صفر تا صد یک سیستم صوتی مذهبی !

سیستم صوتی از مجموعه از ابزار تشکیل شده است که در کنار هم عملیاتهایی نظیر دریافت > انتقال > میکس ، افکت گذاری ، کنترل ، ضبط > تقویت > انتقال و پخش صدا را انجام می دهد. معمولا موارد یاد شده توسط یک یا چند ابزار مختلف صورت می گیرد.

دریافت : اولین پله یک سیستم صوتی ، منبع ایجاد سیگنال الکتریکی ا روی صوت است. زمانی که مداح می خواند ، صدا توسط میکروفون دریافت شده و با ارتعاش سیم پیچ داخلی آن ، ولتاژی در خروجی میکروفون تولید می شود. پس همانطور که فهمیدیدم ، اولین بلوک یک سیستم صوتی ، میکروفون است. انتخواب میکروفون در کیفیت ، قدرت ، وضوح ، فیدبک صدای خروجی تاثیر بسزایی دارد. لذا لازم است در انتخواب یک میکروفون دقت کافی به عمل آوریم.

برای انتخواب میکروفون باید به محل و نحوه استفاده توجه کنیم. قریب به اکثر مادحین از میکرووفن های داینامیکی یا Dynamic Microphone استفاده می کنند. زمانی که صدا به کپسول میکروفون وارد شود ، با جا به جایی سیم پیچی در یک میدان مغناطیسی ، ولتاژ نسبتا کمی تولید می کند این ولتاژ در حد چند هزارم ولت یا چند میلی ولت است.  میکروفون های داینامیک بعضا به دو دسته کلید دار و بدون کلید تقسیم بندی می شوند. به طور مثال برند AKG بعضی از میکروفونهای خود را در دو سری تولید می کند : D5 و D5S ، که مدل S دار یعنی Switch. به گفته دوست خوبم آقای فراهانی معمولا میکروفونهایی که بدون کلید هستند ، به علت نبود اتصالات اضافی ، از نویز کمتری برخوردار هستند.

میکروفونهای معروف داخل بازار شامل Beyerdynamic ، Sennheiser ، Audio Technica ، AKG ، EV ، Shure هست ، قیمت میکروفون ها با توجه به وضعیت بازار ، حداقل 2 برابر سال 90 می باشد. البته این افزایش قیمت بستگی به میزان تقاضا از سوی مصرف کننده دارد. به طور مثال میکروفون Beyerdynamic M59 که سال قبل در حدود 400 تومان قیمت داشت ، در حال حاظر با قیمتی حدود 1 میلیون تومان به فروش می رسد.
برند Shure یک برند آمریکایی الاصل بوده و به ندرت نمونه اصلی آن داخل بازار یافت می شود. ولی تا دلتان بخواهد نمونه های تقلبی موجود است. برند EV میکروفونهایی نظیر 967 و 767 رو دارد که بعضا توسط مادحین استفاده می شود. از برند Audio Technica ، آقای فراهانی میکروفون AE6100 را معرفی نموده اند به عنوان یک مورد مناسب. همچنین برند Sennheiser نیز مدلهایی نظیر e845 یا 840 را دارا است. علاوه بر اون رنج وسیعی از محصولات Beyer داخل بازار موجود است که با توجه به قیمت می توانید انتخواب کنید.
برند AKG نیز از محبوبیت خاصی برخوردار است و میکروفونهای مطرح آن معمولا D5S ، D7S یا D3700S است که بعضا استفاده آن دیده شده.
در انتخواب میکروفون باید به الگوی صدا برداری آن (مثلا سوپر کاردیوید) ، رنج فرکانسی تحت پوشش (مثلا 70Hz الی 20Khz) ، امپدانس ( مثلا کوچکتر مساوی 600 اهم) ، نوع مبدل ( مثلا خازنی یا داینامیکی) توجه کنید. متاسفانه به دلیل خلاصه بودن پست نمی توانم خیلی جزئی به موارد بالا بپردازم. برای اطلاعات بیشتر می توانید به وبلاگ آقای فراهانی مراجعه کنید.

برای صدا برداری جمعیت می توانید از میکروفونهای خازنی استفاده کنید. مثلا Behringer C-2 ، توجه داشته باشید که این میکروفونها نیاز به تغذیه 48 ولت فانتوم دارند. اگر میسکر شما کانال جدا برای فانتوم ندارد ، نمیتوانید از ترکیب خازنی و داینامیکی استفاده کنید. بلکه باید یک تغذیه فانتوم جداگانه تهیه کنید یا اینکه از میکسر کوچک برای صدای میکروفون خازنی استفاده کنید.

در رنج قیمت پایین تر میتوانید روی برندهایی نظیر JAS و D&D حساب باز کنید. حداقل حسن این برندها داشتن یک پشتیبانی محصول است. شخصا استفاده از این برندها را ، به یک میکروفون شور تقلبی ترجیح می دهم.

بعد از میکروفون ، نوبت به سیم میکروفون می رسد. یک سیم میکروفون خوب یعنی سیمی که بتواند مانع ورود نویز به سیگنال خروجی میکروفون شود. علاوه بر این باید انعطاف پذیری خوبی هم داشته باشد تا مداح رو اذیت نکنه و توی خودش پیچ نخوره ! بنده از برند Conducfil به دفعات استفاده کرده ام و نتیجه رضایت بخش بوده. البته من برندهای خاص دیگه رو سراغ ندارم برای معرفی ، اگر دوستان علاقه داشتند ، می توانند برند خاصی رو که میشناسند معرفی کنند.

برای کانکتورها هم از برند Neutrik استفاده کتید (نوتریک اصل لیختنشتاین) تا لازم نباشد سالی 3-4 بار کانکتور عوض کنید. یک سیم میکروفون 100 هزار تومانی ، قطعا بهتر است 5 سیم میکروفون 20 هزار تومانی هست که قراره توی طول سال عوض کنید.
اگر در لحیم کاری مهارت کافی دارید ، می توانید خودتان دست به کار شوید. در غیر این صورت توصیه می کتم به فروشگاهی که خرید را انجام می دهید بگویید تا برایتان اتصالات را نیز انجام دهد.

کانکتوری که به میکروفون ها وصل می شود XLR یا کنونی (مادگی) نام دارد. این کانکتور دارای 3 پین برای اتصال سیم است :

مطابق تصویر بالا باید اتصال را انجام دهید.

نکته : در بعضی مواقع ، بخصوص در دستگاهای ایرانی سیم شیلد به پین 3 و پین بدنه کانکتور اتصال داشته باشد (پین 1 و 3 و بدنه کانکتور به هم متصل باشد و هر سه به زمین) تا نویز خاصی که ایجاد شده برطرف شود. در صورت انجام این عمل ، بدنه دستگاه به بدنه میکروفون وصل می شود. در دستگاههایی که از تغذیه سوئیچینگ استفاده می کنند و نیاز به ارت دارند ، بدنه دارای ولتاژ کافی برای  برق گرفتگی است ولی چون جریان آن ضعیف است ، شدت برق گرفتگی زیاد نیست. بنابرین اگر مداح نسبت به زمین عایق نباشد (مثلا زیر پایش چند لایه گونی ، موکت ، فرش نباشد) احتمال برق گرفتگی وجود دارد. در این صورت باید حتما بدنه دستگاه را به یک لوله فلزی  آب یا هر لوله ای که به عمق چند متری زمین (خاک تر) رفته باشد وصل کنید (لوله گاز معمولا خطرناک است). از این طریق آن ولتاژ ضعیف دفع شده و احساس برق گرفتگی وجود نخواهد داشت.

میکس ، افکت گذاری ، کنترل : وظیفه کلی یک میکسر ، میکس یا مخلوط کردن ورودیهای مختلف ( مثلا پخش کننده آهنگ ، میکروفون و…)  و اعمال فیلترها و افکتهای مختلف روی صدا هست. به طور مثال شما 5 لاین ورودی روی میکسر دارید. به 3 لاین میکروفون وصل کرده ، یک لاین به پخش کننده آهنگ و یک لاین دیگر را به رادیو وصل می کنید. بعد از روی میکسر می توانید میزان بلندی صدا ، زیر و بمی آن ، شفافیت ، حساسیت و پارارمترهای زیادی رو کنترل کنید. بعضی از میکسرها دارای اکولایزر هستند که علت اصلی آن تضعیف فرکانسهایی است که روی فیدبک تاثیر می گذراند. همچنین به طور نسبی برای تقویت بعضی فرکانسها (بالا و پایین) استفاده می شود.

یک نکته مهم :

هرتز : واحد اندازه گیری فرکانس ، 50 هرتز یعنی نوسان یک موج 50 بار در ثانیه ، مثل برق شهر که یک شکل موج سینوسی دارد که 50 بار در ثانیه نوسان می کند.

صدای زیر : فرکانس زیاد ، بالا (مثلا 10 کیلو هرتز)
صدای مید ، متوسط ، صدای تلفنی یا بوقی : فرکانس متوسط ( بین 900 هرتز تا 2 کیلوهرتز)
صدای بم : کوبش ، فرکانس پایین ( 100 هرتز)

بعضی از میکسر ها مجهز به افکتور هستند. بدین وسیله شما میتوانید افکتهای مختلفی روی صدا قرار دهید. افکتهای پرکاربرد شامل Delay (دیلی) که بعضا در دستگاه های ایرانی مثل چنگ و جاس و…با اسم اکو مشخص میشود. Delay یعنی تاخیر. خود این افکت ممکن است دارای چند پارامتر (متغیر) باشد. مثل سرعت پخش تکرارها یا Speed ، میزان تکرارها یا Feedback و تاخیر بین هر تکرار یا Time ، این افکت باید برای اساس سبک خواندن مثل شور یا واحد تنظیم شود. به طور مثال آقای فراهانی فرموده اند که برای شور ، مقدار Delay باید برابر با فاصله بین هر سینه زدن باشه و برای واحد کسری از آن.

افکتور بعضی از میکسرهای Soundcraft

افکتور و تنظیم کننده بعضی از پارامترهای پاورمیکسر دایناکورد

یکی دیگر از افکت هایی که ممکن است موقع روضه خواندن کاربرد داشته باشد ، افکتهای Hall-Reverb هستند. صدا در این حالت به قول بعضی ها حمومی می شود ! این افکت ممکن است دارای زیر مجموعه هایی نظیر Large Hall یا Small Hall باشد که می توانید هر کدام رو شنیده و تست کنید. بعضی از پارامترهای این افکت شامل Pre-Delay یا پیش تاخیر ، Decay یا میزان محو شدگی و Liveliness یا سرزندگی افکت پخش شده است.

برای انتخواب میکسر باید پارامترهای زیاد رو در نظر بگیرید. اگر نیاز به دستگاهی دارید که بتوانید آن را به راحتی حمل و نقل کنید ، توان راه اندازی بلندگو و دارای افکت خوبی باشد ، نیاز به یک پاورمیکسر دارید. بسیاری از افراد برای این کاربرد از پاورمیکسرهای سری Powermate دایناکورد استفاده می کنند. این پاورمیسر نسبتا امکانات خوبی را فراهم می کند. البته بعضیا از افراد از وجود مشکلی در قسمت افکت آن شکایت می کنند که در مدلهای جدید برطرف نشده است. مثلا موقع شور و تکرار حرفهایی مثل “س”. علاوه بر در حال حاضر قیمت این دستگاه از 2 برابر سال قبل نیز بیشتر شده است. آخرین قیمتی که بنده دارم حدود 6.200 می باشد که شخصا باور نمی کنم. یکی دیگر از دستگاه هایی که در بعضی از هیئت ها از پارسال استفاده می شود ، مدل 8600 برند D&D است که قیمت دقیق آن را ندارم. این دستگاه مشکلاتی هم دارد مثل خراب شدن قفل در آن که احتمالا در صدد برطرف کردن مشکل آن هستند. ولی یکی از مزیتهای این دستگاه وجود دو افکت جداگانه با ریز پارامترها هستند. یک افکت با صفحه نمایش عددی با 256 افکت و یک افکت دستی که خود آن شامل 2 افکت  Delay و Reverb هست. البته قطعا از لحاظ کیفیتی ممکن است به پایه برندهای معروف نرسد ولی شخصا در چند مجلس از این دستگاه استفاده کرده ام و راضی بودم. اکولایزر استریو هم از مزیتهای دیگر است دستگاه است. به هر حال من احساس میکنم در این وضعیت بازار باید برندهای مختلف را معرفی کرد تا دوستان خودشان بیشتر در بازار بررسی کرده و به نتیجه برسند.
بنده از پارومیکسرهای یاماها نیز استفاده کرده ام ولی افکت روی دستگاه به نظرم اصلا مناسب نیست. البته شاید با وقت گذاشتن زیاد بشه یه کارایی کرد. ولی به نظرم دستگاه جالبی برای کار هیئتی نیست. بیشتر میکسرهای یاماها به عنوان میسکر جداگانه استفاده می شوند.

دستگاه های اکو-چنگ هم با تنوع بسیاری در بازار موجود است و از محبوبیت و معروفیت خاصی بین بعضی از هیئات برخوردار است ، اما شخصا در چند مورد تجربه کاری که با این دستگاه ها داشتم ، احساس کردم از کیفیت لازم برخوردار نیستند..اما توجه داشته باشید که تجربه بنده مربوط به 1-2 سال قبل و مدلهای قدیمی تر می باشد.لذا می توانید دستگاه هایی مثل 9090 که تقریبا از محرم سال قبل وارد بازار شده اند را تست کنید.

به هر حال پیشنهاد بسیاری از اساتید ، استفاده از میکسر ، افکتور ، پاور ، اکولایزر جداگانه هست. مزیت این روش کیفیت بسیار خوب ، تنظیمات بسیار دقیق و عیب آن بعضا قیمت بالای تجهیزات در کشور و محدود بودن انتخواب و سختی کار هست. به طوری که باید حداقل افراد(افرادی) در هیئت باشند که بتوانند تجهیزات این چنینی را راه بیندازند. البته تجهیزاتی از قبیل کمپرسور ها ، فیدبک دیسترویرها (Feedback Destroyer) و مواردی از این قبیل نیز می توانند به مجموعه اضافه شوند و کار سخت تر خواهد شد.

برای انتخواب میکسر می توانید از برندهایی نظیر Soundcraft ، Yamaha ، Mackie ، MIDAS کمک بگیرید که تعریف همه آنها را شنیده ام و خودم با Soundcraft  EFX-12 نیز کار کرده ام. باید توجه داشته باشید که این برندها رنج وسیعی از محصولات رو دارند و شما بیشتر باید به دنیال میکسرهای چندمنظوره یا Multipurpose باشید که بعضا قابل حمل نیز هستند.

برای افکتور می توانید روی برند Lexicon کار کنید که سری MX آن در هیئتهای مختلفی استفاده می شود. امکانات بسیار خوب و افکتور با کیفیت و قدرتمند از مزایای این دستگاه هست. مدلهای این برند بستگی به تعداد موتورهای افکت و کانالهای ورودی دارد. همچنین امکانات بیشتری از نظر پیکره بندی افکت ها در مدلهای بالاتر وجود دارد.

اکولایز هم از برند dbx می توانید انتخواب کنید که بستگی به درخواست شما از اکولایزر دارد. به طور مثال میزان کانال ها ، کنترلهای دیگر و…

بعد از معرفی کلیه تجهیزات ، در مورد نحوه کار با میکسر و… هم توضیحاتی ارائه داده خواهد شد.

ضبط : در زمینه ضبط صدا ، شخصا هیچ فعایتی تا به حال نداشتم. در این زمینه پیشنهاد می کنم به وبلاگ آقای فراهانی مراجعه کنید که لینک آن در قسمت پیوند ها موجود است. استفاده از IC Recorder ها ، لپ تاپ و کارت صدا و…روشهایی است که معمولا استفاده می گردد.

تقویت صدا : این عمل به طور عمده توسط Power Amplifier ها انجام می شود. (پاور آمپلیفایر)
از آنجایی که در مورد پاورها مطالب بسیار کاملی قبلا تهیه کرده ام ، پیشنهاد می کنم در قسمت برچسب ها ، مطالب پاورها رو پیگیری کنید و اگر سوالی داشتید می توانید به عنوان نظر مطرح کنید ، البته در همان پست.

نکته اینکه پاورها باید از طریق یک جفت سیم (بهتر است کانکتور XLR باشد) از خروجی اصلی میکسر صدا را دریافت کنند.

انتقال صدا از پاور به بلندگو : در این زمینه نیز قبلا مواری مطرح شده است. صدایی که از پاور پخش می شود ، از چند دهم ولت تا چند ده ولت دامنه دارد. این سیگنال نویزپذیر نبوده و نیازی به کابل شیلد دار نیست. باید حتما از سیمهایی استفاده کنید که دارای قطر مناسب باشند. حداقل 2 در 0.5 بوده و رشته های داخل آن زیاد باشد. پشنهاد من این است که از سیمهای 2 در 1 الی 2 در 2.5 استفاده کنید. بخصوص سیمهای مخصوص بلندگو که از مس خالص با نام oxygen Free تهیه شده باشند. برند conducfil نیز داخل بازار موجود است که از قیمت نسبتا بالایی نیز برخوردارد است.

کانکتور استاندارد بلندگو در تمام دنیا Speakon است. بعضی مواقع ممکن است یک مادگی بنونی نیز در کنار آن استفاده شود. سعی کنید برای کانکتور از برند Neutrik استفاده کنید. اسپیکونهای بازار ممکن است 2 قطب یا 4 قطب باشند. 2 قطب برای کار معمولی کفایت می کند. 4 قطب برای وصل کردن حالت Bridge یا بلندگوهای قوی تر کاربرد دارد. طبق شکل زیر اتصال سیم به کانکتور را انجام دهید.

پخش صدا : این عمل که توسط بلندگوها صورت می گیرد ، نتیجه کلی سیستم صوتی را به شما نشان می دهد. اگر در انتخواب این قسمت دقت نکنید ، خوبی باقی موارد نیز ممکن است زیر سوال برود. بلندگو با توجه به کاربرد آن باید انتخواب شود. برای آشنایی با بلندگو به پست قبلی مرجعه کنید.

برندهای زیادی در بازار وجود دارد از قبیل JBL ، Dynacord ، EV ، db Technologies ، Montarbo ، QSC ، Yamaha ، Behringer ، RCF و از برندهای ایرانی  Echo Chang ، Jas Echo ، Echo NOVA ، Echo Shure (کلا برندهای ایرانی علاقه زیادی به لفظ اکو دارند ! ) و برند D&D که همگی ممکن است نسبت به قیمتی که می پردازید صدای خوبی داشته باشند.

انتخواب شما می تواند بر اساس چندین مسئله باشد :

1- شنیدن صدای بلندگو
2- بررسی مشخصات
3- قیمت

بنابرین اول بودجه را مشخص کنید ، سپس به بازار بروید و از بین برندهای یاد شده ، ببینید کدام برند با بودجه شما همخوانی دارد. سپس مشخصات بلندگوهایی که در بازار است با هم مقایسه کنید و در نهایت خرید کنید. البته ممکن است 1 روز تاخیر هم در این بازار به ضرر ما باشد ، چرا ؟ افزایش قیمت ، تمام شدن و…

بلندگوها در جایی قرار دهید که باعث ایجاد فیدبک یا Feedback و همان “سوت” خودمان نشود. یعنی نباید طوری باشد که میکروفون به راحتی صدای پخش شده از بلندگو را برداشت کند.
حتما 1 یا چند بلندگو رو به روی مداح قرار دهید (یا مثلا بالای سر با زاویه) تا از صدایی که پخش می شود ، تصّوری داشته باشد. چیدمان بهتر است طوری باشد که صدا از رو به رو برای مستعمین پخش شود. داشتن مقداری زاویه به سمت زمین روی بهتر رسیدن صدا به مسمتع کمک می کند.

بلندگوها را می توانید با هم موازی کنید ، اما مواضب باشید از حد مجازی که پشت پاور نوشته شده است ، امپدانس آنها کمتر نشود. (مثلا از 2 اهم کمتر نشود)

در اتصال سیم بلندگو به کانکتورها ، قطب +و – را رعایت کنید.

شروع کار با سیستم صوتی :

بعد از اتصال تمامی قسمت ها ، اول میکسر رو روشن می کنید. قبل از اینکار توجه داشته باشید که تمامی ولوم های اصلی روی حداقل خود باشد. سپس پاور ، بلندگوهای اکتیو و…سعی کنید برای بلندگوی اکتیو یک سیم رابط قوی با کلید داشته باشید که بعد از روشن شدن میکسر بتوانید آن را روشن کنید.

ولوم های اصلی را روی حالت متوسط تنظیم کنید. (در میکسر معمولا عبارت فیدر یا Fader استفاده می شود) ، فیدر میکروفون را روی 0db تنظیم کنید. از کسی بخواهید بخواند (مشکل ترین قسمت !!) سپس با مشاهده چراغهای نشان دهنده سطح صدای خروجی ، گین را طوری تنظیم کنید که چراغ Clip اصلا روشن نشود. یا اینکه فقط در مواقعی که مداح خیلی داد می زند مقداری کمی روشن شود. البته ممکن است مجبور شوید مقداری گین را بیشتر از این باز کنید. (مداح از باز نبودن صدا شکایت می کند)

منظور از Gain همان بهره ثابت صدا است. وقتی منبع صوتی عوض می شود ، مثلا مداح با سخنران عوض می شود ، مجبورید Gain رو دوباره تنظیم کند.

با توجه به زیر و بم بودن صدا ، ولوم های Hi-Low را تنظیم کنید. با توجه به اینکه چقدر می خواهید صدای خود مداح در خروجی واضح باشد ولوم Mid را تنظیم کنید. (معمولا وسط یا مقداری کمتر) فرکانس Mid هم معمولا وسط یا مقداری بیشتر-کمتر. توجه داشته باشید که زیاده روی در Mid صدا را شبیه بلندگوی بوقی خواهد کرد.

اگر افکت دارید ، میتونید فیدر های افکت رو باز کرده و مقداری هم افکت خود کانال را زیاد کنید. سپس افکت را قدم به قدم تنظیم کنید. مثلا میزت تاخیر ، تعداد تکرار و…

فشردن PFL باعث می شود که صدای آن لاین وارد خروجی هدفون شده تا بتوانید به تنهایی به آن گوش دهید. علاوه بر آن فشردن این دکمه باعث تغییر روشن و خاموش شدن چراغهای نشان دهنده سطح خروجی با صدای آن کانال است( به شرطی که فقط PFL همان کانال روشن باشد).

چراغ Peak نشان دهنده رسیدن سیگنال ورودی به حداکثر خود است. باید مقدار Gain را کم کنید.

ولوم PAN صدا را بالانس می کند. بین کانال راست و چپ. می توانید برای چک کردن اتصال صحیح بلندگوها از آن استفاده کنید.