چه کسانی را «ابدال» می گویند؟!

از جمله پرسش هایی که در ذهن بسیاری از مردم آمده، این است که ابدال چه کسانی هستند، چند نفرند، ویژگی های آنان کدام است و در کجا زندگی می کنند؟

پاسخ می دهیم: در روایات و احادیث شیعه و سنی، فراوان سخنی از ابدال به میان آمده است و پرسشگران نیز همین سوال ها را از معصومان علیهم السلام داشته اند و ما نیز در جهت روشن شدن این امر آن گفت وگوها را مرور می کنیم:

منظور از ابدال چیست؟

علامه طریحی می نویسد: «الابدال قوم من الصالحین لاتخلو الدنیا منهم، اذا مات واحداً بدل الله مکانه آخر(1)؛ ابدال گروهی از مردم صالح و نیکوکاری اند که هرگز زمین از وجودشان خالی نمی شود، هر یک از آنها اجلش فرا برسد و بمیرد، خداوند شخص دیگری را جایش قرار می دهد.»

همچنین، آورده است: «هر یک از آنان بمیرد، یک نفر از دیگر مردمان به جای او قرار می دهد.»(2)

خالد بن هیثم فارسی می گوید: به امام رضا علیه السلام عرض کردم: مردم گمان دارند که در روی زمین گروهی به نام ابدال وجود دارند، اینان کیانند؟ حضرت علیه السلام در پاسخ فرمودند: «راست گفتند، منظور از ابدال همان اوصیاء و جانشینان هستند که خداوند پس از مرگ و رحلت هر پیامبری آنها را بدل و جانشین او قرار می دهد تا اینکه به حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم آنها را خاتمه داد.»(3)

مرحوم محدث قمی، ضمن بیان اینکه مراد از ابدال، امامان معصوم علیهم السلام و یا طبق فرموده امام رضا علیه السلام اوصیای الهی هستند، ابراز تردید کرده از اینکه شامل امام معصوم علیه السلام باشد، چراکه در دعای روایت شده از ام داوود از امام صادق علیه السلام که در نیمه رجب وارد شده دلالت دارد که ابدال غیر از امامان علیهم السلام هستند، اگرچه صراحتی در این خصوص ندارد و ممکن است حمل بر تاکید باشد(4) و دعای موردنظر این است که حضرت علیه السلام می فرمایند: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى الْأَبْدَالِ وَ الْأَوْتَادِ وَ السُّیَّاحِ وَ الْعُبَّادِ وَ الْمُخْلَصِینَ وَ الزُّهَّادِ وَ أَهْلِ الْجِدِّ وَ الِاجْتِهَادِ واخصص محمّداً و اهل بیته بافضل صلواتک واجزل کراماتک...».(5)

و آنچه نظر محدث قمی را تایید می کند آنکه در برخی روایات، عده ای از زنان را جزء ابدال شمرده اند(۶) و یا اینکه گفته شده: هر کس چند ویژگی در او باشد، جزو ابدال شمرده خواهد شد و یا در پاسخ اینکه ابدال از کجا به این مرتبه رسیده اند؟، گفته شده:‌به وسیله جود و سخا و نصیحت و خیرخواهی مسلمانان.(۷) که همه اینها دلالت بر این دارد که ابدال غیرمعصومان علیهم السلام می باشند.

و ممکن است در حال حاضر بر خادمان و گروه سی نفیری از همراهان حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف منطبق شود. چنانچه علامه مجلسی رحمة الله علیه از امام باقر علیه السلام نقل می کند که فرمودند: «لابد لصاحب هذا الأمر من غيبة، ولابد له في غيبته من عزلة، وما بثلاثين من وحشة(۸)؛ صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را به ناچار غیبتی است و در ان غیبت، قدرت و قوت برای او لازم است که در آن زمان به وسیله سی نفر از همراهانش از وحشت و تنهایی بیرون می آید که با تعداد ابدال کاملا سازگار است.»

پی نوشت ها:

1-مجمع البحرین، ص 4425، ماده بدل؛

2-همان

3-سفینه البحار، ج 1، ص 64؛

4-همان؛

5-مفاتیح الجنان، ص 264؛

۶-فردوس الاخبار، ج۱، ص ۱۱۹؛

۷-المعجم الکبیر، ج ۱۰، ص ۲۲۴؛

۸-بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۵۳.

منبع: برگرفته از «بامداد بشریت» نوشته محمد جواد مروجی طبسی