جلسه هشتم آموزش مداحی ، مجمع الذاکرین هیات رزمندگان اسلام ، استاد حاج سعید حدادیان

بسم الله الرحمن الرحیم

 

• یک چهارپاره در وقایع روز

یک چهارپاره:

رمز و رازی است در حقیقت عشق

که فقط اهل درد می دانند

(نوشتن شعر موضوعیت دارد زمینه حفظ شعر را برایتان فراهم می کند.همه بنویسند.)

همه عالم اگر شود دشمن

باز مرد نبرد می مانند

بار دیگر لهوف می خواند

آه سوزان دشت غاضریه

پر شد از عطر کربلای حسین

مقتل شیعیان نیجریه

پرپرستان لاله ها در دشت

نوحه ی عاشقانه سر دادند

در سکوت هراس پرور ظلم

زخم های شهید فریادند

بانگ آزادگی به لب دارد

شیخ این طایفه شبیه بلال

مرگ بر دشمنان آزادی

مرگ بر دشمنان استقلال

در جوانی که دل به دریا زد

غرق در باور خمینی شد

(این را جوری بخوانید که از خمینی صلوات دربیاید . این تکنیک است باید با گوش دادن نوارها یاد بگیرید.)

پیر دیر دیار درد امروز

بیشتر از همه حسینی شد

(واژآرایی در حرف دال. پیر دیر، بزرگ را می گویند اما در اینجا چون او مسیحی ها را مسلمان کرده ما ایهامی در دل این بیت داریم . )

مثل یک آبشار می بارد

از لبش روز و شب صدای علی

یا رب ای کاش بارها می شد

چهار فرزند من فدای علی

زنده شد باز از دم گرمش

قصه ی دار و میثم تمار

ماجرای مروت مقداد

داستان شجاعت عمار

می رسد کشتی رهایی بخش

دل دریادلان یقین دارد

چه نشانی زلال تر ز فرات

که زمین شور اربعین دارد

برگ ریزان شیعه می خواند

رعد و برق بهار نزدیک است

به ولای علی قسم آنَک

چرخش ذوالفقار نزدیک است

(این شعر را باید شلاقی تر بخوانیم شعر چهار پاره را معمولا نمی شود آرام خواند.)

• انواع خواندن : رسمی ، بزمی و رزمی

سه جور خواندن داریم : رسمی ، رزمی ، بزمی .

رسمی خواندن را باید به آقای شمسایی قدیم نگاه کنید به آقای حاج محسن و حاج مرتضی طاهری قدیم نگاه کنید. آقای سماواتی. این کار هر کسی نیست. نماز جمعه دیگر نمی گوییم داش و جونم و جون . از کلمات شکسته در مجالس شکسته کمتر استفاده می کنیم. از ادبیات منتشر در عامه مردم کمتر استفاده می کنیم. از ادبیات شکیل تری بهره می بریم از عبارات قُرص تری استفاده می کنیم.  سعی می کنیم جملاتمان حتی المقدور جملات کاملی باشد که به فعل ختم شود.

ما را دعوت کرده اند دانشگاه یا حوزه علمیه . اینجا خودمانی نیستیم. ختم مادر رئیس مجلس باشد باید رسمی خواند. اینجا روضه های سنگین و اشک سیل آسا نمی خواهد .

• منبر منظوم

حضرت آقا فرموده اند من منبر منظوم می خواهم . لذا ما در بیت دنبال خیلی اشک شدید گرفتن نیستیم. ما یکبار قصیده ۴۰ بیتی خواندیم. آقا تشویق کردند و گفتند خیلی خوب است. گفتم آقا اینجوری ما ۲۰ دقیقه اول مجلس را گریه نداریم، فرمود : خوب نداشته باشیم. یک جلسه دیگر قصیده دیگر تقدیم کردیم. آقا به حالت تشر تعریف کردند که دیدید که چه خوب گوش می دادند.

ما فکر می کنیم هرجا مردم فریاد کشیدند خوب است. همه ی نیم ساعت خواندن که قرار نیست همه اش این باشد . بخشی تفکر است. همین خوب گوش کردن مردم مهم است . گاهی مردم با نگاه خود احسنت را می گویند. در رسمی خواندن نمی شود شعر فولکلوریک خواند . شعر باباطاهر را نمی شود خیلی خواند. در مجالس رسمی شعرهایی مثل این شعر را باید خواند :

کربلا در کربلا می ماند اگر زینب نبود

این شعر فخیم و فاخر است. هر بیتش گاهی نیازمند توضیحاتی است. بنا هم نیست که در یک مجلس رسمی روضه مطول خوانده شود. اتفاقا روضه کوتاه و جمع و جور . وزارت نفت و نماز جمعه و سازمان اطلاعات مجلس رسمی است. بعضی اصلا بلد نیستند مجلس رسمی بخوانند . تا عده ای نباشند که پای منبر شلوغ کنند نمی توانند بخوانند . این نقطه ضعف است . مجلس رسمی بیشتر مجالس آکادمیک حوزوی فرهیختگان مجلس شورا مجالس دولتی … است.

یک موقع حاج منصور ارضی را دعوت می کنند آن چیز دیگری است . آنها خودشان می دانند چه کسی را دعوت کرده اند . نه تو حاج منصوری و نه من. خدا رحمت کند مرحوم سراج را دندان مصنوعی اش را در می آورد و می گفت این دندان برای من است نه کس دیگر.

حرف من برای من است و حرف تو برای تو.

یک وقت روضه خوان ماهری بالای چهارپایه داشت روضه می خواند و از گریه بر امام حسین علیه السلام می گفت و از این عشق

همه عمر برندارم سر از این خمار مستی

که هنوز من نبودم که تو در دلم نشستی

شیعتنا خلقوا من فاضل طینتنا.

از این حرف ها می زد دید بچه ای کنار چهارپایه دارد گریه می کند. بچه را بلند کرد و گفت مردم این برای چه گریه می کند؟

بچه گریه اش شدیدتر شد و مردم هم به گریه او گریه کردند.

یکی گفت عجب چیزی شد ما هم برویم این کار را انجام دهیم. -ادا بخواهی در بیاوری اینطوری می شود.- می گویند بچه را بلند کرد و بچه ترسید و اتفاقی افتاد . بعضی هم می گویند بچه خندید و مجلس بهم ریخت.

البته لباس این سه نوع مجلس قرار نیست متفاوت باشد.

اختصار همه جا اهمیت دارد. اما برخی جلسات رسمی هم هست که طولانی است .

• اهمیت اعتبار مقتل در مجالس رسمی

برخی از مجالس حرف هایی ویژه دارد . مجالس رسمی مطالب و مقاتل باید از استناد بالاتری برخوردار باشد. از گفتن وقایع مشکوکه پرهیز کنیم. آمدی در نمازجمعه نمی خواهد طفلان حضرت مسلم را بخوانی، نمی خواهد طفلان حضرت زینب را بخوانی . حضرت زینب علیهاالسلام را عده قابل ملاحظه ای قائل هستند که یک پسر داشت و عبدالله جعفر دو پسر رشید از همسر دیگرش داشت.

طفلان مسلم از وقایع مشکوکه است. قطعی السندها را بخوانید.

اجمالا نفس المهموم حاج شیخ عباس قمی و لهوف سید بن طاووس جزو مقاتل قوی تر هستند.

• دقت در استخدام الفاظ و اختلاف فرهنگ عربی و فارسی

در یک مجلسی من یک اشتباه کردم : حضرت زهرا سلام الله علیها می فرماید : ما کنت کاذبه او خائنه. من در خانه تو نه دورغی گفتم و نه خیانتی کردم. این خیانت نکردم در فارسی کژتابی دارد . منظور در زبان عربی این چیزها نیست بلکه یک معنای عامی است. حضرت زهرا هم از باب تواضع گفتند. اولا این را باید گفت ؟ من برای چه باید بگویم؟ این را آقای علم الهدی بلد است که چگونه باید بگوید. یک شب من این را گفتم . اصلا مجلس اذیت شد . بیت رهبری هم بود . من متوجه شدم که نباید می گفتم.

یکی دیگر این است که می گوید اینقدر تیر خورده بود که کالقنفذ شد ، شبیه خارپشت شد. عرب ها نسبت به حیوانات نگاهشان با ما فرق می کند . پادشاه عربستان فهد بود . فهد یعنی پلنگ . پلنگ هم شد اسم؟ عرب ها نگاهشان به حیوانات فرق می کند .

ما پروانه را مظهر فناء فی الله می دانیم. شمع و پروانه مراعات نظیری است در ادبیات ما . پروا…نه.

پروا ندارد. پروانه عاشقی است که خودش را به آتش می افکند .از خطر استقبال می کند.

عربها آدم دیوانه و نادان را می گویند پروانه ، چون خودش می رود در آتش. نگاه آنها فرق می کند.

ژاپنی ها رنگ عزایشان سفید است و برای ما سیاه.

یک چیز است که در همه دنیا اشتراک دارند که خوب است و آن هم گل است. سوره الرحمن ۳۳ مرتبه می گوید فبای آلاء ربکما تکذبان. بار اول که می گوید فبای آلاء … آخرین کلمه اش که قطع می کند . و الحب ذوالعصف و الریحان . به گل می رسد سخن گل می کند. برای مقربین هم در سوره واقعه فاما ان کان من المقربین فروح و ریحان و جنه نعیم.

اسد و حیدر و غضنفر و عباس و حمزه همه انواع شیر است.

اینها را گفتیم برای این کلمه خارپشت. ما نباید بگوییم حضرت عباس مثل خارپشت شد. می توانیم بگوییم مثل پرنده پر درآورد.

تیرها پر شدند پرها بال

رفت تا اوج عشق همچو عقاب

عقاب شاهین کرکس چقدر با هم فرق می کند.

پس در مجلس رسمی استخدام واژه ها ، اتمام جمله ها مهم است .

در مجالس رسمی حرکات و سکنات ما باید تعریف دیگری داشته باشد.

• دستگاه در مجالس رسمی

نکته:دستگاه شور عام است همه را در بر می گیرد. لذا ۹۰ درصد نوحه های آقای آهنگران دستگاه شور است. آوازی داریم به نام دشتی . یکی داریم به نام بیات اصفهان که عمدتا در دل دستگاه همایون تعریف می کنند. برای فرهیخته ها بیشتر بیات اصفهان بهتر است. در موسیقی متن وقتی می خواهند کار کنند مثلا آهنگ کیف انگلیسی ، در آن بیات اصفهان را گذاشته اند. حاج ابوالفضل بختیاری در همان آهنگ نوحه خوانده است.

 

 

• استخدام الفاظ و حسن سلیقه

آقای ابوالقاسم شجاعی منبری معروف می فرمود من بالای منبر در ترجمه الا ان الدعی ابن الدعی گفتم زنا زاده ی فرزند زنا زاده . از منبر آمدم پایین آقای فلسفی به من گفت : خراب کردی ، نگو زنا زاده … بگو دامن آلوده ی فرزند دامن آلوده. رسمی یعنی این.

مثلا چیزی در خیمه محلشان خوانده جواب داده :

آی عاقلا آی عاقلا بیاید بیرون از خونه

ما رو تماشا بکنید به ما میگن دیوونه

حالا نمازجمعه است عربستان و ترکیه دارند گوش می دهند بیاید این را بخواند . به ما می خندند می گویند اینها دیوانه اند. آنها همین را می خواهند. واژه دیوانه به هیچ وجه در مجالس رسمی نباید به کار رود. حضرت آقا اشکال می گیرند . من دیوانه ی حسینم برای مجالس رسمی نیست .

آرزومه که بشم من سگ زوارات حسین.

یک عده اصلا دوست ندارند سگ باشند برای امام حسین . این را نباید گفت.

می گویند ناصرالدین شاه رفت کربلا گفت بگویید کسی بیاید روضه بخواند . او خواند :

اگر شاهی بمیرد از وطن دور

به خواری می برندش جانب گور

گفت این فلان فلان شده را بگیرید. حالا این شعر بد را برای امام حسین گفته اند. گرفتند او را زدند و بیرون کردند . گفت کسی را بگویید بیاید که بلد باشد مجلس را اجرا کند . رفتند سلطان الواعظین یا حشمت الواعظین را آوردند . گفت :

حسین جان پیش از هزار سال پیش گفتی هل من ناصر . برخیز ببین ناصر آمده .

حسن سلیقه را ببین . ما نظام شاهنشاهی را قبول نداریم ولی حسن سلیقه را ببینید.

• انتخاب نام برای هیئت

بعضی ها اسم هیئت خود را گذاشته اند هیئت در به درها . حالا کنگره ایست گفته اند هیئت ها بیایند.

گروهی از جانبازها به آقا گفتند اسم هیئت ما را شما بگذارید . ایشان فرمودند : نورالائمه. شما می گذاری دربه درها. چرا دربه در ؟ در به در به کسی می گویند که جا ندارد و هر دری را می زند راهش نمی دهند . تو که در به در نیستی . تو را راه داده اند. یا بیت الاحزان می گذارند ؛خوب در اعیاد چه کنیم؟ حسینیه دلریش احتمالا بانی اش آقای دلریش بوده است.

• زمزمه و نوحه خوانی در مجالس رسمی

در مجالس رسمی خیلی از جمعیت زمزمه نخواهید ، خیلی پاسخگویی نوحه های سنگین و طولانی و مطول را نخواهید. نوحه می خواند در هیئت دولت . سینه بزن . کت خود را در بیاور. پاشو هروله کن…

اگر احیانا سینه زنی هم خواست بشود شور یک سکسکه و دو سکسکه نداریم. از این کارها نکنید.

اینها هیئتی حرفه ای که نیستند.

• لزوم شناخت مخاطبان

جایی که نمی دانیم چجوری هستند نرویم . اگر رفتی نمی دانی مخاطب چجوری است ، رباعی صلوات را گذاشته اند برای اینجا . یک رباعی می خوانی صلوات را می شنوی می فهمی مردم چطوری هستند.

