ویژگی منتظران واقعی؛ اصلاح و نصیحت پذیری

به همان اندازه که عیب جویی از دیگران ناپسند است، تقدیر و تذکر و ارشاد، به قصد اصلاح و با هدف کاستن از نارسایی ها و عیب ها خوب است و یک وظیفه است.

برخورد بعضی ها با نقد و تذکر، نامناسب است. کم ظرفیت و خودخواه و مغرورند و تاب و تحمل هیچ انتقاد و تذکری را ندارند و هر نوع نقد دلسوزانه و تذکر خیرخواهانه را حمل بر غرض ورزی می کنند و از روی حسادت و دشمنی می دانند و این سبب می شود که ضعف ها و عیب ها همچنان باقی بماند و اصلاح نشود.

هم تملق و چاپلوسی بد است، هم اینکه انسان از تملق افراد خوشش آید و دچار خود بزرگ بینی شود.

امیرمومنان علیه السلام فرمود:

«لِیکُن اَحَب النّاسِ الیکَ المُشفقُ النّاصِح»(1)

(نصیحت کننده خیرخواه و مشفق، محبوب ترین مردم در نظرت باشد).

سعدی گوید: «متکلم را تا کسی عیب نگیرد، سخنش اصلاح نپذیرد».(2)

ممکن است در حرف زدن و سخنرانی ما، در نوشته و آثار قلمی ما، در طرز برخورد و معاشرت ما، در مدیریت و کارهای اجرایی ما، در شغل و نحوه کسب و کار ما، در تدریس و تربیت ما، اشکال و ایرادهایی باشد. هیچ کس بی عیب و خطا نیست.

اگر کسی ضعف و عیب ما را به ما گفت، باید ممنون و سپاسگزار او باشیم و در صدد اصلاح خویش بر آییم. بی اعتنایی به تذکرهای دلسوزان و نقدهای بی طرفانه نقادان، ما را از رشد و بالندگی باز می دارد. به جای آنکه از چاپلوسی های زبان بازان خوشمان آید، از نقد و ارشاد و تذکر دیگران استقبال کنیم و بدون رنجیدن بپذیریم.

آینه چون عیب تو بنمود راست

خودشکن آیینه شکستن خطاست

این حدیث امام صادق بسیار مشهور است که:

 «اَحَبُّ اخوانی الَّی مَن اهدی الَیَّ عیوبی»(3)

(محبوب ترین برادرانم پیش من، کسی است که عیب مرا به عنوان هدیه به من بگوید.)

آیا کسی که عیب های ما را می پوشاند بهتر است یا آنکه خیرخواهانه عیوب ما را به ما متذکر می شود؟ امام باقرعلیه السلام فرمود:

«اِتَّبِع مَن یُبکیکَ و َ هُوَ لک ناصِحُ، و لا تَتَّبِع مَن یُضحِککَ وَ هُوَ لک غاش»(4)

(از کسی پیروی کن از روی خیرخواهی و نصیحت، تو را می گریاند، نه از کسی که فریبکارانه تو را می خنداند)

آنان که در مسئولیت های اجرایی اند، خوب است از طریق صندوق پیشنهادها و انتقادها، یا به صورت حضوری، پذیرای نقدهای دیگران باشند و سعه صدر نشان دهند و تحمل کنند و در رفع معایب بکوشند، نه آن که با فرافکنی، یا با برخورد تند نسبت به منتقدان، راه تذکر و ارشاد و نقد را ببندند و کسی جرات انتقاد نداشته باشد.

پذیرش نقد، هم شجاعت می خواهد، هم رها بودن از خودخواهی و حب نفس.

امام سجاد علیه السلام در رسالة الحقوق، فرموده است:

«حق نصیحت کننده بر تو آن است که نسبت به او نرم باشی و به نقد و نصیحت اش گوش دهی. اگر حرفش درست بود، بپذیری و خدا را شکر کنی و اگر نا به جا بود نپذیری.»(5)

البته نصیحت کننده و منتقد، باید خود را از حسد، کینه توزی، تخریب شخصیت و تحقیر و توهین پاک سازد و تذکرش از روی انصاف و به قصد اصلاح و از روی خیرخواهی باشد، تا طرف مقابل هم پذیرا باشد.

«نقدپذیری» به عنوان یک رفتار اجتماعی سازنده، برای یک مسلمان ارزش است و برای یک مسئول، راهگشا برای رفع اشکالات و نقص ها.

پی نوشت ها:

1.غررالحکم، حدیث 7386

2.گلستان سعدی، باب هشتم

3.تحف العقول،ص366

4.محاسن برقی، ج2، ص440

5.مکارم الاخلاق، ص423

منبع: برگرفته از کتاب «زندگی مهدوی(اخلاق و اوصاف منتظران)» نوشته جواد محدثی