اقدامات عملی پیامبر (صلی الله علیه و آله) جهت وحدت

در ادامه به اقدامات عملی دیگر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در ایجاد وحدت اسلامی می پردازیم:

– اطاعت از اهل بیت علیهم السلام

ایشان در جای جای زندگی گهربار خویش می فرمودند:

من در ميان شما دو امانت ارزشمند می‌گذارم؛ کتاب خدا و عترتم که اهل بيت من هستند و آن دو هرگز از هم جدا نمی‌شوند تا اينکه در کنار حوض کوثر به نزد من آيند، مادامي که به آن دو تمسُّک می‌کنيد، هيچ گاه گمراه نخواهيد شد.[1]

اگر اهل بيت علیهم السلام  به عنوان الگوهاي ممتاز انسانيت و مروجان کامل ترين معارف بشري در عرصه جامعه و حاکمانی که اطاعت از ایشان لازم است ، مطرح شوند، نوعي وحدت و همبستگي ارزشمند تحت پرچم اهل بيت در ميان پيروان و مشتاقان فضيلت و کرامت ايجاد خواهد شد.

– نفی قوم گرایی

روزی سلمان فارسی در مسجد پیامبر (صلی الله علیه و آله) نشسته بود، عده ای از بزرگان صحابه نیز حاضر بودند، سخن از اصل و نسب به میان آمد، هر کس درباره اصل و نسب خود چیزی می گفت و آن را بالا می برد، نوبت به سلمان رسید، به او گفتند تو از اصل و نسب خودت بگو، این مرد فرزانه تعلیم یافته و تربیت شده ی اسلامی به جای این که از اصل و نسب و افتخارات نژادی سخن به میان آورد، گفت: «من نامم سلمان است و فرزند یکی از بندگان خدا هستم، گمراه بودم، خداوند به وسیله محمد (صلی الله علیه و آله ) مرا راهنمایی کرد، فقیر بودم خداوند به وسیله محمد (صلی الله علیه و آله) مرا بی نیاز کرد، برده بودم خداوند به وسیله محمد (صلی الله علیه و آله) مرا آزاد کرد؛ این است اصل و نسب من. در این زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله) وارد شد و سلمان گزارش جریان را به عرض آن حضرت رساند. پیامبر (صلی الله علیه و آله) رو کرد به آن جماعت که همه از قریش بودند و فرمود: «ای گروه قریش! خون یعنی چه؟ نژاد یعنی چه؟ نسب افتخار آمیز هر کس دین او است. مردانگی هر کس عبارت است از خلق و خوی و شخصیت و کار بیشتر او، اصل و ریشه هر کس عبارت است از عقل و فهم و ادراک او، چه ریشه و اصل نژادی بالاتر از عقل است.!؟ یعنی به جای افتخار به استخوان های پوسیده، به دین، اخلاق، عقل، فهم و ادراک خود افتخار کنید.

[1]. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج3 ، ص422؛  محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج27، ص33.

تأکیدات پیامبر (صلی الله علیه و آله) درباره بی اساس بودن تعصبات قومی و نژادی، اثر عمیقی در قلوب مسلمانان بالأخص در مسلمانان غیر عرب گذاشت و هم بستگی و وحدت در میان مسلمانان ایجاد نمود. به همین دلیل مسلمانان اعم از عرب و غیر عرب، اسلام را از خود می دانستند و به همین جهت تعصبات نژادی نتوانست مسلمانان غیر عرب را به اسلام بدبین کند.[1]

– بهره گیری فرهنگی از ظرفیت های موجود

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در جهت تحقق وحدت اسلامی از ظرفیت موجود و مقتضیات جامعه آن زمان بهره برداری مناسب می کرده است که در این باره نقش کعبه و کیفیت استفاده پیامبر از آن به عنوان یکی از ابزارهای ارزشی وحدت، شایان توجه و دقت است؛ زیرا قرآن می فرماید: «إنّ أوّل بیتٍ وُضِعَ لنّاسِ للّذی بِبَکّه مُبَارَکًا و هُدًی للعالَمین.» [2]

پیامبر (صلی الله علیه و آله) از موقعیت مکانی و زمانی ایام حج در مقطعی که تمام مردم جزیرة العرب به آن جا می آمدند، بهره می برد تا دعوت توحیدی خود را به مهتران و بزرگان قبایل ارایه دهد.

تحمل و مدارا

پیامبر اکرم ص بنابر مصالح جهان اسلام و امت اسلامی در برخورد با عبدالله ابن ابیّ رئیس منافقان مدینه که خیانت هایش در مراحل گوناگون برای پیامبر (صلی الله علیه و آله) و امت اسلامی آشکار شده بود، اقدامی نکرد. قرآن کریم با اشاره به جریان غزوه «بنی المصطلق» از زبان عبدالله بن ابیّ، می فرماید: «لَئِن رَّجعَنا إلَی المَدینه لَیُخرِجَنَّ الأعَزُّمِنهَا الأذَلَّ.»[3]

مسلمانان و صحابه پیامبر (صلی الله علیه و آله) هنگامی که از توطئه عبدالله بن ابی خبردار شدند، از پیامبر (صلی الله علیه و آله) اجازه خواستند تا او را به قتل برسانند، پیامبر (صلی الله علیه و آله) برای حفظ وحدت امت اسلامی آن ها را از این کار بر حذر داشت[4] بلکه فرمود تا هنگامی که زنده است با او مانند یک دوست و رفیق رفتار می کنیم.[5]

[1]. مرتضی مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، ص 76.

[2]. آل عمران، 96.

[3]. منافقین، 8.

[4]. محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج 19، ص 108.

[5]. سیره ابن هشام، ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی، ص 198.