سبک زندگی اسلامی ( صله ی رحِم )

تشریح مسئله ی صله ی رحم در آیات و روایات و تبیین برخی احکام و آثار مجموعاً معرف گویایی از اهمیت و موقعیت برجسته این عمل عبادی – اجتماعی در نظام اسلام است. واژه ی رحم به معنای خویشاوندی است و در عرف و لغت شامل همه ی خویشاوندان از زن و مرد، دور و نزدیک می شود که در رأس آنان پدر و مادر است.

صله ی رحم، یکی از دستورهای مهم اسلام است که برای ایجاد محبّت، کمک مالی به خویشاوندها، دلجویی و مشکل گشایی از آنان انجام میشود که نتیجه اش همبستگی میانِ مسلمانان است. رسول خدا(ص) به حاضران و غائبان امّت خود و به همه ی نسل های آینده وصیت کرده است که با خویشان خود پیوند داشته باشند.

صله ی رحم بعنوان رفت آمد و پیوند با خویشاوندان یکی از اصول اخلاقی در قرآن و یکی از واجبات مؤکّد و بسیار مهم به شمار میرود. در اهمیّت صله ی رحم و مذمّت قطع رحم همین بس که قرآن کریم کسانی را که قطع رحم می کنند مورد لعنت قرار داده است:

«فهل عسیتم ان تولیتم ان تفسدوا فی الارض و تقطعوا ارحامکم اولی کالذین لعنهم الله فاصمهم واعمی ابصارهم.»

در شأن نزول این آیه از امام علی (علیه السلام) روایت شده که این آیه در مورد بنی امیّه نازل شده است چون آنان قطع رحم کردند. (مجلسی، ج 74: 110)

ازآیات قرآن کریم چنین برمی آید که صله ی رحم از ازواجات شرعی است. قرآن کریم می فرماید: واتقوا الله الذی شاءلون به والارحام ( نساء آیه ی 1 ).تقوای الهی را رعایت کنید و درباره ارحام کوتاهی نکنید. و در آیه ی دیگر یکی از ویژگی های انسان های صاحب خرد را در صله ی ارحام بیان میکنند. (رعد آیه ی 21)

علاوه بر آیات روایات بسیاری نیز بر ضرورت این امر تأکید دارند. رسول اکرم (ص) می فرمایند : صلوا ارحامکم فی الدنیا و لو بسلام ( مجلسی، ج 74: 104 ) در دنیا صله ی رحم کنید اگر چه به یک سلام باشد.

اهمیت دیدار خویشاوندان آنقدر زیاد است که در روز قیامت، از سقوط شخص در آتش جهنم جلوگیری می کند. شاید به دلیل همین اهمیت است که امام سجّاد(ع) بهترین گام را نزد خداوند، قدمی می داند که برای دیدار خویشاوند برداشته شود.

رسول اکرم (ص) می فرماید: صله ارّحم تریذ فی العمر. صله ی رحم بر عمر می افزاید. (طبرسی، ج 1365: 181، 7) و یا امام باقر(ع) فرموده است که: صله الارحام تنسی ء من الاجل – صله ی رحم مرگ را به تأخیر می اندازد. و یا اینکه فرموده اند: صله ی ارحام اموال را زیاد میکند. امام صادق(ع) نیز فرمودند: هرکس به خانواده اش احسان و نیکی کند روزی اش زیاد می شود. (کلینی، ج2: 150)

یکی از آثار صله ی رحم آبادی سرزمین هاست. آنگونه که در روایتی از پیامبر اکرم(ص) آمده است که: صله ی رحم سرزمین ها را آباد میکند. افزایش محبت و سلامت تن و روان نیز از آثار دیگر صله ی رحم است. رسول اکرم(ص) می فرمایند: کسی که دوست دارد بدن او سالم باشد صله رحم کند. ( غرر الحکم، ج 4: 34 )

قطع رحم

رحمت الهی به مردمی که ارتباط خود را با خویشان خود قطع می کنند، نمی رسد و فرشتگان رحمت، برآنان فرود نمی آیند. قطع رحم از گناهان کبیره است و در روایات معصومین(ع) برای قطع رحم آثار گوناگون دنیوی و اخروی ذکر شده است. امیرالمؤمنین (ع) میفرمایند: قطع رحم با خویشاوندان تنگ دستی می آورد. ( مجلسی، ج5: 12) نیز امام صادق(ع) می فرمایند: از گناهانی که مرگ را جلو میاندازد به خدا پناه میبرم و آن قطع کردن رحم است. ( مجلسی، ج 74: 138)

آمده است که مردی خدمت رسول اکرم(ص) رسید و عرض کرد: همه ی خویشاوندان با من قطع رابطه کردند و بر من ناسزا میگویند. آیا برای من رواست که مقابله به مثل کرده و با آنان قطع رابطه کنم؟ پیامبر(ص) در پاسخ فرمودند: با کسی که از تو بُرید پیوند و به هرکه محرومت کرد عطاکن و از آن که بر تو ستم نمود درگذر. هرگاه چنین کردی خدا تو را بر آنها یاری نماید. ( کلینی، ج 5: 150 )

***

همانطور که مشاهده شد از روایات معصومین (علیهم السلام) چنین برداشت می شود که صله ی رحم دارای آثار فردی و اجتماعی زیادی است و میان این آثار و صله ی رحم رابطه ای عینی وجود دارد. زیاد شدن رزق و روزی، داخل شدن در بهشت، آسان شدن حساب روز قیامت، از بین رفتن فقر، برکت در اموال، محبوبیت در نزد خداوند متعال، آسان شدن سختی های لحظه ی مرگ، دفع شدن بلاها، سلامت جسم و پاک شدن جان ها و آبادانی منطقه ها از جمله آثار این عمل با ارزش است.