حضرت فاطمه ی زهرا سلام الله علیها در کلام خداوند یکتا

فاطمه ی زهرا سلام الله علیها در کلام خداوند یکتا

     قرآن مجيد که کلام راستين خداست و در نهايت اتقان و درستي قرار دارد، بي هيچ شکّ و شائبه اي بازگوکننده حقايقي است که ذهن بشري از نيل به بسياري از آنها، عاجز و ناتوان است. فاطمه ی زهرا سلام الله علیها نيز حقيقتي بي مانند دارد که جز در سايه سار قرآن و کلام معصومان نمي توان بدان دست يافت. بدين لحاظ، در اين مجال به بررسي برخي از آيات قرآن و بيان پاره اي از اين حقايق مي پردازيم.

1- خانۀ فاطمه علیها السّلام جلوه گاه نور هدايت الهي

     قرآن کريم، خداوند را نور آسمان ها و زمين مي خواند «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ …» و تصريح مي کند که او هر فردي را که بخواهد، به نور خويش هدايت مي کند. در ادامه مي فرمايد: «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ. رِجَالٌ لَّا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَن ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاء الزَّكَاةِ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ»(1)

     «اين نور هدايت در خانه هايي است که خداوند اذن فرموده است رفعت بيابند. خانه هايي که نام خدا در آنها ذکر مي شود و مرداني که تجارت و معامله، آنان را از ياد الهي غافل نمي کند و مي ترسند از روزي که در آن، دل ها و چشم ها زير و رو مي شود، صبح و شام در آنها، تسبيح او مي گويند.»

     هنگامي که پيامبر خدا صلّی الله علیه وآله آيات مذکور را تلاوت کرد، يکي از اطرافيان حضرت پرسيد: يا رسول الله! اين خانه ها کدام خانه هايند؟ فرمود: «خانه هاي انبياء». ابوبکر برخاست و گفت: يا رسول الله! آيا خانه ی فاطمه و علي از مصاديق اين آيه است؟ پاسخ شنيد: «آري، از برترين مصاديق آن است.»(2)

2- مشکات الهي

     قرآن براي تبيين و معرفي نور خداوند، مثالي ذکر مي کند: «مَثَل نور خداوند، مَثَل چراغداني است که درون آن، چراغي گذارده باشند…»(3)

     راوي مي گويد: از امام علیه السّلام درباره ی اين کلام الهي پرسيدم. فرمود: «آن چراغدان، فاطمه علیها السّلام است و آن چراغ، امام حسن علیه السّلام و آن زجاجه (فانوس يا حباب شفّاف)، امام حسين علیه السّلام است.»(4) اين بيان در حقيقت اشاره به جايگاه والا و متعالي فاطمه و فرزندانش سلام الله علیهم اجمعین در عالم تکوين و هدايت بشر دارد.

3- ستارۀ فروزان

     امام علیه السّلام، ذيل اين آيه ی قرآن که مي فرمايد: «ستاره اي درخشنده چون مرواريد»(5)، فرمود: «فاطمه، ستاره ی درخشان و فروزاني از ميان جمله ی زنان عالم است.»(6)

4- انسان بزرگ الهي

     امام باقر علیه السّلام درباره ی آيه ی «همانا آن از مسائل مهم است(و) هشدار و انذاري است براي همه ی انسان ها»(7) فرمود: «يعني فاطمه»(8). واژه «کُبَر»جمع«کبري» و تأنيث اکبر است. بنابراين، آيه ی مذکور چنين معنا مي شود: «فاطمه ی زهرا سلام الله علیها يکي از بزرگان است.»(9)

     در بياني کوتاه مي توان گفت: اين تفسير، عظمت معنوي آن بانوي بزرگوار اسلام را بازگو مي کند که در اثر آراسته شدن وي به سجايا و کمالات الهي برايش حاصل گشته است.

5- درياي فضيلت

     ذيل اين آيه که مي فرمايد: «(خداوند) دو دريا را در کنار يکديگر قرار داد؛ در حالي که با هم تماس دارند. در ميان آن دو، برزخي است که يکي بر ديگري غلبه نمي کند.»(10)، از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمود:«علي و فاطمه، آن دو بحر عميقي اند که هيچ يک را بر ديگري برتري نيست. بين آن دو، واسطه اي است که همان رسول خداست و محصول اين بحر عميق، لؤلؤ و مرجان است که آن دو، حسن و حسين هستند.»(11)

     ثعلبي در تفسير خود، از سفيان ثوري نقل مي کند: «مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيَانِ» يعني فاطمه و علي، و منظور از «يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» حسن و حسين و مراد از «بَيْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا يَبْغِيَانِ» رسول خداست.»(12)

     ابوسعيد خدري نيز آيات ياد شده را همين سان تبيين و تفسير مي کند.(13)

6- کوثر رسول الله صلوات الله علیهما و آلهما

     حضرت خديجه براي پيامبر صلوات الله علیه وآله فرزند پسري به دنيا آورده بود که عبدالله نام گرفت، امّا پس از مدّتي از دنيا رفت. روزي از روزها، يکي از سران مشرکان به نام عاص بن وائل، پيامبر خدا را هنگام خروج از مسجدالحرام ملاقات کرد و با وي به گفتگو پرداخت. گروهي از سران قريش که اين گفتگو را ديده بودند، به محض ورود عاص بن وائل به مسجد از او پرسيدند: با چه کسي گفتگو مي کردي؟ گفت: با آن «ابتر»(14)! خداوند در حمايت از پيامبر خويش، سوره ی کوثر را نازل کرد و فرمود:«قطعاً ما به تو کوثر(خير و برکت فراوان) عطا کرديم. پس براي پروردگارت نماز بخوان و قرباني کن و بدان که دشمن تو قطعاً بريده نسل و دم بريده خواهد بود.»(15)

     مفسّران کلام الهي، «کوثر» را خير و برکت بسيار، معنا کرده و گفته اند: «مقصود از آن، فراواني نسل و ذرّيه ی پيامبر صلوات الله علیه وآله است و اين معنا از طريق فرزندان فاطمه علیها السّلام محقّق شده است. به گونه اي که عدد ذرّيه ی ایشان از شمارش خارج است و اين روند تا روز قيامت تداوم دارد.»(16).

     بسياري از بزرگان علماي شيعه، وجود مبارک فاطمه ی زهرا سلام الله علیها را، روشن ترين مصداق کوثر قلمداد کرده اند. زيرا شأن نزول آيه، بيانگر اين است که بت پرستان مکّه، پيامبر را متّهم به مقطوع النّسل بودن مي کردند و قرآن ضمن نفي گفتار آنان، به پيامبر صلوات الله علیه وآله مي فرمايد: «ما به تو کوثر عطا کرديم.» از اين تعبير چنين برداشت مي شود که اين خير کثير(کوثر)، همان فاطمه ی زهرا علیها آلاف التّحیّه و السّلام است.(17)

7- شاخه اي از شجرۀ الهي

     خداي متعال، کلمه ی طيّبه را به شجره ی طيّبه اي مانند مي کند و مي فرمايد: «آيا نديدي که خداوند چه سان مَثل زده؟ کلمه ی طيّبه(سخن و ايمان پاک) همانند درختي پاک است که ريشه اش ثابت و شاخه اش در آسمان است.»(18)

     يکي از ياران امام باقر علیه السّلام نقل مي کند: خدمت آن حضرت رسيدم و دربارۀ آيۀ ياد شده پرسيدم. حضرت پاسخ داد: «آن درخت(شجرۀ طيّبه)، محمّد مصطفي صلّی الله علیه وآله است. تنۀ آن درخت، اميرمؤمنان علي علیه السّلام، ميوۀ آن، امام حسن و امام حسين علیهما السّلام، شاخۀ اصلي آن فاطمه سلام الله علیها است و شاخه هاي کوچک آن، ائمّۀ اطهار از فرزندان فاطمه سلام الله علیهم اجمعین، و برگ هاي اين درخت، شيعيان و دوستداران ما اهل بيت اند.»(19)

8- حقيقت شب قدر

     امام صادق علیه السّلام دربارۀ آيات نخستين سورۀ قدر (20) فرمود: «ليله (مقصود حقيقي از آن شب)، فاطمه است و قدر، خداوند است. بنابراين هرکس فاطمه را آن سان که حقّ معرفت اوست بشناسد، شب قدر را درک کرده است و حقيقت اين است که فاطمه علیها السّلام، فاطمه ناميده شد، چون خلايق از شناختش ناتوان گشتند.»(21)

9- فاطمه علیها السّلام، صراط مستقيم الهي

     حدّاقل ده مرتبه در نمازهاي شبانه روز، از خداي بزرگ مي خواهيم که ما را به «صراط مستقيم» هدايت و راهنمايي کند. پيامبر عظيم الشّأن اسلام در تفسير صراط مستقيم مي فرمايد: «همانا خداوند، علي ، و همسرش و فرزندانش را حجت خويش بر خلق خود قرار داده است و آنها دروازه هاي علم در امّت من هستند. هرکه به سوي آنان رهنمون شود، به صراط مستقيم هدايت گشته است.»(22)

10- ايمان به فاطمه سلام الله علیها، شرط هدايت

     امام باقر علیه السّلام، در تفسير آيه ی 136 و 137 سورۀ بقره مي فرمايد: «از آيه ی «آمَنَّا بِاللّهِ وَمَآ أُنزِلَ إِلَيْنَا»، علي، حسن، حسين و فاطمه علیهم السّلام اراده گشته و اين حکم، بر امامان پس از ايشان نيز جاري است» و نيز فرمود: «فَإِنْ آمَنُواْ» يعني: مردم. «بِمِثْلِ مَا آمَنتُم بِهِ» يعني: به علي، فاطمه، حسن، حسين و ائمّه ی پس از آنان سلام الله علیهم اجمعین. «فَقَدِ اهْتَدَواْ وَّإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّمَا هُمْ فِي شِقَاقٍ»(23).

11- پذيرش توبه با توسّل به فاطمه علیها السّلام

     قرآن کريم مي فرمايد: وقتي حضرت آدم و همسرش حوا علیهما السّلام به رغم نهي الهي، از ميوه ی درخت ممنوعه تناول کردند، به سبب تخلّف از دستور الهي از بهشت اخراج شدند و به زمين هبوط کردند. «سپس آدم از سوي پروردگارش کلماتي دريافت کرد (و با آن کلمات توبه کرد) و به درستي که خداوند، توبه پذير و مهربان است.»(24)

     ابن عبّاس مي گويد: از رسول خدا صلّی الله علیه و آله دربارۀ کلماتي که حضرت آدم از پروردگار خويش دريافت کرد و با آن کلمات توبه کرد، پرسيدم. فرمود: «از خدا خواست که به حقّ محمد، علي، فاطمه، حسن و حسين علیهم السّلام، توبه اش را بپذيرد. خداوند نيز پذيرفت.»(25)

12- صالح درگاه الهي

     قرآن کساني را که فرمان بردار خدا و رسول وي هستند، به هم نشيني با آناني وعده مي دهد که از نعمت هاي بي پايان و ابدي الهي بهره مندند.(26) انس بن مالک مي گويد: يک روز صبح، پس از آنکه نماز صبح را با پيامبر صلبی الله علیه وآله به جاي آورديم، به آن حضرت عرض کردم: يا رسول الله! آيا اين سخن خداي را برايمان تفسير مي کني که مي فرمايد: «و کسي که خدا و پيامبر را اطاعت کند، (در روز رستاخيز) هم نشين کساني خواهد بود که خدا، نعمت خود را بر آنان تمام کرده، از پيامبران و صدّيقان و شهدا و صالحان، و آنها رفيقان خوبي اند.»(27) فرمود: «مقصود از «پيامبران» منم. منظور از «صدّيقان» برادرم علي علیه السّلام است. مقصود از «شهدا» عمويم حمزه است و مقصود از «صالحان» نيز دخترم فاطمه علیها السّلام و دو فرزندش (حسن و حسين علیهما السّلام) هستند.»(28)

13- مقرّب الهي و ناظر اعمال نيکان

     خداي متعال در کتاب آسماني خويش هنگام خبردادن از مواهب عظيم و نعمت هاي روح پرور بهشت براي نيکوکاران، مي فرمايد: «نامه ی اعمال ابرار و نيکان در علّيين است و تو چه مي داني که علّيين چيست؟! نامه اي است رقم خورده و سرنوشتي است قطعي که مقرّبان(خاصان و برگزيدگان درگاه الهي) شاهد آن اند.»(29)

     امام باقر علیه السّلام در تفسير اين کلام الهي مي فرمايد: «منظور از آن «مقرّبان» پيامبرخدا، علي، فاطمه، حسن و حسين علیهم السّلام است.(30)

     بنابراين حضرت فاطمه سلام الله علیها، يکي از مقرّبان و خاصان درگاه الهي است و شاهد و ناظر بر نامه ی اعمال نيکان در روز رستاخيز خواهد بود.

