معرفی کتاب |گزارشی از حوزه علمیه مشهد

مشخصات کتاب :

عنوان : گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد

مولف : حضرت آیت الله سید علی خامنه ای

سال تالیف : ۱۳۴۶

سال چاپ : ۱۳۶۵

ناشر:  کنگره جهانی حضرت رضا علیه السلام

معرفی کتاب :

کتاب «گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد» تالیف آیت الله خامنه ای در تیرماه ۱۳۶۵ از سوی کنگره جهانی حضرت رضا (علیه السلام) در ۱۴۰ صفحه و شمارگان ۵۰۰۰ نسخه منتشر شد. کار انتشار این کتاب ارزشمند که تاریخ اجتماعی مشهد و به طور اخّص حوزه علمیه آن است از آنجا آغاز شد که؛ حجت الاسلام اسماعیل فردوسی پور دبیر و جمعی از دست اندرکاران کنگره مذکور بعد از برگزاری سمینار مقدماتی دومین کنگره جهت ارائه گزارش با آیت الله خامنه ای (رئیس جمهور وقت) دیدار کردند. در این دیدار عناوین و محورهای سمینار ارائه و لزوم نگاشتن تاریخی جامع درباره خراسان و بویژه شهر مشهد مطرح می شود. با طرح این مبحث، ایشان عنوان می کنند که یکی از محورها می تواند پرداختن به تاریخ حوزه علمیه مشهد باشد و لازم است در این باره کار پژوهشی عمیق صورت گیرد؛ ایشان در ادامه این جلسه می افزایند که خود قبل از انقلاب در این باره مطالبی گردآوری کرده اند که تاکنون منتشر نشده است.

 مساله مهمی طرح موضوع شده بود، کتاب توسط طلبه ای فاضل که خود سالها خاک حجره ها را خورده بود به نگارش درآمده و از همه مهمتر در دوران خفقان رژیم پهلوی تدوین شده بود. موضوع خوشبختانه از سوی دبیر کنگره به طور جدی مورد پیگیری قرار گرفت. زمانی که پیش نویس ها پاکنویس و آماده نشر شد ناگهان خبر می رسد که اصل نسخه پاکنویس شده توسط نویسنده محترم پیدا شده است؛ لذا نسخه مذکور ملاک عمل قرار داده شد و کتاب با مقدمه  ی ادبی و زیبای نویسنده، از سوی موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی منتشر و مورد استقبال عموم قرار گرفت.

 در مقدمه شش صفحه ای که آیت الله خامنه ای در سال ۱۳۶۵ برای کتاب نوشتند درباره این که چطور نگارش چنین کتابی به ذهنشان خطور کرده است چنین آمده؛ « اندیشه گردآوری یادداشت هایی که به نگارش این جزوه انجامید در سال ۱۳۴۶ش و با اصرار و پیگیری دوستی از دانشجویان موسسه علوم اجتماعی(وابسته به دانشگاه تهران) پدید آمد. بخش تحقیقات دینی در آن موسسه به جستجوی چنین گزارشی برخاسته و چشم یکی از اعضاء و دانشجویانش مرا در حوزه مشهد جُسته و نشان کرده بود و از طلب و اصرار باز نمی نشست.»نویسنده با اصرارهای بیش از حد آن دانشجو متقاعد شد که کار را آغاز کند؛ در این زمینه به مطالعه پرداخت، بیشتر کار، کار میدانی بود و این مساله بر سختی کار می-افزود. با آماده شدن بخشی از کتاب و ارسال آن برای موسسه، نویسنده بعد از صحبت با شهید مطهری متوجه حقیقتی تلخ می شود و آن این که؛ ریاست بخش تحقیقات دینی موسسه از ایادی رژیم پهلوی است، لذا ایشان  کار را ناتمام رها می کند. مدت زمان زیادی نمی گذرد که حادثه ای دیگر رخ می دهد و باعث خوشحالی نویسنده می گردد، فردی از موسسه که همچنان پیگیر ادامه کار بوده با  نویسنده تماس گرفته و به ایشان خبر می دهد  که نوشته های قبلی که ایشان ارسال کرده، توسط رئیس موسسه گم شده است و لذا از او می خواهد مطالب را مجددا ارسال کند. نویسنده که بغایت از این خبر خوشحال شده بود با عنوان این مطلب که دیگر نسخه ای از مطالب در اختیار ندارد از ادامه کار سرباز می زند و به این ترتیب کار انجام شده به فراموشی سپرده می شود.

این مساله حدود نوزده سال به طول انجامید تا چنان که گفته شد جمعی از دست اندرکاران کنگره جهانی حضرت رضا (علیه السلام) با نویسنده دیدار کردند. در این زمان حادثه ای که بیشتر به معجزه می مانست رخ داد و آن رجوع فردی به نهاد ریاست جمهوری و ادّعای در دست داشتن نسخه ای از کتاب مذکور بود. هر چند در ابتدا سخن او مورد توجه قرار نگرفت و «بر این حمل شد که بهانه ای برای دیدار بدون وقت قبلی است» اما اصرارها نامبرده و ارائه چند ورق از کتاب، نویسنده را مطمئن ساخت که اوراق مربوط به همان نسخه گمشده است. یابنده نسخه کتاب را از کتابخانه مصادره شده ریاست موسسه پیدا کرده بود اما این که چرا رئیس موسسه ادعای گم شدن آن را کرده بود امری است که هیچگاه مشخص نشد. نکته جالب این است که فرد وابسته به رژیم یادداشتی در تمجید از جزوه نوشته بود که توسط یابنده نابوده شده بود و اگر می بود خود سندی بس مهم محسوب می شد.

پایگاه اطلاع رسانی هیأت رزمندگان اسلام