نماز اوّابین چه نمازی است؟

در ارتباط با معنای «اوّابین» و «اوّاب» که بارها در قرآن تکرار شده است،[1] راغب اصفهانی می‌گوید: «الأوَّاب کالتوّاب، و هو الراجع إلى الله تعالى بترک المعاصی و فعل الطاعات»؛[2] «اوّاب» مانند «تواب»، بازگشت به سوی خدا است، با ترک نمودن گناهان. بر اساس این معنا، «اوّابین» جمع «اوّاب» است، به معنای بازگشت کنندگان به حق تعالی.
آنچه در ارتباط با «نماز اوابین» می‌توان گفت این است که نماز خاصی در بین نمازها به نام نماز اوابین وجود ندارد، بلکه اوابین صفت برای نمازگزار است و نه خود نماز؛ نظیر خاشعین(صلاة الخاشعین)، توابین(صلاة التوابین)، ذاکرین(صلاة الذاکرین). بنابر این، اوابین کسانی هستند که ملتزم به پنجاه رکعت نماز واجب و مستحب روزانه هستند. البته، در منابع حدیثی مصادیقی برای نماز اوابین(افراد اوّاب) بیان شده است؛ مانند:
1. «ثَمَانُ رَکَعَاتٍ قَبْلَ زَوَالِ الشَّمْسِ وَ هِیَ صَلَاةُ الْأَوَّابِینَ»؛[3] هشت رکعت نماز قبل از زوال خورشید نماز اوابین است.
2. «عن أبی عبد الله(علیه السلام) قال کانت صلاة الأوابین خمسین صلاة کلها بقل هو الله أحد»؛[4] از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است؛ نماز اوابین پنجاه رکعت است که تماماً با سوره توحید(قل هو الله احد) خوانده می‌شود.
3. «و اعلم أن الصلاة بین المغرب و العشاء لها فضل عظیم و هی صلاة الأوابین‏»؛[5] نماز بین مغرب و عشاء فضیلت بسیار دارد و آن نماز اوابین است.
4. « مَنْ صَلَّى أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ فَقَرَأَ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ بِخَمْسِینَ مَرَّةً قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ کَانَتْ صَلَاةَ فَاطِمَةَ وَ هِیَ صَلَاةُ الْأَوَّابِینَ»؛[6] هر کس چهار رکعت نماز بخواند و در هر رکعت پنجاه مرتبه سوره توحید را بخواند، این نماز حضرت فاطمه(س) است و آن نمازی است که افراد اوّاب آن‌را بجا می‌آورند.
بنابر این، هر یک از این نمازهای یادشده به نوعی نماز اوابین نیز می‌باشند.
در نهایت باید به نکته‌ای اشاره کرد که هر فرد «توّاب»، فردی «أوّاب» نیز به  شمار خواهد آمد؛ زیرا آن‌که توبه می‌کند در حقیقت به سمت خدا بازمی‌گردد، اما هر فرد «اوّاب» لازم نیست که حتماً در صدد توبه باشد، بلکه به عنوان نمونه؛ پیامبری که گناه نکرده نیز می‌تواند از راهی غیر از توبه، مصداقی از مصادیق «اوابین» شود.

---