روز شمار دفاع مقدس ـ 4 مهر ماه

تاریخ شمسی 4 مهر 1366

تاریخ قمری 2 صفر 1408

تاریخ میلادی 26 سپتامبر 1987

خلاصه روز: 

• بحث و بررسي درباره مسائل مهندسي و پشتيباني عمليات در منطقه فاو و خورعبدالله و طرح مانور عمليات در اين منطقه و منطقه عملياتي كربلاي5 در جلسه امروز قرارگاه خاتم‌الانبيا(ص).
• بررسي نحوه‌ی مقابله با دشمنان حاضر در خليج‌فارس و بيان تجهيزات مورد نياز نيروي دريايي سپاه در جلسه مسئولان نيروي دريايي سپاه با حضور آقاي هاشمي. بررسي ضرورت پاسخ‌گويي سريع‌تر به حمله امريكا به كشتي ايران ـ اجر و واكنش احتمالي امريكا در جلسه مسئولان نيروي دريايي با فرمانده كل سپاه.
• حمله هوايي عراق به دو كشتي در جزيره خارك، تأسيسات نفتي آغاجاري و مركز صدا و سيماي اهواز. روزنامه القادسيه حملات هوايي عراق را پاسخي به ايران در قبول نكردن اراده بين‌المللي براي پايان دادن به جنگ اعلام كرد.
• ديپلمات‌هاي مقيم بغداد حملات هوايي اخير عراق را آغاز انهدام كلي تأسيسات حياتي ايران و وادار كردن ايران به پذيرش آتش‌بس مي‌دانند. رويتر حملات عراق را سنگين‌ترين عمليات عليه نفتكش‌هاي ايران خواند.
• حمله هوايي ايران به تأسيسات راداري شهر رواندوز عراق و بمباران تأسيسات برق و سد دوكان.
• حمله منافقين به پايگاه كريم‌آباد در منطقه سردشت. حمله چته‌هاي كومه‌له به گردان حسن‌آباد در جنوب سنندج.
• پيش‌بيني پنج راه‌كار احتمالي براي عمليات ايران در منطقه سيدصادق در يك سند به كلي سري عراق.
• امريكا كشتي ايران ـ اجر را در خليج‌فارس غرق كرد. نظر رئيس‌جمهور و رئيس مجلس ايران به اقدام امريكا. نامه وزير خارجه ايران براي دبيركل سازمان ملل درباره بحران‌آفريني امريكا. (ضميمه دارد)
• ورود 26 پرسنل كشتي ايران ـ اجر به فرودگاه مهر‌آباد و مصاحبه آنها درباره ماجراي حمله به اين كشتي و بازجويي و آزار آنها در ناو امريكا.
• برژينسكي دخالت امريكا در خليج‌فارس را ضروري مي‌داند و معتقد است جنگ خليج فارس نفس‌هاي آخرش را مي‌كشد.
• راديو مسكو حمله امريكا به كشتي ايران ـ اجر و لشكركشي‌ به خليج‌فارس را تلاشي براي دائمي كردن حضور نظامي در منطقه، تغيير حكومت ايران و احياء سلطه‌ی گذشته عنوان كرد.
• نماينده ايران در سازمان ملل دستاورد سفر رئيس‌جمهور ايران به سازمان ملل و مواضع ايران درباره حمله امريكا به كشتي ايران ـ اجر و شرايط رسيدن به صلح پايدار را تشريح كرد.
• بازتاب جلسه شوراي امنيت درباره طرح پيشنهادي ايران براي پايان جنگ در مطبوعات انگليس و كويت.
• تأكيد هاشمي‌رفسنجاني بر حمايت ايران از مبارزات مردم عراق در ديدار با اعضاي واحد نظامي مجلس اعلاي عراق.
• بررسي مبارزات كردها در شمال عراق و جنبش زيرزميني شيعيان عراق عليه رژيم بغداد در گزارش نيويورك تايمز.
• گزارش فرمانده منطقه هوايي شهيد بابايي از ساخت قطعات مختلف هواپيماهاي جنگي در داخل كشور.
• مصاحبه وزير اقتصاد و دارايي درباره وضعيت وصول ماليات در كشور و فرار برخي از بنيادها و مؤسسات از پرداخت ماليات.
• انفجار بمبي در بلوار كشاورز تهران در نزديكي نمايشگاه دستاوردهاي بنياد مستضعفان، به هفت خودرو خسارت رساند و تلفات جاني نداشت.

• تحركات نظامي پاكستان و افغانستان در مرزهاي شرقي ايران.
• آزادي يك جانبه صد تن از اسيران مسن و معلول عراقي.⁽¹⁾

تاریخ شمسی 4 مهر 1365

تاریخ قمری 21 محرم 1407

تاریخ میلادی 26 سپتامبر 1986

خلاصه روز: 

• اجراي مانور آموزشي يك تيپ زرهي از نيروهاي گارد عراق در منطقه جنوب و شرق بصره.
• هواپيماهاي عراق اعلاميه‌هاي تبليغاتي در برخي از شهرهاي غرب كشور پخش كردند.
• يك روزنامه سوئدي: تأسيسات كارخانه مواد شيميايي اصفهان كه عده‌اي از اتباع سوئد و دانمارك آخرين مراحل راه‌اندازي آن را انجام مي‌دادند، روز گذشته توسط هواپيماهاي عراقي بمباران شد.
• با حمله عناصر كومه‌له و دمكرات به نيروهاي خودي در محورهاي پيرانشهر، سنندج، مريوان، سردشت و مهاباد، 28 تن از نيروهاي خودي شهيد و 27 تن مجروح شدند.
• نشريه دفتر تبليغات اسلامي: تا نيمه اول سال جاري تنها كمي بيش از 100 گردان به جبهه‌ها اعزام شده‌اند و با توجه به شرايط غيرجنگي، بعيد است كه تشكيل 500 گردان تحقق يابد. برخي از مسئولين اين توهم را به وجود مي‌آوردند كه امسال جنگ با پيروزي پايان خواهد يافت و مشكل خاصي هم نيست.
• بيش از پنج ميليارد ريال كمك‌هاي مردمي پس از مراسم نمازجمعه تهران به جبهه‌ها ارسال شد.
• آيت‌الله خامنه‌اي در نمازجمعه: اگر كشورهاي منطقه مايل هستند كه جنگ در خليج‌فارس ادامه نيابد، از حمايت صدام دست بردارند؛ رژيم عراق در حالت صلح نيز دائماً كويت، سعودي و امارات را با انواع باج‌گيري‌ها تهديد مي‌كند. اگر آتش جنگ در خليج‌فارس مشتعل شود، صادركنندگان نفت جنوب خليج‌فارس بيش از همه صدمه خواهند ديد.
• وزير خارجه عراق در مجمع عمومي سازمان‌ملل: مخالفت ايران با صلح، مغاير مقررات حقوق بين‌المللي است. اگر ايران پيشنهاد صلح عراق را نمي‌پذيرد ما پيشنهاد ديگري ارائه مي‌دهيم.
• سفير عراق در آلمان: طي پنج ماه آلمان غربي 1/5 ميليارد مارك از ايران نفت خريده‌است و از عراق تنها 350 ميليون مارك، و اين به معناي حمايت آلمان از ايران است.
• رايزني وزيران خارجه شوراي همكاري خليج‌فارس در حاشيه مجمع عمومي سازمان‌ملل با وزيران خارجه كشورهاي بازار مشترك اروپا درباره جنگ ايران و عراق، تروريسم و همكاري‌هاي اقتصادي.
• راديو امريكا در پيامي از برخي كشورها از جمله ايران براي راه ندادن هواپيماربايان به آسمان كشورشان و پايان يافتن مطلوب ماجراي هواپيماي ربوده شده پان‌امريكن، تشكر كرد.
• پاسخ سفير ايران در ايتاليا به خبرنگاران درباره اهداف عمليات آتي و سرنوشت‌ساز ايران.
• نهضت آزادي بيانيه‌اي در مخالفت با جنگ انتشار داد. طارق عزيز در سخنراني خود در سازمان‌ملل، براي محكوم كردن ايران به بيانيه نهضت آزادي استناد كرد.⁽²⁾

تاریخ شمسی 4 مهر 1363

تاریخ قمری 30 ذی‌الحجه 1404

تاریخ میلادی 26 سپتامبر 1984

خلاصه روز: 

• بازديد تعدادي از افسران نيروي دريايي از برخي واحدهاي دريايي عراق؛ يافتن راهكارهاي مناسب براي نفوذ غافلگيرانه به خط دشمن به عنوان يكي از اهداف شناسايي‌هاي خودي در هور؛ بازگشت يكي از تيم‌هاي شناسايي كه ديروز ظهر براي شناسايي اعزام شده و شب را در يكي از آبراه‌هاي هور سر كرده بودند.
• تحركات و درگيري‌ها و مسائل مربوط به مناطق غرب كشور: هلاكت پنج تن از سران حزب دمكرات در پي عمليات موفقيت‌آميز سپاه اروميه با هشياري مردم مسلمان كرد منطقه درگيري يگان حزب الله مهاباد با افراد دمكرات در مياندوآب؛ حمله عناصر دمكرات به بسيج يكي از توابع پيرانشهر و سخنراني در مسجد آن بدون تلفات جاني طرفين – اجراي كمين به وسيله دمكرات در يكي از روستاهاي اشنويه و تلفات طرفين، و نيز ورود عناصر كومه‌له به اين روستا و به وجود آوردن وضعي مشابه حكومت نظامي در اين روستا و جمع آوري پول از مردم؛ درگيري عناصر دمكرات و نيروهاي خودي در بوكان و پذيرش و اسكان عناصر اين حزب در يكي از روستاهاي اين شهر به وسيله كدخداي ده؛ هشدار ستاد مركزي سپاه به ستاد منطقه ١١سپاه مبني‌بر تشديد اقدامات حفاظتي و تأميني سد در دست احداث شهيد كاظمي بوكان و اعلام كمبود شديد نيرو به وسيله سپاه اين منطقه؛ گزارش نزاجا از قصد كومه‌له نسبت به شناسايي پرسنل نظامي و كارمندان هوادار نظام در ادارات و ارگان‌ها؛ ادامه روند “تسليمي‌ها”.
• احتمال ترور نافرجام شرفكندي معاون قاسملو در عراق در گزارش فرمانداري نقده به قرارگاه حمزه.
• انفجار پياپي دو بمب در نزديكي هتل آزادي و آسيب ديدن پست برق نمايشگاه بين‌المللي؛ تيراندازي به طرف منزل حجت الاسلام كروبي؛ ورود مواد منفجره جاسازي شده در دو عدد باطري ماشين از مرز عراق به ايران و احتمال انفجار آن در مراكز مهم تهران؛ گزارش ورود يكي از اعضاي رده بالاي سازمان مجاهدين خلق (منافقين) به ايران به منظور هماهنگي برخي عمليات‌هاي مورد نظر.
• پيشرفت‌هاي صنايع نظامي ايران به نقل از مدير عامل سازمان صنايع دفاع: ساخت بسياري از قطعات هواپيماهاي جنگنده اف ٤ و اف ٥ و شكاري بمب افكن‌هاي اف ١٤، توليد بيش از يك ميليون گلوله در روز و افزايش كيفيت كالاهاي توليدي اين سازمان؛ ساخت دستگاه‌هاي كامپيوتري هدايت گلوله‌هاي توپ و محاسبات نقشه برداري توپخانه – كه قبلاً در ارتش نبود- به وسيله مركز آموزش توپخانه اصفهان و صنايع الكترونيك كشور.
• وزير نفت در مصاحبه مطبوعاتي با خبرنگاران داخلي و خارجي هدف از حمله عراق به ايران بويژه در ارتباط با منابع نفتي، بيشتر، ساقط كردن جمهوري اسلامي ايران، از طريق متوقف كردن توليد و تصفيه نفت بود. در طول چهار سال جنگ تحميلي هرگز نشد كه يك كشتي براي بارگيري به خارك بيايد و خالي برگردد. ما در صدد توليد نفت از منطقه بزرگ نظامي و نفت‌خيز خيبر هستيم. ايران هرگز نفت خود را پايين‌تر از قيمت رسمي اوپك به فروش نمي‌رساند. صدام اگر مي‌توانست خارك را بزند، تا به حال اقدام كرده بود. اگر ما تصميم به بستن تنگه هرمز بگيريم، مي‌دانيم كه چگونه نفت صادر كنيم و ارز به دست آوريم.
• واكنش دولت و طرف ژاپني پروژه مجتمع پتروشيمي بندر امام‌خميني نسبت به حمله اخير عراق به اين مجتمع؛ درخواست يك مقام بلندپايه گروه تجاري ژاپني از دولت ژاپن مبنی‌بر اعتراض اين كشور به عراق؛ درخواست رئيس كمپاني ميتسويي (طرف ژاپني پروژه) از دولت ژاپن مبني‌بر پيشنهاد به دو كشور درگير در جنگ در زمينه توافق در توقف حمله به كارخانه‌هاي خصوصي و تجهيزات صنعتي؛ منتفي بودن بازگشت مهندسان ژاپني به پروژه در صورت عدم تأمين امنيت آنها؛ ابراز ترديد رئيس شركت پتروشيمي ايران – ژاپن نسبت امنيت محل تأسيسات، و بررسي وي راجع به خروج كاركنان ژاپني از آن؛ درخواست وزيرخارجه ژاپن از همتاي عراقي خود مبني‌بر عدم حمله به اين مجتمع و عدم تضمين طرف عراقي.
• اطمينان دادن به افكار عمومي داخلي اسرائيل و رفع نگراني از آنها توسط معاون ستاد ارتش اسرائيل، مبني‌بر اين كه تسليح عراق به وسيله حاميان اسرائيل، عليه اسرائيل به كار گرفته نمي‌شود و كشورش آن را بدقت زير نظر خواهد داشت و براي مقابله با همه عوامل و كساني كه اسرائيل را تهديد مي كنند، پاسخ مناسب در اختيار دارد.
• درخواست وزير خارجه فرانسه از طرفين درگير در جنگ كه قطعنامه‌هاي سازمان ملل در پايان پذيرفتن جنگ را اجرا كنند؛ ادعاي عرفات كه ايران پيشنهاد كرده است اجلاس شوراي ملي فلسطين در ايران برگزار شود و او گفته است تنها در صورت قطع مخاصمات ميان ايران و عراق اين پيشنهاد را قبول مي كند.
• وزير خارجه ژاپن در ديدار با همتاي عربستاني خود: « ايران درباره صلح صحبت مي‌كند و براي جنگ آماده مي‌شود.» وزير خارجه ژاپن در ديدار با همتاي عراقي: «ژاپن فكر مي‌كند تشويق گروه ميانه رو در ايران مي‌تواند به پايان يافتن جنگ منتهي شود.» همتاي عراقي وي: « عراق انتظار دارد ژاپن به كوشش براي وادار كردن ايران به پذيرفتن صلح ادامه دهد.» گزارش بي بي سي از طرح صلح ژاپن مبني‌بر درخواست از طرفين در مورد تحريم جنگ شيميايي و توقف حمله به كشتي‌ها و بنادر در خليج‌فارس؛ پاسخ وزيرخارجه عراق به شكايت همتاي ژاپني خود از اين كشور در مورد حمله به مجتمع پتروشيمي ايران: ما فكر اين را نمي‌كنيم كه منافع ژاپن در معرض مخاطره قرار مي‌گيرد يا نه، بلكه فقط به فكر آن هستيم كه به ايران ضربه بزنيم.
• مصاحبه نماينده ايران در سازمان ملل (رجايي خراساني) درباره آخرين تلاش‌هاي ايران براي اخراج اسرائيل از سازمان ملل: نفس مبارزه با رژيم اشغالگر قدس براي ما يك هدف است و البته اميدواريم طرح هم اجرا شود. ما مي‌كوشيم اسرائيل را از مجمع عمومي اخراج كنيم نه از سازمان ملل، بنابراين شوراي امنيت (با حق وتوي امريكا) نمي‌تواند از اين امر جلوگيري كند.
• گزارش از برگزاري دومين جلسه گروه ٧٧ در حاشيه بيست و هشتمين نشست سالانه آژانس بين المللي انرژي اتمي در وين: اعلام آمادگي ايران براي پر نمودن خلأ مالي ناشي از قطع كمك‌هاي مالي امريكا در صورت پذيرش طرح ايران مبني‌بر اخراج اسرائيل از اين آژانس؛ گزارش ايران از حمله عراق به نيروگاه اتمي بوشهر و رد تكذيب عراق با ارائه اسناد و مدارك ادعايي؛ ديدار رئيس سازمان انرژي اتمي ايران با همتاي پاكستاني خود و توافق در زمينه تبادل اطلاعات و تجارب علمي در مورد يك مركز پزشكي هسته‌اي؛ تذكر به دبيركل آژانس مبني‌بر تخلف آشكار امريكا در عدم اجراي تعهدات اين كشور در زمينه تأمين موادي كه ايران قبل از انقلاب خريداري كرده بود و قول مساعد دبيركل درباره تهيه مواد و لوازم مورد نياز مركز تحقيقاتي سازمان انرژي اتمي ايران.
• اظهار نظر تحليل‌گر امور امنيتي منطقه خاورميانه در مؤسسه مطالعات استراتژيك دانشكده جنگ نيروي زميني ارتش امريكا درباره درس‌هايي كه مي‌توان از جنگ ايران و عراق گرفت و اينكه با روند تسليح كنوني عراق، خطر اين است كه توانايي‌هاي عراق مرتباً افزايش يابد و زماني برسد كه ايران به مذاكره راضي شود ولي عراق با احساس برتري، بر خواسته‌هايش بيفزايد.
• گزارش نيويورك تايمز درباره هزينه‌هاي جنگي عراق و منابع تأمين مالي اين جنگ: عربستان سعودي ٦٠ درصد و كويت ٣٠ درصد آن را تأمين مي كند.
• اظهارات پروفسور محمد الدوري استاد دانشگاه بغداد درباره‌ی جنگ: ما در ابتدا فكر مي‌كرديم رژيم ايران ضعيف است و جنگ حداكثر در عرض دو يا سه ماه تمام خواهد شد. جنگي كه جز كشتار و ويراني ثمره‌اي ندارد بايد هر چه زودتر پايان يابد و عراق در اين زمينه پيشقدم است.
• راديو مسكو طي تفسيري، ضمن رد ادعاي پخش شده از تلويزيون ايران مبني‌بر اينكه شوروي داراي بزرگترين ذخاير سلاح شيميايي در جهان است، ارسال هرگونه سلاح شيميايي به عراق و استفاده از آن در افغانستان را تكذيب كرد.
• تصويب تخصيص ٣٥٠ ميليون دلار اضافه براي حفاظت از سفارتخانه‌هاي امريكا در كميته روابط خارجي مجلس نمايندگان امريكا؛ انتقاد نماينده فلوريدا از عدم ارتباط لازم بين وزارت خارجه دفاع امريكا و اينكه گزارش‌هايي كه درباره مسائل بيروت تهيه شده بود، تا يك روز قبل از انفجار يا روز انفجار به وزارت خارجه داده نشد.
• فراخوان فدراسيون سازمان‌هاي كارگري كرد در آلمان غرب به اين كه: «به منظور اعتراض به تهاجم ارتش تركيه به كردستان در دروازه شهر بزرگ آلمان تظاهرات وحدت برگزار شود.» درخواست اين فدراسيون از رهبران كشورهاي عضو جامعه اقتصادي اروپا مبني‌بر تعليق هرگونه كمك اقتصادي و نظامي به دولت تركيه؛ طرح اين ادعا كه اين جنگ داخلي ناشي از حمايت دولت‌هاي عراق و ايران است.
• گزارش بي بي سي از وضع زندان‌ها در ايران و اين كه طبق گزارش‌ها، پس از ديدار آيت الله صانعي با آيت الله منتظري شرايط سخت زندان‌ها كمي سهل شده است.
• اظهارات مديركل امور بين الملل هلال احمر و مسئول كميسيون حمايت از اسراء و مفقودان درباره‌ی نارضايتي خانواده‌هاي اسرا و نگراني مسئولان هلال احمر از عدم رسيدگي مناسب و كافي به وضع خانواده‌هاي اسرا و مفقودان و علل آن.
• در آخرين تصميم اعلام شده، اوپك سهم توليد هر يك از اعضا و نيز قيمت پايه قبلي ( ٢٩ دلار براي هر بشكه) را بدون تغيير باقي گذاشت. رئيس كميته نظارت بر بازار اوپك: سازمان اوپك با نيروهايي كه مي‌خواهند قيمت نفت را پايين بياورند، مقابله خواهد كرد.⁽³⁾

تاریخ شمسی 4 مهر 1361

تاریخ قمری 8 ذی‌الحجه 1402

تاریخ میلادی 26 سپتامبر 1982

خلاصه روز: 

• ابلاغ محدوده‌ی عملیاتی هر یک از یگان‌های عمل‌کننده در عملیات آینده (مسلم‌بن عقیل) از سوی قرارگاه مرکزی نجف؛ تشکیل جلسه با حضور مسئولان قرارگاه و مسئولان اطلاعات عملیات نیروهای عمل‌کننده به منظور هماهنگی و انسجام بیشتر یگان‌های عمل‌کننده، تشریح وظایف و دریافت گزارش‌ها و ارائه پیشنهادها.
• اجرای عملیات نفوذی یک گروه گشتی ـ رزمی از نیروهای ارتش و سپاه در منطقه‌ی مهران، 50 تن از نیروهای دشمن کشته شدند.
• در گلوله‌باران آبادان 4 تن شهید و 7 تن مجروح شدند، 5 خانه مسکونی نیز آتش گرفت.
• بر اثر حمله‌ی نیروهای مسلح غیر‌قانونی به نیروهای خودی در مناطق میاندوآب و پیرانشهر و نیز برخورد 2 خودرو با مین در حوالی تکاب، 2 نفر شهید، 14 نفر زخمی و 10 نفر گروگان گرفته‌شدند.
• درگیری نیروهای سپاه با عناصر مسلح غیرقانونی در دره‌ی بلاغ؛ پاک‌سازی 2 روستا در حوالی سلماس از عناصر حزب دمکرات؛ تسلیم شدن یکی از سران حزب دمکرات در منطقه‌ی تکاب با یک اسلحه‌ی سبک و یک خمپاره‌انداز.
• 55 انفجار 3 بمب در نزدیکی ایستگاه راه‌آهن، دفتر سازمان توریستی آلمان و مقابل شرکت هواپیمایی اردن در فرانکفورت، احتمال ارتباط این انفجارها با آغاز سومین سال جنگ ایران و عراق و هدف بودن دفتر هواپیمایی ایران در نزدیکی ایستگاه راه‌آهن.
• شهادت یک پاسدار و مجروح شدن یک پاسدار دیگر در حمله‌ی عناصر سازمان مجاهدین خلق در همدان، دستگیری 9 تن از عناصر وابسته به سازمان در رامسر و تهران؛ کشف یک خانه تیمی سازمان چریک‌های فدایی خلق در بندر ترکمن و دستگیری 2 نفر.
• قدردانی دادستان کل انقلاب اسلامی از فعالیت‌های نیروهای سپاه، کمیته، شهربانی و دادستانی در مقابله با اقدامات تروریستی و تأمین امنیت شهروندان.
• پاسخ امام‌خمینی به تلگراف‌های تبریک رئیس دولت امارات، نائب رئیس دولت امارات، امیر قطر، نخست‌وزیر یمن جنوبی و رئیس‌جمهور مالدیو به مناسبت عید قربان و اشاره به جنایات اسرائیل در لبنان و تقبیح سکوت کشورهای اسلامی در برابر آن.
• دیدار رئیس‌جمهور به همراه فرمانده نیروی زمینی ارتش از جبهه‌های غرب و سخنرانی در جمع رزمندگان و تأکید بر جنگ‌افروز نبودن ایران و تحقق شرایط ایران برای پایان دادن به جنگ.

• دیدار نخست‌وزیر با امام‌خمینی، مصاحبه‌ی نخست‌وزیر درباره‌ی موضوعات مطرح‌شده در این دیدار، نظر نخست‌وزیر درباره‌ی پیام تبریک صدام به امین جُمیَّل، انعکاس جهانی واکنش‌ها نسبت به جنایات اسرائیل در لبنان و نقش افشاگرانه‌ی انقلاب ایران در این خصوص و سفر هیئتی به ریاست سکوتوره به ایران برای بررسی شرایط جنگ.
• پیام نخست‌وزیر به مناسبت پنجمین روز از هفته‌ی جنگ که روز بازسازی نام‌گذاری شده است.
• مصاحبه‌ی اختصاصی روزنامه‌ی جمهوری اسلامی با فرمانده کل سپاه به مناسبت هفته‌ی جنگ و اعلام طراحی یک عملیات جدید در بیرون مرزها.
• مصاحبه‌ی اختصاصی قائم‌مقام وزیر خارجه با روزنامه‌ی کیهان درباره‌ی تأثیر جنگ در شناخت کشورها و تشریح چگونگی روابط حال و آینده‌ی ایران با آنها.
• گفت‌وگوی صباح زنگنه سخن‌گوی هیئت ایرانی شرکت‌کننده در کنفرانس بین‌المجالس با خبرنگار روزنامه‌ی کیهان در سوریه هنگام بازگشت هیئت به ایران درباره‌ی اقدامات این هیئت در کنفرانس بین‌المجالس در رم.
• خط آهن اهواز ـ خرمشهر بازسازی و آماده‌ی بهره‌برداری شد، گزارش روزنامه‌ی کیهان در این‌باره.
• مصاحبه‌ی مطبوعاتی رئیس‌جمهور عراق با خبرنگاران انگلیسی در بغداد و تهدید ایران به اینکه چنانچه جنگ را خاتمه ندهد، با اعراب مواجه خواهد شد، گزارش رادیو بی‌بی‌سی دراین‌باره، مصاحبه‌ی مطبوعاتی وزیر امور خارجه‌ی عراق و تهدید ایران به اجرای تصمیمات سران عرب در کنفرانس فاس در صورت آغاز عملیات جدید علیه عراق.
• گزارش روزنامه‌ی کیهان به نقل از روزنامه‌های تایمز و گاردین از اوضاع جبهه‌ی جنوبی عراق به دنبال بازدید خبرنگاران انگلیسی از خطوط مقدم عراق.
• راهپیمایی هزاران تن از معاودین عراقی و مجاهدان مسلمان این کشور در تهران علیه رژیم حاکم بر عراق به مناسبت پنجمین روز هفته‌ی جنگ، روز انقلاب اسلامی عراق، پیام حجت‌الاسلام سیدمحمدباقر حکیم به مناسبت این روز.
• خبر روزنامه جمهوری اسلامی مبنی‌بر ارسال پیام تبریک صدام حسین رئیس‌جمهور عراق به امین جُمیَّل رئیس‌جمهور جدید لبنان و قول حمایت از فالانژها.
• تصویب تعلیق عضویت اسرائیل در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌رغم مخالفت امریکا و کشورهای غربی.⁽⁴⁾

تاریخ شمسی 4 مهر 1359

تاریخ قمری 16 ذی‌القعده 1400

تاریخ میلادی 26 سپتامبر 1980

خلاصه روز: 

از نخستين ساعات پنجمين روز، نيروهاي عراقي براي تصرف خرمشهر فشار سنگين‌تري وارد كردند و موفقيت‌هايي نيز به دست آوردند، ليكن با ايستادگي رزمندگان اسلام، مجدداً وضعيت خرمشهر بهبود يافت.همچنين در اين روز تلاش دشمن براي نزديك شدن به اهواز ادامه داشت، پادگان حميديه در معرض سقوط قرار گرفت و اقدامات دشمن براي تصرف بستان به نتيجه نرسيد. در منطقه مياني، دهلران در محاصره نيروهاي عراقي قرار گرفت و سد كنجانچم به دست آنها افتاد و گيلان‌غرب تا مرزسقوط پيش رفت.

امروز حملات هوايي دشمن به نقاط استراتژيك ادامه يافت و هواپيماهاي دشمن علاوه بر پشتيباني نيروهاي متجاوز، به بيش از 10 شهر تجاوزكرده، فرودگاه‌ها، تاسيسات نفتي و صنعتي و… را بمباران كردند.تعدادي از هواپيماهاي متجاوز نيز سرنگون شدند.

روزشمار سياسي 59/7/4 در جمهوري‌ اسلامي ايران به تدريج اعتماد به نفس بيشتري نسبت به ادامه جنگ و مقابله با تجاوز عراق پيدا مي‌شود. در مقابل، عراق كه در يكي دو روز اول جنگ، كشورها و سازمان‌هاي بين‌المللي را از هرگونه اقدام ميانجي‌گرانه منع مي‌كرد، حال كه نيروهايش زمين‌گير شده‌اند، اعلام مي‌كند كه هرگونه ابتكار بين‌المللي را از طرف هر كشور دوست يا مسئولي براي پايان دادن به جنگ خواهد پذيرفت.

آمريكا و شوروي نيز گرچه ظاهراً در قبال جنگ ايران و عراق موضع بي‌طرفانه‌اي اتخاذ كرده‌اند، امّا هر دو كشور نسبت به اهداف و سياست‌هاي طرف ديگر با سوءظن مي‌نگرد و مبناي مشتركي براي همكاري در مورد جنگ و منطقه نمي‌يابند.

شرح روز: 

شرح روز
حملات و درگيري‌هاي زميني
جبهه جنوبي
در ساعت 2/24 بامداد، اداره مركزي اطلاعات سپاه اعلام كرد: «200 تانك عراقي در مرز خرمشهر آماده ورود به شهر و اشغال آن هستند. 7 تانك از مرز خرمشهر وارد ايران شده است. توان خودي در مقابل دشمن، فقط حدود 200 نفر مسلح به ژ- 3 است. برادران سپاه به منظور ايجاد تاخير در ورود نيروهاي دشمن، پل خرمشهر (پل‌نو) را منهدم كرده‌اند.
وضعيت خودي در محور خرمشهر به قدري نامناسب است كه در ساعت 00/50 بامداد، شهرباني به نقل از مركز فرماندهي ستاد مشترك ارتش اعلام كرد: طبق اطلاع موثق، خرمشهر سقوط نموده و تلاش نيروهاي خودي براي جلوگيري از نفوذ عوامل دشمن به داخل آبادان و اهواز است.
گزارش بعدي اداره مركزي اطلاعات سپاه حاكي است: «از يك سو مردم در تلاش براي مقابله با دشمن بوده، كراراً از سپاه درخواست سلاح مي‌كنند، از سوي ديگر نيروها…. در حال تخليه شهر هستند.»
در ادامه اين وضعيت و پيشروي دشمن، «حدود ساعت 8 صبح، نيروهاي زرهي عراقي از طرف جاده تا 10 كيلومتري رسيده‌اند و در سمت ديگر با استفاده از پل پيش‌ساخته، از غرب پل‌نو رد شد‌ه‌اند و از مرز شلمچه تا پشت صد‌دستگاه خرمشهر رسيده‌اند. طولي نمي‌كشد كه نيروهاي دشمن به يك كيلومتري پادگان دژ مي‌رسند. و با يك پيام راديويي از مردم مي‌خواهند كه تجهيزات پادگان را به شهر منتقل كنند.»
اين وضعيت نامناسب يعني تفوق نيروهاي دشمن تا قبل از ظهر ادامه داشت تا اين كه با رسيدن نيروي كمكي و پشتيباني بيش از پيش مردم، مقابله با دشمن تشديد گرديد و با درهم كوبيده شدن قسمتي از نيروها و تجهيزات دشمن، باقيمانده آنها با به‌جاي گذاشتن مقداري از امكانات خود مجبور به عقب‌نشيني شدند.
آبادان نيز همچنان زير آتش بمب‌ها و سلاح‌هاي دوربرد دشمن قرار دارد و نيروهاي زرهي عراقي براي نفوذ به داخل شهر در تلاش هستند. در پي بهبود وضعيت خرمشهر، وضع آبادان نيز بهتر مي‌شود. گزارش اداره مركزي اطلاعات سپاه حاكي است: «در آبادان در ساعت 13/45، ارتش، سپاه و مردم به تانك‌هاي عراقي حمله كرده، 12 تانك را منهدم كردند و بقيه تانك‌ها مجبور به عقب‌نشيني شدند و مهمات زيادي از آنها به جاي مانده است.»
شب هنگام دوباره دشمن با اجراي آتش و به كارگيري تانك‌ها، تحركات خود را شدت بخشيد. سپاه اهواز وضعيت خرمشهر را در ساعت 21/30 چنين گزارش مي‌كند: «نيروهاي عراقي هنوز از پليس راه عبور نكرده‌اند، 20 تانك آنها پشت انبار مخابرات شروع به پيشروي كرده‌اند. اكثر تانك‌هاي عراقي در قسمت جاده شلمچه مستقرند.»
همچنين گزارش ساعت 22/15 ژاندارمري آبادان حاكي است: «از ساعت 21 روي پل خرمشهر با سلاح سنگين آتش مي‌شود و هنوز ادامه دارد. به پاسگاه حميد در جاده خرمشهر حمله شده و پرسنل آن عقب‌نشيني كرده‌اند.»
در محور بستان، تلاش دشمن براي پيشروي در اين منطقه ادامه دارد. روي شهر به طور مداوم اجراي آتش مي‌شود، نيروهاي خودي براي جلوگيري از نفوذ دشمن به بستان، پل ورودي جبهه بستان را منفجر كرده‌اند. از سوي ديگر، از ظهر امروز تعدادي از تانك‌هاي دشمن مستقر در پشت رودخانه فنيخي (شمال شرق بستان) به سمت حميديه حركت كرده‌اند. اداره مركزي اطلاعات سپاه ساعت22/30، وضعيت را چنين گزارش مي‌كند: «نيروهاي مهاجم به 20 كيلومتري اهواز رسيد‌ه‌اند. نيروهاي خودي در حال عقب‌نشيني هستند. عراقي‌ها از طرف دشت آزادگان به موازات رودخانه بستان پيشروي كرده‌اند و به حميديه رسيده‌اند و عن‌قريب پادگان حميديه را تصرف مي‌كنند. آنها توسط تانك‌ها و سلاح‌هاي سنگين پشتيباني مي‌شوند.»
جبهه مياني
جاده دهلران از دو طرف توسط دشمن قطع شده و شهر در محاصره قرار گرفته است. به گفته يك مقام استانداري ايلام: «حدود پنجاه تانك دشمن به طرف دهلران پيش مي‌آيد دو گردان خودي نيز در محاصره عراقي‌هاست. هم‌اكنون تا پاسگاه رضاآباد (منطقه مهران) در دست عراقي‌هاست. ما با كمبود تجهيزات روبرو هستيم. مثلاً از مهران تا صالح‌آباد فقط 3 قبضه توپ داريم.»
به گزارش اداره مركزي اطلاعات سپاه: «برادران سپاه نقاطي از شهر اشغال شده مهران را مين‌گذاري كرده‌اند. پاسگاه عين‌خوش كه در تصرف دشمن بود، بعد از 13 ساعت درگيري، پس گرفته شد و طي اين نبرد چهار تانك دشمن به غنيمت درآمد و نفراتش دستگير شدند. سد كنجان‌چم درمحور مهران پس از يك نبرد 5 ساعته بين برادران پاسدار و نيروهاي دشمن، ظهر امروز به دست عراقي‌ها افتاد.»
طبق گزارشي از گروهان ژاندارمري ناحيه مازندران كه در گروهان سومار مامور بوده است، تاكنون110 نفر از افراد اين گروهان مفقود شده‌اند.
اداره مركزي اطلاعات سپاه طي گزارشي اعلام كرد: «نيروهاي عراقي از قصرشيرين به طرف گيلان‌غرب پيشروي كرده، تا ساعت 16 امروز به 20 كيلومتري شهر رسيده‌اند و به دنبال آن ارتش به طرف اسلام‌آباد، پاسگاه قلاجه، عقب‌نشيني كرده است.»
در گزارش ساعت 18 همين اداره آمده است: «گيلان غرب در حال سقوط است.»
از سوي ديگر، سپاه غرب كشور اعلام كرد: «حدود 70 تانك عراقي توسط نيروي هوايي و هواـ نيروز در سرپل ذهاب و دشت ذهاب منهدم شده است.»
سپاه همدان اعلام كرد از 27 تفر برادران اين سپاه كه در پاسگاه‌هاي مرزي تيله‌كوه و گردنو مستقربوده‌اند، هيچ خبري نيست
حملات و درگيري‌هاي هوايي
تهران، شب هنگام يك ميگ عراقي به پالايشگاه تهران حمله كرد كه خساراتي به پالايشگاه وارد نشد. هواپيماي دشمن مورد اصابت قرار گرفت و در نزديكي كهريزك سقوط كرد».
بوشهر: در مقابله‌اي كه با حملات هوايي دشمن به فرودگاه بوشهر در بعد ازظهر صورت گرفت، دو ميگ عراقي سرنگون شد.
خارك: طي مقابله با هجوم ميگ‌هاي دشمن به خارك در شب گذشته يك ميگ سرنگون شد. همچنين امشب با مقابله نيروي دريايي، دو هواپيماي متجاوز دشمن به خارك، سرنگون گرديد.
بندر امام‌خميني: بعدازظهر امروز در حمله هواپيماهاي دشمن، قسمتي از تاسيسات مجتمع پتروشيمي آتش گرفت.
آبادان: از صبح امروز حملات هوايي دشمن به آبادان ادامه پيدا كرد و قسمت‌هاي ديگر از جمله تاسيسات نفتي هدف قرار گرفت.
اهواز: عصر امروز مارون 1 و 2 توسط بمب‌افكن‌هاي عراقي بمباران شد و در يونيت منصوري (سه راه خرمشهر اهواز) يك ميگ عراقي سقوط كرد.
دزفول: دو ميگ عراقي كه قصد بمباران پايگاه وحدتي دزفول را داشتند، توسط تيربارهاي پايگاه سرنگون شدند.
كرمانشاه: بعدازظهر دو ميگ دشمن، پالايشگاه كرمانشاه را بمباران كردند. بعد از آن، تجاوزديگري صورت گرفت كه هواپيماها مجبور به فرار شدند. امروز يك ميگ در اين منطقه سرنگون گرديد.
همدان: امروز و اوايل شب، فرودگاه همدان دوباره توسط ميگ‌هاي دشمن بمباران شد كه خساراتي به باند فرودگاه وارد گرديد. در اين حملات 2 هواپيماي دشمن سرنگون شد.
كاشان: امروز اطراف كاشان توسط هواپيماهاي دشمن بمباران گرديد كه خسارتي در پي نداشت.
قم: امروز در حوالي منظريه قم يك ميگ عراقي سقوط كرد.
خلاصه اطلاعيه‌هاي ستاد مشترك ارتش جمهوري‌ اسلامي ايران
اطلاعيه 51
… اطلاعات واصله حاكي است پاره‌اي از كشورهاي همجوار و بعضي شيخ‌نشين‌هاي منطقه در صدد همكاري با دشمنان اسلام برآمده و قطعات يدكي لازم را در اختيار آنان مي‌گذارند. اينان بايد بدانند هرگونه همكاري با رژيم مزدور عراق به منزله دشمني با جمهوري‌ اسلامي ايران تلقي مي‌گردد و عواقب وخيمي را در بر خواهد داشت.
اطلاعيه 54 (متن كامل)
بسمه‌تعالي
هم‌ميهنان عزيز و ملت مبارز ايران، از تاريخ 59/6/1 تا 59/7/3، ارتش جمهوري‌ اسلامي ايران با مزدوران ارتش بعث عراق در نوار مرز غربي كشور از باويسي تا دهانه اروندرود درگير عمليات منظم زميني و از دهانه اروندرود تا آب‌هاي بوشهر درگير عمليات دريايي بوده است و نيروي هوايي عمليات زميني و دريايي را پشتيباني كرده است.
در تمام اين عمليات علاوه بر نيروي زميني، دريايي و هوايي، ژاندارمري و سپاه پاسداران و نيروهاي مسلح محلي نيز شركت داشته‌اند. مناطق اصلي درگيري عبارتند از: منطقه باويسي، قصرشيرين، خان‌ليلي، نفت‌شهر، سومار، مناطق مرزي ايلام، مهران، دهلران، موسيان، فكه، بستان، خرمشهر و آبادان.
1 منطقه باويسي: ارتش عراق با نيروهاي زرهي چند‌بار به داخل خاك ايران نفوذ كرد و قصد قطع ارتباط سرپل‌ذهاب و قصرشيرين و هم‌چنين تصرف آنها را داشت كه با دفاع سرسختانه ارتش جمهوري‌ اسلامي ايران اين حملات عقيم‌ ماند. هم‌اكنون نبرد در ارتفاعات مركزي در داخل خاك ايران بين طرفين ادامه دارد. طرفين متحمل تلفات و ضايعاتي شده‌اند كه خسارات و تلفات و ضايعات ارتش عراق بسيار زياد است.
2 منطقه قصرشيرين: قسمت اعظم اهالي، قصرشيرين را ترك كرده‌اند. اين شهر از 5 طرف مورد هجوم نيروهاي زرهي عراق بوده است. روز اول، دوم و سوم مهر اين شهر سنگين‌ترين حملات زميني و هوائي ارتش عراق را تحمل كرده است. تلفات مردم غيرنظامي و خسارات وارده به شهر قابل ملاحظه است. در حال حاضر حمله ارتش عراق از دو سمت متوقف و در سه جهت ديگر نبرد به شدت ادامه دارد. در اين منطقه قسمتي از نبرد در داخل خاك ايران و قسمتي در داخل خاك عراق جريان دارد و هم اكنون نبرد خياباني در شهر قصرشيرين بين نيروهاي خودي و دشمن وجود دارد و قسمت اعظم پاسگاه‌هاي مرزي عراق و تعداد قليلي از پاسگاه‌هاي ايران در منطقه منهدم شده است.
3 منطقه خان‌ليلي: در روزهاي اوليه درگيري، 5 پاسگاه مرزي ايران به وسيله ارتش عراق به كلي منهدم شد. اينك ارتش عراق قسمتي از ارتفاعات مرزي منطقه را در اختيار دارد كه تلفات و ضايعات نيروهاي عراقي در اين منطقه بسيار سنگين بوده است. پاسگاه‌هاي مرزي ايران و عراق در منطقه به كلي منهدم شده است.
4 نفت‌شهر و سومار: شهر از سكنه خالي است و تاسيسات نفتي ايران و عراق خسارات فراواني ديده است، نيروهاي ايران منطقه مرزي را در كنترل دارند و ارتش عراق در اين منطقه با تمامي تلاش‌ها موفق به نفوذ نشده است. تلفات و ضايعات طرفين سبك بوده و پاسگاه‌هاي مرزي منطقه عموماً سالم و فعال هستند و فقط تعداد قليلي از آنها منهدم شده‌اند، ضمن اين كه كليه پاسگاه‌هاي مرزي عراق در اين منطقه به كلي منهدم شده است.
5 مناطق مرزي ايلام: تعدادي از پاسگاه‌هاي مرزي ايران و عراق در اين منطقه به كلي منهدم شده، ولي نيروهاي مسلح ارتش جمهوري‌ اسلامي ايران به طور نسبي بر مرز كنترل دارند و ارتش عراق نتوانسته است در منطقه نفوذ كند. در اين منطقه تلفات و ضايعات ارتش عراق سنگين‌تر از نيروهاي مسلح ايران بوده است.
6 مهران: پاسگاه‌هاي مرزي عراقي در اين منطقه به شدت منهدم و به تعدادي از پاسگاه‌هاي ايران خسارات قابل ملاحظه‌اي وارد شده است. تلفات و ضايعات مردم غيرنظامي در مهران سنگين و تلفات نيروهاي مسلح ايران سبك و تلفات و ضايعات ارتش عراق قابل ملاحظه بوده است. در اين منطقه قسمت بسيار كوچكي از مرز ايران در كنترل نيروهاي عراقي است.
7 دهلران: از موسيان تا فكه به تاسيسات نفتي عراق خسارات سنگيني وارد شده است.پاسگاه‌هاي مرزي طرفين خسارات زيادي ديده و قسمت عمده مرز در كنترل نيروهاي خودي است. ارتش عراق در منطقه بين موسيان و فكه به داخل خاك ايران نفوذ كرده، و نبرد بسيار سنگيني درداخل خاك ايران بين طرفين ادامه دارد. تلفات و ضايعات نيروهاي مسلح ارتش جمهوري‌ اسلامي ايران و ارتش عراق بسيار سنگين است. نيروهاي مسلح ارتش جمهوري‌ اسلامي ايران و مردم مسلح محلي سرسختانه دفاع مي‌كنند، سرنوشت نبرد در اين منطقه قابل پيش‌بيني نيست.
8 منطقه بستان: پاسگاه‌هاي طرفين آسيب زيادي ديده، تلفات و ضايعات طرفين بسيار سنگين است و نفوذ ارتش عراق به قسمتي از داخل خاك ايران جريان دارد، سرنوشت نبرد در اين منطقه مبهم است.
9 خرمشهر و آبادان: در منطقه اروندرود، خاك عراق در يك كيلومتري آبادان و خرمشهر قرارداشته و در تمام مدت عمليات از خاك عراق با خمپاره‌ا‌ندازها و توپخانه‌ها روي اين شهرها آتش مي‌شود. تلفات و ضايعات مردم غيرنظامي آبادان و خرمشهر بسيار سنگين است. قسمتي از پالايشگاه آبادان از كار افتاده و قسمتي در آتش مي‌سوزد. با وجود تلاش ماموران هنوز شعله‌هاي آتش و دودي كه از پالايشگاه برمي‌خيزد، ديده مي‌شود. خرمشهر از راه خشكي تا مرز حدود 15 كيلومتر فاصله دارد.در اين منطقه سنگين‌ترين حملات زرهي ارتش عراق براي تصرف خرمشهر هدايت شده است.خرمشهر از دو طرف زير آتش توپخانه و از يك سمت زير آتش تانك‌ها و از هوا نيز زير بمباران هوائي ارتش عراق قرار دارد.
در مرز خشكي ارتش عراق چندين‌بار دست به حملات روزانه و شبانه زده است كه نيروهاي مسلح زميني، دريايي، ژاندارمري، شهرباني، پاسداران و مردم شهر شديدترين حملات دشمن را از چهار سمت با دفاع سرسختانه تحمل مي‌كنند. خيابان‌ها و پشت‌بام‌ها به وسيله مردم قهرمان‌شهر و نيروهاي مسلح براي دفاع قاطع از شهر سنگر‌بندي شده است.
در منطقه مرز خشكي خرمشهر، ارتش عراق به داخل خاك ايران نفوذ كرده و تلفات و ضايعات نيروهاي مسلح سبك بوده است.
11 نيروهاي هوايي ارتش جمهوري‌ اسلامي ايران در تمام مدت درگيري، دفاع نسبي آسمان ايران را به عهده داشته و در مدت درگيري، متناسب با امكانات، نيروي زميني و دريايي را پشتيباني و رزم هوايي را به داخل خاك عراق كشانده است. در اين مدت سه بار به خاك عراق حمله برده و قسمت اعظم تاسيسات نظامي و نفتي عراق را در عمق خاك آن كشور منهدم و با حداقل تلفات و ضايعات به خاك ايران مراجعه كرده است.
12 نيروي دريايي، تنگه هرمز را در كنترل دارد و در طول خليج‌فارس به گشت‌زني روزانه و شبانه ادامه داده، پاسداري ايران و جزاير را تامين كرده است و چند بار با نيروي دريايي عراق درگير شده و تاكنون موفق بوده است.
13 ژاندارمري با امكانات محدود نظامي خود در طول مرز درگيري به استثناء پاسگاه‌ خان‌ليلي در بقيه نقاط تا آخرين نفر و تا آخرين فشنگ ايستادگي كرده است.
14 سپاه پاسداران در مناطق كرمانشاه، ايلام و خوزستان دوش به دوش و همراه با ارتش به عمليات شجاعانه خود ادامه مي‌دهد.
15 از دهم شهريور 1359 تا سوم مهر، در مدت 24 روز از آغاز درگيري، ضايعات و تلفات طرفين عبارت بوده است از: الف ارتش عراق:
هواپيما: 72 فروند
هلي‌كوپتر: 3 فروند
تانك ونفربر زرهي: صد و چهارده دستگاه
ناوچه موشك‌انداز: 6 فروند
كشتي‌لايروبي: 2 فروند
ب نيروهاي مسلح ارتش جمهوري‌ اسلامي ايران:
هواپيما: 8 فروند
هلي‌كوپتر: يك فروند
تانك: 16 دستگاه
قايق: دو فروند كشتي لايروبي، ضمناً تعداد زيادي از تانك‌ها و ادوات زرهي دشمن در خاك عراق منهدم شده است كه آمار دقيق آن در دست نيست.
اطلاعيه 57
….. در نبردهاي روز 59/7/4، نيروهاي مسلح انقلاب اسلامي در مناطق جنوب غربي كشور پيروزي‌هاي چشمگيري به دست آورده‌اند، از جمله تعداد كثيري از تانك‌هاي مهاجم مورد اصابت قرارگرفته شد و سي تانك در يك حمله متقابل نيروهاي زميني، تكاوران زميني دريايي و برادران پاسدار و مردم انقلابي به غنيمت گرفته شد… در حمله ساعت 17 ميگ‌هاي عراقي به كرمانشاه، پالايشگاه اين شهر آسيب جزيي ديد. در حمله هوايي بعدازظهر به همدان و مريوان دو ميگ عراقي سرنگون شد. در ضمن هواپيماهاي نيروي هوايي ارتش جمهوري‌ اسلامي پالايشگاه نفت موصل را بمباران و پل ارتباطي موصل به اربيل را منهدم ساختند.
اطلاعيه 60
… در ادامه‌ی درگيري‌هاي روز 59/7/4، پالايشگاه و تأسيسات صنعتي عام‌الفيل، تأسيسات صنعتي شمال غرب كركوك و تأسيسات نفت كركوك توسط جنگنده‌هاي ارتش جمهوري‌ اسلامي ايران بمباران گرديد كه ميزان تخريب 85 درصد است. همچنين پايگاه و ايستگاه رادار كركوك و تأسيسات نفتي البكر بزرگترين منبع صادراتي عراق در دهانه اروندرود بمباران گرديد.
اطلاعيه 61
… بخش ديگري از اقدامات نيروهاي مسلح جمهوري‌اسلامي ايران در روز 59/7/4: يك ميگ عراقي را در منطقه سميرم ساقط كرد. يك فانتوم نيروي هوايي ارتش پس از انجام مأموريت در نزديكي سكوي نفتي عراق سقوط كرد. در ساعت 15/25، تعدادي هواپيماي عراقي، به يگان‌هاي شناوراطراف بوشهر حمله كردند كه دو فروند آنها توسط آتشبارهاي ارتش سرنگون گرديد. همچنين در ساعت شش، هواپيماهاي دشمن، سوسنگرد را بمباران كردند كه يك نفر شهيد و 3 نفر زخمي شدند.
قسمتي از اطلاعيه 161
… اقدامات نيروي هوايي در59/7/4
1 تلمبه‌خانه‌هاي نفتي در غرب تكريت و لوله‌هاي نفتي يوجيان منهدم گرديد.
2 تعداد 17 فروند هواپيماي متجاوز عراقي با آتش هواپيماهاي شكاري و آتشبارهاي زمين به هواي ايران منهدم گرديد.
خلاصه بيانيه‌هاي نظامي عراق
بيانيه 26 فرماندهي نيروهاي مسلح عراق ضمن بيانيه شماره 26 خود اعلام كرد كه هواپيماهاي عراقي اهداف زير را بمباران كرده‌اند: فرودگاه كرمانشاه، فرودگاه شاه‌آباد غرب، فرودگاه تبريز، فرودگاه رضائيه، فرودگاه آغاجاري و پل دزفول… در اين بيانيه آمده كه در جريان اين عمليات 3 ميگ عراقي سرنگون شد.
بيانيه 27 در ساعت 11/15 و 10/35، هواپيماهاي ايراني به شهر كركوك و تأسيسات نفتي آن حمله كردند كه با پاسخ سلاح‌هاي ضدهوايي، 5 فروند سرنگون و بقيه مجبور به فرار شدند. در همين زمان هواپيماهاي ايراني به تأسيسات نفتي عين جاله حمله كردند كه پالايشگاه گاز آتش گرفت. تعداد هواپيماهايي كه از دشمن سرنگون شده، 24 هواپيما است….
بيانيه 33
… خسارات وارده به نيروهاي رژيم خميني: تصرف يك ارودگاه كامل كه در آن 19 تانك سالم و بسياري از كاميون‌ها و مهمات و تجهيزات نظامي به جاي مانده است. منهدم شدن 27 تانك، 10 كاميون زره‌پوش و 8 قبضه توپ 155 ميلي‌متري، سرنگوني 3 جنگنده و ناپديد شدن يك خلبان، سرنگوني يك هلي‌كوپتر…
بيانيه 34
هواپيماهاي رژيم خميني امروز حملات خود عليه تأسيسات نظامي، اقتصادي و مناطق مسكوني را از سر گرفتند….
1 در ساعت 7/55، هواپيماهاي ايراني به تأسيسات نظامي و اقتصادي موصل حمله كردند كه يك هواپيما سرنگون و 4 غيرنظامي زخمي شدند.
2 در ساعت 8/06 و ساعت 8/40، هواپيماهاي ايراني به فرودگاه زركوب و تأسيسات اقتصادي حمله بردند كه در دو حمله 4 فروند از جنگنده‌هاي ايران سرنگون شد.
3 در ساعت 10/35، جنگنده‌هاي ايران به شهرهاي زركوب، پاوه و موصل حمله بردند كه بر اثر آن5 فروند در زركوب، يك فروند در موصل و يك فروند در منطقه دربنديخان سرنگون شد.
بيانيه 38
فرماندهي نيروهاي مسلح عراق در بيانيه شماره 38 خود اعلام كرد كه يك مين جمع‌كن و يك قايق توپدار ايران در انتهاي خليج‌فارس (خورعبدالله) غرق شد.
بازتاب حملات و درگيري‌ها
راديو لندن 59/7/4: خبرگزاري فرانسه به نقل از مقامات عراقي مي‌گويد: ادعاي ديروز مبني‌بر تصرف خرمشهر، نا به هنگام بود. ايران به طور مداوم سقوط خرمشهر را تكذيب كرده است.
راديو تهران امداد امروز گفت: پنجاه تانك عراقي نزديك خرمشهر تسليم شده‌اند. طبق اعلاميه‌هاي نظامي بغداد، عراق ظاهراً برمناطق پهناوري در داخل مرز ايران تسلط يافته و چنين به نظر مي‌رسد كه به اهداف خود كه تغييرات مرزي و نظارت بر شط‌العرب است، نائل آمده است.
راديو كلن 59/7/4: هم ‌اكنون در خرمشهر، مهم‌ترين بندر ايران، پيكارهاي مسلحانه شديدي جريان دارد و يگان‌هاي مسلح ارتش ايران و نيروهاي عراقي در حال حاضر به روي دو شهر مهم ايران در اروندرود، يعني خرمشهر و آبادان، متمركز شده‌اند. در شهر بيشتر خانه‌ها خراب شده و اكثر 150هزار نفر اهالي فرار كرده‌اند. براساس اطلاعات رسمي كه در تهران منتشر شده، نيروهاي مسلح ايران خط محاصره يگان‌هاي عراقي را در هم شكسته‌اند.
راديو بغداد 59/7/4: روزنامه الثوره ارگان رسمي حزب بعث: نيروهاي قهرمان وارد محمره(خرمشهر) شدند و آتشبارهاي ضدهوايي ما 36 هواپيماي دشمن را سرنگون كرده است. در خلال چهار روز 153 هواپيماي دشمن سرنگون شده است.
راديو لندن 59/7/4: بندر بصره واقع در آن سوي شط‌العرب هدف بمباران شديد ايران قرار گرفته است و بيش از 100 نفر كشته و زخمي شدند.
خبرگزاري فرانسه: راديو محلي آبادان اعلام كرد: چهار امريكايي بامداد روز گذشته در نزديكي‌هاي آبادان توسط نيروهاي ايراني دستگير و زنداني شدند.
جمهوري‌ اسلامي ايران (اوضاع داخلي، مواضع و..)
مواضع مسئولين
پاسخ امام‌خميني به تلگرام روحانيون تبريز:…واضح است كه در اين جنگ بين ايران عزيز و اسلام مقدس با آمريكاي ستمگر و نوكران سرسپرده آن، اهالي آذربايجان و در راس آن حضرات حجج اسلام و علماء در طليعه هستند، در موقع لزوم در صف مقدم رزمندگان اسلامي براي سركوب دولت كافر خواهند جنگيد.
رئيس جمهور: ارتش در جنگ‌هاي امروز كه همه موتوريزه و زرهي است، اگر همان هفته اول كاري نكرد، ديگر معلوم است كه طرف كفگيرش به ته ديگ رسيده است. اكنون ارتش عراق 15 روز است مشغول است و كاري از پيش نبرده است
…. در حال حاضر نيروي هوايي و دريايي جمهوري‌اسلامي ايران برتري كامل بر نيروهاي عراقي داشته و نيروي زميني ما نيز ظرف 10 روز گذشته ضربات دشمن را به خوبي تحمل كرده و بسياري از تجهيزات آنها را نابود كرده است. من اميدوارم به زودي مطابق با طرحي كه آماده شده است، وارد مرحله حمله شويم. من خودم به خرمشهر رفتم، ديدم. هرچند مردم شهر را بي‌قاعده ترك مي‌كردند، امّا جوان‌ها آماده دفاع هستند و با اين وضع كدام ابلهي به اين شهر حمله مي‌كند؟ مردم نارنجك و همه چيز دارند. بحمدالله تمام شهرهاي آنجا در حال عمل هستند.
حجت‌الاسلام خامنه‌اي در خطبه‌هاي نمازجمعه: تحليل ما اين است كه اسلام ميدان براي جولان مي‌خواست. اين ميدان به دست دشمن باز شد. ما كسي نبوديم كه به خاك عراق يا هر خاك ديگري وارد شويم و حمله را شروع كنيم، ولي دشمن كه حمله را شروع كرد، ضرب شست را به اونشان داديم و حالا دشمن ديگر راه بازگشت ندارد.
محمد مكري، سفير ايران در مسكو: ما از دولت شوروي دو انتظار داريم: يكي اين كه طي انتشار بيانيه‌اي رسمي تجاوز اخير عراق را محكوم سازد و ديگر اين كه صدور هواپيماهاي جنگي و سلاح‌هاي مخرب را بلافاصله قطع كند.
دولت ايران به همسايگانش در منطقه خليج‌فارس هشدار داده كه وسايل اساسي يدكي در اختيارعراق قرار ندهند.
مواضع و اقدامات ضدانقلاب
روزنامه تايمز: چند ژنرال شاه‌پرست كه در غرب زندگي مي‌كنند، در لندن كميته‌اي براي مقدمات انجام كودتاي نظامي در ايران تاسيس كرده‌اند كه ارتشبد آريانا رئيس سابق ستاد ارتش ايراندر راس آنها قرار دارد.
مجله اشترن (چاپ آلمان): چهل و پنج هزار نظامي هوادار شاه در اردوگاه نظامي در خارج از كشور، همچنين 25 هزار نظامي ديگر در كشورهاي همجوار خليج‌فارس نظير بحرين و عمان و قريب سه هزار نظامي در كشور مصر در حال آماده‌باش كامل قرار دارند. آنها منتظر رسيدن علامت از واشنگتن هستند، زيرا براي شروع به تكنولوژي و تسهيلات آمريكايي نيازمندند.
ارتشبد آريانا، فرمانده اسبق ارتش ايران ضمن اعلاميه‌اي خود را فرمانده ارتش آزادي بخش ايران ناميد و از سربازان خواست رژيم ايران را سرنگون كنند.
اداره مركزي اطلاعات سپاه گزارش داد كه عراق اكثر پاسگاه‌هاي خود را جمع كرده و مقداري اسلحه و مهمات سنگين براي شيخ جلال (گروه خبات) و ديگر گروه‌ها فرستاده است.
عراق (اوضاع داخلي، مواضع و…)
صدام گفته كه عراق خواهان تصرف خاك ايران نيست و به حقوق قانوني اين كشور تجاوز نمي‌كند،براين اساس نيروهايش بايد بي‌درنگ اطراف تنگه هرمز را ترك گويند. رئيس جمهور عراق از نماينده اين كشور در سازمان‌ملل خواست كه اين مساله را در سازمان‌ملل منعكس نمايد.
شوراي فرماندهي عراق، ايران را به علت تهديد به بستن تنگه هرمز و ممانعت از ورود كشتي‌ها و تداركات محكوم كرد. اين شورا افزود: عراق تهديد ايران را به منزله اعلام جنگ دانسته، اقدامات لازم را به منظور باز نگه‌داشتن تنگه انجام خواهد داد.
وزير خارجه عراق: دولت بغداد حاضر است وارد مذاكره شود…مذاكرات مي‌تواند از طريق سازمان‌هاي بين‌المللي يا منطقه‌اي صورت گيرد.
نخست‌وزير عراق: عراق قصد انضمام اراضي ايران را ندارد و فقط خواستار زمينه‌ايي است كه به ادعاي او، ايران به طور غيرقانوني اشغال كرده است.
نخست‌وزير عراق (در امان): ايران هرگونه مداخله‌اي را براي پايان دادن به جنگ ايران و عراق رد مي‌كند و هيچگونه دخالت خارجي را نخواهد پذيرفت. ليكن عراق از هرگونه ابتكار بين‌المللي كه از طرف هر كشور دوست يا مسئولي ارائه گردد، استقبال خواهد كرد.
وزير دفاع عراق: رهبران انقلاب ايران بايد تعهد كنند كه از دخالت در امور ديگر ممالكت دستبردارند… ظرف هيجده ماه گذشته رهبران ايران خواسته‌اند انقلاب‌اسلامي را به ديگر كشورها نيزصادر كنند و از مسلمانان شيعه در ديگر كشورهاي خليج‌فارس و همچنين از مردم عراق خواسته بودند كه عليه حكومت‌هايشان سر به شورش بردارند.
به دنبال قطع صدور نفت عراق از بنادر، اين كشور قصد داشت نفت‌خام خود را با لوله‌هايي كه از تركيه به درياي مديترانه مي‌روند، به بازارهاي جهان برساند كه اين منبع صادرات نيز توسط نيروهاي مسلح ارتش جمهوري‌اسلامي ايران قطع گرديد. منابع كشتيراني لندن گفتند: عراق متوقف شدن عمليات نفتي خود را به مشتريانش اعلام كرده است.
تلاش‌هاي صلح
صدام در پاسخ به درخواست آتش‌بس دبيركل، طي نامه‌اي اعلام كرد كه كشورش هيچ دخالتي در به خطر انداختن صلح، امنيت و اقتصاد جهان نداشته و تنها براي استرداد حقوق مشروع خود اقدام كرده است و اين ايران است كه از روي جهل با حمله منافع حياتي عراق و نيز منطقه و جهان، به تشديد بحران كمك كرده و تنها راه دفاع باز‌دارنده را براي عراق باز نگه داشته است تا ايران را به شناسايي حقوق و حاكميت عراق بر سرزمين و آب‌هاي داخلي‌اش وادار سازد. ثانياً عراق علاقه‌مند است كه مواضع ايران را در قبال آتش‌‌بس بداند.
مكزيك و نروژ، مشتركاً از رئيس شوراي امنيت درخواست كرده‌اند تا براي رسيدگي به جنگ ايران و عراق تشكيل جلسه دهند.
ضياءالحق، رئيس جمهور پاكستان و رئيس كنفرانس اسلامي، از پيشنهاد ليبي مبني‌بر تشكيل جلسه فوق‌العاده كنفرانس اسلامي براي بحث درباره جنگ ايران و عراق پشتيباني كرد.
حافظ اسد، با شاذلي بن‌جديد، رئيس جمهوري الجزاير، تلفني تماس گرفت و مساله ميانجي‌گري كشورهاي عربي را براي پايان دادن به جنگ ايران و عراق، بررسي كرد.
حافظ‌اسد تلفني از ملك‌حسين و ملك‌خالد، پادشاه عربستان سعودي، خواست تا تلاش‌هاي مشتركي را براي پايان دادن به جنگ ايران و عراق، بررسي كنند.
مقامات ارشد عراق شرايط بغداد را براي پايان دادن به جنگ، مطرح ساختند. آنها اعلام كرده‌اند كه ايران بايد حاكميت كامل عراق را بر شط‌العرب به رسميت بشناسد و حاكميت سه جزيره تنب بزرگ، تنب كوچك و ابوموسي را به اعراب واگذار كند و به اقليت عرب ساكن خوزستان خودمختاري بدهد. در مقابل دولت ايران اين شرايط را به شدت محكوم كرد و تنها شرط پايان جنگ را عقب‌نشيني كامل نيروهاي عراقي از اراضي ايران قرار داده است.
مواضع و اقدامات كشورها
روز گذشته وزير خارجه امريكا و وزير خارجه شوروي بيش از سه ساعت در نيويورك مذاكره كردند. يكي از مسائل اساسي مورد بحث، درگيري ايران و عراق بود. ادموند ماسكي گفت: هر دو دولت آمريكا و شوروي ظاهراً در مورد جنگ در منطقه خليج‌فارس موضع بي‌طرفانه‌اي اختياركرده‌اند، ولي يافتن مبنايي براي همكاري فوري آن دو، دشوار است.
وزير خارجه آمريكا: تاكيدهايي در مورد بي‌طرف بودن شوروي در جنگ كنوني ايران و عراق دريافت كرده، امّا هنوز تعهد معيني از طرف شوروي در مورد حمايت از ابتكار عمل‌هاي سازمان‌ملل متحد براي پايان دادن به درگيري دريافت نكرده است.
نخست‌وزير انگليس: براي فيصله‌دادن مسالمت‌آميز به بحران ايران و عراق، لازم است حادثه را مجزا مورد بررسي قرارداد… هرگونه اقدام در اين زمينه بايد به سازمان‌ملل متحد واگذار گردد.
نخست‌وزير يوگسلاوي از ايران و عراق خواست كه جنگ را متوقف ساخته، براي حل اختلافات از طريق تدابير اساسي بكوشند.
روز گذشته نخست‌وزير اردن، حمايت ملك‌حسين و ملت اردن را از عراق در مبارزه‌اش عليه ايران به اطلاع صدام رساند.
نخست‌وزير تونس با احضار سفير عراق به وي خاطرنشان ساخت كه تونس مايل است اختلافات ايران و عراق از طريق صلح‌آميز حل و فصل شود.
مسائل خليج‌فارس
وزير امور خارجه آمريكا در ملاقات با وزراي كشورهاي غربي از جمله لردكارينگتون درباره امكان ايجاد يك نيروي دريايي مشترك براي مراقبت از حركت كشتي‌ها در خليج‌فارس بحث كرد.
معاون وزير خارجه آمريكا: ايالات متحده و كشورهاي هم‌پيمان عربي تلاش مي‌كنند در صورت بسته شدن راه‌آبي هرمز، تدابير لازم را اتخاذ كنند. وي در برابر اعضاي كنگره آمريكا اظهار داشت: تاكنون ايران براي جلوگيري از كشتيراني در خليج‌فارس و آبراه هرمز، اقدامي به عمل نياورده است.
تردد كشتي‌ها در تنگه هرمز كاهش يافته و مسئولان بسياري از كشتي‌ها دستور دارند خود را از مناطق مورد اختلاف ايران و عراق دور نگه دارند.
وزارت بازرگاني و كشتيراني يونان اعلام كرد: دو كشتي يوناني بر اثر تيراندازي قواي ايران در خليج‌فارس متحمل خسارات زيادي شده‌اند.
تحليل‌ها و تفسيرها
راديو آمريكا: روزنامه كريستين ساينس مانيتور مي‌نويسد: پيشروي عراق در استان نفت‌خيزخوزستان نشان مي‌دهد كه صدام حاضر است براي رسيدن به اهداف خود خطر بيشتري را بپذيرد. وي مي‌خواهد مانع از اقدامات شيعيان عراق عليه حكومت خود شود و در عين حال پشتيباني سني‌ها را جلب كند. از سوي ديگر، جنگ ايران و عراق نمي‌تواند از جاه‌طلبي‌هاي عراق در صحنه سياست بين‌المللي ژئوپو‌ليتيك جدا باشد. صدام مدت‌هاست وجهه امپرياليستي خود را رها كرده است او اخيراً اعلام كرد كه عراق يك كشور غيرمتعهد ولي مبارز است. وي مي‌كوشد جاي شاه ايران را به عنوان حافظ امنيت خليج‌فارس پر كند.
روزنامه كريستين ساينس مانيتور از قول ادوارد وودلاك، استاد دانشگاه جرج تاون: احتمالاً عراق درجنگ با ايران سه هدف را در نظر داشته است: اولين هدف عراقي‌ها تسلط بر شط‌العرب و كنترل اين شاهراه آبي به دهانه خليج‌فارس است. هدف دوم عراقي‌ها استان خوزستان و هدف سومشان سرنگوني رژيم خميني است.
راديو آمريكا: روزنامه كريستين ساينس مانيتور در مقاله‌اي تحت عنوان «كرملين ادعاهاي ايران و عراق را در برابر همه بازي مي‌دهد»، مي‌نويسد: با وجود روش محتاطانه مسكو، سوءظن واشنگتن از احتمال حمايت كرملين از عراق كاهش نيافته است و آن را هدفي براي تسلط بر حوزه‌هاي نفتي ايران و در مضيقه قراردادن غرب مي‌داند. شوروي تاكنون از گرفتن موضع در جنگ ايران و عراق خودداري كرده است، زيرا اگر كرملين بخواهد از عراق جانبداري كند، اين آرزو را كه شوروي پس از خميني، بتواند جاي آمريكا را به عنوان متحد اصلي ا‌يران بگيرد، از دست خواهد داد. وي اگر از ايران حمايت كند و صدور اسلحه و تجهيزات را به عراق قطع كند، دشمني صدام را براي خود خريده است.
راديو آمريكا
روزنامه وال‌استريت جورنال مي‌نويسد:… در صورتي كه عراق پيروز شود، به خصوص اگر بتواند پيروزي را به نام ملل عرب تمام كند، صدام در كشورهاي عربي حيثيتي به دست خواهد آورد.عراق بزرگ‌ترين قدرت نظامي را در منطقه داراست و اكنون فرصت مناسبي براي قدرت‌نمايي به دست آورده است.
راديو مسكو: روزنامه پراودا مي‌نويسد: دخالت در اختلافات ايران و عراق مجاز نيست. اين اختلاف را بايد سر ميز مذاكره حل كرد. گسترش اين جنگ بي‌شك عواقب خطرناكي در بردارد. به اين سبب همه افراد خيرانديش تلاش‌هايي براي كاهش تشنج و خاموش ساختن حريق جنگ به عمل مي‌آورند.
وزير خارجه كوبا با پيام فيدل كاسترو، رئيس جنبش عدم تعهد، عازم ايران و عراق شده است. اعضاي شوراي امنيت مشورت‌هاي فوري انجام داده‌اند، ولي اولياي كاخ‌سفيد از عدم دخالت در اختلاف ايران و عراق و رعايت بي‌طرفي سخن مي‌گويند. حال آن كه پنتاگون بي‌ميل نيست از اين جنگ براي تسلط خود در اين منطقه مهم سوق‌الجيشي استفاده نمايد.
راديو كلن: عراق تلاش مي‌‌كند هرچه زودتر به جنگ پايان دهد، زيرا دولت بغداد از آغاز فقط قصد يك كشمكش كوتاه مدت را داشته و مقاومت نيروهاي مسلح ايران برايش غيرمنتظره بوده است.
راديو اسرائيل: منابع سياسي بغداد گفتند: دولت عراق از حملات متقابل ايران شگفت زده شده، علاقه‌مند است جنگ با ايران را پايان دهد، زيرا جنگ بيش از آنچه عراق انتظار داشت، توسعه يافته.⁽⁵⁾

منابع :

1- کتاب:  جنگ محدود ایران و امریکا در خلیج فارس

2- کتاب:  ماجرای مک فارلین

3- کتاب:  تجدید رابطه آمریکا و عراق

4- کتاب:  عملیات مسلم بن عقیل

5- کتاب:  هجوم سراسری