یک فن دیگر : آقای سازگار قصیده می گوید ۳۰ بیت . بیت پنجم گریه دار است . دوباره چند بیت دیگر گریه دار است. مثل رگ گیری می ماند . هرجا گریه مردم آمد مداح از آن استفاده می کند.

بعضی از افراد گریه ای نیستند . باید مدارا کرد.

بعضی هم حرارتشان جوری است که به راحتی گریه می کنند و خود را می زنند و نمی توانند خود را کنترل کنند .

• حضور در پشت صحنه و بررسی اوضاع

مداح اگر به مجلسی دعوت شده اول می رود پشت صحنه چایی می خورد و نگاهی به سر و وضعش می کند . سوار موتور شده کلاه گذاشته مثلا موهایش بهم ریخته است. نگاهی به آینه می کند. کاغذش را دوباره نگاه کند . جای کاغذ را در جیب لباسش دوباره دقت کند.

باید ابزار مجلس را هم دقت کنی. باندها را . حرف هایی که می زنند هم خوب گوش بده .

مراقب کفش خود هم باشید مداح به کفش خود نیاز دارد ممکن است بعضی جاها لازم باشد برود پشت تریبون و با کفش باشد. مراقب باشید جورابتان سوراخ نباشد.

در مجلس رسمی باید روی پوشش و اصلاح هم دقت بیشتری کرد.

• نکات خواندن ذاکران:

بسم الله الرحمن الرحیم را با یا رحمن یا رحیم فاصله دهید .

استفاده از میکروفون : گاهی باید سر را بیاورید عقب . غلوش را ببینید چه می کند . البته نمی خواهیم بازی در بیاوریم.

شعر وقتی مطول است و وقت هم زیاد است ما از اول نباید خیلی حرکت کنیم. ممکن است در خواندن قرآن آیه پرخروش باشد ولی قاعده این است که من الآن آرام بخوانم . ما در چند بند اول خیلی حرکت نداریم نه نگاه نه دست نه سر.

باید برای این کار مداحی مایه گذاشت و کار کرد . کتاب خواندن خیلی مهم است. اگر قرار است به همه کارها برسی انتهای کار را بگذاری برای مداحی ، به جایی نمی رسی. باید زحمت کشید و بخدمتک موصوله بود . باید چسبید به کار.

• جمع بندی خصوصیات مجالس رسمی :

در مجلس رسمی حرکات سکنات و وجنات باید وزین باشد. نباید خودمان را بزنیم یا نوحه ای بخوانیم که مردم خود را بزنند و بروند توی دیوار یا هروله کنند. یا نوحه طولانی نباید خواند. الفاظ را باید دقت کرد . جملات سنگین و وزین باشد . شکسته نباشد.

حاج آقا مرتضی طاهری را ببینید که با ظرافت تحریر می زند و تحریر ریز . همه را هم نباید یک جا خرج کرد . کسانی که می ترسند اینقدر باید تمرین کنند و بخوانند تا از نگاه دیگران متأثر نشوند .

• نکاتی برای ذاکران خانم

عباراتی مثل نوکرتم را نگویید بگویید کنیز تو هستم. اتفاق می افتد شعرهای مردانه را می خوانند :

من نوکرتم یابن زهرا

این برای آقایان است. وجوه مختلف شعر آقایان با خانم ها را حتما لحاظ کنند .

هر مجلسی می روند مراقب باشند که صدای خانم بیرون نرود. مراقب باشید ضبط نکنند. بدانید کجا می روید .

از همه مهمتر پرهیز از تعریف خواب است . حتی پرهیز از گفتن شفا دادن ها و معجزات است . چون وقتی خانم هایی که می خوانند از این مطالب می گویند بعضی ها سوء استفاده می کنند . لذا یک خانم مداح و ذاکر باید از آقایان فوق العاده زرنگ تر باشد. سیاست ها  و کیاست ها را می طلبد . اگر خانمی قرار است مرتب مجلس مذهبی برود و شوهرش به مضیقه می افتد باید تجدید نظر کند.

آنچه روایات می گوید این است که خانم ها خیلی مسئول هستند نسبت به شوهر خود.

برنامه های مختلف مداحی ممکن است از آسایش خانواده کم کند مراقب باشید.

ما بیرون از خانه هیئت هفتگی شبانه نداریم. شب بالای  سر زن و بچه هستیم. یکبار استاد ما گفت باید مراقب خانواده باشید ما تا الآن گوش کرده ایم .

خانمی اگر قرار باشد برای یک مراسم ۹ شب بیرون باشد خانواده اش لطمه می بینند. اگر مادر و همسر بالای سر زندگی اش نباشد زندگی به باد می رود. زندگی ما هم زیر ذره بین است و کار را بر ما سخت تر می کند .

 

 

 

بازدیدها: 558