… ادامه دارد.

پی نوشت:

1. نور/36 و 37.
2. الکشف و البيان(تفسير ثعلبي)، تحقيق: ابومحمد ابن عاشور، بيروت، دار احياء التراث العربي، چ1، 1422ق، ج7، ص 107.
3. «مثل نوره کمشکاة فيها مصباحٌ…»نور/35.
4. مناقب الامام علي بن ابي طالب، ابن مغازلي، بيروت، دارالاضواء، چ3، 1424ق، ص 263، ح361.
5. «کانها کوکبٌ درّي».نور/35.
6. مناقب الامام علي بن ابي طالب، ص 263، ح 361.
7. «إنها لاحدي الکبر نذيراً للبشر».مدثر/ 35 و 36.
8. تفسير نورالثقلين، عبدعلي بن جمعه عروسي حويزي، تحقيق: سيد هاشم رسولي محلاتي، قم، مؤسسه اسماعيليان، چ4، 1412ق، ص 458، ح22.
9. همان.
10. «مرج البحرين يلتقيان بينهما برزخ لا يبغيان». الرحمن/ 19 و 20.
11. ينابيع الموده، سليمان قندوزي، تحقيق: علاء الدين اعلمي، بيروت، مؤسّسه الاعلمي للمطبوعات، چ1، 1418ق، ج1، ص 139.
12. الکشف و البيان، ج9، ص 182.
13. مناقب الامام علي بن ابي طالب، ص 277، ح390.
14. «مشرکان مکه، پيامبر(ص) را پس از وفات پسرانش از روي طعنه «ابتر» صدا مي زدند؛ چون فرزند پسري نداشت.»
15. «انا اعطيناک الکوثر…».کوثر/1-3.
16. مجمع البيان في تفسير القرآن، فضل بن حسن طبرسي، بيروت، مؤسسه الاعلمي للمطبوعات، 1415ق، ج10، ص 458-460.
17. برگزيده تفسير نمونه، احمد علي بابايي، تهران، دارالکتب الاسلاميه، چ6، 1379ش، ج5، ص 599-560.
18. «الم تر کيف ضرب الله مثلاً کلمة طيبه کشجرة طيبة …». ابراهيم/ 24.
19. شواهد التنزيل، حاکم حسکاني، تحقيق: محمد باقر محمودي، بيروت، مؤسسه الاعلمي للمطبوعات، چ1، 1393ق، ج1، ص 311.
20. «انا انزلناه في ليله القدر».قدر/1.
21. تفسير فرات کوفي، تحقيق: محمد الکاظم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1416ق، ص 581 و 582، رقم 747؛ بحارالانوار، تحقيق: محمود درياب، بيروت، دارالتعارف للمطبوعات، چ1، 1421ق، ج18، ص 52.
22. شواهد التنزيل، ج1، ص 58، ح 89.
23. التفسير للعياشي، تحقيق: قسم الدراسات الاسلاميه مؤسسه البعثه؛ قم، بنياد بعثت، چ1، 1421ق، ج1، ص 159، رقم 212/ 111.
24. «فتلقي ادم من ربه کلمات فتاب عليه …»بقره/37.
25. ينابيع المودّه، ج1، ص 112؛ الطرائف، سيد بن طاووس، قم، نشر خيام، چ 1371ق، ص 112، ح 166؛ الدرالمنثور، جلال الدين سيوطي، بيروت، دارالفکر، 1414ق، ج1، ص 19.
26. «وَمَن يُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَـئِكَ …». نساء/69.
27. همان.
28. بحارالانوار، ج10، ص 361.
29. «كَلَّا إِنَّ كِتَابَ الْأَبْرَارِ لَفِي عِلِّيِّينَ …». مطففين/18-21.
30. بحارالانوار، ج10، ص 361.

منبع : نشريه فرهنگ کوثر، شمارۀ 77 .

پایگاه اطّلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام