هاجر آل محمد(ص)؛ فاطمه ی معصومه(س)

انتخاب خجسته میلاد حضرت معصومه (سلام الله علیها) به عنوان روز دختران، با توجه به مقامات الهی و کمالات اخلاقی و رفتاری ایشان، بی شک انتخابی شایسته است. « گلی از بوستان امامت » که از عفاف و نور فضیلت سیراب گشته، بی شک شایسته ی الگو گیری است.

زمان و مکان تولد

درباره مکان تولد فاطمه ی معصومه(س) که مدینه الرّسول است؛ جای هیچ شک و شبهه ای وجود ندارد.

اما درباره زمان تولد آن حضرت سه نظر وجود دارد که به شرح زیر است:

^1. برخی تولد ایشان را در سال 183 ه . ق و مصادف با شهادت پدر بزرگوارشان، امام موسی بن جعفر(ع) دانسته اند. اما بنا بر گزارش بسیاری از دانش وران نامور شیعه، حضرت پیش از شهادت به مدت 4 سال در زندان به سر می بردند.

علاوه بر این در زمان حضور امام موسی بن جعفر(ع) در مدینه ( به سال 179 ه . ق ) روایتی از حضرت معصومه(س) نقل شده است که از درک و فهم ایشان حکایت دارد.

لذا این نظریه به سه دلیلِ معقول نبودن، نداشتن سند تاریخی معتبر و نقل روایتی از ایشان پیش از سال 179 ه. ق در مدینه؛ رد می شود.

^2. نظریه دوم میلاد پربرکت حضرت معصومه(س) را به سال 173 ه.ق نسبت داده است که طبق شواهد و قرائن این تاریخ درست به نظر میرسد اگرچه دلیلی برای اثبات آن وجود ندارد.

^3. سومین نظریه آن است که بدلیل فشار و اختناق دستگاه عباسی و به حداقل رسیدن ارتباط مورخان با این خاندان درباره ی تاریخ تولد ایشان گزارش و اطلاع متقنی وجود ندارد.

نظریه ی اول و دوم، باوجود اختلاف در سال، تولد کریمه اهل بیت(س) را دراول ذیقده تأیید می کنند و نظریه سوم اطلاع از روز و ماه را همچون سال تولد حضرت میداند که اطلاع دقیقی از آن در دسترس نیست. ⁽¹⁾

پدر و مادر

در انتساب ایشان به امام موسی بن جعفر (علیه السلام) شکی نیست. همچنان که در زیارتنامه آن حضرت آمده است : السلام علیکِ یا بنت موسی بن جعفر … .

در کتب متعدد تاریخی شرح کامل امام موسی بن جعفر (ع) وجود دارد اما درباره مادر گرامی حضرت فاطمه معصومه(س) اطلاع اندکی وجود دارد. اما آنچه مسلّم است نام ایشان نجمه خاتون می باشد و نام های دیگری نیز مانند امّ البنین، نجمه، تکتم، سمان، سکن النبویه و أروی برای ایشان آمده است.⁽²⁾ وجود نورانی حضرت رضا(ع) و بلندی مرتبه ی حضرت معصومه(س)، نشان دهنده قدر و منزلت این بانوی مخدّره است.

طبق وصیت امام هفتم(ع)؛ سرپرستی فاطمه معصومه(س) پس از پدر، بر عهده امام رضا(ع) گذاشته شد. ⁽³⁾ و از آنجا که ائمه همه نور واحدند ⁽⁴⁾؛ در روند تربیت معصومانه او خللی پیش نیامد. همچنانکه در زیارتنامه ایشان آمده است : السلام علیکِ یا بنت ولی الله و السلام علیکِ یا اخت ولی الله .

ویژگی های شخصیتی

معصومه

این بانوی عظیم الشأن دارای مقام عصمت بوده است. داشتن مقام شفاعت در روز قیامت ⁽⁵⁾، دادن عنوان ” حرم اهل بیت(ع)” به شهر قم از سوی معصومین(ع) ⁽⁶⁾، صدور زیارت نامه مأثور از معصوم برای این بانو و خاک سپاری توسط دو معصوم با احتمال قوی ⁽⁷⁾؛ همگی حکایت از عصمت ایشان دارد.

این مطلب را همچنین می توان طبق رؤیای صادقه ای که مرحوم محدث بزرگ آیت الله حاج میرزا حسین نوری ( استاد حاج شیخ عباس قمی ) در کتاب دارالسلام بیان نموده ، تصدیق کرد که این بانوی بزرگوار خود را با جمله ی ” انا المعصومه اخت الرضا ” معرفی می فرمایند. ⁽⁸⁾

کریمه اهل بیت(س)

بی دلیل این بانوی پاک را کریمه اهل بیت ننامیده اند. کرامات و بزرگواری های آل محمد(ص) در حد اعلاء در او جمع است. در دایره کرامات حضرت، موارد بیشماری وجود دارد که ایشان را به حق کریمه ی اهل بیت(ع) قرار می دهد. آنچه حکایت از مقام علم و عرفان اوست و میتوان بدون هیچ شک و شبهه ای گفت: عادتک الاحسان و سجیتکم الکرم ⁽⁹⁾

زینب ثانی

در تاریخ اسلام حرکت ولایت مدارانه دو بانوی بزرگوار نورافشانی می نماید؛ زینب کبری(س) و فاطمه ی معصومه(س).

فاطمه معصومه(س)، همچون زینب کبری(س) در پیروی از راه برادر این حرکت را آغاز کرد، اما هنگامی رخت از دنیا بربست که هنوز آرزوی حضور در گرمای وجود امامت را با خود داشت. فاطمه معصومه (س) در مسیر برادر جان داد تا مزارش پایگاه نشر دین جدّش رسول خدا گردد و مرکزی برای انتشار علوم ناب محمدی(ص) و معارف رضوی(ع).

هاجر آل محمد(ص)

هجرت در اسلام عملی است که چه با طیب خاطر و رضایت انجام شده باشد، یا از روی اجبار و فشار سیاسی در مواقع بسیار منشأ تحولات بسیاری شده است.

علاوه بر دین اسلام، این عمل در امّت های پیشین نیز گاهی به نشر و گسترش دین الهی منجر شده است، همچون هاجر همسر ابراهیم(ع) که حضورش در منطقه ی مکّه باعث رونق آنجا شد و آیین ابراهیمی حج را در مکّه رونق بخشید.

فاطمه معصومه(س) پس از قرن ها، هاجر وار، در پی ولایت و سرپرست معنوی خویش حرکت نمود و کانون دیگری برای تعمیق اعتقادات الهی و نشر معارف وحیانی بر گِرد وجودش پایه گذاری شد. مدفن هاجر(س) در کنار خانه ی خدا پایگاه توحیدی و یگانه پرستی است و قم، امّ القرای دنیای اسلام و کانون بالندگی علوم نبوی در مکتب امام جعفر صادق (ع).

تالی فاطمه(س)

آن حضرت در واقع، بتول دوم و جلوه ای از وجود حضرت زهرا(س) است. وجوه مشترک حضرت فاطمه معصومه(س) با زهرای مرضیه(س)، امری قابل تصدیق است.

هم نامی این بانوی بزرگوار با دختر گرامی رسول الله (ص)، فدایی ولایت گشتن، نقل حدیث و محدثه بودن و دارا بودن مقام شفاعت در روز قیامت و بکاربردن عبارت «فداها ابوها» از سوی حضرت رسول(ص) و حضرت موسی بن جعفر (ع) برای زهرای مرضیه(س) و فاطمه ی معصومه(س) ، قابل ذکر است.

آمده است که : امام کاظم(ع) به مسافرت رفته بودند. تنی چند از شیعیان سؤالاتی داشتند و چون ایشان را ندیدند؛ سؤالات را بر کاغذی نوشته و به خانواده امام(ع) تحویل دادند. فردای آن روز که برای وداع آمدند جواب سؤالات خود را از دختر موسی بن جفر(ع)، فاطمه معصومه(س) دریافت کردند.

در راه بازگشت، امام(ع) را بین راه ملاقات نمودند. چون امام(ع)، ماجرا را شنیدند و جواب ها را ملاحظه فرمودند سه بار گفتند: « فداها ابوها » . ⁽¹⁰⁾

در باب ازدواج

در باب ازدواج حضرت معصومه(س) چند نظر وجود دارد اما بیشترین تصدیق و درست ترین احتمال در نظریه ای است که عدم ازدواج ایشان را به دلایل زیر بیان میکند:

در آن زمان وضعیت سیاسی و جو اختناق بر زندگانی امام موسی بن جعفر(ع) جریان داشت. وضعیتی که منجر به شهادت امام هفتم(ع) و مهاجرت اجباری حضرت رضا(ع) از مدینه به خراسان شد. با وجود چنین شرایطی کسی خطر وارد شدن به این خاندان را نمی پذیرفت تا از تعرض و یا فشار دستگاه حاکم در امان باشد.

نظرات دیگر بیان کننده این احتمال هستند که هم کفوی برای ایشان نبود و از آنجا که ازدواج حضرت(س) بنابر وصیّت امام کاظم(ع)، بسته به مشورت با امام رضا(ع) بود، ایشان، هم کفوی برای وجود پر برکت خواهر گرامی شان نیافت.⁽¹¹⁾

منابع:

1)       حسینی – سید علی – رواق عصمت – شرحی بر زیارتنامه حضرت معصومه(س) – انتشارات زائر – 1385 – قم – ص 11

2)       کلینی – ابوجعفر محمد بن یعقوب – دارالاکتاب الاسلامیه – تهران – چاپ سوم – 1388 – ج 16 – ص 472

3)       حسینی – سید علی – رواق عصمت – شرحی بر زیارتنامه حضرت معصومه (س) ص 11

4)       اصول کافی ؛ ج 1 – ص 275

5)       بحارالانوار ؛ ج 60 – ص 216

6)       همان

7)       بحارالانوار ؛ ج 27 – ص 288 ؛ بحارالانوار ؛ ج 60 – ص 216

8)       محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت معصومه(س) ، چشمه جوشان کوثر، نشر مطهر، تهران، 1378 ، ص 21-26

9)       شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان – ترجمه مهدی الهی قمشه ای – زیارت جامعه

10)   نقل از محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت معصومه(س)، چشمه جوشان کوثر

11)   محمدی اشتهاردی، چشمه جوشان کوثر، ص 28 ؛ مقاله ی گزارشی از زندگانی فاطمه معصومه(س)؛ مرضیه علوی؛ کنگره ملی حضرت معصومه(س) ؛ تابستان 91