چه نیازی به وجود نهادی به نام شورای نگهبان وجود دارد؟

چه نیازی به شورای نگهبان وجود دارد؟

اصولاً وظیفه شورای نگهبان یک امر نظارتی است، چه در حوزه تقنین و چه در حوزه انتخابات. همه جوامع انسانی نیز به‌حکم عقل پذیرفته‌اند. که در اداره جامعه، وجود سازوکارهای نظارتی از ضروریات سامان‌بخشی به فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی روزانه یک جامعه است.

شما در زندگی اجتماعی روزانه هزاران مورد از نظارت را ملاحظه می‌کنید. در مسابقات ورزشی، در رفت‌وآمد روزانه و ترددهای شهری، در مدرسه و دانشگاه، در محل کار و … افرادی به‌عنوان داور، ناظم مدرسه، پلیس و … هستند.که این وظیفه نظارتی را در حوزه خود اعمال می‌کنند تا همه‌چیز بر اساس نظم و قوانین و مقررات انجام شود.

پس نظارت برای حیات اجتماعی انسان‌ها امری ضروری است. و در عرصه‌های گوناگون وجود دارد. شورای نگهبان هم ـ با هر عنوانی ـ در کشورهای دیگر وجود دارد. این نظارت در بعد انتخابات و قوانین در جمهوری اسلامی ایران در نهاد شورای نگهبان است.

نهادهای مشابه درکشورهای دیگر

در کشورهای دیگر با عناوین دیگر، نهادهایی مانند دادگاه قانون اساسی، دیوان عالی فدرال، شورای قانون اساسی و … که این نظارت تقنینی و انتخاباتی را به‌نوعی انجام می‌دهند. جمهوری اسلامی ایران هم به ‌هرحال پس از پیروزی انقلاب اسلامی این مکانیسم بسیار مؤثر را در نظر گرفت. قبل از انقلاب، ما مکانیسم‌های نظارتی قانون‌مندی را نداشتیم.

نظام‌های قضایی اصولاً آنهایی که نظارت قضایی دارند مثل آمریکا، نظارت‌شان پسینی است. یعنی فرض این است که مصوبات منطبق با قانون اساسی است. مگر اینکه شکایت یا اعتراضی مطرح شود. اما چارچوب قانون اساسی ما نظارت پیشینی را در نظر گرفته و کلیه مصوبات مجلس پیش از نهایی شدن باید به تأیید شورای نگهبان برسد.

طبیعتاً اگر قانون اساسی شکل دیگر را در نظر می‌گرفت آن انجام می‌شد. اما فعلاً این روش پذیرفته ‌شده است. البته در خصوص نظارت بر مصوبات دولت که از سوی رئیس مجلس طبق اصل(138) قانون اساسی انجام می‌گیرد. یا نظارت دیوان عدالت اداری بر مقررات دولتی، نظارت به شکل پسینی صورت می‌گیرد. و چنانچه مصوبه‌ای خلاف قانون تشخیص داده شود، ابطال می‌شود.

لذا ما نیز هر دو شیوه نظارتی را داریم. ولی تشخیص قانون‌گذار این بوده است. که مصوبات مجلس، نظارت پیشینی داشته باشد و نسبت به مصوبات دولت، نظارت پسینی اعمال شود.