واکاوی قیام عاشورا

در بازگشت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) و مسلمانان از حجه الوداع در سال دهم هجرت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) به دستور خداوند (1)، علی(علیه السلام) را در غدیر خم به عنوان پیشوا و رهبر آینده ی مسلمانان معرفی کرد. خداوند آن روز اعلام کرد: امروز، کافران از نابودی آیین شما نا امید شدند. بنابراین از آنها نترسید و از مخالفت و نافرمانی من بترسید. (2)

پس از رحلت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم)؛ انصار و مهاجرین در سقیفه بنی ساعده اجتماع نمودند. بیعت با ابوبکر روز دوشنبه دوم ماه ربیع الاول سال یازدهم در همان روزی که پیامبر خدا در آن وفات کرد، به انجام رسید. (3)

سقیفه را باید به عنوان نامی عمومی برای اولین جدایی در میان مسلمانان در نظر گرفت (4) و در واقع می توان آن را آغاز جریان انحراف از سنّت های خدا و پیامبر دانست که سر دیگر آن به عاشورا ختم گردید. بطوری که علی(علیه السلام) به سبب انحرافات ایجاد شده در زمان خلفای ثلاث از ابتدای خلافت تا لحظه ی شهادت با آن انحرافات و مشکلات درگیر بود تا اسلام را در مسیر راستین قرار دهد. از جمله این مشکلات را میتوان اجرای عدالت، مشکل برخورد با غارتگران و مشکل عزل حاکمان فاسد و ظالم مانند معاویه و … نام برد. عمده ی این مشکلات در دوران زندگی امام مجتبی(علیه السلام) و دوران ایشان نیز ادامه داشت.

امام حسن مجتبی(علیه السلام) به خاطر مصالح و حفظ حیات اسلام، صلح با معاویه بن ابوسفیان را پذیرفت. صلحی که عوامل خودش را داشت و هیچ تخلف و گریزی از آن نبود. مرحوم شیخ راضی آل یاسین (رضوان الله تعالی علیه) در کتاب صلح الحسن(علیه السلام) ثابت میکند که در آن شرایط اصلاً جایی برای شهادت نبود. امام در این صلح شرایطی هوشمندانه و زیرکانه تنظیم کردند که اسلام و جریان اسلامی طی آن وارد کانال آلوده ای به نام خلافت و در معنا سلطنت نشود. این هنر امام حسن مجتبی (علیه السلام) بود.

با پذیرش صلح، معاویه در ذی القده سال 40 ه.ق زمام امور را بدست گرفت.

سیاست های معاویه و بدعت گذاری در سنّت خدا و پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم)، از طریق خود و عمالش در ایالات آغاز گردید. قتل عام مسلمانان، وادار نمودن مردم به سبّ حضرت علی(علیه السلام) در خطبه های نماز و منابر به وسیله تهدید و ارعاب، حلال نمودن ربا، ترغیب نمودن منافقین، صحابه و تابعین به جعل حدیث، رواج فحشاء بخشیدن فدک به مروان، اجرای خودسرانه ی احکام بدون ارجاع به قرآن و سنت و … از جمله بدعت های بی شمار دوران حکومت معاویه بود.

معاویه در نیمه رجب سال 60 هجری پس از 40 سال امارت و خلافت در سن 80 سالگی از دنیا رفت و یزید بن معاویه به جای او به خلافت نشست. یزید پس از تولد میان خویشاوندان مادرش – میسون – در قبیله بنی کلاب و در روستاهای شام بزرگ شده بود. آنان در این دوران به تازگی از مسیحیت به اسلام گرویده بودند. سگ بازی و شراب خواری در میان آنان رواج داشت و یزید از همان کودکی به آن خو گرفته بود. (5)

یزید پس از رسیدن به خلافت، طی نامه ای شروع به گرفتن بیعت برای خویش نمود. از آن جمله شخص حسین بن علی(علیه السلام) که طی نامه درباره ایشان سفارش بسیار نموده و گفته بود: برای او کمترین مهلتی را روا مدار.

امام (علیه السلام) که می بیند از اسلام چیزی جز پوسته ی آن باقی نمانده فریاد برمی آودند که: « آیا نمی بینید که به حق عمل نمی شود و از باطل جلوگیری نمی گردد؟ » و می فرمایند: « مرگ سزاوارتر از رضایت دادن به این امور است. »

لذا حسین بن علی(علیه السلام) بیعت با یزید را نپذیرفت. دو روز در مدینه ماند و بعد به سوی مکه حرکت کرد. امام (علیه السلام) پس از پنج روز که فاصله ی مدینه تا مکه را پیمود در شب جمعه سوم ماه شعبان به مکه معظمه وارد گردید و تا آخر این ماه و همه ی ماه رمضان و شوال و ذی القعده را در مکه بود.

مسئله ی امتناع امام(علیه السلام) از بیعت با یزید در مدینه و خروج ایشان به سمت مکه، بتدریج به گوش مردم کوفه رسید. سران و بزرگان کوفه پی در پی، به امام نامه نوشتند و همگی برای ورود امام(علیه السلام) به کوفه اصرار داشتند.

سرانجام، امام (علیه السلام) برای اتمام حجت و پاسخ به نامه های فراوان کوفیان، فرستاده ای به کوفه گسیل داشت. مسلم بن عقیل (علیه السلام) که امام حسین (علیه السلام) طی نامه ای او را چنین معرفی کرد: « برادرم و پسرعمویم و مورد اعتماد من در خانواده ام را به سوی شما اعزام کردم … ». آنگاه به مسلم فرمود : « برو و اوضاع را بررسی کن. اگر دیدی مردم بر بیعت با من استوارند، نتیجه را اعلام کن و اخبار را به من گزارش نما تا بر آن اقدام کنم. »

مسلم(علیه السلام) وارد کوفه شد و علی رغم تحمل مشکلات بسیار در کوفه با استقبال عظیم مردم روبرو گشت. هجده هزار و طبق نقل بیش از سی هزار نفر با او بیعت نمودند. امام علیه السلام با دریافت این گزارش در هشتم ذیحجه به همراه زنان و فرزندان خود، به سوی عراق حرکت نمود…

———————————————————————

پی نوشت:

• سوره مائده – آیه 67
• سوره مائده – آیه 3
• تاریخ یعقوبی، ج 2
• تشیّع در مسیر تاریخ – ترجمه دکتر سید محمد تقی آیت الهی
• زندگی امام حسین(علیه السلام) رسولی محلاتی، سیدهاشم. ص 91
• مقتل لهوف، سید بن طاووس
• کتاب انسان 250 ساله – بیانات مقام معظم رهبری(دامت برکاته) درباره زندگی سیاسی، مبارزاتی ائمه معصومین (علیهم السلام)- فصل پنجم- امام حسن مجتبی(علیه السلام)
• کتابچه تنهایی – فاطمه شهیدی

انتهای مطلب/