پاسخ به چند سوال در مورد زکات فطره + مبلغ فطریه

 به نقل از دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله العظمی امام خامنه ای، متن بیانات حجت‌الاسلام فلاح‌زاده درباره زکات فطره به شرح ذیل است:

در مورد زکات فطره چهار سؤال مطرح است: این چهار سؤال را اگر جواب بدهیم، اجمالاً احکام زکات فطره بیان میشود:

اول. اینکه پرداختن زکات فطره بر چه کسانی واجب است؟ چه کسانی باید زکات فطره بدهند؟ آیا بر همه واجب است؟
دوم. اینکه چه وقت باید زکات فطره پرداخته شود؟ سوم. چه مقدار و چه چیز؟ چهارم. مصرف زکات فطره کدام است و کجا باید صرف بشود؟

اما سؤال اول: زکات فطره بر چه کسانی واجب است؟ کسانی که در شب عید فطر مکلف باشند و فقیر نباشند و نان‌خور دیگران هم نباشند. کسانی‌که این شرایط را داشته باشند باید زکات فطره خودشان را و کسانی‌که نان‌خور آنها هستند، تحت تکفل آنها هستند – ولو واجب‌النفقه هم نباشند – نان‌خور او به حساب بیایند باید زکات فطره‌ی آنها را هم بپردازد. اما کسی که مکلف نیست مثل بچه‌ای که هنوز بالغ نشده است، زکات و نماز بر او واجب نیست، زکات فطره‌ی او را باید سرپرست او بپردازد. کسی که فقیر است، زکات فطره بر او واجب نیست؛ بلکه میتواند زکات فطره دریافت کند و خرج کند. هر چند فرموده‌اند افراد ناتوان هم اگر مثلا خانواده پنج، شش نفره هستند حداقل به اندازه یک صاع، زکات فطره یک نفر را دست به‌دست کنند، در نهایت همان را بپردازند؛ تا از این اجر و ثواب برخوردار بشوند.
و اما سؤال دوم: چه‌وقت زکات فطره بپردازیم؟ وقت پرداختن زکات فطره از شب عید است- یعنی از مغرب روز قبل عید- تا ظهر روز عید. این نکته را من خدمت شما برادران و خواهران عرض کنم، زکات فطره یک واجب عبادی است؛ یعنی افزون بر اینکه یک فریضه و واجب است، یک عبادت هم هست. حتما آنچه را که میپردازیم باید به نیت زکات و به‌قصد قربت باشد؛ همانطور که نماز میخوانیم و وضو میگیریم و روزه میگیریم، زکات را بپردازیم. پس مسئله‌ی مهمی است. تأخیر هم نیاندازید. حتی فرموده‌اند، احتیاط واجب آن است که قبل از نماز عید، زکات فطره‌تان را بپردازید. مشاهده شده است که بعضی از افراد با اینکه صندوق‌هایی از طرف مؤسسات هست که زکات فطره را دریافت میکنند، پس از خواندن نماز عید و هنگام برگشت از نماز، زکات فطره را میپردازند. خب، لااقل به این احتیاط عمل بشود. مقید باشید و در وقت، زکات فطره را بپردازید. حتی فرموده‌اند که اگر کسی امکان پرداختن برایش وجود ندارد، زکات فطره را کناز بگذارد تا بعداً بپردازد. این هم زمان پرداختن زکات فطره. اگر از سالهای گذشته به کسی زکات فطره واجب بوده و نپرداخته است، این زمان ندارد ولی خوب است که در همان روز عید، فطره‌ی گذشته را هم بپردازد.
اما مقدار و جنس زکات فطره. چه مقدار و چه چیزی؟ برای هر نفر یک صاع که حدود سه کیلو هست. سه کیلو گندم، جو، برنج، ذرت، خرما و امثال اینها. معمولا چون پرداخت قیمت آن هم اشکالی ندارد، قیمتی هم اعلام میشود؛ و چه خوب است که انسان، آنچه را که در ماه مبارک رمضان، قوت غالب او بوده، به فقرا هم همان را بدهد. نه اینکه خودمان بهترین غذاها را خورده باشیم و برنج بخوریم و به فقرا نان خالی بدهیم. تازه ما گندم میدهیم که هنوز نان هم نشده است. گرچه اگر همان گندم را هم – که حداقل است – بپردازید اشکالی ندارد؛ اما احتیاط مستحب است که آنچه را که بیشتر خودتان مصرف میکنید، از این حبوبات که گفته شد، بپردازید. بنابراین مثلا در یک خانواده شش نفره، سرپرست خانواده که خرج دیگران را میدهد، او باید زکات فطره‌ی خودش و پنج نفر دیگری که تحت تکفل او هست – یعنی شش ضربدر سه، که میشود هیجده کیلو یا قیمت هیجده کیلو – را بپردازد.

در آستانه‌ی عید سعید فطر، گزیده‌ای از فتاوای آیات عظام درباره‌ی احکام فطریه و مبالغ مربوط به سال ۱۳۹۳ به شرح زیر است:

۱. مبلغ فطریه سال ۱۳۹۳ در تهران و شهرستان چه مقدار است؟
فطریه عبارت است از سه کیلو گندم یا خرما یا کشمکش یا برنج و مانند اینها و یا پول یکی از اینها که برای امسال (۱۳۹۳) حداقل معادل ۴۵۰۰ تومان می‌باشد. البته بهتر است در تهران ۵۰۰۰ تومان پرداخت شود و همچنین افرادی که می‌خواهند بر اساس برنج پرداخت نمایند بهتر است حداقل ۱۵۰۰۰ تومان در نظر بگیرند.

۲. مبلغ کفاره‌ی سال ۱۳۹۳ افطار عمدی و عذری روزه‌ی ماه رمضان چه مقدار است؟
کفاره یک مد طعام، ۷۵۰ گرم گندم یا آرد یا نان یا برنج یا مانند اینها می‌باشد که اگر بخواهد پول آن را به افرادی بدهد که تبدیل به طعام بشود، می‌تواند در کفاره افطار عذری برای هر روز ۱۵۰۰ تومان و در ابطال عمدی هر روز ۹۰۰۰۰ تومان پرداخت کند.

۳. فطریه‌ی مهمان یک شبه بر عهده‌ی چه کسی است؟
فطریه میهمان یک شبه بر عهده خودش می‌باشد و بر عهده‌ی میزبان نیست.

۴. پرداخت فطریه غیر سادات به سادات و احکام آن چگونه است؟
غیر سادات نمی‌توانند فطریه را به سادات فقیر پرداخت کنند و در صورت پرداخت مجزی نمی‌باشد و ملاک در این امر سرپرست خانواده می‌باشد.

۵. پرداخت فطریه در شهری غیر از شهر شخص پرداخت کننده چگونه است؟
بنابر احتیاط در همان شهری که هست پرداخت شود.

۶. جهت مصرف فطریه چیست؟ و آیا می‌توان آن را برای اماکن مذهبی مصرف نمود؟
مصرف فطریه همان مصرف زکات است؛ ولی احتیاط این است که به فقرای مومن داده شود.

**************************

زمان وجوب زکات فطره از غروب شب عید فطر است و مراجع تقلید تأخیر پرداخت آن را بعد از نمازعید جایز نمی‌دانند، اما اگر کسی نماز عید را نخواند، باید فطریه را تا ظهر عید پرداخت کند.(1)

ولی اگر دسترسى به فقیر ندارد، مى‌تواند مقدارى از مال خود را به نیت فطره جدا کرده و براى مستحقى که در نظر دارد یا براى هر مستحقی کنار بگذارد و باید هر وقت که آن را مى‌دهد نیت فطره کند.(2)

اما اگر موقعى که دادن زکات فطره واجب است، فطره را ندهد و کنار هم نگذارد، احتیاط واجب(3) آن است که بعداً بدون اینکه نیّت ادا و قضا کند(به قصد قربت) فطره را بدهد.(4)

به مناسبت در پیش بودن عید سعید فطر به میزان پرداخت زکات فطره رمضان 1435 هجری به روایت 6 مرجع تقلید اشاره می‌شود:

*آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی

زکات فطره امسال بر مبنای قوت غالب گندم مبلغ 4500 تومان و بر اساس قوت غالب برنج، مبلغ 15 هزار تومان اعلام شده است.

کفاره روزه غیر عمد مبلغ 1500 تومان است که باید به صورت نان تهیه و پرداخت شود، همچنین کفاره روزه عمد مبلغ 90 هزار تومان است.

*آیت‌الله محمدعلی علوی گرگانی

زکات فطره پنج هزار تومان بابت سه کیلو گندم برای هر نفر تعیین شد، ضمناً کسانی که مایل به پرداخت فطریه از برنج هستند، باید قیمت آن را ملاحظه کرده و به ازای هر نفر سه کیلو از آن را بپردازند و متوسط قیمت آن مبلغ 15 هزار تومان تعیین شده است، همچنین کفاره غیرعمد برای هر روز نیز مبلغ 1500 تومان پول نان برای فقرا تعیین شد.

*آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی

مؤمنان مبلغ معادل سه کیلوگرم گندم یا برنج را به عنوان قوت غالب بپردازند.

*آیت‌الله حسین مظاهری

مبلغ زکات فطره در سال جاری برای هر نفر چهار هزار تومان و مبلغ کفاره غیر عمد برای هر روزه، 1200 تومان تعیین می‌شود.

گفتنی است مبالغ اعلام شده، حداقل مبالغ قابل پرداخت است و پرداخت مبالغ بیشتر توسط افراد متمکن، فضیلت دارد، همچنین شایان ذکر است، مصرف زکات فطره همان مصارف زکات است، ولی پرداخت مبالغ زکات فطره و کفاره به فقرا و نیازمندان شیعه اولویت دارد.

*آیت‌الله حسین نوری همدانی

زکات فطره 4900 تومان بابت سه کیلو گندم برای هر نفر تعیین شد.

*آیت‌الله حسین وحید خراسانی

زکات فطره 5000 تومان بابت سه کیلو گندم برای هر نفر تعیین شد.

 

—————————-

پی‌نوشت‌ها:

1- ر.ک: امام خمینى، سید روح‌الله، توضیح المسائل (محشى)، ج‌2، ص 180، م 2025، دفتر انتشارات اسلامى، قم، هشتم، 1424 ه‍ ق.

2-همان، ر.ک: ذیل م 2030.

3- آیت‌الله بهجت: احتیاط مستحب آن است که بعداً قضا کند، ولى أظهر این است که زکات فطره دیگر بر او واجب نیست، ولى معصیت کرده است؛ آیات عظام گلپایگانى، تبریزى، صافى: بعداً باید بدون اینکه نیت ادا و قضا کند فطره را بدهد؛ همان، ر.ک ذیل م 2031.