رشد و هدایت انسان معاصر در پرتو حادثه عاشورا

رشد و هدایت انسان معاصر در پرتو حادثه عاشورا | قسمت اوّل

انسان و تکامل

     آفرینش انسان و ترکیب وجودی او به گونه ای است که استعداد ترقی و رشد و تعالی در هر زمینه در نهاد وی بسان نعمتی پر بها به ودیعت نهاده شده است و می تواند از راه ها و شیوه های گوناگون ابعاد وجودی خویش را گسترش و تکامل بخشد و به تعالی دست یابد. به عبارت دیگر: انسان با توجه به زمینه ها و استعدادهای خویش رو به سوی کمال مطلق دارد و همواره در صدد صعود به مدارج عالی انسانی است. زیرا میل به کمال مطلق و نیل به آن فطری هر انسانی است.

     برای نیل به این مقصود انسان ها راه هایی را در پیش می گیرند و شیوه هایی را اتخاذ می کنند تا سیر خود را به سوی هدف و صعود به قله های کمال، آسان تر گرداند.

     مشاهده سیر تکامل دیگران و نظاره صعود آنها به قلّه های کمال، انسان را به این اندیشه وامی دارد که چه نیکوست او نیز همانند او راه مورد نظر را به پیماید و در مسیر رشد و کمال گام بردارد.

روش الگویی، مؤثرترین روش تربیت

     یکی از مهمترین و مؤثرترین روش های تربیت، روش مبتنی بر الگوسازی و اسوه سازی است الگوهایی که از متن جامعه برخاسته و به طور طبیعی نظر همگان را به خود جلب می کنند و افکار و احساسات و رفتار و زندگی را تحت تأثیر قرار می دهند. زیرا عملی ترین و پیروزمندانه ترین وسیله تربیت، تربیت با یک نمونه عینی و سرمشق زنده عملی است و لذا اسوه و الگو به انسان ها عرضه می شود تا بتوانند صفاتی همانند صفات او را در خود تحقق بخشند و صبغه ای چون صبغه نمونه عینی را در خود بیابند.

نقش الگوها و اهمیت آن در کوشش های تربیتی

     الگوها از جهات گوناگون در زندگی انسان ها نقش ایفا کرده که با توجه به آن نقش، اهمیت و ضرورت آن تبیین می شود. نقش هایی که الگوها دارند عبارت است از:

الف: نقش الگوها در راهیابی و شناخت مسیرهای رشد و تکامل

     ما برای ساختن انسان صالح و در نتیجه جامعه صالح نیازمند اسوه ای هستیم تا راه صلاح و فلاح را به طور عینی در زندگی او بیابیم و در نتیجه با شناخت راه، خود در آن مسیر گام برداریم.

ب: نقش الگوها در کمبودها و آگاهی از نارسایی ها و نواقص

     انسانی که در مسیر تکامل، حرکتش را آغاز کرده و به سمت موفقیت پیش می رود برای اینکه بداند در مسیر رشد و تکامل در چه موقعیتی قرار دارد؟ و آیا پیشرفتی داشته است یا خیر؟ و آیا سرمایه ها را درست بکار انداخته و یا دچار خسارت شده به میزانی احتیاج دارد تا در پرتو آن خوب و بد رفتار و رسائی و نارسائی اندیشه ها را بسنجد و بازیابد. الگوها میزان های سنجش صفات پاک و پلید انسان ها هستند و اگر در امر تربیت و پرورش الگوها به عنوان میزان به کار گرفته نشوند. انسان ها در زندگی عقلی و عملی خویش دچار سردرگمی خواهند شد.

ج: نقش الگوها بسان عامل تحرّک

     هنگامیکه انسان از همه استعدادها و توانایی های خود غافل باشد و از هرگونه تحرک و تلاش بازمانده باشد نمایش الگو یکی از عالی ترین عواملی است که در او حرکت ایجاد کرده و نیروهای نهفته او را بیدار می کند و قوّه های خام و آرمیده درون او را به فعلیت می آورد. الگوها امید به پیروزی و رشد را در انسان احیاء نموده و زوایای یأس و نومیدی را می زدایند و از انسان های منجمد و ساکن عناصری پویا و فعّال می سازند.

د: نقش الگوها در پیشگیری از انحرافات و مبارزه علیه فساد و لغزش های اخلاقی

     یکی از مناسب ترین و پرثمرترین راه مبارزه با انحرافات و کاهش آلودگی های اجتماعی و افزایش محبت ها و صداقت ها و پاکی های اخلاقی و منش انسانی نمایش الگوهای صالح و مدل های انسان کامل است. انسانی که در اجتماع خود از یک طرف شاهد عناصر پلید و ذلت و زشتی و زبونی اوست و از طرفی نظاره گر عناصر پاک و عزت و محبوبیت آنهاست سعی می کند عشق پاکان را به دل گیرد و آنها را الگوی رفتار خود قرار دهد و در نتیجه به صلاح و عزت و محبوبیت نائل شود و از پلیدی ها دوری گزیند.

     خلاصه الگوها میزان سنجش صفات پاک و پلید انسان ها هستند که در ارزیابی و اندازه گیری و بازبینی اخلاق و فضائل انسانی به کار گرفته می شوند. زیرا الگوهای انسانی افرادی هستند که مسیر کمال را تا حدودی که شایستگی الگو بودن را دارد پیموده و مراحلی از کمال را پشت سر نهاده و برازنده صفات نیکو شده است و انسانی که سالک کوی کمال است به لحاظ انگیزه های درونی و بیرونی پای در مسیر او نهاده و همچون او به سوی رشد و کمال رهسپار می گردد.

اسلام و معرفی الگوی مکتب با عنوان اسوه حسنه

     هر مکتب و مرام فکری و دینی برای اینکه در پیروان خود اعتباری مستحکم و نفوذی خدشه ناپذیر کسب نماید هم باید محتوا و اصول آن از عمق بر خوردار باشد تا بتواند پاسخگوی نیاز فطری انسان باشد. و هم باید از نمونه های عینی که تبلور و عینیت خارجی آن اصول و ارزش ها هستند. بهره مند باشد بطوریکه هر فرد بتواند مکتب را در چهره رفتار و شخصیت هر یک از آنها ببیند لذا اسلام به عنوان مکتبی که از جاهلیت و هماهنگی با فطرت برخوردار است بر الگو و الگوسازی تکیه و انسان هایی را به عنوان نمونه عینی فضائل و ارزش ها معرفی می کند.

     قرآن خطاب به مؤمنین می فرماید که نباید بین گفتار و عمل شما تناقض باشد «لم تقولون مالاتفعلون» و ائمه معصومین علیهم السّلام فرمودند: «کونوا دعاة الناس بغیر السنتکم؛ مردم را به غیر زبان هایتان به حق دعوت کنید.»

     علاوه بر این با نگاه گذرا به قرآن به اسوه های متعددی برمی خوریم مثلاً حضرت ابراهیم علیه السّلام اسوه برائت از باطل و باطل پرستان و بت شکنی و مبارزه با بت ها و حضرت یوسف اسوه ایستادگی در برابر شهوات و حضرت نوح اسوه مقاومت و پایداری در دعوت به حق و حضرت یعقوب اسوه صبر و تحمّل و حضرت داوود اسوه شهامت و شجاعت و حضرت اسماعیل اسوه ایثار و اصحاب کهف اسوه مهاجرین فی سبیل اللّه در شرائط حاکمیت جهل و کفر و عدم امکان رهایی از آن جز با مهاجرت و بالآخره حضرت پیامبر خاتم صلّی اله علیه وآله اسوه حسنه معرفی شدند تا انسان ها بدانند که این اسوه ها چراغ های فروزانی فرا راه انسان ها هستند که آنها بدانند تا کجا می توان مبارزه کرد، مقاومت نمود، استقامت داشت و ایثار و فداکاری نمود و تقوای الهی را در خود حفظ کرد.

امامان معصوم الگوهای جاویدان و تجسّم عینی اسلام

     امامت در اسلام موقعیتی رفیع دارد و هسته پایه ای تحقق حکومت اسلامی و هدایت گری مردم در زوایای گوناگون اخلاق و معنویت و سیاست و اجتماع و دیگر شئون بایسته صلاح و فلاح این جهانی و آن جهانی است. امامت عهده دار مسؤولیت حفظ و نگهبانی اصول اساسی دین و بیان حقایق اسلامی و حمایت از حقوق جامعه و کوشش در راه بیداری مردم است،«انّ الامامة زمام الدین و نظام المسلمین و صلاح الدنیا و عزّ المسلمین، انّ الامامة اسّ الاسلام النامی و فرعه السامی، بالامام تمام الصلاة و الزکاة و الصیام و الحج و الجهاد و توفیر الفی ء و الصدقات و امضاء الحدود و الاحکام و منع الثغور و الاطراف».

     امامت زمام دین و نظام مسلمانان و صلاح دنیا و عزّت مسلمین است، امام اساس رشد اصول اسلام و فروع آن است با امام نماز و زکات و روزه و حج و جهاد و جمع آوری اموال عمومی و امضاء حدود و احکام و جلوگیری از مرزها تمام می شود و تحقق پیدا می کند، امامت مسؤولیتی است که در راه ایفای آن عصمت و پرهیز از گناهان در همه موارد و مواقع ضرورت می یابد. امام شخصیتی است که همه گفتار و رفتار و همه حرکات و سکناتش در نگاه اسلام برای مردم سند است و مستند.

امام جامعه را اداره می کند و مسؤولیت رهبری جامعه بر دوش اوست و به لحاظ اخلاقی جامعه را تزکیه و تهذیب می نماید.

     الامام المطهّر من الذنوب و المبرّا عن العیوب، المخصوص بالعلم، الموسوم بالحلم نظام الدّین و عزّ المسلمین و غیظ المنافقین و بوار الکافرین؛ امام از گناهان پاک و از عیب ها مبرّی است، از علم برخوردار و موسوم به حلم و بردباری است، امام نظام دین و عزت بخش مسلمین است، امام موجب غیظ و کینه منافقان و خرابی و نابودی کافران است.

     اسلام با طرح مسأله امامت به عنوان الگوی امت و نمونه عینی مکتب، عالی ترین قدم را در جاودانگی و تحقق آرمان و پیام خویش برداشته است. زیرا پیام و آرمان امام همچون آرمان اسلام منحصر به زمان و مکان و نسل خاص و معینی نمی باشد بلکه همیشگی و همگانی است بدین جهت است که امام الگوی جاویدان است و شیعه این امتیاز را دارد که در زندگی خویش قدم را در جایی می گذارد که امامان معصوم علیهم السّلام قدم را در آنجا گذاشته اند. نه از آنها سبقت می گیرد تا سقوط کند و نه از آنها عقب می افتد تا گرفتار خسارت گردد.

حسین علیه السّلام از بزرگ ترین شخصیت های اسلام

     امام حسین علیه السّلام از جمله امامان معصوم شیعه و تجسّم عینی اسلام و از شخصیت های بزرگ مکتب است که از او به عنوان مصباح هدایت و کشتی نجات و علت تبعیه دین و سید و سرور جوانان بهشت و امام مطلق (چه قیام کند و چه قعود) و محبوب پیامبر و نمونه عینی مکتب یاد می شود. امامی که سنّت او یعنی گفتار و کردار و تقریر او حجتی است در برابر بشریت تا با انتخاب راه او خود در مسیر سعادت و تکامل گام بردارد. امامی که الگوی او پیامبر و علی و انبیاء صلوات الله علیهم اجمعین بوده و خود الگوی مسلمانان است.

… ادامه دارد.

پایگاه اطّلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام