيه 14

510- سوره مائده ، آيه 64

511- سوره آل عمران ، آيه 110

512- سوره دخان ، آيه 32

513- سوره اعراف ، آيه 179 514- سوره مائده ، آيه 60

515- سوره مائده ، آيه 78

516- سوره كهف ، آيه 35

517- سوره كهف ، آيه 36

518- سوره كهف ، آيه 42

519- سوره كهف ، آيه 43

520- سوره كهف ، آيه 44

521- سوره بقره ، آيه 80

522- سوره صافات ، آيات 24-25

523- ر.ك جوامع الجامع ، ج 1،ص 49؛ المنار، ج 1،ص 305؛ روح المعانى ، ج 1، ص 398

524- بحار، ج 6، ص 19

525- بحار، ج 46، ص 75

526- همان ، ج 83،ص 333

527- سوره ملك ، آيه 1

528- سوره نساء، آيه 85

529- نهج الفصاحه ، ج 1،ص 513

530- همان ، ص 514

531- همان ، ص 513

532- تفصيل بحث از شفاعت فقهى در ذيل آيه 58 سوره نساء خواهد آمد.

533- سوره شعراء، آيات 79-80

534- سوره زخرف ، آيه 23

535- سوره يونس ، آيه 18

536- سوره اعراف ، آيه 195

537- سوره حج ، آيه 73

538- سوره انعام ، آيه 164

539- سوره بقره ، آيه 85

540- سوره واقعه ، آيه 85

541- سوره ق ، آيه 16

542- سوره انفال ، آيه 24

543- بحار، ج 78: ص 213

544- سوره انبياء، آيه 27

545- سوره نساء، آيه 48

546- سوره مائده ، آيه 38

547- سوره نساء، آيه 10

548- سوره يونس ، آيه 18

549- سوره بقره ، آيه 254

550- سوره بقره ، آيه 255

551- سوره مائده ، آيه 95

552- سوره بقره ، آيه 178

553- سوره آل عمران ، آيه 91

554- ر.ك المنار، ج 1، ص 306

555- سوره ممتحنه ، آيه 3

556- سوره عبس ، آيات 34-35

557- سوره زخرف ، آيه 67

558- سوره نساء، آيه 56

559- سوره همزه ، آيات 6-7

560- سوره يونس ، آيه 58

561- سوره شعراء، آيه 22

562- سوره دخان ، آيه 27

563- تفسير كبير، ج 3-4، ص 56

564- سوره مائده ، آيه 36

565- سوره انعام ، آيه 44

566- سوره انعام ، آيه 70

567- سوره يونس ، آيه 54

568- سوره رعد، آيه 18

569- سوره زمر، آيه 47

570- سوره فرقان ، آيه 19

571- سوره غافر، آيه 49 آنها كه كفر در درونشان رسوخ كرده ، حتى در قيامت نيز به زبان توحيد سخن نمى گويند و به طور مستقيم و براساس باور با خدا سخن نمى گويند، بلكه به خازنان دوزخ مى گويند:شما خدا را بخوانيد و به ادعوا ربّكم يابه يا مالك ليقض علينا ربّك (سوره زخرف ، آيه 77) به جاى ربّنا تعبير مى كنند.

572- سوره غافر، آيه 50

573- سوره بقره ، آيات 86

574- سوره معارج ، آيه 10 به دوستى كه در محبت او خلاء وخللى نباشد صميم گفته مى شود؛ چنان كه برسنگى كه سنگين و پر باشدصخره صمّاء اطلاق مى گردد و به دوستى كه در گرمى دوستى او هيچ سردى راه پيدا نمى كندحميم گويند.

575- سوره معارج ، آيات 11-12

576- سوره حديد، آيه 13

577- سوره معارج ، آيه 11

578- كفالت ، فديه قرار دادن شخص است ، برخلاف ضمانت كه فديه قرار دادن مال است و آيات متعدد گذشته ناظر به نفى آن در قيامت است .

579- سوره معارج ، آيات 11-15

580- سوره قيامت ، آيات 10-12

581- سوره فاطر، آيه 18

582- سوره عنكبوت ، آيه 13

583- سوره عبس ، آيات 33-36

584- سوره عبس ، آيه 37

585- سوره عبس ، آيات 38-39

586- سوره عبس ، آيات 40-41

587- سوره هود، آيه 105

588- سوره هود، آيه 37

589- سوره انفطار، آيات 17-19

590- سوره بقره ، آيه 254

591- سوره بقره ، آيه 166

592- سوره مؤ منون ، آيه 101

593- سوره انعام ، آيه 158، در صورتى كه ناظربه قيامت باشد.

594- سوره شعراء، آيه 88

595- سوره شعراء، آيه 89

596- سوره لقمان ، آيه 33

597- سوره دخان ، آيه 41

598- سوره دخان ، آيه 42

599- سوره نحل ، آيه 111

600- سوره ابراهيم ، آيه 31

 

 

 

601- سوره مزّمل ، آيه 17

602- سوره مزّمل ، آيه 17

603- سوره فجر، آيات 25-26

604- سوره بقره ، آيه 254

605- سوره مدّثر، آيات 42-48

606- سوره بقره ، آيه 255

607- سوره يونس ، آيه 3

608- سوره انبياء، آيه 28

609- سوره اعلى ، آيات 6-7

610- سوره هود، آيه 108

611- سوره انبياء،آيه 28

612- سوره طه ، آيه 109

613- سوره شورى ، آيه 5

614- سوره انبياء، آيات 26-27

615- سوره نساء، آيات 48-116

616- سوره انبياء، آيه 28

617- سوره غافر، آيه 7

618- بحار، ج 89، ص 200

619- سوره مائده ، آيه 118

620- سوره ابراهيم ، آيه 36

621- سوره يوسف ، آيه 97

622- سوره يوسف ، آيه 98

623- سوره نساء، آيه 64

624- سوره نساء، آيات 48 و 116

625- سوره توبه ، آيه 80

626- سوره شعراء، آيه 136

627- سوره بقره ، آيه 6

628- سوره توبه ، آيه 113

629- سوره توبه ، آيه 80

630- نهج البلاغه ، حكمت 371

631- سوره زمر، آيه 53

632- سوره زمر، آيه 54

633- بحار، ج 81، ص 316؛ مستدرك الوسائل ، ج 7، ص 449

634- سوره نساء، آيه 18

635- بحار، ج 74، ص 423

636- سوره حشر، آيه 10

637- سوره مائده ، آيه 16

638- نهج البلاغه ، خطبه 176

639- سوره حديد، آيه 28، الميزان ، ج 1، ص 172

640- سوره انفال ، آيه 29

641- سوره زمر، آيه 10

642- سوره آل عمران ، آيه 31

643- سوره تغابن ، آيه 17

644- سوره احزاب ، آيات 70-71

645- سوره صف ، آيات 10-12

646- سوره نوح ، آيات 2-4

647- بحار، ج 79، ص 209

648- همان ، ج 97، ص 394

649- سوره غافر، آيات 7-9

650- سوره غافر، آيه 10

651- سوره شورى ، آيه 40

652- سوره اعراف ، آيات 48-49

653- سوره هود، آيه 105

654- نهج البلاغه ، خطبه 176

655- وافى ، ج 5، ص 1694، ح 8956 و به همين مضمون است چند حديث ديگر اين باب .

656- سوره مائده ، آيه 48

657- فى ظلال نهج البلاغة ، ج 2،ص 530

658- سوره زخرف ، آيه 86

659- سوره حديد، آيه 19

660- سوره زخرف ، آيه 86

661- سوره انبياء، آيات 26 و 28

662- الميزان ، ج 1، ص 172

663- سوره اسراء، آيه 79

664- سوره ضحى ، آيه 5

665- بحار، ج 8، ص 57

666- سوره انبياء، آيه 107

667- سوره توبه ، آيه 128

668- ج 1، ص 178، بحث روايى .

669- نورالثقلين ، ج 5، آيه 484

670- ر.ك بحار، ج 8، ص 361

671- سوره نساء، آيات 48 و 116

672- سوره بقره ، آيه 80

673- سوره آل عمران ، آيه 24

674- سوره انبياء، آيه 28

675- سوره اسراء، آيه 38

676- سوره نساء، آيه 31

677- بحار، ج 8، ص 62 نووى در شرح صحيح مسلم از قاضى عياض نقل مى كند كه اخبار متواتر رسيده است كه شفاعت در آخرت براى مؤ منان گنه كار صحيح است و اجماع قدما و متاءخران اهل سنت بر آن قرار گرفته است (ر.ك بحار، ج 7، ص 62)

678- سوره مائده ، آيه 3

679- سوره زمر، آيه 7

680- سوره مدّثر، آيات 38-39

681- سوره مدّثر، آيات 42-48

682- سوره توبه ، آيه 102

683- سوره نساء، آيه 31

684- بحار، ج 58، ص 154

685- سوره فاطر، آيه 9

686- سوره روم ، آيه 48

687- سوره كهف ، آيه 49

688- ر.ك بحار، ج 8، ص 361

689- سوره نحل ، آيه 90

690- سوره بقره ، آيه 194

691- سوره نحل ، آيه 126 اين آيه مربوط به گذشت مسلمانا از يكديگر است وگرنه نسبت به منافقان و مشركان بايد اشداء على الكفار (سوره فتح ، آيه 29) بود؛ زيرا عفو در مورد ضرورت انتقام ، مصداق احسان نيست ؛ چنان كه اميرالمؤ منين على بن ابى طالب عليه السلام فرمود: ردوا الحجر حيث جاء فانّ الشر لايدفعه الا الشر(نهج البلاغه ، حكمت 314).

692- سوره فاطر، آيه 43

693- سوره سجده ، آيه 22

694- سوره نساء، آيات 48 و 116

695- سوره شورى ، آيه 40

696- سوره مائده ، آيه 15؛ سوره شورى ، آيه 30

697- سوره شورى ، آيه 25

698- سوره نساء، آيه 85

699- المنار، ج 1، ص 307

700- سوره الرّحمن ، آيه 29 701- سوره ذاريات ، آيه 56

702- سوره انفال ، آيه 42

703- ص 259

704- معانى الاءخبار، ص 112؛ بحار، ج 68، ص 176

705- بحار، ج 94، ص 337

706- بحار، ج 94،ص 337

707- سوره اعراف ، آيه 99

708- سوره يوسف ، آيه 87

709- سوره زمر، آيه 9 710- سوره نساء، آيه 48

711- الميزان ، ج 1،ص 166

712- سوره روم ، آيه 10

713- سوره حديد، آيه 16

714- بحار، ج 8، ص 58

715- سوره نساء، آيه 48

716- تفسير تبيان ، ج 1،ص 215

717- تفسيرتبيان ، ج 1، ص 210-217

718- سوره ق ، آيه 35

719- سوره جاثيه ، آيه 23

720- مفاتيح الجنان ، دعاى ابوحمزه ثمالى .

721- بحار، ج 8، ص 34

722- همان ، ص 37

723- همان ، ص 40-41

724- الكاشف ، ج 1،ص 97

725- بحار، ج 8، ص 38

726- كافى ، ج 8، ص 11

727- سوره انبياء، آيه 28

728- سوره غافر، آيه 18

729- بحار، ج 8، ص 351

730- همان ، ص 34

731- همان ، ص 36

732- همان ، ص 37

733- خصلات شرّ.

734- بحار، ج 8، ص 40

735- بحار، ج 8، ص 40

736- همان ، ص 58

737- همان ، ص 59

738-بحار، ج 8، ص 41

739- همان ، ح 35

740- عيون اخبارالرضاعليه السلام ، ج 2،ص 133؛ بحار، ج 8، ص 40

741- بحار، ج 6،ص 19

742- همان ، ج 8، ص 35

743- سوره اسراء، آيه 79، بحار، ج 8، ص 45، ح 46 و ص 48، ح 48 وص 48، ح 52، با برخى اضافات .

744- همان ، ص 36 و ص 47

745- همان ، ص 37

746- همان ، ص 38

747- بحار، ج 8، ص 39

748- همان ، ص 42

749- همان ، ص 48، ح 50

750- همان ، ح 51

751- همان ، ص 49

752- سوره زمر، آيه 53

753- سوره ضحى ، آيه 5

754- بحار، ج 8، ص 57

755- همان ، ص 47

756- همان ، ص 34

757- مفاتيح الجنان ، دعاى كميل .

758- سوره انبياء، آيه 107

759- سوره توبه ، آيه 128

760- الميزان ، ج 20، ص 310

761- بحار، ج 8، ص 39

762- بحار، ج 8، ص 122

763- همان ، ص 55

764- بحار، ج 8، ص 59

765- سوره جاثيه ، آيه 28

766- بحار، ج 8، ص 43

767- سوره شعراء، آيات 100-102؛ بحار، ج 8، ص 37؛ نيز ر.ك ص 43

768- همان ، ص 40؛ نيز ر.ك ص 50 و 57

769- سوره نباء، آيه 38

770- بحار، ج 8، ص 41، ح 28؛ نيز ر.ك ح 29

771- سوره بقره ، آيه 255

772- بحار، ج 8، ص 41

773- سوره شعراء، آيات 100-101

774- بحار، ج 8، ص 42

775- بحار، ج 8، ص 43

776- سوره يونس ، آيه 2

777- سوره زمر، آيه 33

778- سوره زمر، آيه 33

779- بحار، ج 8، ص 43

780- بحار، ج 8، ص 44

781- سوره غاشيه ، آيات 25-26، بحار، ج 8، ص 50

782- سوره غاشيه ، آيه 25

783- بحار، ج 8، ص 50؛ ح 55؛ ر.ك ح 56

784- سوره انبياء، آيه 27

785- بحار، ج 8، ص 50

786- همان ، ص 51-52

787- همان ، ص 53-54

788- بحار، ج 8، ص 40

789- بحار، ج 8، ص 58

790- همان ، ص 34

791- همان ، ص 58

792- سوره انبياء، آيه 27

793- بحار، ج 8، ص 43

794- سوره دخان ، آيه 56

795-اصول كافى ، ج 2، ص 597، ح 1

796- وسائل ، ج 6، ص 166،ابواب قراءة القرآن ، باب 1، ح 3؛ نيزر.ك ح 2

797- همان ، ح 5

798- همان ، ح 13

799- همان ، ح 14

800- وسائل ، ج 6، ص 169، ابواب قراءة القرآن ، باب 2، ح 1

801- همان ، باب 3،ح 3

802- همان ، باب 6، ح 1

803- وسائل ، ج 6، ص 179، ابواب قراءة القرآن ، باب 7، ح 1

804- همان ، ص 183، باب 8، ح 5

805- همان ، ح 8

806- وسائل ، ج 6، ص 188، ابواب قراءة القرآن ، باب 11، ح 6

807- همان ، ص 190، ح 10

808- همان ، ص 193، باب 12، ح 1؛ نيز ر.ك ح 2،3،4،5

809- وسائل ، ج 6، ص 218، ابواب قراءة القرآن ، باب 28، ح 1

810- بحار، ج 8، ص 34

811- سوره بقره ، آيه 154

812- سوره اعراف ، آيه 8

813- وسائل ، ج 6، ص 169، ابواب قراءة القرآن ، باب 1، ح 14

814- وسائل ، ج 6، ص 183، ابواب القرآن ، باب 8، ح 5

815- بحار، ج 8، ص 52

816- بحار، ج 8، ص 36

817- همان ، ص 58

818- بحار، ج 8،ص 41، ح 26

819- همان ، ح 27

820- بحار، ج 8، ص 42، ح 35

821- همان ، ح 36

822- همان ، ص 48

823- سوره شعراء، آيات 100-101؛ بحار، ج 8، ص 53

824- بحار، ج 8، ص 58

825- بحار، ج 8،ص 59

826- همان ، ص 61، ح 86؛ نيز ر.ك ح 67

827- همان ، ص 59، ح 80

828- همان ، ص 59، ح 79

829- سوره شعراء،آيات 100-101، بحار، ج 8، ص 56

830- بحار، ج 8، ص 55

831- بحار، ج 8، ص 55

832- همان ، ص 37

833- همان ، ص 57

834- همان ، ص 56

835- همان ، ص 93

836- سوره بقره ، آيه 177، بحار، ج 8، ص 55

837- بحار، ج 8، ص 44، ح 45 بخش هاى ديگرى از اين روايت ، ذيل عنوان همه امامان معصوم عليه السلام در همين بحث روايى نقل شد(ص 292).

838- همان ، ص 44، ح 44

839- بحار، ج 64، ص 364

840- بحار، ج 8، ص 44 تتمه اين حديث در ص 315 گذشت .

841- بحار، ج 8، ص 361

842- بحار، ج 7، ص 287

843- همان ، ص 286

844- همان ، ص 287

845- سوره زمر، آيه 44

846- سوره ق ، آيه 16

847- مفاتيح الجنان ، دعاى كميل .

848- سوره فرقان ، آيه 70

849- بحار، ج 8، ص 45، ح 46

850- همان ، ص 42، ح 31

851- پيامبراكرم صلى الله عليه و آله واميرمؤ منان عليه السلام .

852- بحار، ج 8؛ ص 59، ح 81

853- بحار، ج 8، ص 44

854- نورالثقلين ، ج 1، ص 77، ح 188

855- همان ، ح 189

856- تفسيربرهان ، ج 1، ص 96

857- مجمع البيان ، ج 1، ص 225

858- سوره دخان ، آيه 30

859- سوره طه ، آيه 80

860- سوره يونس ، آيه 92

861- نظام الدين نيشابورى مى گويد:و عند الكسائى اصله اول بدليل تصغيره على اويل كانّهم يؤ لون الى اصل . قلبت الواو الفا على القياس (غرائب القرآن ، ج 1، ص 282).

862- ر.ك روح المعانى ، ج 1، ص 401

863-الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 359

864- سوره بقره ، آيه 50

865- سوره غافر، آيه 46

866- سوره هود، آيه 46

867- الجامع لاءحكام القرآن ، ج 1، ص 359-360

868-

اگر چشم محبّت متّهم بى
بود چشم عدوات متّهم تر .

 

869- صحاح اللغة ، آل .

870- معجم مقاييس اللغة ، ج 1، ص 160

871- مصباح المنيرآل .

872-التحقيق فى كلمات القرآن ، ج 1، اول .

873- مجمع البحرين ، ج 1، اءول .

874- روح المعانى ، ج 1، ص 401

875-كسانى كه تدبير نظام عالم را به ارباب متفرّق ارجاع داده وبراى هر بخشى از عالم ، مانند زمين ، آسمان ، دريا، كوه ها و… ربّ جداگانه قائل بودند و خدا را ربّ الارباب مى دانستند در عين حال كارها را به ربّ النوع ها واگذاشته ، ارتباط مستقيم ميان ربّالاءرباب با انسان را قطع شده مى پنداشتند.

876- از اين روايت استفاده مى شود كه مهم آن است كه انسان در قيامت فقيه محشور شود؛ يعنى كارى كند كه ملكه علمى خويش را چنان راسخ نگه دارد كه با فشار مرگ و رنج قبر و برزخ از او زايل نگردد، آن گونه كه بعضى از فشارها و بيمارى ها نظير حصبه عامل فراموشى بسيارى از معلومات مى شود. آنگاه كسى كه فقيه محشور شده ، حق شفاعت تبه كار را پيدا مى كند، و آنچه سبب بقاى احاديث محفوظ مى شود همان عمل به محتواى آنهاست .

ممكن است كثرت تدريس يك علم ، سبب ملكه شدن آن شود، اما چون به آن عمل نشده ، با فشار مرگ ، به كلىّ از ياد انسان برود. برهمين اساس ، قرآن معيار پاداش مضاعف حسنه را آوردن آن در معاد معرفى مى كند: من جاء بالحسنة فله عشر امثالها (سوره انعام ، آيه 160). البته اين در صورتى است كه آيه شامل ظرف قيامت باشد كه به قرينه وهم لايظلمون كه در ذيل وارد شده ، بعيد نيست .

877- بحار، ج 67، ص 249

878- سوره مزّمل ، آيه 6

879- سوره دهر، آيه 26

880- در مباحث سيروسلوك ، حجاب ها و موانع را به چهل قسم تقسيم كرده اند كه آن نيز چيزى جز عمل طالح نيست ؛ چنان كه در دعاى ابوحمزه ثمالى آمده است :انّك لاتحتجب عن خلقك الّا ان تحجبهم الاعمال دونك (مفاتيح الجنان ).

881- سوره اعراف ، آيه 142

882- سوره مزّمل ، آيه 7

883- سوره دخان ، آيه 3

884- سوره قدر، آيه 1

885- سوره اسراء، آيه 1

886- قرآن به سبب هماهنگى با فطرت آسان است : ولقد يسّرنا القران للذّكر (سوره قمر، آيات 17 و 22 و 32 و 40) و به سبب مبرهن بودن ثقيل ، يعنى وزين است و سستى در آن راه ندارد.

887- سوره مزّمل ، آيات 2-5

888- سوره اسراء، آيه 79

889- سوره زمر، آيه 9

890- سوره آل عمران ، آيه 17

891- سوره ذاريات ، ص 226

892- بحار، ج 84، ص 226

893- سوره ذاريات ، آيه 17

894- سوره نباء، آيه 39

895- سوره مريم ، آيه 87

896- سوره نساء، آيه 125

897- سوره جاثيه ، آيه 23

898- سوره انعام ، آيه 74

899- جامع البيان ، ج 1، ص 320؛ تبيان ، ج 1،ص 335

900- تبيان ، ج 1، ص 236، مجمع البيان ، ج 2-1، تفسيرالقرآن الكريم ، ج 3، ص 373

 

901- سوره يس ، آيه 74

902- سوره غافر، آيه 26

903- سوره طه ، آيه 88

904- نهج البلاغه ، حكمت ، 145

905- وسائل ، ج 27، ص 135، ح 32

906- بحار، ج 2، ص 105، ح 67

907- تفسيرصدرالمتاءلهين ، ج 3، ص 376-378

908- سوره طه ، آيه 72

909- همان ، ص 376-378

910- همان ، ص 376-378

911- سوره طه ، آيه 14 912- سوره طه ، آيه 96

913- كشف الاسرار، ج 1، ص 186-196

914- روح المعانى ، ج 1،ص 135

915- سوره طه ، آيه 88

916- بيان السعاده ، ج 1، ص 94

917- كشف الاسرار ج 1، ص 195

918- سوره اعراف ، آيه 142

919- كشف الاسرار، ج 1، ص 195

920- ديوان حافظ، غزل 67

921- سوره نازعات ، آيه 24

922- سوره قصص ، آيه 38

923- سوره قصص ، آيه 40

924- سوره طهر، آيه 88

925- زيرا اگر چه ظاهر اطلاق عفونا عنكم اين است كه همه گوساله پرستان مشمول عفو قرار گرفتند(به استثناى شخص سامرى كه از آيات ديگر، اين استثنا به دست مى آيد)، ليكن لازمه آيه انّ الذين اتّخذوا العجل سينالهم غضب من ربّهم وذلّة فى الحيوة الدنيا (سوره اعراف ، آيه 152) اين است كه آل سامرى از سفره گسترده عفو الهى استفاده نكردند؛ زيرا دل هايشان با محبّت گوساله آميخته شده بود: واشربوا فى قلوبهم العجل بكفرهم (سوره بقره ، آيه 93).

926- سوره طه ، آيه 97

927- سوره ذاريات ، آيه 40

928- سوره طه ، آيه 97

929- سوره اعراف ، آيه 152

930- آيات 10-11

931- سوره سباء، آيه 13

932- الجامع لاءحكام القرآن ، ج 1، ص 374

933- همان .

934- سوره نحل ، آيه 78

935- سوره انفال ، آيه 26

936- سوره سباء، آيه 26

937- سوره دهر، آيه 3

938- سوره ابراهيم ، آيه 7

939- سوره زمر، آيه 66

940- بحار، ج 68، ص 33

941- ر.ك الباقيات الصالحات در حاشيه مفاتيح الجنان ، مبحث سجده شكر.

942- سوره اسراء، آيه 3: انّه كان عبدا شكورا.

943- سوره نحل ، آيه 78

944- سوره بقره ، آيه 172

945- سوره روم ، آيه 46

946- سوره نحل ،آيه 78 947- سوره لقمان ، آيه 12

948- سوره مائده ، آيه 6

949- سوره نمل ، آيه 40

950- سوره لقمان ، آيه 12

951- سوره ابراهيم ، آيه 7

952- سوره بقره ، آيه 261

953- بحار، ج 67، ص 249

954- سوره بقره ، آيه 158

955- سوره شورى ، آيه 23

956- سوره فاطر، آيه 30

957- سوره نمل ، آيه 40

958- الجامع لاءحكام القرآن ، ج 1، ص 393

959- تفسيرصدرالمتاءلهين ، ج 3، ص 391

960- همان ، ص 383

961- بحار، ج 13، ص 226

962- سوره اعراف ، آيه 142

963- بحار، ج 13، ص 228

964- نور الثقلين ، ج 1، ص 80

965- نور الثقلين ، ج 1، ص 81

966- تفسير برهان ، ج 1، ص 98

967- بحار، ج 49، ص 123

968- تفسير برهان ، ج 1، ص 98

969- سوره بقره ، آيه 2

970-970سوره انبياء، آيه 48

971- سوره انفال ، آيه 29

972- نهج الفصاحه ، ش 284

973- بحار، ج 24، ص 126 و…

974- همان ، ج 43، ص 8

975- كشف ال ءسرار، ج 1، ص 196

976- البحر المحيط، ج 1، ص 202

977- جامع البيان ، ج 1، ص 323

978- روح البيان ، ج 1، ص 134 ؛ الكاشف ، ج 1، ص 120

979- سوره انبياء، آيه 48

980- ر.ك جوامع الجامع ، ج 1، ص 51؛ روح المعانى ، ج 1، ص 410

981- سوره انعام ، آيه 154

982- سوره آل عمران ، آيه 93

983- سوره فرقان ، آيه 1

984- ن هج البلاغه ، خطبه 198، بند 26

985- تفسير صدر المتالهين ، ج 3، ص 395 397

986- سوره انبياء، آيه 48

987- سوره فرقان ، آيه 1

988- سوره انبياء، آيه 48

989- سوره نساء، آيه 174

990- سوره مائده ، آيه 44

991- سوره مائده ، آيه 46

992- سوره انبياء، آيه 48

993- سوره طلاق ، آيه 10

994- سوره مائده ، آيه 66

995- سوره عبس ، آيه 24

996- تفسير برهان ، ج 4، ص 429

997-سوره جمعه ، آيه 5

998-سوره مائده ، آيه 48

999-تفسير برهان ، ج 1، ص 98

1000-نهج البلاغه ، حكمت 172 و 438

1001-سوره بقره ، آيه 98

1002-سوره آل عمران ، آيه 117

1003-سوره آل عمران ، آيه 169

1004-سوره حجرات ، آيه 11

1005-سوره نحل ، آيات 67،69،79

1006-سوره حشر،آيه 24

1007-تفسير تبيان ،ج 1،ص 244

1008-مفردات ،ب ر ء.

1009-كشاف ، ج 1،ص 281

1010-البحر المحيط، ج 1،ص 366

1011-الجامع لاحكام القرآن ، ج 1،ص 403

1012-تفسير صدر المتاءهلين ج 3،ص 399

1013-منهج الصادقين ، ج 1،ص 272

1014-جامع البيان ،ج 1،ص 328

1015-الميزان ، ج 1،ص 190

1016-ر.ك تفسير كبير، ج 1، ص 86؛ تفسير بلاغى ، ص 93

1017-سوره شعرا، آيه 63

1018-سوره بقره ، آيه 51

1019-خداوند، نفس قتل و كشتار را، متمم توبه بنى اسرائيل قرار داد؛ يعنى توبه تحقق نمى يابد مگرباكشتن خودتان و چنين حكم دشوارى در اسلام نيز فى الجمله نمونه دارد؛ مانندكيفر ارتدادفطرى كه گذشته از لزوم توبه درونى براى نجات از عذاب معاد، كشتن مرتد فطرى به عنوان حدالهى جارى مى شود تا سبب طهارت او گردد. گرچه اين حكم به صعوبت حكم بنى اسرائيل نخواهد بود.

1020-سوره يس ،آيه 59

1021-سوره اعراف ،آيه 65

1022-سوره اعراف ، آيه 73

1023-سوره اعراف ، آيه 59

1024-سوره نمل ، آيه 54

1025-سوره عنكبوت ، آيه 16

1026-سوره كهف ،آيه 49

1027-سوره انعام ، آيه 61

1028-سوره يوسف ،آيه 21

1029-سوره مجادله ،آيه 21

1030-سوره فتح ، آيه 7

1031-مفاتيح الجنان ، دعاى كميل .

1032-سوره حشر، آيه 24

1033-سوره اعراف ، آيه 191

1034-سوره نحل ،آيه 17

1035-سوره مائده ،آيه 73

1036-سوره يونس ،آيه 68

1037-سوره طه ،آيه 88

1038-نهج البلاغه ، خطبه 101،بند3؛خطبه 3،بند16 و خطبه 186،بند32

1039-نهج البلاغه ، خطبه 155

1040-سوره انعام ، آيه 103

1041-مجمع البيان ، ج 4،ص 141

1042-اين كه مراد از قتل در جمله (فاقتلوا) كشتن يكديگر از طريق خون ريزى است ،چنان كه مستفادازروايات و مشهور بين مفسّران است ، يا مقصود، قتل انانيّت و شهوات نفسانى است درمبحث اشارات خواهد آمد.

1043-المنار،ذيل آيه 54

1044-آلاء الرحمن ،ص 93

1045-المنار،ج 1،ص 319

1046-سوره نور،آيه 61

1047-حجرات ،آيه 11

1048-سوره بقره ،آيه 84

1049-سوره بقره ،آيه 85

1050-سوره نور،آيه 12

1051-در برخى تفاسير بعض قاتل را بر كسانى كه مرتد نشدند تطبيق داده ، و بعض مقتول را به مرتدين و گوساله پرستان (الكاشف ، ج 1،ص 104)، در حالى كه چنين تطبيقى ، شاهدمعتبرى ندارد.تنها در تفسير صافى به نقل از تفسير منسوب به امام حسن عسكرى (ع ) اين معناآمده است .چنين تطبيقى با سيره عملى مفسر مزبور كه عدم اتكاى به تاريخ يا حديث غيرمعتبر است نيزسازگار نيست .

1052-تفسير صافى ، ج 1،ص 118

1053-مجمع البيان ،ج 1،ص 238

1054-سوره نساء،آيه 66

1055-سوره آل عمران ،آيه 169

1056-تفسير محى الدين ، ج 1،ص 137136

1057-سوره اسراء،آيه 7

1058-سوره اسراء، آيه 7

1059-تفسير صدر المتاءلهين ،ج 3،ص 385

1060-نهج البلاغه ، حكمت 172 و438

1061-نهج البلاغه ، ج 1،ص 170

1062-روح البيان ، ج 1،ص 138

1063-سوره اعراف ،آيه 157

1064-اين اشكال را آلوسى از قاضى عبدالجبار اين گونه نقل كرده است : چنين امرى عقلا جايزنيست ؛ زيرا امر الهى مصالح مكلفان است و پس از كشته شدن همه تبه كاران ، كسى باقى نمى ماند تا به مصلحتش برسد! (روح المعانى ، ج 1،ص 412). سپس خودآلوسى جواب ميدهد كه ايشان (قاضى عبدالجبار) غافل شدند از اين كه براى نفوس ما خالقى است كه بقا وزوال نفوس به دست اوست و براى اين نفوس ، بعد از زندگانى دنيا(كه جز لعب و لهوچيزى نيست )حيات سرمدى و بهجت ابدى در انتظار است و حيات حقيقى مربوط به دار آخرت است :و ان الدار الاخرة لهى الحيوان (سوره عنكبوت ، آيه 64).اگر كسى فرمان خالق خودرا اطاعت كند به حياتى برتر از حيات دنيا مى رسد.

1065-سوره نساء،آيه 66

1066-بحار، ج 69،ص 59

1067-سوره بقره ،آيه 52

1068-سوره بقره ،آيه 52

1069-سوره يونس ، آيه 83 ممكن است گفته شود:اين آيه مربوط به ابتداى بعثت موساى كليم ،يعنى زمان استعباد و استبداد و اختناق فرعونى است و شاهدى براى محل بحث نيست .

1070-سوره بقره ،آيه 67

1071-سوره صف ،آيه 5

1072-سوره صف ،آيه 5

1073-سوره مائده ،آيه 21

1074-سوره مائده ،آيه 22

1075-سوره مائده ، آيه 23

1076-سوره مائده ، آيه 24

1077-سوره اعراف ،آيه 138

1078-سوره اعراف ،آيه 127

1079-سوره نازعات ، آيه 24

1080-سوره قصص ،آيه 38

1081-سوره قصص ،آيه 38

1082-سوره مائده ، آيه 25

1083-سوره مائده ،آيه 26

1084-سوره اعراف ، آيه 155

1085-قرينه لفظى متصل ، ظهور (عفونا) در اسقاط مجازات دنيايى است و قرينه لفظى منفصل آيه 66سوره نساء كه بيان آن گذشت .

1086-قانون اطراد اگر چه در نظر عده اى از محققان از اصوليين دليل بر حقيقت در مقابل مجازنيست وحق نيز همين است ؛ زيرا شيوع استعمال هاى مجازى با حفظ مجازيت آن ، دست كمى از استعمال هاى حقيقى ندارد، ليكن شكى نيست كه قانون اطراد در محدوده استعمالات يك متكلم و مولف خاصى كه از مجموعه اى از تاليفات و خطابات برخورداراست مى تواند كاشف خوبى براى به دست آوردن مراد آن متكلم يامولف باشد وهمين كفايت مى كند.

1087-سوره اعراف ، آيه ، 150

1088- سوره اعراف ، آيه 152

1089- سوره جاثيه ، آيه 23

1090- بحار، ج 68، ص 370

1091- تفسير صدر لاتاهلين ، ج 3، ص 400

1092- الكاشف ، ج 1، ص 104

1093- درّالمنثور، ج 1، ص 169

1094- تفسير قمى ، ج 1، ص 47

1095- نور الثقلين ، ج 1، ص 81

1096- تفسير برهان ، ج 1، ص 99

1097- تفسير برهان ، ج 1، ص 99

1098- نور الثقلين ، ج 1، ص 81

1099- سوره قصص ، آيه 38

1100- سوره طه ، آيه 88

1101- سوره طه ، آيه 97

1102- جامع البيان ، ج 1، ص 328

1103- سوره طه ، آيه 7

1104- تفسير تبييان ، ج 1، ص 249

1105- سوره بقره ، آيه 40

1106- سوره نساء، آيه 153

1107- مجمع البيان ، ج 3 4، ص 745

1108- تفسير كبير، ج 1، ص 531

1109- تفسير صدر التالهين ، ج 3، ص 406

1110- سوره بقره * آيه 118

1111- ص 500

1112- سوره هود، آيه 32

1113- سوره بقره ، آيه 55؛ سوره مائده ، آيات 22و 24؛ سوره اعراف ، آيه 134 و 138

1114- سوره طه ، آيه 65

1115- سوره يوسف ، آيه 17

1116- ر.ك البحر المحيط، ج 1، ص 370

1117- كشاف ، ج 1، ص 141، با تغيير اندك .

1118- سوره اعراف ، آيه 155

1119- سوره اعراف ، آيه 143

1120- ر. ك نور الثقلين ، ج 2، ص 76

1121- مجمع البيان ، ج 3 4، ص 732، سوره اعراف ، آيه 143

1122- ر. ك الكاشف ، ج 1، ص 106

1123- ر. ك نور الثقلين ، ج 1، ص 76

1124- سوره عراف ، آيه 155

1125- سوره زمر، آيه 68

1126- سوره فصلت ، آيه 13

1127- سوره رعد، آيه 13

1128-سوره انعام ، آيه 60

1129-مساءله رؤ يت خدا از دشوارترين مسائل اصول دين تلقى شده و شيخ طوسى رحمة الله عليه كتاب بزرگى در اين باره نوشته است .(البحر المحيط، ج 1،ص 210).

1130-بلاغى رحمة الله عليه در آلاء الرحمن ،ص 94

1131-ر.ك تفسير اءبى السعود، ج 1،ص 126؛روح المعانى ،ج 1،ص 415

1132-نورالثقلين ، ج 2،ص 76،به نقل از توحيد صدوق .

1133-سوره اعراف ، آيه 155

1134-سوره اعراف ، آيه 143

1135-ر.ك الكاشف ، ج 1،ص 104

1136-ر. ك آلاء الرحمن ، ص 94

1137-ر. ك البحر المحيط، ج 1،ص 372

1138-سوره آل عمران ، آيه 143

1139-كشف الاسرار، ج 1،ص 191192

1140-سوره اعراف ، آيه 155

1141-المنار،ج 1،ص 322

1142-سوره بقره ،آيه 259

1143-سوره بقره ،آيه 243

1144-ر.ك روح المعانى ، ج 1،ص 416

1145-سوره انعام ، آيه 122

1146-ر. ك روح المعانى ، ج 1،ص 416

1147-تفسير صدر المتاءلهين ، ج 3،ص 416

1148-سوره انعام ، آيه 60

1149-سوره آل عمران ، آيه 55

1150-سوره انعام ،آيه 60

1151-سوره كهف ، آيه 12

1152-كشف الاسرار، ج 1،ص 193

1153-تفسير تبيان ،ج 1،ص 254

1154-تفسير تبيان ،ج 1،ص 255؛ مجمع البيان ، ج 21 ،ص 242

1155-آلاء الرحمن ،ص 94

1156-ر.ك جوامع الجامع ، ج 1،ص 52

1157- سوره نساء، آيه 9

1158- سوره يس ، آيه 12

1159- سوره بقره ، آيه 49

1160- بحار، ج 65، ص 131

1161- سوره انفال ، آيه 25

1162- سوره آل عمران ، آيه 113

1163- سوره اعراف ، آيه 138

1164- سوره طه ، آيه 88

1165- سوره بقره ، آيه 55

1166- سوره نساء، آيه 153

1167- سوره مائده ، آيه 24

1168- سوره طه ، آيه 88

1169- سوره اعراف ، آيه 143

1170- سوره بقره ، آيه 189

1171- سوره نساء، آيه 153

1172- سوره فرقان ، آيه 21

1173- سوره فرقان ، آيه 21

1174- سوره اعراف ، آيه 143

1175- اعراف ، آيه 138

1176- سوره بقره ، آيه 55

1177- سوره طه ، آيه 88

1178- آلاء الرحمن ، ص 94

1179- تفسير تبيان ، ج 1، ص 250

1180- سوره بقره ، آيه 55

1181- الكاشف ، ج 1، ص 105

1182- اعراف ، آيه 155

1183- زيرا سابقا گذشت كه آنچه به عنوان ميقات و تقاضاى رويت اتفاق داد، چه ازجانب حضرت موسى و چه از جانب بنى اسرائيل ، بيش از يك حادثه نبود.

1184- اعراف ، آيه 143

1185- اصول كافى ، ج 1، ص 17

1186- نهج البلاغه ، حكمت 211

1187- سوره بقره ، آيه 275

1188- سوره نور، آيه 35

1189- سوره اعراف ، آيه 144

1190- سوره اعراف ، آيه 143 1191- سوره اعراف ، آيه 143

1192- سوره اعراف ، آيه 143

1193- سوره يونس ، آيه 10

1194- سوره اعراف ، آيه 43

1195- سوره اعراف ، آيه 143

1196- سوره ص ، آيه 18

1197- سوره سباء، آيه 10

1198- سوره حديد، آيه 13

1199- سوره احقاف ، آيه 35

1200- سوره اعراف ، آيه 155

 

1201- سوره نساء، آيه 153

1202- تفسير برهان ، ج 1، ص 100101 1203- تفسير صدر المتالهين ، ج 3، ص 416

1204- سوره اعراف ، آيه 155

1205- سوره بقره ، آيه 55

1206- سوره نساء، آيه 153

1207- بحار، ج 52، ص 84

1208- سوره اعراف ، آيه 143

1209- تفسير برهان ، ج 1، ص 100

1210- تفسير برهان ، ج 1، ص 99 100

1211- سوره آل عمران ، آيه 133

1212- سوره حديد، آيه 21

1213- بحار، ج 13، ص 236

1214- سوره فاطر، آيه 21

1215- سوره انسان ، آيه 14

1216- سوره واقعه ، آيه 43

1217- سوره مرسلات ، آيه 30

1218- كشاف ، ج 1، ص 142

1219- قرطبى درالجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 380 از سدّى نقل كرده است .

1220- فرهنگ معين .

1221- الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 381

1222- نزول من در مابين الطلوعين در نقلى از امام صادق نيز با اضافه لطيفى آمده است .آن حضرت فرمودند: منّ بعد از فجر تا طلوع آفتاب بر بنى اسرائيل نازل مى شد و كسى كه درآن هنگام مى خوابيد نصيبى از آن نداشت . از اين رو خوابيدن در اين زمان كراهت دارد (نورالثقلين ، ج 1،ص 82).

1223- الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 382

1224- منهج الصادقين ، ج 1، ص 277

1225- كتاب مقدس ، سفر خروج ، باب 16، ص 109، بند 14، و ص 11، بند 30

1226- آلاء الرحمن ، ص 94

1227- منهج الصادقين ، ج 1، ص 276

1228- ر. ك الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 381

1229- كتاب مقدس ، سفر خروج ، باب 16، ص 109

1230- قاموس كتاب مقدس ، ماده سلوى ، ص 483

1231- ر. ك الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 383

1232- سوره بقره ، آيه 57

1233- الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 383

1234- سوره مائده ، آيه 24

1235- سوره مائده ، آيه 26

1236- ر. ك مجمع البيان ، ج 3 4، ص 281؛ الجامع لاحكام القرآن ، ج 3، ص ‍ 86؛منهج الصادقين ،ج 3،ص 207

1237- سوره رعد، آيه 12

1238-1238كشف الاسرار، ج 1، ص 201209

1239- سوره زمر، آيه 6

1240- سوره حديد، آيه 25

1241- الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 381

1242- نور الثقلين ، ج 1، ص 92

1243- صاحب التحقيق ، ذيل ماده (م ن ن ) و (س ل و).

1244- التحقيق فى كلمات القرآن الكريم ، (س ل و).

1245- سوره بقره ، آيه 57

1246- ر. ك تفسير اءبى السعود، ج 1، ص 127

1247- سوره تغابن ، آيه 6

1248- ر. ك روح المعانى ، ج 1، ص 419

1249- سوره فتح ، آيه 4 و 7

1250- سوره مدثّر، آيه 31

1251- سوره مائده ، آيه 26

1252- سوره شعرا، آيه 189

1253- سوره بقره ، آيه 210

1254- تفسير طبرى ، ج 1، ص 333

1255- مفردات ، (ظ ل ل ).

1256- المظاهر الالهية ، ص 86، پايان مظهر 4، با تحرير اندك .

1257- سوره بقره ، آيه 279

1258- سوره روم ، آيه 41

1259- سوره شورى ، آيه 30

1260- سوره اعراف ، آيه 96

1261- سوره رعد، آيه 11

1262- نور الثقلين ، ج 4، ص 190

1263- منهج الصادقين ، ج 1، ص 276277؛ روح البيان ،ج 1، ص 142؛ روح المعانى ،ج 1، ص 418

1264- كت آب م ق ة س ، س ف خ ‌وج ،، ب آب 16، ص 109

1265- س وه ب قه ، اى ه 286

1266- س وه آسآئ، اى ه 7

1267- آل م ن ، ج 1، ص 323

1268- مفاتيح الجنان ، تعقيبات نماز عصر.

1269- سوره يونس ، آيه 31

1270-كشف الاسرار، ج 1، ص 209

1271-كافى ، ج 1، ص 435

1272-الميزان ، ج 1، ص 192

1273-سوره محمد(ص )،آيه 7

1274-سوره بقره ، آيه 245

1275-سوره زخرف ، آيه 55

1276-نورالثقلين ، ج 4،ص 608

1277-بحار، ج 13،ص 182

1278-تفسير برهان ، ج 1،ص 101

1279-نورالثقلين ، ج 1،ص 82

1280-راز نام گذارى مسجد غمامه در مدينه ، به اين نام آن است كه روزى رسول خدا(ص ) براى برگزارى نماز عيد يا غير آن از شهر خارج شدند و چون هوا خيلى گرم بود غمام وابرى به فرمان خداوند بر سر آن حضرت و ساير نمازگزاران سايه افكند. به احترام اين كرامت واعجاز، درآن مكان مسجدى به همين نام بنا گرديد(ر.ك مقاييس اللغه ، ج 4، ص 377، مصباح المنير،ص 454غ م م ).

1281-

1282-

1283-2 تا4 .تفسير برهان ، ج 1،ص 101

1284-تفسير برهان ، ج 1، ص 101

1285-بحار، ج 90، ص 121

1286-تفسير برهان ،ج 1،ص 102

1287-بحار،ج 13،ص 182

1288- ج 1، ص 277

1289- سوره يوسف ، آيه 100

1290- بحار، ج 10، ص 120

1291- چنان كه گفته مى شود: حطّ الحمل من الدّابه ؛ يعنى بار را از روى مركب برداشت .

1292- آلاء الرحمن ، ص 95

1293- سوره يوسف ، آيه 93

1294- منهج الصادقين ، ج 1، ص 278

1295- كشف الاسرار، ج 1، ص 204

1296- راز بانى ، شرح رساله اسرار الوحى ، ص 94

1297- سوره عنكبوت ، آيه 34

1298- سوره انفال ، آيه 11

1299- سوره احزاب ، آيه 33

1300- سوره اعراف ، آيه 71

1301-معجم مقاييس اللغه رج ز.

1302-مفردات ر ج ز.

1303-سوره مدّثر، آيه 5

1304-سوره مائده ، آيه 21

1305-سوره مائده ، آيه 26

1306-سوره اسراء، آيه 1

1307-سفر تثنيه ، باب 34

1308-تفسير صافى ، ج 1، ص 120

1309-ر. ك تورات ، سفر تثنيه ، باب 32 و 33؛ صحيفه يوشع ، باب اول .

1310-آلاء الرحمن ، ص 95

1311-مجمع البيان ، ج 1 2، ص 250؛ الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 394

1312-تفسير ابن عربى ، ج 1، ص 138، هامش .

1313-بحث از مفردات اين آيه در تسنيم ، ج 3، ص 326 327 گذشت .

1314-سوره اعراف ، آيه 161

1315-سوره بقره ، آيه 188

1316-تفسير اءبى السعود، ج 1، ص 127

1317-اصل نصب چنين خيمه اى از جانب حضرت موسى (ع ) از تفسير آلاءالرحمن ،ص 95

1318-البحر المحيط، ج 1، ص 383

1319-تفسير آلاء الحمن ، ص 95؛اءبى السعود، ج 1، ص 127

1320-البحر المديد، ج 1، ص 111

1321-الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 383

1322-آلاء الرحمن ، ص 95

1323-ر. ك المنار، ج 1، ص 324، و اءبى السعود، ج 1، ص 127

1324-التحرير و التنوير، ج 1، ص 514

1325-ر. ك تفسير صافى ، ج 1، ص 121

1326-ر. ك الجامع الاحكام القرآن ، ج 1، ص 385

1327-المنار، ج 1، ص 324

1328-ر. ك الجامع الاحكام القرآن ، ج 1، ص 386

1329-نورالثقلين ، ج 1، ص 181

1330-مجمع البيان ، ج 3 4، ص 178 ممكن است ذيل حديث به منزله تعطيل باشد،يعنى اين كه گفتم : خدا را به گونه اى عبادت كن كه گويا او را مى بينى ، بدين علت است كه اگر چه تو او رانمى بينى او تو را مى بيند و تو در محضر ذات اقدس ‍ خدا هستى . پس بايد به گونه اى او را عبادت كنى كه گويا او را مى بينى ؛ چون براى عبادت خالصانه و با حضور قلب لازم نيست حتما؛معبود ديده شود، بلكه كافى است كه عابد بداند در مشهد و محضر معبود است .

1331-ر. ك تفسير اءبى السعود، ج 1، ص 127 ؛ الجامع الاحكام القران ، ج 1، ص ‍ 389،تفسير صافى ،ج 1، ص 120؛جوامع الجامع ، ج 1،

ص 53

1332-ر. ك منهج الصادقين ، ج 1، ص 279

1333-ابو مسلم مطابق نقل فخر رازى .

1334-سوره فتح ، آيه 15

1335-تفسير كبير، ج 1، ص 98

1336-آلاء الرحمن ، ص 95

1337-تفسير صافى ، ج 1، ص 121

1338-الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 385

1339-سوره بقره ، آيه 45

1340-بحار، ج 91، ص 48

1341-ر. ك المنار، ج 1، ص 324 ؛ اءبى السعود، ج 1، ص 128

1342-از فرو فرستادن رجز بر بنى اسرائيل در آيه مورد بحث به فانزلنا و در سوره اعراف به فاءرسناتعبير شده است . بين عنوان انزال و ارسال تفاوت است . انزال چيزى مستلزم مدرك بودن آن شى ء نازل نيست ، هر چند منافى آن هم نخواهد بود، ولى ارسال مستلزم مدرك بودن رسول است .درباره اشيا به نزول و درباره اشخاص ‍ به رسول ياد مى شود. اگر درباره برخى از اشيابه عنوان رسول عبير شد، براى آن است كه صبغه ادراكى آنها ملحوظ بوده است ورعايت همين تفاوت ايجاب مى كند كه گاهى از تعذيب بنى اسرائيل طاغى و غاشم به انزال رجزياد شود،مانند آيه موردبحث و زمانى از آن به ارسال رجز تعبير شود؛ مانند:(فبدّل الذين ظلموا منهم قولاغير الذى قيل لهم فاءرسلنا عليهم رجزا من السماء بما كانوا يظلمون ) (سوره اعراف ، آيه 162).

تفاوت ديگر بين آيه مورد بحث و آيه سوره اعراف اين است كه در آيه مورد بحث به اسم ظاهرعنايت شده و در آن آيه به ضمير. درباره آيه مورد بحث چنين گذشت كه اگر به ضميربسنده مى شد، احتمال رجوع آن به همه بنى اسرائيل مطرح مى شد، در حالى كه محسنان ازيهوددر خور چنين تعذيبى نبودند، ولى در آيه (اعراف ) اولا، ظالمان از ديگران تفكيك شده اند و باكلمه تبعيض در،(منهم )، اين انفصال صورت پذيرفت و ثانيا، به ضمير اكتفا شد؛ زيرادر اين حال ازخطر اشتباه مصون خواهد بود.

فخر رازى (متوفاى 604) تفاوت هاى ده گانه آيه مورد بحث و آيه سوره (اعراف ) را طى سوال وجواب مطرح كرده و برخى مفسران متاءخر از وى همان پرسش ها و پاسخ را بدون افزايش و كاهش تحليلى و نقدى ياد كرده اند، مانند ابوحيان (متوفاى 745) (البحر المحيط، ج 1،ص 387 388) و بعضى آن را مبسوطا با نقد و تحليل نقل كرده اند؛ مانند شهاب الدين آلوسى (متوفاى 1270)(تفسير آلوسى ، ج 1، ص ‍ 244)، ليكن صدر المتالهين همان طور كه كطالب مباحث مشرقيه فخر رازى را گاهى بدون جرح و تعديل و زمانى با نقد و تحليل ياد مى كند،مطالب تفسير كبير او را نيز گاهى بدون نقد و زمانى با جرح ياد مى كند. آنچه درباره مطالب ده گانه آيه مورد بحث رخ داد، از قبيل نقل بدون نقد و تحليل است ، هر چندمطلب دهم رااصلا نقل نكرده است (تفسير صدر المتالهين ، ج 3، ص 430 432).

1343-مجمع البيان ، ج 1 2، ص 248

1344-ر. ك المنار، ج 1، ص 325، به نقل از عده اى از مفسران .

1345-تفسير اءبى السعود، ج 1، ص 128

1346-منهج الصادقين ، ج 1، ص 279

1347-الكاشف ، ج 1، ص 110

1348-ر. ك اءبى السعود، ج 1، ص 128

1349-ر. ك اءبى السعود، ج 1، ص 128

1350-سوره اعراف ، آيه 162

1351-سوره انبياء، آيه 71

1352-سوره مائده ، آيه 21

1353-سوره انبياء، آيه 81

1354-سوره اسراء، آيه 1

1355-سوره يونس ، آيه 93

1356-وعد صدق آن است كه به آن وفا شود. لسان صدق كه ابراهيم خليل (ع ) از خدا آن را طلب مى كرد.(واجعل لى لسان صدق فى الاخرين ) (سوره شعراء، آيه 84) به حق سخن گفتن است ؛يعنى ابراهيم (ع ) از خداوند خواسته بود كه مردم درباره او به حقيقت و صداقت سخن بگويند،وقدم صدق آن است كه در پيشگاه خدا نلرزد:(ان لهم قدم صدق عندربّهم )(سوره يونس ، آيه 2) و جايگاه صدق (مقعد صدق ) آن است كه از نعمت هاى بهشتى برخوردار است :(ان المتّقين فى جنّات و نهر فى مقعد صدقٍ عند مليكٍمقتدر).(سوره قمر، آيه 54 55) كسى كه از قدم صدق برخوردار است طبعاجايگاه صادقانه اى نيز در نزد پروردگار خواهد داشت .

1357-(مبوّاء صدق ) به معناى مسكن صدق است و بى ترديد مراد از مسكن ، مسكن مادى است .پس آنچه در ابتدا از (مبّوا صدق ) به نظر مى رسد، برخوردارى از امكانات مادى است و شمول آن نسبت به نعمت هاى معنوى قرينه و شاهد مى خواهد، نه اين كه شمول اين عنوان نسبت به نعمت هاى معنوى متقين باشد و براى شمول آن نسبت به نعمت هاى مادى وظاهرى ، نياز به استشهاد به ادامه آيه (ورزقناهم من الطيّبات ) داشته باشيم .

(مبوّا) و مسكنى موصوف به وصف (صدق ) مى شود كه همه آنچه را انسان از مسكن وسكنا گزينى انتظار دارد، مانند آب و هواى مناسب و فراوانى نعمت ها، سر سبزى و طراوت وحاصل خيزى ووجود گياهان و ميوه هاى مختلف ، در آن جا حاصل باشد، كه با اين بيان جمله (ورزقناهم من الطيبات ) به منزله شرح و تفسيرى براى (مبوّا صدق ) خواهد بود.البته براى انسان موحد، مسكنى وسيله سكون و آرامش ‍ است كه از نعمت هاى معنوى نيزبرخوردار باشدومعبد صدق و مشهد صدق و مزار صدق و نظير آن نيز باشد.

1358-سوره مائده ، آيه 22

1359-سوره مائده ، آيه 24

1360-مجمع البيان ، ج 3 – 4، ص 178 1361-سوره ابراهيم ، آيات 24 25

1362-سورا ذاريات ، آيات 16 19

1363-سوره احزاب ، آيات 28 29

1364-سوره زمر، آيات 33 34

1365-سوره لقمان ، آيات 2 – 4

1366-سوره عنكبوت ، آيه 69

1367-سوره توبه ، آيه 120

1368-سوره يوسف ، آيه 90

1369-سوره يوسف ، آيه 78

1370-سوره مائده ، آيه 13

1371-سوره بقره ، آيه 236

1372-سوره اعراف ، آيه 56

1373-سوره مائده ، آيات 82 85

1374-سوره آل عمران ، آيات 146 148

1375-سوره آل عمران ، آيه 134

1376-تفسير برهان ، ج 1، ص 103

1377-بحار، ج 24، ص 202 – 203

1378-سوره بقره ، آيه 189

1379-بحار، ج 40، ص 205

1380-بحار، ج 23، ص 122 123

1381-نورالثقلين ، ج 1، ص 82

1382-همان ، ص 82 83

1383-4 ت6 همان ، ص 83

1384-

1385-

1386-بحار، ج 77، ص 75

1387-تفسير برهان ، ج 1، ص 102

1388-همان ، ص 104

1389-بحار، ج 13، ص 178

1390-درّ المنثور، ج 1، ص 173

1391-سوره مائده ، آيه 26

1392-اصول كافى ، ج 1، ص 423

1393-تفسير برهان ، ج 1، ص 103

1394-بحار، ج 9، ص 185

1395-درّ المنثور، ج 1، ص 175

1396-تفسير تبيان ، ج 1، ص 270

1397-مجمع البيان ، ج 1 2، ص 250

1398-ر. ك تفسير صافى ، ج 1، ص 121

1399-ر. ك تفسير صافى ، ج 1، ص 122

1400-ر.ك مجمع البيان ، ج 1 2؛ ص 25

1401-گفتنى است ، منهج الصادقين دو خصوصيت اخير را نيز به دو روايت نسبت مى دهد(ج 1، ص 280) كه ممكن است از اين نقل استفاده شود كه منابع روايى ديگرى در اختياركاشانى مولف اين تفسير ارزشمند بوده و به دست ما نرسيده است ؛ زيرا اين دو روايت در جوامع روايى تفسيرى موجود نيامده است .

1402-سوره اعراف ، آيه 160

1403-ر. ك تبيان ، ج 1، ص 269؛ تفسير كبير،ج 4 3، ص 96

1404-تفسير ابى السعود، ج 1، ص 129

1405-تفسير كبير، ج 43، ص 96، با تحرير اندك .

1406-آلاء الرحمن ، ص 96

1407-مجمع البيان ، ج 2 1، ص 251

1408-الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 394

1409-روح المعانى ، ج 1، ص 431

1410-آنچه در صحاح اللغه و مفردات راغب و مجمع البيان ذكر شده :عثا يعثو بروزن نصرينصر و عثى يعثى بر وزن علم يعلم است ، نه عثا يعثا بر وزن منع يمنع .

1411-تفسير تبيان ، ج 1، ص 271

1412-مفردات ، ع ث ى .

1413-تفسير ابن عربى ، ج 1، ص 139، هامش .

1414-تورات جديد، سفر خروج ، باب هفدهم .

1415-آيات 160 161

1416-و آنچه در بعضى از كلمات آمده ، كه سنگ محدود و كوچكى بود كه حضرت موسى آن را باخود حمل مى كرد و هر جا فرود مى آمدند عصايش را بر آن مى زد و دوازده چشمه ازآن مى جوشيدوهنگام حركت قافله ، آب آن از جوشش ‍ مى ايستاد، و اين قضيه در هرمنزلى تكرارمى شد، دليل معتبرى ندارد و با ظاهر آنچه از تورات نقل شد نيز مخالف است . ازاين رو درعبارتى كه از تورات نقل شد به صخره تعبير شده است .

1417-مجمع البيان ، ج 1 2، ص 250؛ الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 394

1418-زيرا ششصد هزار نفر به دوازده گروه پنجاه هزار نفرى تقسيم مى شوند.

1419-تفسير كبير، ج 3 4، ص 95

1420-آيات 160 161

1421-ر. ك اءبى السعود، ج 1، ص 128، با تحرير اندك .

1422-مجمع البيان ، ج 1 2، ص 250؛ منهج الصادقين ، ج 1، ص 280

1423-تفسير كبير، ج 4 – 3، ص 96

1424-ر. ك المنار، ج 1، ص 327

1425-ر.ك اءبى السعود، ج 1، ص 129

1426-مجمع البيان ، ج 1 – 2، ص 251

1427-ر.ك اءبى السعود، ج 1، ص 129

1428-فخر رازى در تفسير كبير، ج 3 – 4، ص 98

1429-آيات 80 – 81

1430- المناز، ج 1، ص 327

1431- سوره اعراف ، آيه 160

1432- الهيات شفا، ص 439

1433- سوره شعرا، آيه 79

1434- سوره اعراف ، آيه 143

1435- قصيده تائيه ابن فارض ، مشارق الداراى ، ص 113

1436- بحار، ج 18، ص 51

1437- سوره بقره ، آيه 183

1438- تسنيم ، ج 2، ص 355389

1439- كشاف ، ج 1، ص 144

1440-سوره مريم ، آيه 25

1441-تفسير صدر المتاءلهين ، ج 3، ص 438

1442-نظير آنچه در بعضى از روايات در ذيل آيه (فاءرسلنا عليهم الطوفان و الجراد…والدم …)(سوره اعراف ، آيه 133) وارد شده كه آب نيل به خون تبديل مى شد؛ يعنى همان آبى كه بنى اسرائيل از نيل بر مى داشتند و به صورت آب آن را مصرف مى كردند در دست آل فرعون به خون مبدّل مى گشت (نور الثقلين ، ج 2، ص 59).

1443-سوره زمر، آيه 21

1444-صحيفه سجاديه ، دعاى هفتم .

1445-براى توضيح بيشتر ر. ك تبيان ، ج 1، ص 270؛ مجمع البيان ، ج 1 2، ص 251؛ج 34، ص 96

1446-سوره زمر، آيه 21

1447-سوره شعراء، آيه 79

1448-سوره جن ، آيه 16

1449-سوره اعراف ، آيه 96

1450-سوره روم ،آيه 41

1451-سوره طه ، آيه 77

1452-سوره يونس ، آيه 93

1453-آيه 93

1454-سوره طه ، آيه 81

1455-سوره جاثيه ، آيات 16 17

1456-سوره آل عمران ، آيه 21

1457-امين الاسلام از برخى تفاسير نقل مى كند كه وقتى مولودى در ميان بنى اسرائيل متولد مى شدلباسى ب تن داشت كه همانند پوست بدن آن مولود، به همراه رشد قدّ او، طول وعرض آن افزايش مى يافت (مجمع البيان ، ج 2 1، ص 244) و در تفسير قرطبى ، نقل شده است : لباس آنان چركين و كهنه نمى شد و همراه نموّ صبيان ، رشد مى يافت (ج 1، ص 381).

1458-بحار، ج 69، ص 29

1459-سوره مائده ،آيه 21

1460-سوره مائده ، آيه 22

1461-سوره بقره ، آيه 93

1462-سوره اعراف ، آيه 138

1463-سوره مائده ، آيه 24

1464-

1465-نور الثقلين ، ج 1، 83

1466-1 تا 3 نورالثقلين ، ج 1، 84

1467-

1468-

1469-مجمع البيان ، ج 1 2، ص 250

1470-بحار، ج 91، ص 8؛ تفسير برهان ، ج 1، ص 103

1471-بحار، ج 36، ص 265

1472-مجمع البيان ، ج 1 2، ص 252

1473-جامع البيان ، ج 1، ص 246

1474-التحقيق فى كلمات القرآن الكريم ، ج 9، ص 161

1475-غرائب القرآن ، ج 1 2، ص 300

1476-سوره محمد(ص )، آيه 38

1477-سوره بقره ، آيه 59

1478-سوره بقره ، آيه 108

1479-سوره ابراهيم ، آيه 48

1480-سوره فرقان ، آيه 70

1481-نهج البلاغه ، خطبه 29، بند 3

1482-تفسير كبير، ج 3 4، ص 98 1483-مراد از واحد بودن طعام (با آن كه منّ و سلوى دو چيز بود) وحدت عددى نيست ،بلكه وحدت سنخى و يك نواخت بودن طعام است ، يا آن كه مجموع من و سلوى به منزله نان ونان خورشت محسوب مى شده و از اين رو د حكم طعام واحد بوده است .

1484- سوره اعراف ، آيه 128

1485- سوره بقره ، آيه 55

1486- سوره زخرف ، آيه 77

1487- سوره نساء، آيه 153

1488- سوره واقعه ، آيه 64

1489- سوره بقره ، آيه 59

1490- سوره بقره ، آيه 108

1491- الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 426

1492- سوره انبياء، آيه 35

1493- سوره اسراء، آيه 16

1494- مجموع اين چهار احتمال در تفاسير قرطبى ، ج 1، ص 400، المنار،ج 1،ص 331الكاشف ،ج 1،ص 115، و كاشف ، ج 1، ص 99 مطرح است .

1495- سوره آل عمران ، آيه 64

1496- سوره اسراء، آيه 50

1497- فى ضلال القرآن ، ج 1، ص 74

1498-فى ظلال القرآن ، ج 1، ص 74

1499-همان ، ص 75

1500-البحر المحيط، ج 1، 235

1501-جامع البيان ، ج 1، ص 349

1502-سوره انسان ، آيه 15

1503-تفسير تبيان ، ج 1، ص 277

1504-ر. ك آلاء الحمن ، ص 97؛ غرائب القرآن ، ج 1، ص 300؛ تفسير ابولفتوح ، ج 1،ص 131

1505-سوره مائده ، آيه 21

1506-سوره اعراف ، آيه 176

1507-سوره جمعه ، آيه 5

1508-پرتوى از قرآن ، ص 178

1509-ر.ك روح المعانى ، ج 1، ص 436

1510-بلاغى مى گويد: اين مساله به روشنى از بررسى تاريخ آنها و انحلال حكومتشان در سامره و به اسارت رفتنشان در بابل به دست مى آيد(آلاء الرحمن ، ص 97).

1511-بحار، ج 75 ص 366

1512-سوره بقره ، آيه 81

1513-سوره بقره ، آيه 90

1514-سوره طه ، آيه 81

1515-اسناد آيات به اسم ظاهر، يعنى كلمه اللّه نشان اهتمام به آن است .

1516-سوره آل عمران ، آيه 112

1517-تفسير صافى ، ج 1، ص 123

1518-آلاء الرحمن ، ص 97

1519-سوره مائده ، آيه 32

1520-سوره بقره ، آيه 91

1521-سوره بقره ، آيه 118

1522-سوره اعراف ، آيه 150

1523-سوره غافر، آيه 51

1524-سوره صافات ، آيه 173

1525-سوره مجادله ، آيه 21

1526-تفسير صافى ، ج 1، ص 123

1527-سوره آل عمران ، آيه 112

1528-سوره نساء، آيه 155

1529-سوره مائده ، آيه 70

1530-آيه 157

1531-سوره مومنون ، آيه 117

1532-ر. ك الكاشف ، ج 1، ص 116

1533-ر.ك ابى السعود، ج 1، ص 131

1534-1 تا 3 سوره آل عمران ، آيه 26

1537-ممكن است اشكال شود كه (بيدك الخير) بدين معناست كه آنچه او مى دهد حتى ذلّت خيراست . ذلّت براى فرد ذليل خير نيست زيرا خير و شر دو مفهوم است درباره كسى كه چيزى به اوداده مى شود. چيزى كه به انسان داده مى شود اگر برايش ‍ نافع باشد و سبب رشد وكمال وى شودبه آن خير اطلاق مى گردد و اگر مايه ملال او باشد نه سبب كمال وى نسبت به وى شر محسوب مى شود. البته حق و عدل بر ذلّت اطلاق مى شود يعنى ذلّتى كه خدا مى هدعدل است وحق ولى روشن است كه مفهوم خير از دو مفهوم عدل و حق است . بنابراين معناى آيه مزبورنمى تواند اين باشد كه هر چه تو مى دهى خير است بلكه بدين معناست كه آنچه خير است دردست توست و بدون ترديد فرق است بين اين كه گفته شود: (آنچه در دست توست خيراست )و گفته شود: آنچه خير است در دست توست ) و مسلما جمله دوم معناى آيه است و اين مفهوم تنها بر عزّت صادق است و محتواى آيه اين است : شما كه طالب خيرهايى چون ملك وعزّت هستيد بدانيد كه اين دو تنها نزد خداست . پس تنها از او بخواهيد و بر او تكيه كنيد و نيزبدانيدكه كسى نمى تواند ملك و عزّتى را كه او داده از شما سلب كند چون نزع ملك وعزّت تنها داختيار خداست .

در پاسخ مى توان گفت : همان طور كه اشيا در نزد بشر محكوم به زوال است و نزدخداوند محكوم به بقا:(ما عندكم ينفد و ما عند اللّه باق ) (سوره نحل ، آيه 96) اشيا نزد بشر گاهى خير است وگاهى شر و از همين منظر نازل شده اسا:(ونبلوكم بالشر و الخير فتنة ) (سوره انبياء، آيه 35) و همه آنهااز آن لحاظ كه از ناحيه خداى حكيم است جز خير نخواهد بود. يعنى خداوندهماره كار خيرمى كند كه چنين خيرى با حق و عدل همراه است نظير آنچه درباره معناى احسان گذشت كه احسان گاهى به معناى كار نيك كردن و زمانى به معناى به ديگرى نيكى كردن است .طبق معناى اول تنبيه متجاوز و تاديب معتدى احسان است هر چند نسبت به كسى كه تعقيب شد احسان نباشد. بنابراين مى توان گفت : تمام خير نزد خداست و همه آنچه نزد خداست خير است زيرامجالى براى شر در موجود عند اللّهى نيست چنان كه هر آنچه نزد خداست و از اوظهور مى كندحق و عدل است هر چند نسبت به كسى كه ملك از او نزع و ذليل شده تلخ وناگوار باشد.

1538-سوره مجادله ، آيه 20

1539-1 و 2 سوره فاطر، آيه 10

1540-

1541-3 و 4 سوره منافقون ، آيه 8

1543-سوره اعراف ، آيه 152

1544-سوره مجادله ، آيه 20

1545-بحار، ج 74، ص 400

1546-همان ، ج 44، ص 138

1547-سوره انعام ، آيه 124

1548-سوره اعراف ، آيه 13

1549-سوره توبه ، آيه 29

1550-سوره بقره ، آيه 206

1551-سوره بقره ، آيه 206

1552-سوره شعراء، آيه 44

1553-سوره هاى قصص و ذاريات ، آيه 40

1554-سوره توبه ، آيه 26

1555-سوره توبه ، آيه 103

1556-سوره بلد، آيه 16

1557-سوره آل عمران ، آيه 139

1558-فناء يعنى آستان و درگاه به آستانه خانه فناء الدار گفته مى شود. ومعناى (و على الارواح التى حلت بفنائك ) اين است : سلام بر آن ارواحى كه بر آستان تو سرساييدند. اين واژه به كسر فاء تلفظ مى شود. و يا فناء به فتح فا كه به معناى فانى شدن و هلاك شدن است تفاوت دارد.

1559-بحار، ج 46، ص 76

1560-شرح غرر الحكم ، ج 6، ص 371

1561-همان ، ص 370

1562-سوره محمد(ص )، آيه 4

1563-سوره ال عمران ، آيه 112

1564-سوره روم ، آيه 10

1565-سوره بقره ، آيه 93

1566-تفسير صافى ، ج 1، ص 123، با تحرير و تبيين اندك

1567- سوره يونس ، آيه 35

1568- بحار ،ج 10، ص 137

1569- نور الثقلين ،ج 1، ص 84؛ بحار ،ج 72، ص 86

1570- تفسير صافى ، ج 1، ص 123

1571- تفسير برهان ، ج 1، ص 104؛ بحار، ج 13، ص 184

 

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *