پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام هیات رزمندگان اسلام , سایت هیات رزمندگان اسلام , پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام , هیات , سایت هیات , هیئت رزمندگان , هیئت رزمندگان اسلام
برگزاری مراسم عزای حسینی با تضمین سلامت عزاداران
چکیده؛
محرم و صفر امسال مصادف با پاندمی کرونا است و در همین حال از یک سو خیل مشتاقان و دوستداران اهل‌بیت و هیئتی ها تقاضای برگزاری مراسم را دارند و از سوی فراتر از نگرانی طبیعی نسبت به‌سلامت عزاداران در این شرایط، جریان دین‌ستیز، کرونا را بهانه‌ای برای تعطیلی مراسم مذهبی و حتی حمله به مؤمنان و نیروهای دینی و متهم سازی آنان به بی اعتنایی به‌سلامت جامعه قرار داده اند. همین جریان با استفاده از فضای مجازی و امکانات رسانه‌ای که عمدتاً توسط نیروهای بیگانه حمایت می‌شوند مدت‌هاست دوگانه کاذب و القائی معنویت- سلامت یا عزاداری- سلامت را در فضای رسانه‌ای و افکار عمومی مطرح و برگزاری مراسم عزاداری در محرم و صفر را مغایر اصول بهداشت و درمان در شرایط شیوع ویروس کرونا و بازی با سلامت مردم معرفی می‌کند.
پیداست در چنین وضعیتی این جامعه مذهبی و محبان اهل‌بیت هستند که بایستی با اهتمام، ابتکار و نوآوری مسئولانه تغییرات لازم در شکل، سبک و شیوه برگزاری به نفع محتوا و پیام لحاظ نموده و با پیاده‌سازی پروتکل‌های بهداشتی جمع عزا و سلامت یا معنویت سلامت را محقق و بالاتر از آن، این چالش را برای اصلاح رویه‌ها و بهره‌گیری از فناوری‌ها و رسانه‌های مجازی گام‌های بلندی برای انطباق عزاداری با تحولات عصری مورد استفاده هوشمندانه قرار دهند.
قال رسول‌الله صلی‌الله علیه و آلِ و سلم: ان لقتل الحسین علیه السلام حراره فی قلوب المومنین لا تبرد ابدا. پیامبر اکرم فرمودند: برای شهادت حسین علیه‌السلام حرارت و گرمایی در دل‌های مؤمنان است که هرگز خاموش نمی‌شود (جامع الاحادیث شیعه جلد ۱۲ صفحه ۵۵۶).
مقدمه:
عزاداری ماه محرم بخش جدایی‌ناپذیر فرهنگ آیینی شیعه و ایران اسلامی است که قرن‌ها در این سرزمین برپاشده و با عواطف و وجدان جمعی ایرانیان عجین شده است. مراسمی که بلایا و حوادث مختلف طبیعی، سیاسی و امنیتی نتوانسته موجب تعطیلی آن گشته و همه‌ساله در محرم و صفر به‌عنوان بخشی از زندگی دوستداران اهل‌بیت و شهدای کربلا به حساب می آید. اما شیوع ویروس منحوس کرونا با قدرت واگیری بالا و خطر بیماری و مرگ و میر شدید و همچنین فضاسازی و سم‌پاشی روانی جریانات دین‌ستیز برای متهم‌سازی جامعه مذهبی به بی‌اعتنایی به‌سلامت افراد از یک‌سو و اشتیاق و تقاضای ارادتمندان حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام برای برپایی مراسم عزای حسینی از سوی دیگر، چگونگی برگزاری مراسم تبدیل به چالشی گردیده که حل آن، مستلزم نگاهی منطقی و برآوردی همه‌جانبه است. راهکارها و اقداماتی که در عین توجه به تقاضای عزاداران برای انجام مراسم، سلامت آنان و ضرورت‌های صیانت از این سلامت را ازنظر دور نداشته و با توجه به اقتضائات پیش‌آمده با لحاظ نظر کارشناسان در این شرایط، برگزاری مراسم را در عین تضمین سلامت عزاداران تأمین نماید.
الف)- القاء دوگانه های کاذب برای ممانعت از برگزرای مراسم عزای حسینی:
مراسم عزای حسینی در محرم و صفر امسال با پاندمی نوپدید کرونا مواجه است که با توجه به ناشناخته بودن نوع و روند جهش ویروس و نداشتن واکسن و داروی درمان متأسفانه دوره آن طولانی شده و بدتر از آن با امواج تشدید فراگیری آن نیز مواجه هستیم. یکی از زمینه‌های شایع این ویروس اجتماعات انبوه است که امکان فاصله‌گذاری کافی از شرکت‌کنندگان را سلب می‌کند و اگر چنانچه همراه با تحرکاتی باشد که موجب تعریق و تشدید تنفس شود استفاده از ماسک را با سختی مواجه کرده و حتی بی‌اثر می‌سازد. ازاین‌رو مراسم عزای محرم که عموما به‌صورت هیئت و اجتماع فشرده و آن‌هم در فضای مسجد، حسینیه و تکیه به‌صورت سرپوشیده برگزار می‌شود و از طرف دیگر همراه با توزیع نذورات و خوردنی‌هاست، می‌تواند زمینه‌ساز نگرانی‌ها برای حفظ سلامت عزاداران شود. این وضعیت را گروه‌ها و محافل دین‌ستیز که فرهنگ و آموزه‌های عاشورایی در مغایرت با منافع و اهداف مادی و معنوی آنان قرار دارد، بهانه‌ای برای ارتقای دوگانه عزاداری- سلامت و حمله به مراجع دینی و شخصیت‌ها و محافل مذهبی مشتاق برگزاری مراسم عزای حسینی قرارداده اند. بی‌بی‌سی فارسی، رسانه وابسته به دولت انگلیس، با ادعای اینکه هیچ ناظری توانایی ضمانت رعایت پروتکل‌های بهداشتی توسط میلیون‌ها عزادار را نخواهد داشت، یا اینکه حتی با استفاده از ماسک و رعایت فاصله بین عزاداران امکان جدی سرایت وجود دارد، با نیابت از کسانی که آنان را جمعی از پزشکان و کادر درمانی می نامید، از مراجع تقلید، حوزه‌های علمیه و متولیان برگزاری عزاداری‌های محرم خواست، امسال مجالس عزا برگزار نکنند. یا شبکه من و تو که از وهابیون سعودی تغذیه‌شده و گرایش آشکار دین‌ستیزی دارد، با انتشار پوسترهایی از تصویر مداحان مشهور کشور و با درج عبارت « در محرم کادر درمان را شکست می‌دهیم» در وسط این تصاویر، به دنبال القای مخالفت جامعه مداحان با وزارت بهداشت و درمان و پروتکل های بهداشتی برآمده است. حال‌آنکه با توجه به اصل تقدم حفظ جان بر مناسک و حرمت جان و حیات مؤمنان در مکتب اسلام و سابقه برگزاری مراسم شب‌های غدیر و اعیاد قربان و غدیر با رعایت پروتکل و ضوابط بهداشتی در بالاترین سطح و لحاظ آن به‌عنوان تکلیف مرتبط با حسن اجرای این مناسک، بی‌اعتباری و کذب بودن دوگانه عزاداری – سلامت را به اثبات رسانده و وجه تبلیغی- روانی و دین ستیزانه از آن را برملا می‌سازد. همین جریان دین‌ستیز در ابتدای شیوع کرونا در کشور هم تلاش کرد شهر قم و جامعه مذهبی را کانون اشاعه این ویروس نشان دهد و حتی در همراهی با دشمنان جمهوری اسلامی به دنبال آن بود که ایران را کانون کرونا در غرب آسیا معرفی کند که بعداً واقعیت‌ها و گزارش‌های میدانی، بی‌اعتباری آن را به اثبات رساند. جفت دیگر این خط القایی و رسانه‌ای، گرایش قشری و بی‌پروایی عقل ستیزانه یک جریان مذهبی متحجر است که پیش‌ازاین با اقدامات افراطی و انحرافی در عاشورا و اربعین با قمه‌زنی گسترده و لیس زدن ضریح حرم‌ها و زیارتگاه‌ها، تصویری خشن و ارتجاعی از مذهب شیعه و علاقه‌مندان اهل‌بیت به نمایش گذاشته است و این بار هم احتمال بی‌پروایی و انجام رفتارهای مخاطره‌آمیز آنان وجود دارد. رفتاری که باید آن را لبه دیگر قیچی شیعه هراسی و بدنام سازی جامعه مذهبی به‌حساب آورد جریانی که از انگلیس تغذیه‌شده و خوراک رسانه‌های وابسته به انگلیس را نیز با رفتارهای قشری و موهن خود فراهم می‌آورد. حال‌آنکه در شرایط درگیر بودن جامعه بشری با ویروس کشنده و منحوس کرونا، همان‌گونه که دوگانه جان و نان معنا ندارد و فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی انجام و حتی برنامه سنجش و کنکور که مستلزم اجتماع سنگین داوطلبان است تعطیل نشده است، مراسم عزای حسینی هم می‌تواند با حفظ سلامت عزاداران برپا شود که البته مستلزم نوآوری‌های مسئولانه و سازگاری مراسم با شرایط و رعایت اصول و ضوابط بهداشتی است.
ب-بکارگیری فتنه آئینی برای فرصت سازی از چالش کرونا
واقعیت این است که محرم و صفر امسال با پاندمی کرونا مواجه است که بهترین راه مقابله با این ویروس منحوس پیشگیری از طریق فاصله‌گذاری اجتماعی، زدن ماسک، رعایت بهداشت دست و احتیاط در خوراکی‌های بیرون منزل است. در چنین شرایطی برگزاری مراسم عزای حسینی که تقاضای جامعه مذهبی و علاقه‌مندان اهل‌بیت است، مستلزم انجام تغییرات، محدودیت‌ها و طراحی‌هایی در انطباق با شرایط سخت کرونایی برای حفظ آرامش روانی و سلامت عزاداران و صیانت از این آیین مقدس در برابر هرگونه بهانه‌جویی سکولارها و دین ستیزان می‌باشد. تدابیری که یک بار دیگر دوگانه کاذب حزبی و القایی معنویت – سلامت را به چالش کشیده و بی‌اعتبار ساخته و ظرفیت مراسم آیینی محرم را در اشاعه معروف‌ها، ازجمله سلامت مؤمنان، که مستلزم تجدید نظر در نحوه برگزاری مراسم است.
تشخیص چگونگی برپایی مراسم عزای حسینی در شرایط سخت کرونایی مستلزم به‌کارگیری فقه آئینی و روند فهم دقیق موضوع، اقتضائات و حکم مربوط به آن، در این شرایط است. این فقه در تقاطع آراء متخصصان دینی، اجتماعی و بهداشت و درمان شکل می گیرد. رهبر حکیم و فرزانه انقلاب، امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) در این رابطه اعلام داشته‌اند؛ معیار آن چیزی است که ستاد ملی کرونا اعلام می‌کند، بنده هرچه آن‌ها لازم بدانند مراعات خواهم کرد توصیه و تأکید من به همه عزاداران، هیئت ها، منبری‌ها و مداحان نیز این است که ضوابط ستاد ملی کرونا باید رعایت شود چراکه اگر همین مقدار مراقبت و کنترل هم سست شود، فاجعه‌ای بزرگ پدید خواهد آمد. همچنین بنا به اعلام آقای رئیس‌جمهور؛ « مراجع تقلید هم تصمیم‌گیری‌ها درباره آیین‌های دینی را به ستاد ملی مقابله با کرونا محول کردنده اند.» ستاد ملی مقابله با کرونا، برگزاری مراسم محرم در شرایط کرونا را در کمیته‌های درمان، اجتماعی و امنیتی بررسی و امکان‌سنجی و با اخذ نظرات نهادهای مذهبی، پزشکان و کارشناسان بهداشت و درمان و کارشناسان امور اجتماعی به این نتیجه رسیده که برگزاری مراسم عزای حسینی با تقید به پروتکل‌های بهداشتی ممکن است مهم‌ترین محورهای دستورالعمل ستاد ملی مقابله با کرونا درباره برگزاری مراسم عزاداری محرم و صفر با توجه به اهمیت موضوع و به دنبال بررسی‌های همه‌جانبه محورهای زیر برای مدیریت و برنامه‌ریزی مراسم عزاداری در حسینیه‌ها تکایا و مساجد و هیئت‌های مذهبی مورد تائید و تأکید قرارگرفته، عبارتند از :
- برگزاری مراسم دارای مجوز صرفاً در اماکن و فضاهای باز، با رعایت فاصله‌گذاری از حرکت طرف حداقل دو متر و تجمعات حداقلی.
- رعایت کاهش ساعت برگزاری مراسم حداکثر ۲ ساعت.
- ممنوعیت جابجایی هیئت ها برای دسته روی.
۴ – ممنوعیت استفاده از طبل، سنج و وسایل مشابه در مراسم.
5- ضرورت رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در مراسم.
6- استفاده از ماسک به‌صورت مستمر.
7- پیش‌بینی استفاده از راهکارهای جایگزین با هماهنگی کارگروه‌های استانی.
8- اجرای دقیق پروتکل‌های بهداشتی مرتبط با مراسم و نذورات.
9- تشدید نظارت بر اجرای پروتکل‌های بهداشتی مرتبط با عزاداری‌ها در شهرهای دارای وضعیت حاد بیماری توسط کمیته‌های نظارت.
همچنین در تبصره‌های این دستورالعمل، تأکید شده، مراسم‌های خاص برخی از استان‌ها به دلیل تجمع تراکم و جابجایی و حضور هیئت ها ها در اماکن مقدسه و حرم ها برای پیشگیری از شیوع و سرایت بیماری‌ها ممنوع و مدیریت و تولیت ها در عین برگزاری مراسم در اماکن و فضاهای باز فاصله‌گذاری اجتماعی و پروتکل های بهداشتی را اجرا نماید همچنین هرگونه پذیرایی در جریان برگزاری مراسم و برپایی هر نوع ایستگاه صلواتی ممنوع و نذورات باید برابر نکات مندرج در دستورالعمل بهداشتی مرتبط، صرفاً در قالب مواد غذایی خشک و یا خام توزیع و اگر نسبت به تغییر نظر منع شرعی وجود داشته باشد، باید در اماکن انجام شود که از تشکیل تجمع، صف و تراکم جمعیت خودداری شود. همچنین ضمن تأکید بر ضرورت رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی بر توجیه شرکت‌کنندگان نسبت به ضوابط تأمین اقلام بهداشتی موردنیاز و تعهد مسئولین برای برگزاری به رعایت کامل ضوابط بهداشتی در تعداد شرکت‌کنندگان، زمان برگزاری و رعایت نکات مربوط به پذیرایی تأکید شده است.
ج- تغییر شکل به نفع توسعه محتوا:
ماه محرم ماه الهام بخشی و مبارزه با ظلم و ستم و بازگشت به ارزش‌ها و سنت‌های فراموش‌شده مکتب اسلام و سیره نبوی با تکیه‌بر غیرت دینی و رشادت علوی و تجلیل از حماسه‌سازان این قیام خونین است درواقع بزرگداشت این حماسه به‌صورت سالانه پژواک دادن این قیام خونین در تاریخ بشریت برای نهادینه‌سازی حریت و شجاعت لازم برای ظلم‌ستیزی و ایستادگی در برابر ظلم و فساد است که در طول تاریخ باذوق و نوآوری عزاداران، مناسک و آیین‌های مربوط به آن در فرم ها و اشکال گوناگون صورت‌بندی شده است و جالب اینکه به‌تناسب سطح فناوری جوامع از ابزار و شیوه های مختلف بهره‌برده است.
درواقع این مناسک و فرمت‌ها و قالب‌ها وسیله‌ای برای انتقال پیام عزت بخش آن حماسه بزرگ محسوب می‌شود و آنچه مهم و مقدم است، همین محتوا و پیامی است که در عزای حسینی به عزاداران منتقل و آنان را به مکتب امام حسین و قیام عاشورا پیوند می‌دهد در چنین فرآیندی رو حسینی و عاشورایی به جامعه دمیده شده و خصال حسینی در آن نهادینه می‌شود حال که با فراگیری و شیوع ویروس کرونا روبرو هستیم که چشم‌اندازی برای پایان آن‌هم معلوم نیست و برگزاری مراسم عزا با ضرورتی مثل سلامت عزاداران پیوند خورده است، فرصتی برای تجدیدنظر در سبک و شیوه‌های برگزاری این آیین مذهبی بر میهنی پیش‌آمده که باید از آن در امر استحکام‌بخشی پیوند معنویت و سلامت استفاده کرد و اجرای آن در شرایط سخت و بحرانی را تسهیل و ممکن ساخت. علاوه بر این عزای حسینی که پژواک دهنده اسلام ناب و ارزش‌ها و سنت‌های نبوی و علوی است، ظرفیت کمک به عبور جامعه از این شرایط سخت را دارد یعنی همان‌گونه که عزای حسینی مساجد و تکایا در دوران انقلاب و دفاع مقدس توانست پشتیبانی برای جهاد و جهادگران و رشادت و غیرت فراهم آورد و روحیه و عمل عاشورایی رزمندگان جامعه را از آن شرایط عبور داد امروز نیز ارزش‌هایی چون صبوری، ایثارگری، تعاون و دیگر خواهی نیاز جامعه کرونا زده ما به‌حساب می‌آید برای نیل به چنین مقصودی قبل از دیگران از شیفتگان حضرت سیدالشهدا و عزاداران شهدای کربلا به‌ویژه مراجع، علماء و نخبگان، منبری‌ها و متصدیان هیئت ها و به‌ویژه جوانان انتظار می‌رود دست به ابتکار و نوآوری بزنند و متناسب با شرایط کرونایی و تهدید سلامت از یک‌سو و برخورداری مردم از رسانه‌های گوناگون از سوی دیگر، دسترسی آن‌ها را به محتوا پیام و معارف حسینی و عاشورایی فراهم سازند.
چنین هدفی مستلزم پذیرش تغییرات است که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- توزیع جمعیت عزاداران در اماکن مختلف و عدم اصرار بر برگزاری عزای حسینی در حسینیه مسجد و تکیه و بهره‌برداری از فضاهای غیر مسقف گوناگون از قبیل دانشگاه‌ها، مدارس، پادگان‌ها و ورزشگاه‌ها و حتی پارک ها.
- استفاده بهینه از رسانه و فضای مجازی و پخش زنده و آرشیو سخنرانی‌ها، روضه‌خوانی‌ها و مداحی‌های چهره‌های توانمند و مشهور و بهره‌برداری عزاداران در اماکن پراکنده و حتی خانه‌ها از آن.
- جهت‌دهی کمک‌ها و نذورات حسینی به سمت بسته‌های معیشتی برای خانواده‌های نیازمند و نذورات غیرقابل تغییر به‌صورت بیرون بر با اولویت نیازمندان ارائه و توزیع شده و تبدیل این سنت حسنه حسینی به ایثار و کمک مؤمنانه.
- جهت‌دهی محتوایی برنامه‌های عزای حسینی به سمت بیان تاریخ عاشورا معارف اهل‌بیت، بیان فضائل اخلاقی و ارزش‌های رفتاری حماسه سازان آن و پیام‌های بلند فرهنگی، اجتماعی و سیاسی این حماسه بزرگ.
- حسینیه ای به پهنای کشور و به تکرار خانه‌ها:
برای مقابله با ویروس منحوس کرونا و حفظ سلامت شهروندان چند اص مورد تکیه قرارگرفته است:
- فاصله‌گذاری اجتماعی
- استفاده از ماسک
- رعایت شستشوی دست‌ها. البته کاهش تحرک و جابجایی و تماس‌های حضوری و چهره به چهره و همچنین استفاده شخصی و فردی از وسایل خوردوخوراک و احتیاط در تغذیه بیرون از منزل را هم باید بدان افزود.
ازآنجاکه مراعات این اصول در اجتماعات به‌ویژه جمع‌های احساسی سخت‌تر است حکم به تعطیلی آن‌ها داده‌شده و مثلاً برگزاری مراسم عزا و عروسی در شرایط کرونا ممنوع اعلام‌شده است حال‌آنکه در شور حسینی که مبتنی بر زنده نگه‌داشتن یاد یک حماسه و پیوند با معارف و ارزش‌های آن است، شعور و عقلانیت نیز حاکم است. در این آیین، سبک‌ها و شیوه‌ها و ابزارها تقدس نداشته و اماکن هم از روضه و ذکر مربوط به آن، اعتبار و شرافت می گیرند. بنابراین در شرایط کرونا، بایستی بیشترین اهتمام بر توزیع جمعیت عزادار برای سهولت بخشی به نفع اجرا اصول مقابله و پیشگیری باشد. ازاین رو باید برای تکثیر جلسات روضه‌های خانگی و عزاداری در خانه‌ها و بهره‌گیری از تمامی فضای باز در محله برنامه‌ریزی کرد تا محرم امسال تمام ایران به یک حسینیه بزرگ و هر خانه به یک حسینیه تبدیل و مردم با عبور از مناسک شکلی، بر دریافت پیام‌های معنوی – حماسی قیام عزت بخش کربلا متمرکز شوند. نباید از یاد برد که در کنار کرونا دو جریان سکولاری و مخالف کارکرد حماسی و انقلابی عزاداری حسینی، وجود دارد که یکی با دین‌ستیزی آشکار و مخالفت با اصل دین و مذهب به دنبال تعطیلی آن و دیگری با گرایش قشری به مذهب و مناسک گرایی خشن به دنبال مصادره این مراسم پرشور و مولد شعور برای احساسات سطحی و برداشت فرقه‌ای خود هستند آنچه می‌تواند کرونا و کاسبان آن برای ضربه به چهره زیبا و حماسی و انقلابی عزای حسینی در محرم و صفر را ناکام بگذارد، عقلانیت و شعوری است که تاکنون مراسم عاشورا و اربعین را در تمام بلایا و آفت‌های طبیعی و امراض و اغراض دشمنان، از امویان و عباسیان تا دوره رضاخانی و داعش عبور داده است.
