روز شمار دفاع مقدس ـ ۴ مهر ماه

خانه / انقلاب و دفاع مقدس / روز شمار دفاع مقدس ـ ۴ مهر ماه

از نخستین ساعات پنجمین روز، نیروهای عراقی برای تصرف خرمشهر فشار سنگین‌تری وارد کردند و موفقیت‌هایی نیز به دست آوردند، لیکن با ایستادگی رزمندگان اسلام، مجدداً وضعیت خرمشهر بهبود یافت.همچنین در این روز تلاش دشمن برای نزدیک شدن به اهواز ادامه داشت، پادگان حمیدیه در معرض سقوط قرار گرفت و اقدامات دشمن برای تصرف بستان به نتیجه نرسید. در منطقه میانی، دهلران در محاصره نیروهای عراقی قرار گرفت و سد کنجانچم به دست آنها افتاد و گیلان‌غرب تا مرزسقوط پیش رفت.

امروز حملات هوایی دشمن به نقاط استراتژیک ادامه یافت و هواپیماهای دشمن علاوه بر پشتیبانی نیروهای متجاوز، به بیش از ۱۰ شهر تجاوزکرده، فرودگاه‌ها، تاسیسات نفتی و صنعتی و… را بمباران کردند.تعدادی از هواپیماهای متجاوز نیز سرنگون شدند.

تاریخ شمسی ۴ مهر ۱۳۶۶

تاریخ قمری ۲ صفر ۱۴۰۸

تاریخ میلادی ۲۶ سپتامبر ۱۹۸۷

خلاصه روز:

بحث و بررسی درباره مسائل مهندسی و پشتیبانی عملیات در منطقه فاو و خورعبدالله و طرح مانور عملیات در این منطقه و منطقه عملیاتی کربلای۵ در جلسه امروز قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص).
بررسی نحوه‌ی مقابله با دشمنان حاضر در خلیج‌فارس و بیان تجهیزات مورد نیاز نیروی دریایی سپاه در جلسه مسئولان نیروی دریایی سپاه با حضور آقای هاشمی. بررسی ضرورت پاسخ‌گویی سریع‌تر به حمله امریکا به کشتی ایران ـ اجر و واکنش احتمالی امریکا در جلسه مسئولان نیروی دریایی با فرمانده کل سپاه.
حمله هوایی عراق به دو کشتی در جزیره خارک، تأسیسات نفتی آغاجاری و مرکز صدا و سیمای اهواز. روزنامه القادسیه حملات هوایی عراق را پاسخی به ایران در قبول نکردن اراده بین‌المللی برای پایان دادن به جنگ اعلام کرد.
دیپلمات‌های مقیم بغداد حملات هوایی اخیر عراق را آغاز انهدام کلی تأسیسات حیاتی ایران و وادار کردن ایران به پذیرش آتش‌بس می‌دانند. رویتر حملات عراق را سنگین‌ترین عملیات علیه نفتکش‌های ایران خواند.
حمله هوایی ایران به تأسیسات راداری شهر رواندوز عراق و بمباران تأسیسات برق و سد دوکان.
حمله منافقین به پایگاه کریم‌آباد در منطقه سردشت. حمله چته‌های کومه‌له به گردان حسن‌آباد در جنوب سنندج.
پیش‌بینی پنج راه‌کار احتمالی برای عملیات ایران در منطقه سیدصادق در یک سند به کلی سری عراق.
امریکا کشتی ایران ـ اجر را در خلیج‌فارس غرق کرد. نظر رئیس‌جمهور و رئیس مجلس ایران به اقدام امریکا. نامه وزیر خارجه ایران برای دبیرکل سازمان ملل درباره بحران‌آفرینی امریکا. (ضمیمه دارد)
ورود ۲۶ پرسنل کشتی ایران ـ اجر به فرودگاه مهر‌آباد و مصاحبه آنها درباره ماجرای حمله به این کشتی و بازجویی و آزار آنها در ناو امریکا.
برژینسکی دخالت امریکا در خلیج‌فارس را ضروری می‌داند و معتقد است جنگ خلیج فارس نفس‌های آخرش را می‌کشد.
رادیو مسکو حمله امریکا به کشتی ایران ـ اجر و لشکرکشی‌ به خلیج‌فارس را تلاشی برای دائمی کردن حضور نظامی در منطقه، تغییر حکومت ایران و احیاء سلطه‌ی گذشته عنوان کرد.
نماینده ایران در سازمان ملل دستاورد سفر رئیس‌جمهور ایران به سازمان ملل و مواضع ایران درباره حمله امریکا به کشتی ایران ـ اجر و شرایط رسیدن به صلح پایدار را تشریح کرد.
بازتاب جلسه شورای امنیت درباره طرح پیشنهادی ایران برای پایان جنگ در مطبوعات انگلیس و کویت.
تأکید هاشمی‌رفسنجانی بر حمایت ایران از مبارزات مردم عراق در دیدار با اعضای واحد نظامی مجلس اعلای عراق.
بررسی مبارزات کردها در شمال عراق و جنبش زیرزمینی شیعیان عراق علیه رژیم بغداد در گزارش نیویورک تایمز.
گزارش فرمانده منطقه هوایی شهید بابایی از ساخت قطعات مختلف هواپیماهای جنگی در داخل کشور.
مصاحبه وزیر اقتصاد و دارایی درباره وضعیت وصول مالیات در کشور و فرار برخی از بنیادها و مؤسسات از پرداخت مالیات.
انفجار بمبی در بلوار کشاورز تهران در نزدیکی نمایشگاه دستاوردهای بنیاد مستضعفان، به هفت خودرو خسارت رساند و تلفات جانی نداشت.

تحرکات نظامی پاکستان و افغانستان در مرزهای شرقی ایران.
آزادی یک جانبه صد تن از اسیران مسن و معلول عراقی.^(۱)

تاریخ شمسی ۴ مهر ۱۳۶۵

تاریخ قمری ۲۱ محرم ۱۴۰۷

تاریخ میلادی ۲۶ سپتامبر ۱۹۸۶

خلاصه روز:

اجرای مانور آموزشی یک تیپ زرهی از نیروهای گارد عراق در منطقه جنوب و شرق بصره.
هواپیماهای عراق اعلامیه‌های تبلیغاتی در برخی از شهرهای غرب کشور پخش کردند.
یک روزنامه سوئدی: تأسیسات کارخانه مواد شیمیایی اصفهان که عده‌ای از اتباع سوئد و دانمارک آخرین مراحل راه‌اندازی آن را انجام می‌دادند، روز گذشته توسط هواپیماهای عراقی بمباران شد.
با حمله عناصر کومه‌له و دمکرات به نیروهای خودی در محورهای پیرانشهر، سنندج، مریوان، سردشت و مهاباد، ۲۸ تن از نیروهای خودی شهید و ۲۷ تن مجروح شدند.
نشریه دفتر تبلیغات اسلامی: تا نیمه اول سال جاری تنها کمی بیش از ۱۰۰ گردان به جبهه‌ها اعزام شده‌اند و با توجه به شرایط غیرجنگی، بعید است که تشکیل ۵۰۰ گردان تحقق یابد. برخی از مسئولین این توهم را به وجود می‌آوردند که امسال جنگ با پیروزی پایان خواهد یافت و مشکل خاصی هم نیست.
بیش از پنج میلیارد ریال کمک‌های مردمی پس از مراسم نمازجمعه تهران به جبهه‌ها ارسال شد.
آیت‌الله خامنه‌ای در نمازجمعه: اگر کشورهای منطقه مایل هستند که جنگ در خلیج‌فارس ادامه نیابد، از حمایت صدام دست بردارند؛ رژیم عراق در حالت صلح نیز دائماً کویت، سعودی و امارات را با انواع باج‌گیری‌ها تهدید می‌کند. اگر آتش جنگ در خلیج‌فارس مشتعل شود، صادرکنندگان نفت جنوب خلیج‌فارس بیش از همه صدمه خواهند دید.
وزیر خارجه عراق در مجمع عمومی سازمان‌ملل: مخالفت ایران با صلح، مغایر مقررات حقوق بین‌المللی است. اگر ایران پیشنهاد صلح عراق را نمی‌پذیرد ما پیشنهاد دیگری ارائه می‌دهیم.
سفیر عراق در آلمان: طی پنج ماه آلمان غربی ۱/۵ میلیارد مارک از ایران نفت خریده‌است و از عراق تنها ۳۵۰ میلیون مارک، و این به معنای حمایت آلمان از ایران است.
رایزنی وزیران خارجه شورای همکاری خلیج‌فارس در حاشیه مجمع عمومی سازمان‌ملل با وزیران خارجه کشورهای بازار مشترک اروپا درباره جنگ ایران و عراق، تروریسم و همکاری‌های اقتصادی.
رادیو امریکا در پیامی از برخی کشورها از جمله ایران برای راه ندادن هواپیماربایان به آسمان کشورشان و پایان یافتن مطلوب ماجرای هواپیمای ربوده شده پان‌امریکن، تشکر کرد.
پاسخ سفیر ایران در ایتالیا به خبرنگاران درباره اهداف عملیات آتی و سرنوشت‌ساز ایران.
نهضت آزادی بیانیه‌ای در مخالفت با جنگ انتشار داد. طارق عزیز در سخنرانی خود در سازمان‌ملل، برای محکوم کردن ایران به بیانیه نهضت آزادی استناد کرد.^(۲)

تاریخ شمسی ۴ مهر ۱۳۶۳

تاریخ قمری ۳۰ ذی‌الحجه ۱۴۰۴

تاریخ میلادی ۲۶ سپتامبر ۱۹۸۴

خلاصه روز:

بازدید تعدادی از افسران نیروی دریایی از برخی واحدهای دریایی عراق؛ یافتن راهکارهای مناسب برای نفوذ غافلگیرانه به خط دشمن به عنوان یکی از اهداف شناسایی‌های خودی در هور؛ بازگشت یکی از تیم‌های شناسایی که دیروز ظهر برای شناسایی اعزام شده و شب را در یکی از آبراه‌های هور سر کرده بودند.
تحرکات و درگیری‌ها و مسائل مربوط به مناطق غرب کشور: هلاکت پنج تن از سران حزب دمکرات در پی عملیات موفقیت‌آمیز سپاه ارومیه با هشیاری مردم مسلمان کرد منطقه درگیری یگان حزب الله مهاباد با افراد دمکرات در میاندوآب؛ حمله عناصر دمکرات به بسیج یکی از توابع پیرانشهر و سخنرانی در مسجد آن بدون تلفات جانی طرفین – اجرای کمین به وسیله دمکرات در یکی از روستاهای اشنویه و تلفات طرفین، و نیز ورود عناصر کومه‌له به این روستا و به وجود آوردن وضعی مشابه حکومت نظامی در این روستا و جمع آوری پول از مردم؛ درگیری عناصر دمکرات و نیروهای خودی در بوکان و پذیرش و اسکان عناصر این حزب در یکی از روستاهای این شهر به وسیله کدخدای ده؛ هشدار ستاد مرکزی سپاه به ستاد منطقه ١١سپاه مبنی‌بر تشدید اقدامات حفاظتی و تأمینی سد در دست احداث شهید کاظمی بوکان و اعلام کمبود شدید نیرو به وسیله سپاه این منطقه؛ گزارش نزاجا از قصد کومه‌له نسبت به شناسایی پرسنل نظامی و کارمندان هوادار نظام در ادارات و ارگان‌ها؛ ادامه روند “تسلیمی‌ها”.
احتمال ترور نافرجام شرفکندی معاون قاسملو در عراق در گزارش فرمانداری نقده به قرارگاه حمزه.
انفجار پیاپی دو بمب در نزدیکی هتل آزادی و آسیب دیدن پست برق نمایشگاه بین‌المللی؛ تیراندازی به طرف منزل حجت الاسلام کروبی؛ ورود مواد منفجره جاسازی شده در دو عدد باطری ماشین از مرز عراق به ایران و احتمال انفجار آن در مراکز مهم تهران؛ گزارش ورود یکی از اعضای رده بالای سازمان مجاهدین خلق (منافقین) به ایران به منظور هماهنگی برخی عملیات‌های مورد نظر.
پیشرفت‌های صنایع نظامی ایران به نقل از مدیر عامل سازمان صنایع دفاع: ساخت بسیاری از قطعات هواپیماهای جنگنده اف ۴ و اف ۵ و شکاری بمب افکن‌های اف ١۴، تولید بیش از یک میلیون گلوله در روز و افزایش کیفیت کالاهای تولیدی این سازمان؛ ساخت دستگاه‌های کامپیوتری هدایت گلوله‌های توپ و محاسبات نقشه برداری توپخانه – که قبلاً در ارتش نبود- به وسیله مرکز آموزش توپخانه اصفهان و صنایع الکترونیک کشور.
وزیر نفت در مصاحبه مطبوعاتی با خبرنگاران داخلی و خارجی هدف از حمله عراق به ایران بویژه در ارتباط با منابع نفتی، بیشتر، ساقط کردن جمهوری اسلامی ایران، از طریق متوقف کردن تولید و تصفیه نفت بود. در طول چهار سال جنگ تحمیلی هرگز نشد که یک کشتی برای بارگیری به خارک بیاید و خالی برگردد. ما در صدد تولید نفت از منطقه بزرگ نظامی و نفت‌خیز خیبر هستیم. ایران هرگز نفت خود را پایین‌تر از قیمت رسمی اوپک به فروش نمی‌رساند. صدام اگر می‌توانست خارک را بزند، تا به حال اقدام کرده بود. اگر ما تصمیم به بستن تنگه هرمز بگیریم، می‌دانیم که چگونه نفت صادر کنیم و ارز به دست آوریم.
واکنش دولت و طرف ژاپنی پروژه مجتمع پتروشیمی بندر امام‌خمینی نسبت به حمله اخیر عراق به این مجتمع؛ درخواست یک مقام بلندپایه گروه تجاری ژاپنی از دولت ژاپن مبنی‌بر اعتراض این کشور به عراق؛ درخواست رئیس کمپانی میتسویی (طرف ژاپنی پروژه) از دولت ژاپن مبنی‌بر پیشنهاد به دو کشور درگیر در جنگ در زمینه توافق در توقف حمله به کارخانه‌های خصوصی و تجهیزات صنعتی؛ منتفی بودن بازگشت مهندسان ژاپنی به پروژه در صورت عدم تأمین امنیت آنها؛ ابراز تردید رئیس شرکت پتروشیمی ایران – ژاپن نسبت امنیت محل تأسیسات، و بررسی وی راجع به خروج کارکنان ژاپنی از آن؛ درخواست وزیرخارجه ژاپن از همتای عراقی خود مبنی‌بر عدم حمله به این مجتمع و عدم تضمین طرف عراقی.
اطمینان دادن به افکار عمومی داخلی اسرائیل و رفع نگرانی از آنها توسط معاون ستاد ارتش اسرائیل، مبنی‌بر این که تسلیح عراق به وسیله حامیان اسرائیل، علیه اسرائیل به کار گرفته نمی‌شود و کشورش آن را بدقت زیر نظر خواهد داشت و برای مقابله با همه عوامل و کسانی که اسرائیل را تهدید می کنند، پاسخ مناسب در اختیار دارد.
درخواست وزیر خارجه فرانسه از طرفین درگیر در جنگ که قطعنامه‌های سازمان ملل در پایان پذیرفتن جنگ را اجرا کنند؛ ادعای عرفات که ایران پیشنهاد کرده است اجلاس شورای ملی فلسطین در ایران برگزار شود و او گفته است تنها در صورت قطع مخاصمات میان ایران و عراق این پیشنهاد را قبول می کند.
وزیر خارجه ژاپن در دیدار با همتای عربستانی خود: « ایران درباره صلح صحبت می‌کند و برای جنگ آماده می‌شود.» وزیر خارجه ژاپن در دیدار با همتای عراقی: «ژاپن فکر می‌کند تشویق گروه میانه رو در ایران می‌تواند به پایان یافتن جنگ منتهی شود.» همتای عراقی وی: « عراق انتظار دارد ژاپن به کوشش برای وادار کردن ایران به پذیرفتن صلح ادامه دهد.» گزارش بی بی سی از طرح صلح ژاپن مبنی‌بر درخواست از طرفین در مورد تحریم جنگ شیمیایی و توقف حمله به کشتی‌ها و بنادر در خلیج‌فارس؛ پاسخ وزیرخارجه عراق به شکایت همتای ژاپنی خود از این کشور در مورد حمله به مجتمع پتروشیمی ایران: ما فکر این را نمی‌کنیم که منافع ژاپن در معرض مخاطره قرار می‌گیرد یا نه، بلکه فقط به فکر آن هستیم که به ایران ضربه بزنیم.
مصاحبه نماینده ایران در سازمان ملل (رجایی خراسانی) درباره آخرین تلاش‌های ایران برای اخراج اسرائیل از سازمان ملل: نفس مبارزه با رژیم اشغالگر قدس برای ما یک هدف است و البته امیدواریم طرح هم اجرا شود. ما می‌کوشیم اسرائیل را از مجمع عمومی اخراج کنیم نه از سازمان ملل، بنابراین شورای امنیت (با حق وتوی امریکا) نمی‌تواند از این امر جلوگیری کند.
گزارش از برگزاری دومین جلسه گروه ٧٧ در حاشیه بیست و هشتمین نشست سالانه آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین: اعلام آمادگی ایران برای پر نمودن خلأ مالی ناشی از قطع کمک‌های مالی امریکا در صورت پذیرش طرح ایران مبنی‌بر اخراج اسرائیل از این آژانس؛ گزارش ایران از حمله عراق به نیروگاه اتمی بوشهر و رد تکذیب عراق با ارائه اسناد و مدارک ادعایی؛ دیدار رئیس سازمان انرژی اتمی ایران با همتای پاکستانی خود و توافق در زمینه تبادل اطلاعات و تجارب علمی در مورد یک مرکز پزشکی هسته‌ای؛ تذکر به دبیرکل آژانس مبنی‌بر تخلف آشکار امریکا در عدم اجرای تعهدات این کشور در زمینه تأمین موادی که ایران قبل از انقلاب خریداری کرده بود و قول مساعد دبیرکل درباره تهیه مواد و لوازم مورد نیاز مرکز تحقیقاتی سازمان انرژی اتمی ایران.
اظهار نظر تحلیل‌گر امور امنیتی منطقه خاورمیانه در مؤسسه مطالعات استراتژیک دانشکده جنگ نیروی زمینی ارتش امریکا درباره درس‌هایی که می‌توان از جنگ ایران و عراق گرفت و اینکه با روند تسلیح کنونی عراق، خطر این است که توانایی‌های عراق مرتباً افزایش یابد و زمانی برسد که ایران به مذاکره راضی شود ولی عراق با احساس برتری، بر خواسته‌هایش بیفزاید.
گزارش نیویورک تایمز درباره هزینه‌های جنگی عراق و منابع تأمین مالی این جنگ: عربستان سعودی ۶٠ درصد و کویت ٣٠ درصد آن را تأمین می کند.
اظهارات پروفسور محمد الدوری استاد دانشگاه بغداد درباره‌ی جنگ: ما در ابتدا فکر می‌کردیم رژیم ایران ضعیف است و جنگ حداکثر در عرض دو یا سه ماه تمام خواهد شد. جنگی که جز کشتار و ویرانی ثمره‌ای ندارد باید هر چه زودتر پایان یابد و عراق در این زمینه پیشقدم است.
رادیو مسکو طی تفسیری، ضمن رد ادعای پخش شده از تلویزیون ایران مبنی‌بر اینکه شوروی دارای بزرگترین ذخایر سلاح شیمیایی در جهان است، ارسال هرگونه سلاح شیمیایی به عراق و استفاده از آن در افغانستان را تکذیب کرد.
تصویب تخصیص ٣۵٠ میلیون دلار اضافه برای حفاظت از سفارتخانه‌های امریکا در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان امریکا؛ انتقاد نماینده فلوریدا از عدم ارتباط لازم بین وزارت خارجه دفاع امریکا و اینکه گزارش‌هایی که درباره مسائل بیروت تهیه شده بود، تا یک روز قبل از انفجار یا روز انفجار به وزارت خارجه داده نشد.
فراخوان فدراسیون سازمان‌های کارگری کرد در آلمان غرب به این که: «به منظور اعتراض به تهاجم ارتش ترکیه به کردستان در دروازه شهر بزرگ آلمان تظاهرات وحدت برگزار شود.» درخواست این فدراسیون از رهبران کشورهای عضو جامعه اقتصادی اروپا مبنی‌بر تعلیق هرگونه کمک اقتصادی و نظامی به دولت ترکیه؛ طرح این ادعا که این جنگ داخلی ناشی از حمایت دولت‌های عراق و ایران است.
گزارش بی بی سی از وضع زندان‌ها در ایران و این که طبق گزارش‌ها، پس از دیدار آیت الله صانعی با آیت الله منتظری شرایط سخت زندان‌ها کمی سهل شده است.
اظهارات مدیرکل امور بین الملل هلال احمر و مسئول کمیسیون حمایت از اسراء و مفقودان درباره‌ی نارضایتی خانواده‌های اسرا و نگرانی مسئولان هلال احمر از عدم رسیدگی مناسب و کافی به وضع خانواده‌های اسرا و مفقودان و علل آن.
در آخرین تصمیم اعلام شده، اوپک سهم تولید هر یک از اعضا و نیز قیمت پایه قبلی ( ٢٩ دلار برای هر بشکه) را بدون تغییر باقی گذاشت. رئیس کمیته نظارت بر بازار اوپک: سازمان اوپک با نیروهایی که می‌خواهند قیمت نفت را پایین بیاورند، مقابله خواهد کرد.^(۳)

تاریخ شمسی ۴ مهر ۱۳۶۱

تاریخ قمری ۸ ذی‌الحجه ۱۴۰۲

تاریخ میلادی ۲۶ سپتامبر ۱۹۸۲

خلاصه روز:

ابلاغ محدوده‌ی عملیاتی هر یک از یگان‌های عمل‌کننده در عملیات آینده (مسلم‌بن عقیل) از سوی قرارگاه مرکزی نجف؛ تشکیل جلسه با حضور مسئولان قرارگاه و مسئولان اطلاعات عملیات نیروهای عمل‌کننده به منظور هماهنگی و انسجام بیشتر یگان‌های عمل‌کننده، تشریح وظایف و دریافت گزارش‌ها و ارائه پیشنهادها.
اجرای عملیات نفوذی یک گروه گشتی ـ رزمی از نیروهای ارتش و سپاه در منطقه‌ی مهران، ۵۰ تن از نیروهای دشمن کشته شدند.
در گلوله‌باران آبادان ۴ تن شهید و ۷ تن مجروح شدند، ۵ خانه مسکونی نیز آتش گرفت.
بر اثر حمله‌ی نیروهای مسلح غیر‌قانونی به نیروهای خودی در مناطق میاندوآب و پیرانشهر و نیز برخورد ۲ خودرو با مین در حوالی تکاب، ۲ نفر شهید، ۱۴ نفر زخمی و ۱۰ نفر گروگان گرفته‌شدند.
درگیری نیروهای سپاه با عناصر مسلح غیرقانونی در دره‌ی بلاغ؛ پاک‌سازی ۲ روستا در حوالی سلماس از عناصر حزب دمکرات؛ تسلیم شدن یکی از سران حزب دمکرات در منطقه‌ی تکاب با یک اسلحه‌ی سبک و یک خمپاره‌انداز.
۵۵ انفجار ۳ بمب در نزدیکی ایستگاه راه‌آهن، دفتر سازمان توریستی آلمان و مقابل شرکت هواپیمایی اردن در فرانکفورت، احتمال ارتباط این انفجارها با آغاز سومین سال جنگ ایران و عراق و هدف بودن دفتر هواپیمایی ایران در نزدیکی ایستگاه راه‌آهن.
شهادت یک پاسدار و مجروح شدن یک پاسدار دیگر در حمله‌ی عناصر سازمان مجاهدین خلق در همدان، دستگیری ۹ تن از عناصر وابسته به سازمان در رامسر و تهران؛ کشف یک خانه تیمی سازمان چریک‌های فدایی خلق در بندر ترکمن و دستگیری ۲ نفر.
قدردانی دادستان کل انقلاب اسلامی از فعالیت‌های نیروهای سپاه، کمیته، شهربانی و دادستانی در مقابله با اقدامات تروریستی و تأمین امنیت شهروندان.
پاسخ امام‌خمینی به تلگراف‌های تبریک رئیس دولت امارات، نائب رئیس دولت امارات، امیر قطر، نخست‌وزیر یمن جنوبی و رئیس‌جمهور مالدیو به مناسبت عید قربان و اشاره به جنایات اسرائیل در لبنان و تقبیح سکوت کشورهای اسلامی در برابر آن.
دیدار رئیس‌جمهور به همراه فرمانده نیروی زمینی ارتش از جبهه‌های غرب و سخنرانی در جمع رزمندگان و تأکید بر جنگ‌افروز نبودن ایران و تحقق شرایط ایران برای پایان دادن به جنگ.

دیدار نخست‌وزیر با امام‌خمینی، مصاحبه‌ی نخست‌وزیر درباره‌ی موضوعات مطرح‌شده در این دیدار، نظر نخست‌وزیر درباره‌ی پیام تبریک صدام به امین جُمیَّل، انعکاس جهانی واکنش‌ها نسبت به جنایات اسرائیل در لبنان و نقش افشاگرانه‌ی انقلاب ایران در این خصوص و سفر هیئتی به ریاست سکوتوره به ایران برای بررسی شرایط جنگ.
پیام نخست‌وزیر به مناسبت پنجمین روز از هفته‌ی جنگ که روز بازسازی نام‌گذاری شده است.
مصاحبه‌ی اختصاصی روزنامه‌ی جمهوری اسلامی با فرمانده کل سپاه به مناسبت هفته‌ی جنگ و اعلام طراحی یک عملیات جدید در بیرون مرزها.
مصاحبه‌ی اختصاصی قائم‌مقام وزیر خارجه با روزنامه‌ی کیهان درباره‌ی تأثیر جنگ در شناخت کشورها و تشریح چگونگی روابط حال و آینده‌ی ایران با آنها.
گفت‌وگوی صباح زنگنه سخن‌گوی هیئت ایرانی شرکت‌کننده در کنفرانس بین‌المجالس با خبرنگار روزنامه‌ی کیهان در سوریه هنگام بازگشت هیئت به ایران درباره‌ی اقدامات این هیئت در کنفرانس بین‌المجالس در رم.
خط آهن اهواز ـ خرمشهر بازسازی و آماده‌ی بهره‌برداری شد، گزارش روزنامه‌ی کیهان در این‌باره.
مصاحبه‌ی مطبوعاتی رئیس‌جمهور عراق با خبرنگاران انگلیسی در بغداد و تهدید ایران به اینکه چنانچه جنگ را خاتمه ندهد، با اعراب مواجه خواهد شد، گزارش رادیو بی‌بی‌سی دراین‌باره، مصاحبه‌ی مطبوعاتی وزیر امور خارجه‌ی عراق و تهدید ایران به اجرای تصمیمات سران عرب در کنفرانس فاس در صورت آغاز عملیات جدید علیه عراق.
گزارش روزنامه‌ی کیهان به نقل از روزنامه‌های تایمز و گاردین از اوضاع جبهه‌ی جنوبی عراق به دنبال بازدید خبرنگاران انگلیسی از خطوط مقدم عراق.
راهپیمایی هزاران تن از معاودین عراقی و مجاهدان مسلمان این کشور در تهران علیه رژیم حاکم بر عراق به مناسبت پنجمین روز هفته‌ی جنگ، روز انقلاب اسلامی عراق، پیام حجت‌الاسلام سیدمحمدباقر حکیم به مناسبت این روز.
خبر روزنامه جمهوری اسلامی مبنی‌بر ارسال پیام تبریک صدام حسین رئیس‌جمهور عراق به امین جُمیَّل رئیس‌جمهور جدید لبنان و قول حمایت از فالانژها.
تصویب تعلیق عضویت اسرائیل در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌رغم مخالفت امریکا و کشورهای غربی.^(۴)

تاریخ شمسی ۴ مهر ۱۳۵۹

تاریخ قمری ۱۶ ذی‌القعده ۱۴۰۰

تاریخ میلادی ۲۶ سپتامبر ۱۹۸۰

خلاصه روز:

روزشمار سیاسی ۵۹/۷/۴ در جمهوری‌ اسلامی ایران به تدریج اعتماد به نفس بیشتری نسبت به ادامه جنگ و مقابله با تجاوز عراق پیدا می‌شود. در مقابل، عراق که در یکی دو روز اول جنگ، کشورها و سازمان‌های بین‌المللی را از هرگونه اقدام میانجی‌گرانه منع می‌کرد، حال که نیروهایش زمین‌گیر شده‌اند، اعلام می‌کند که هرگونه ابتکار بین‌المللی را از طرف هر کشور دوست یا مسئولی برای پایان دادن به جنگ خواهد پذیرفت.

آمریکا و شوروی نیز گرچه ظاهراً در قبال جنگ ایران و عراق موضع بی‌طرفانه‌ای اتخاذ کرده‌اند، امّا هر دو کشور نسبت به اهداف و سیاست‌های طرف دیگر با سوءظن می‌نگرد و مبنای مشترکی برای همکاری در مورد جنگ و منطقه نمی‌یابند.

شرح روز:

شرح روز
حملات و درگیری‌های زمینی
جبهه جنوبی
در ساعت ۲/۲۴ بامداد، اداره مرکزی اطلاعات سپاه اعلام کرد: «۲۰۰ تانک عراقی در مرز خرمشهر آماده ورود به شهر و اشغال آن هستند. ۷ تانک از مرز خرمشهر وارد ایران شده است. توان خودی در مقابل دشمن، فقط حدود ۲۰۰ نفر مسلح به ژ- ۳ است. برادران سپاه به منظور ایجاد تاخیر در ورود نیروهای دشمن، پل خرمشهر (پل‌نو) را منهدم کرده‌اند.
وضعیت خودی در محور خرمشهر به قدری نامناسب است که در ساعت ۰۰/۵۰ بامداد، شهربانی به نقل از مرکز فرماندهی ستاد مشترک ارتش اعلام کرد: طبق اطلاع موثق، خرمشهر سقوط نموده و تلاش نیروهای خودی برای جلوگیری از نفوذ عوامل دشمن به داخل آبادان و اهواز است.
گزارش بعدی اداره مرکزی اطلاعات سپاه حاکی است: «از یک سو مردم در تلاش برای مقابله با دشمن بوده، کراراً از سپاه درخواست سلاح می‌کنند، از سوی دیگر نیروها…. در حال تخلیه شهر هستند.»
در ادامه این وضعیت و پیشروی دشمن، «حدود ساعت ۸ صبح، نیروهای زرهی عراقی از طرف جاده تا ۱۰ کیلومتری رسیده‌اند و در سمت دیگر با استفاده از پل پیش‌ساخته، از غرب پل‌نو رد شد‌ه‌اند و از مرز شلمچه تا پشت صد‌دستگاه خرمشهر رسیده‌اند. طولی نمی‌کشد که نیروهای دشمن به یک کیلومتری پادگان دژ می‌رسند. و با یک پیام رادیویی از مردم می‌خواهند که تجهیزات پادگان را به شهر منتقل کنند.»
این وضعیت نامناسب یعنی تفوق نیروهای دشمن تا قبل از ظهر ادامه داشت تا این که با رسیدن نیروی کمکی و پشتیبانی بیش از پیش مردم، مقابله با دشمن تشدید گردید و با درهم کوبیده شدن قسمتی از نیروها و تجهیزات دشمن، باقیمانده آنها با به‌جای گذاشتن مقداری از امکانات خود مجبور به عقب‌نشینی شدند.
آبادان نیز همچنان زیر آتش بمب‌ها و سلاح‌های دوربرد دشمن قرار دارد و نیروهای زرهی عراقی برای نفوذ به داخل شهر در تلاش هستند. در پی بهبود وضعیت خرمشهر، وضع آبادان نیز بهتر می‌شود. گزارش اداره مرکزی اطلاعات سپاه حاکی است: «در آبادان در ساعت ۱۳/۴۵، ارتش، سپاه و مردم به تانک‌های عراقی حمله کرده، ۱۲ تانک را منهدم کردند و بقیه تانک‌ها مجبور به عقب‌نشینی شدند و مهمات زیادی از آنها به جای مانده است.»
شب هنگام دوباره دشمن با اجرای آتش و به کارگیری تانک‌ها، تحرکات خود را شدت بخشید. سپاه اهواز وضعیت خرمشهر را در ساعت ۲۱/۳۰ چنین گزارش می‌کند: «نیروهای عراقی هنوز از پلیس راه عبور نکرده‌اند، ۲۰ تانک آنها پشت انبار مخابرات شروع به پیشروی کرده‌اند. اکثر تانک‌های عراقی در قسمت جاده شلمچه مستقرند.»
همچنین گزارش ساعت ۲۲/۱۵ ژاندارمری آبادان حاکی است: «از ساعت ۲۱ روی پل خرمشهر با سلاح سنگین آتش می‌شود و هنوز ادامه دارد. به پاسگاه حمید در جاده خرمشهر حمله شده و پرسنل آن عقب‌نشینی کرده‌اند.»
در محور بستان، تلاش دشمن برای پیشروی در این منطقه ادامه دارد. روی شهر به طور مداوم اجرای آتش می‌شود، نیروهای خودی برای جلوگیری از نفوذ دشمن به بستان، پل ورودی جبهه بستان را منفجر کرده‌اند. از سوی دیگر، از ظهر امروز تعدادی از تانک‌های دشمن مستقر در پشت رودخانه فنیخی (شمال شرق بستان) به سمت حمیدیه حرکت کرده‌اند. اداره مرکزی اطلاعات سپاه ساعت۲۲/۳۰، وضعیت را چنین گزارش می‌کند: «نیروهای مهاجم به ۲۰ کیلومتری اهواز رسید‌ه‌اند. نیروهای خودی در حال عقب‌نشینی هستند. عراقی‌ها از طرف دشت آزادگان به موازات رودخانه بستان پیشروی کرده‌اند و به حمیدیه رسیده‌اند و عن‌قریب پادگان حمیدیه را تصرف می‌کنند. آنها توسط تانک‌ها و سلاح‌های سنگین پشتیبانی می‌شوند.»
جبهه میانی
جاده دهلران از دو طرف توسط دشمن قطع شده و شهر در محاصره قرار گرفته است. به گفته یک مقام استانداری ایلام: «حدود پنجاه تانک دشمن به طرف دهلران پیش می‌آید دو گردان خودی نیز در محاصره عراقی‌هاست. هم‌اکنون تا پاسگاه رضاآباد (منطقه مهران) در دست عراقی‌هاست. ما با کمبود تجهیزات روبرو هستیم. مثلاً از مهران تا صالح‌آباد فقط ۳ قبضه توپ داریم.»
به گزارش اداره مرکزی اطلاعات سپاه: «برادران سپاه نقاطی از شهر اشغال شده مهران را مین‌گذاری کرده‌اند. پاسگاه عین‌خوش که در تصرف دشمن بود، بعد از ۱۳ ساعت درگیری، پس گرفته شد و طی این نبرد چهار تانک دشمن به غنیمت درآمد و نفراتش دستگیر شدند. سد کنجان‌چم درمحور مهران پس از یک نبرد ۵ ساعته بین برادران پاسدار و نیروهای دشمن، ظهر امروز به دست عراقی‌ها افتاد.»
طبق گزارشی از گروهان ژاندارمری ناحیه مازندران که در گروهان سومار مامور بوده است، تاکنون۱۱۰ نفر از افراد این گروهان مفقود شده‌اند.
اداره مرکزی اطلاعات سپاه طی گزارشی اعلام کرد: «نیروهای عراقی از قصرشیرین به طرف گیلان‌غرب پیشروی کرده، تا ساعت ۱۶ امروز به ۲۰ کیلومتری شهر رسیده‌اند و به دنبال آن ارتش به طرف اسلام‌آباد، پاسگاه قلاجه، عقب‌نشینی کرده است.»
در گزارش ساعت ۱۸ همین اداره آمده است: «گیلان غرب در حال سقوط است.»
از سوی دیگر، سپاه غرب کشور اعلام کرد: «حدود ۷۰ تانک عراقی توسط نیروی هوایی و هواـ نیروز در سرپل ذهاب و دشت ذهاب منهدم شده است.»
سپاه همدان اعلام کرد از ۲۷ تفر برادران این سپاه که در پاسگاه‌های مرزی تیله‌کوه و گردنو مستقربوده‌اند، هیچ خبری نیست
حملات و درگیری‌های هوایی
تهران، شب هنگام یک میگ عراقی به پالایشگاه تهران حمله کرد که خساراتی به پالایشگاه وارد نشد. هواپیمای دشمن مورد اصابت قرار گرفت و در نزدیکی کهریزک سقوط کرد».
بوشهر: در مقابله‌ای که با حملات هوایی دشمن به فرودگاه بوشهر در بعد ازظهر صورت گرفت، دو میگ عراقی سرنگون شد.
خارک: طی مقابله با هجوم میگ‌های دشمن به خارک در شب گذشته یک میگ سرنگون شد. همچنین امشب با مقابله نیروی دریایی، دو هواپیمای متجاوز دشمن به خارک، سرنگون گردید.
بندر امام‌خمینی: بعدازظهر امروز در حمله هواپیماهای دشمن، قسمتی از تاسیسات مجتمع پتروشیمی آتش گرفت.
آبادان: از صبح امروز حملات هوایی دشمن به آبادان ادامه پیدا کرد و قسمت‌های دیگر از جمله تاسیسات نفتی هدف قرار گرفت.
اهواز: عصر امروز مارون ۱ و ۲ توسط بمب‌افکن‌های عراقی بمباران شد و در یونیت منصوری (سه راه خرمشهر اهواز) یک میگ عراقی سقوط کرد.
دزفول: دو میگ عراقی که قصد بمباران پایگاه وحدتی دزفول را داشتند، توسط تیربارهای پایگاه سرنگون شدند.
کرمانشاه: بعدازظهر دو میگ دشمن، پالایشگاه کرمانشاه را بمباران کردند. بعد از آن، تجاوزدیگری صورت گرفت که هواپیماها مجبور به فرار شدند. امروز یک میگ در این منطقه سرنگون گردید.
همدان: امروز و اوایل شب، فرودگاه همدان دوباره توسط میگ‌های دشمن بمباران شد که خساراتی به باند فرودگاه وارد گردید. در این حملات ۲ هواپیمای دشمن سرنگون شد.
کاشان: امروز اطراف کاشان توسط هواپیماهای دشمن بمباران گردید که خسارتی در پی نداشت.
قم: امروز در حوالی منظریه قم یک میگ عراقی سقوط کرد.
خلاصه اطلاعیه‌های ستاد مشترک ارتش جمهوری‌ اسلامی ایران
اطلاعیه ۵۱
… اطلاعات واصله حاکی است پاره‌ای از کشورهای همجوار و بعضی شیخ‌نشین‌های منطقه در صدد همکاری با دشمنان اسلام برآمده و قطعات یدکی لازم را در اختیار آنان می‌گذارند. اینان باید بدانند هرگونه همکاری با رژیم مزدور عراق به منزله دشمنی با جمهوری‌ اسلامی ایران تلقی می‌گردد و عواقب وخیمی را در بر خواهد داشت.
اطلاعیه ۵۴ (متن کامل)
بسمه‌تعالی
هم‌میهنان عزیز و ملت مبارز ایران، از تاریخ ۵۹/۶/۱ تا ۵۹/۷/۳، ارتش جمهوری‌ اسلامی ایران با مزدوران ارتش بعث عراق در نوار مرز غربی کشور از باویسی تا دهانه اروندرود درگیر عملیات منظم زمینی و از دهانه اروندرود تا آب‌های بوشهر درگیر عملیات دریایی بوده است و نیروی هوایی عملیات زمینی و دریایی را پشتیبانی کرده است.
در تمام این عملیات علاوه بر نیروی زمینی، دریایی و هوایی، ژاندارمری و سپاه پاسداران و نیروهای مسلح محلی نیز شرکت داشته‌اند. مناطق اصلی درگیری عبارتند از: منطقه باویسی، قصرشیرین، خان‌لیلی، نفت‌شهر، سومار، مناطق مرزی ایلام، مهران، دهلران، موسیان، فکه، بستان، خرمشهر و آبادان.
۱ منطقه باویسی: ارتش عراق با نیروهای زرهی چند‌بار به داخل خاک ایران نفوذ کرد و قصد قطع ارتباط سرپل‌ذهاب و قصرشیرین و هم‌چنین تصرف آنها را داشت که با دفاع سرسختانه ارتش جمهوری‌ اسلامی ایران این حملات عقیم‌ ماند. هم‌اکنون نبرد در ارتفاعات مرکزی در داخل خاک ایران بین طرفین ادامه دارد. طرفین متحمل تلفات و ضایعاتی شده‌اند که خسارات و تلفات و ضایعات ارتش عراق بسیار زیاد است.
۲ منطقه قصرشیرین: قسمت اعظم اهالی، قصرشیرین را ترک کرده‌اند. این شهر از ۵ طرف مورد هجوم نیروهای زرهی عراق بوده است. روز اول، دوم و سوم مهر این شهر سنگین‌ترین حملات زمینی و هوائی ارتش عراق را تحمل کرده است. تلفات مردم غیرنظامی و خسارات وارده به شهر قابل ملاحظه است. در حال حاضر حمله ارتش عراق از دو سمت متوقف و در سه جهت دیگر نبرد به شدت ادامه دارد. در این منطقه قسمتی از نبرد در داخل خاک ایران و قسمتی در داخل خاک عراق جریان دارد و هم اکنون نبرد خیابانی در شهر قصرشیرین بین نیروهای خودی و دشمن وجود دارد و قسمت اعظم پاسگاه‌های مرزی عراق و تعداد قلیلی از پاسگاه‌های ایران در منطقه منهدم شده است.
۳ منطقه خان‌لیلی: در روزهای اولیه درگیری، ۵ پاسگاه مرزی ایران به وسیله ارتش عراق به کلی منهدم شد. اینک ارتش عراق قسمتی از ارتفاعات مرزی منطقه را در اختیار دارد که تلفات و ضایعات نیروهای عراقی در این منطقه بسیار سنگین بوده است. پاسگاه‌های مرزی ایران و عراق در منطقه به کلی منهدم شده است.
۴ نفت‌شهر و سومار: شهر از سکنه خالی است و تاسیسات نفتی ایران و عراق خسارات فراوانی دیده است، نیروهای ایران منطقه مرزی را در کنترل دارند و ارتش عراق در این منطقه با تمامی تلاش‌ها موفق به نفوذ نشده است. تلفات و ضایعات طرفین سبک بوده و پاسگاه‌های مرزی منطقه عموماً سالم و فعال هستند و فقط تعداد قلیلی از آنها منهدم شده‌اند، ضمن این که کلیه پاسگاه‌های مرزی عراق در این منطقه به کلی منهدم شده است.
۵ مناطق مرزی ایلام: تعدادی از پاسگاه‌های مرزی ایران و عراق در این منطقه به کلی منهدم شده، ولی نیروهای مسلح ارتش جمهوری‌ اسلامی ایران به طور نسبی بر مرز کنترل دارند و ارتش عراق نتوانسته است در منطقه نفوذ کند. در این منطقه تلفات و ضایعات ارتش عراق سنگین‌تر از نیروهای مسلح ایران بوده است.
۶ مهران: پاسگاه‌های مرزی عراقی در این منطقه به شدت منهدم و به تعدادی از پاسگاه‌های ایران خسارات قابل ملاحظه‌ای وارد شده است. تلفات و ضایعات مردم غیرنظامی در مهران سنگین و تلفات نیروهای مسلح ایران سبک و تلفات و ضایعات ارتش عراق قابل ملاحظه بوده است. در این منطقه قسمت بسیار کوچکی از مرز ایران در کنترل نیروهای عراقی است.
۷ دهلران: از موسیان تا فکه به تاسیسات نفتی عراق خسارات سنگینی وارد شده است.پاسگاه‌های مرزی طرفین خسارات زیادی دیده و قسمت عمده مرز در کنترل نیروهای خودی است. ارتش عراق در منطقه بین موسیان و فکه به داخل خاک ایران نفوذ کرده، و نبرد بسیار سنگینی درداخل خاک ایران بین طرفین ادامه دارد. تلفات و ضایعات نیروهای مسلح ارتش جمهوری‌ اسلامی ایران و ارتش عراق بسیار سنگین است. نیروهای مسلح ارتش جمهوری‌ اسلامی ایران و مردم مسلح محلی سرسختانه دفاع می‌کنند، سرنوشت نبرد در این منطقه قابل پیش‌بینی نیست.
۸ منطقه بستان: پاسگاه‌های طرفین آسیب زیادی دیده، تلفات و ضایعات طرفین بسیار سنگین است و نفوذ ارتش عراق به قسمتی از داخل خاک ایران جریان دارد، سرنوشت نبرد در این منطقه مبهم است.
۹ خرمشهر و آبادان: در منطقه اروندرود، خاک عراق در یک کیلومتری آبادان و خرمشهر قرارداشته و در تمام مدت عملیات از خاک عراق با خمپاره‌ا‌ندازها و توپخانه‌ها روی این شهرها آتش می‌شود. تلفات و ضایعات مردم غیرنظامی آبادان و خرمشهر بسیار سنگین است. قسمتی از پالایشگاه آبادان از کار افتاده و قسمتی در آتش می‌سوزد. با وجود تلاش ماموران هنوز شعله‌های آتش و دودی که از پالایشگاه برمی‌خیزد، دیده می‌شود. خرمشهر از راه خشکی تا مرز حدود ۱۵ کیلومتر فاصله دارد.در این منطقه سنگین‌ترین حملات زرهی ارتش عراق برای تصرف خرمشهر هدایت شده است.خرمشهر از دو طرف زیر آتش توپخانه و از یک سمت زیر آتش تانک‌ها و از هوا نیز زیر بمباران هوائی ارتش عراق قرار دارد.
در مرز خشکی ارتش عراق چندین‌بار دست به حملات روزانه و شبانه زده است که نیروهای مسلح زمینی، دریایی، ژاندارمری، شهربانی، پاسداران و مردم شهر شدیدترین حملات دشمن را از چهار سمت با دفاع سرسختانه تحمل می‌کنند. خیابان‌ها و پشت‌بام‌ها به وسیله مردم قهرمان‌شهر و نیروهای مسلح برای دفاع قاطع از شهر سنگر‌بندی شده است.
در منطقه مرز خشکی خرمشهر، ارتش عراق به داخل خاک ایران نفوذ کرده و تلفات و ضایعات نیروهای مسلح سبک بوده است.
۱۱ نیروهای هوایی ارتش جمهوری‌ اسلامی ایران در تمام مدت درگیری، دفاع نسبی آسمان ایران را به عهده داشته و در مدت درگیری، متناسب با امکانات، نیروی زمینی و دریایی را پشتیبانی و رزم هوایی را به داخل خاک عراق کشانده است. در این مدت سه بار به خاک عراق حمله برده و قسمت اعظم تاسیسات نظامی و نفتی عراق را در عمق خاک آن کشور منهدم و با حداقل تلفات و ضایعات به خاک ایران مراجعه کرده است.
۱۲ نیروی دریایی، تنگه هرمز را در کنترل دارد و در طول خلیج‌فارس به گشت‌زنی روزانه و شبانه ادامه داده، پاسداری ایران و جزایر را تامین کرده است و چند بار با نیروی دریایی عراق درگیر شده و تاکنون موفق بوده است.
۱۳ ژاندارمری با امکانات محدود نظامی خود در طول مرز درگیری به استثناء پاسگاه‌ خان‌لیلی در بقیه نقاط تا آخرین نفر و تا آخرین فشنگ ایستادگی کرده است.
۱۴ سپاه پاسداران در مناطق کرمانشاه، ایلام و خوزستان دوش به دوش و همراه با ارتش به عملیات شجاعانه خود ادامه می‌دهد.
۱۵ از دهم شهریور ۱۳۵۹ تا سوم مهر، در مدت ۲۴ روز از آغاز درگیری، ضایعات و تلفات طرفین عبارت بوده است از: الف ارتش عراق:
هواپیما: ۷۲ فروند
هلی‌کوپتر: ۳ فروند
تانک ونفربر زرهی: صد و چهارده دستگاه
ناوچه موشک‌انداز: ۶ فروند
کشتی‌لایروبی: ۲ فروند
ب نیروهای مسلح ارتش جمهوری‌ اسلامی ایران:
هواپیما: ۸ فروند
هلی‌کوپتر: یک فروند
تانک: ۱۶ دستگاه
قایق: دو فروند کشتی لایروبی، ضمناً تعداد زیادی از تانک‌ها و ادوات زرهی دشمن در خاک عراق منهدم شده است که آمار دقیق آن در دست نیست.
اطلاعیه ۵۷
….. در نبردهای روز ۵۹/۷/۴، نیروهای مسلح انقلاب اسلامی در مناطق جنوب غربی کشور پیروزی‌های چشمگیری به دست آورده‌اند، از جمله تعداد کثیری از تانک‌های مهاجم مورد اصابت قرارگرفته شد و سی تانک در یک حمله متقابل نیروهای زمینی، تکاوران زمینی دریایی و برادران پاسدار و مردم انقلابی به غنیمت گرفته شد… در حمله ساعت ۱۷ میگ‌های عراقی به کرمانشاه، پالایشگاه این شهر آسیب جزیی دید. در حمله هوایی بعدازظهر به همدان و مریوان دو میگ عراقی سرنگون شد. در ضمن هواپیماهای نیروی هوایی ارتش جمهوری‌ اسلامی پالایشگاه نفت موصل را بمباران و پل ارتباطی موصل به اربیل را منهدم ساختند.
اطلاعیه ۶۰
… در ادامه‌ی درگیری‌های روز ۵۹/۷/۴، پالایشگاه و تأسیسات صنعتی عام‌الفیل، تأسیسات صنعتی شمال غرب کرکوک و تأسیسات نفت کرکوک توسط جنگنده‌های ارتش جمهوری‌ اسلامی ایران بمباران گردید که میزان تخریب ۸۵ درصد است. همچنین پایگاه و ایستگاه رادار کرکوک و تأسیسات نفتی البکر بزرگترین منبع صادراتی عراق در دهانه اروندرود بمباران گردید.
اطلاعیه ۶۱
… بخش دیگری از اقدامات نیروهای مسلح جمهوری‌اسلامی ایران در روز ۵۹/۷/۴: یک میگ عراقی را در منطقه سمیرم ساقط کرد. یک فانتوم نیروی هوایی ارتش پس از انجام مأموریت در نزدیکی سکوی نفتی عراق سقوط کرد. در ساعت ۱۵/۲۵، تعدادی هواپیمای عراقی، به یگان‌های شناوراطراف بوشهر حمله کردند که دو فروند آنها توسط آتشبارهای ارتش سرنگون گردید. همچنین در ساعت شش، هواپیماهای دشمن، سوسنگرد را بمباران کردند که یک نفر شهید و ۳ نفر زخمی شدند.
قسمتی از اطلاعیه ۱۶۱
… اقدامات نیروی هوایی در۵۹/۷/۴
۱ تلمبه‌خانه‌های نفتی در غرب تکریت و لوله‌های نفتی یوجیان منهدم گردید.
۲ تعداد ۱۷ فروند هواپیمای متجاوز عراقی با آتش هواپیماهای شکاری و آتشبارهای زمین به هوای ایران منهدم گردید.
خلاصه بیانیه‌های نظامی عراق
بیانیه ۲۶ فرماندهی نیروهای مسلح عراق ضمن بیانیه شماره ۲۶ خود اعلام کرد که هواپیماهای عراقی اهداف زیر را بمباران کرده‌اند: فرودگاه کرمانشاه، فرودگاه شاه‌آباد غرب، فرودگاه تبریز، فرودگاه رضائیه، فرودگاه آغاجاری و پل دزفول… در این بیانیه آمده که در جریان این عملیات ۳ میگ عراقی سرنگون شد.
بیانیه ۲۷ در ساعت ۱۱/۱۵ و ۱۰/۳۵، هواپیماهای ایرانی به شهر کرکوک و تأسیسات نفتی آن حمله کردند که با پاسخ سلاح‌های ضدهوایی، ۵ فروند سرنگون و بقیه مجبور به فرار شدند. در همین زمان هواپیماهای ایرانی به تأسیسات نفتی عین جاله حمله کردند که پالایشگاه گاز آتش گرفت. تعداد هواپیماهایی که از دشمن سرنگون شده، ۲۴ هواپیما است….
بیانیه ۳۳
… خسارات وارده به نیروهای رژیم خمینی: تصرف یک ارودگاه کامل که در آن ۱۹ تانک سالم و بسیاری از کامیون‌ها و مهمات و تجهیزات نظامی به جای مانده است. منهدم شدن ۲۷ تانک، ۱۰ کامیون زره‌پوش و ۸ قبضه توپ ۱۵۵ میلی‌متری، سرنگونی ۳ جنگنده و ناپدید شدن یک خلبان، سرنگونی یک هلی‌کوپتر…
بیانیه ۳۴
هواپیماهای رژیم خمینی امروز حملات خود علیه تأسیسات نظامی، اقتصادی و مناطق مسکونی را از سر گرفتند….
۱ در ساعت ۷/۵۵، هواپیماهای ایرانی به تأسیسات نظامی و اقتصادی موصل حمله کردند که یک هواپیما سرنگون و ۴ غیرنظامی زخمی شدند.
۲ در ساعت ۸/۰۶ و ساعت ۸/۴۰، هواپیماهای ایرانی به فرودگاه زرکوب و تأسیسات اقتصادی حمله بردند که در دو حمله ۴ فروند از جنگنده‌های ایران سرنگون شد.
۳ در ساعت ۱۰/۳۵، جنگنده‌های ایران به شهرهای زرکوب، پاوه و موصل حمله بردند که بر اثر آن۵ فروند در زرکوب، یک فروند در موصل و یک فروند در منطقه دربندیخان سرنگون شد.
بیانیه ۳۸
فرماندهی نیروهای مسلح عراق در بیانیه شماره ۳۸ خود اعلام کرد که یک مین جمع‌کن و یک قایق توپدار ایران در انتهای خلیج‌فارس (خورعبدالله) غرق شد.
بازتاب حملات و درگیری‌ها
رادیو لندن ۵۹/۷/۴: خبرگزاری فرانسه به نقل از مقامات عراقی می‌گوید: ادعای دیروز مبنی‌بر تصرف خرمشهر، نا به هنگام بود. ایران به طور مداوم سقوط خرمشهر را تکذیب کرده است.
رادیو تهران امداد امروز گفت: پنجاه تانک عراقی نزدیک خرمشهر تسلیم شده‌اند. طبق اعلامیه‌های نظامی بغداد، عراق ظاهراً برمناطق پهناوری در داخل مرز ایران تسلط یافته و چنین به نظر می‌رسد که به اهداف خود که تغییرات مرزی و نظارت بر شط‌العرب است، نائل آمده است.
رادیو کلن ۵۹/۷/۴: هم ‌اکنون در خرمشهر، مهم‌ترین بندر ایران، پیکارهای مسلحانه شدیدی جریان دارد و یگان‌های مسلح ارتش ایران و نیروهای عراقی در حال حاضر به روی دو شهر مهم ایران در اروندرود، یعنی خرمشهر و آبادان، متمرکز شده‌اند. در شهر بیشتر خانه‌ها خراب شده و اکثر ۱۵۰هزار نفر اهالی فرار کرده‌اند. براساس اطلاعات رسمی که در تهران منتشر شده، نیروهای مسلح ایران خط محاصره یگان‌های عراقی را در هم شکسته‌اند.
رادیو بغداد ۵۹/۷/۴: روزنامه الثوره ارگان رسمی حزب بعث: نیروهای قهرمان وارد محمره(خرمشهر) شدند و آتشبارهای ضدهوایی ما ۳۶ هواپیمای دشمن را سرنگون کرده است. در خلال چهار روز ۱۵۳ هواپیمای دشمن سرنگون شده است.
رادیو لندن ۵۹/۷/۴: بندر بصره واقع در آن سوی شط‌العرب هدف بمباران شدید ایران قرار گرفته است و بیش از ۱۰۰ نفر کشته و زخمی شدند.
خبرگزاری فرانسه: رادیو محلی آبادان اعلام کرد: چهار امریکایی بامداد روز گذشته در نزدیکی‌های آبادان توسط نیروهای ایرانی دستگیر و زندانی شدند.
جمهوری‌ اسلامی ایران (اوضاع داخلی، مواضع و..)
مواضع مسئولین
پاسخ امام‌خمینی به تلگرام روحانیون تبریز:…واضح است که در این جنگ بین ایران عزیز و اسلام مقدس با آمریکای ستمگر و نوکران سرسپرده آن، اهالی آذربایجان و در راس آن حضرات حجج اسلام و علماء در طلیعه هستند، در موقع لزوم در صف مقدم رزمندگان اسلامی برای سرکوب دولت کافر خواهند جنگید.
رئیس جمهور: ارتش در جنگ‌های امروز که همه موتوریزه و زرهی است، اگر همان هفته اول کاری نکرد، دیگر معلوم است که طرف کفگیرش به ته دیگ رسیده است. اکنون ارتش عراق ۱۵ روز است مشغول است و کاری از پیش نبرده است
…. در حال حاضر نیروی هوایی و دریایی جمهوری‌اسلامی ایران برتری کامل بر نیروهای عراقی داشته و نیروی زمینی ما نیز ظرف ۱۰ روز گذشته ضربات دشمن را به خوبی تحمل کرده و بسیاری از تجهیزات آنها را نابود کرده است. من امیدوارم به زودی مطابق با طرحی که آماده شده است، وارد مرحله حمله شویم. من خودم به خرمشهر رفتم، دیدم. هرچند مردم شهر را بی‌قاعده ترک می‌کردند، امّا جوان‌ها آماده دفاع هستند و با این وضع کدام ابلهی به این شهر حمله می‌کند؟ مردم نارنجک و همه چیز دارند. بحمدالله تمام شهرهای آنجا در حال عمل هستند.
حجت‌الاسلام خامنه‌ای در خطبه‌های نمازجمعه: تحلیل ما این است که اسلام میدان برای جولان می‌خواست. این میدان به دست دشمن باز شد. ما کسی نبودیم که به خاک عراق یا هر خاک دیگری وارد شویم و حمله را شروع کنیم، ولی دشمن که حمله را شروع کرد، ضرب شست را به اونشان دادیم و حالا دشمن دیگر راه بازگشت ندارد.
محمد مکری، سفیر ایران در مسکو: ما از دولت شوروی دو انتظار داریم: یکی این که طی انتشار بیانیه‌ای رسمی تجاوز اخیر عراق را محکوم سازد و دیگر این که صدور هواپیماهای جنگی و سلاح‌های مخرب را بلافاصله قطع کند.
دولت ایران به همسایگانش در منطقه خلیج‌فارس هشدار داده که وسایل اساسی یدکی در اختیارعراق قرار ندهند.
مواضع و اقدامات ضدانقلاب
روزنامه تایمز: چند ژنرال شاه‌پرست که در غرب زندگی می‌کنند، در لندن کمیته‌ای برای مقدمات انجام کودتای نظامی در ایران تاسیس کرده‌اند که ارتشبد آریانا رئیس سابق ستاد ارتش ایراندر راس آنها قرار دارد.
مجله اشترن (چاپ آلمان): چهل و پنج هزار نظامی هوادار شاه در اردوگاه نظامی در خارج از کشور، همچنین ۲۵ هزار نظامی دیگر در کشورهای همجوار خلیج‌فارس نظیر بحرین و عمان و قریب سه هزار نظامی در کشور مصر در حال آماده‌باش کامل قرار دارند. آنها منتظر رسیدن علامت از واشنگتن هستند، زیرا برای شروع به تکنولوژی و تسهیلات آمریکایی نیازمندند.
ارتشبد آریانا، فرمانده اسبق ارتش ایران ضمن اعلامیه‌ای خود را فرمانده ارتش آزادی بخش ایران نامید و از سربازان خواست رژیم ایران را سرنگون کنند.
اداره مرکزی اطلاعات سپاه گزارش داد که عراق اکثر پاسگاه‌های خود را جمع کرده و مقداری اسلحه و مهمات سنگین برای شیخ جلال (گروه خبات) و دیگر گروه‌ها فرستاده است.
عراق (اوضاع داخلی، مواضع و…)
صدام گفته که عراق خواهان تصرف خاک ایران نیست و به حقوق قانونی این کشور تجاوز نمی‌کند،براین اساس نیروهایش باید بی‌درنگ اطراف تنگه هرمز را ترک گویند. رئیس جمهور عراق از نماینده این کشور در سازمان‌ملل خواست که این مساله را در سازمان‌ملل منعکس نماید.
شورای فرماندهی عراق، ایران را به علت تهدید به بستن تنگه هرمز و ممانعت از ورود کشتی‌ها و تدارکات محکوم کرد. این شورا افزود: عراق تهدید ایران را به منزله اعلام جنگ دانسته، اقدامات لازم را به منظور باز نگه‌داشتن تنگه انجام خواهد داد.
وزیر خارجه عراق: دولت بغداد حاضر است وارد مذاکره شود…مذاکرات می‌تواند از طریق سازمان‌های بین‌المللی یا منطقه‌ای صورت گیرد.
نخست‌وزیر عراق: عراق قصد انضمام اراضی ایران را ندارد و فقط خواستار زمینه‌ایی است که به ادعای او، ایران به طور غیرقانونی اشغال کرده است.
نخست‌وزیر عراق (در امان): ایران هرگونه مداخله‌ای را برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق رد می‌کند و هیچگونه دخالت خارجی را نخواهد پذیرفت. لیکن عراق از هرگونه ابتکار بین‌المللی که از طرف هر کشور دوست یا مسئولی ارائه گردد، استقبال خواهد کرد.
وزیر دفاع عراق: رهبران انقلاب ایران باید تعهد کنند که از دخالت در امور دیگر ممالکت دستبردارند… ظرف هیجده ماه گذشته رهبران ایران خواسته‌اند انقلاب‌اسلامی را به دیگر کشورها نیزصادر کنند و از مسلمانان شیعه در دیگر کشورهای خلیج‌فارس و همچنین از مردم عراق خواسته بودند که علیه حکومت‌هایشان سر به شورش بردارند.
به دنبال قطع صدور نفت عراق از بنادر، این کشور قصد داشت نفت‌خام خود را با لوله‌هایی که از ترکیه به دریای مدیترانه می‌روند، به بازارهای جهان برساند که این منبع صادرات نیز توسط نیروهای مسلح ارتش جمهوری‌اسلامی ایران قطع گردید. منابع کشتیرانی لندن گفتند: عراق متوقف شدن عملیات نفتی خود را به مشتریانش اعلام کرده است.
تلاش‌های صلح
صدام در پاسخ به درخواست آتش‌بس دبیرکل، طی نامه‌ای اعلام کرد که کشورش هیچ دخالتی در به خطر انداختن صلح، امنیت و اقتصاد جهان نداشته و تنها برای استرداد حقوق مشروع خود اقدام کرده است و این ایران است که از روی جهل با حمله منافع حیاتی عراق و نیز منطقه و جهان، به تشدید بحران کمک کرده و تنها راه دفاع باز‌دارنده را برای عراق باز نگه داشته است تا ایران را به شناسایی حقوق و حاکمیت عراق بر سرزمین و آب‌های داخلی‌اش وادار سازد. ثانیاً عراق علاقه‌مند است که مواضع ایران را در قبال آتش‌‌بس بداند.
مکزیک و نروژ، مشترکاً از رئیس شورای امنیت درخواست کرده‌اند تا برای رسیدگی به جنگ ایران و عراق تشکیل جلسه دهند.
ضیاءالحق، رئیس جمهور پاکستان و رئیس کنفرانس اسلامی، از پیشنهاد لیبی مبنی‌بر تشکیل جلسه فوق‌العاده کنفرانس اسلامی برای بحث درباره جنگ ایران و عراق پشتیبانی کرد.
حافظ اسد، با شاذلی بن‌جدید، رئیس جمهوری الجزایر، تلفنی تماس گرفت و مساله میانجی‌گری کشورهای عربی را برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق، بررسی کرد.
حافظ‌اسد تلفنی از ملک‌حسین و ملک‌خالد، پادشاه عربستان سعودی، خواست تا تلاش‌های مشترکی را برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق، بررسی کنند.
مقامات ارشد عراق شرایط بغداد را برای پایان دادن به جنگ، مطرح ساختند. آنها اعلام کرده‌اند که ایران باید حاکمیت کامل عراق را بر شط‌العرب به رسمیت بشناسد و حاکمیت سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی را به اعراب واگذار کند و به اقلیت عرب ساکن خوزستان خودمختاری بدهد. در مقابل دولت ایران این شرایط را به شدت محکوم کرد و تنها شرط پایان جنگ را عقب‌نشینی کامل نیروهای عراقی از اراضی ایران قرار داده است.
مواضع و اقدامات کشورها
روز گذشته وزیر خارجه امریکا و وزیر خارجه شوروی بیش از سه ساعت در نیویورک مذاکره کردند. یکی از مسائل اساسی مورد بحث، درگیری ایران و عراق بود. ادموند ماسکی گفت: هر دو دولت آمریکا و شوروی ظاهراً در مورد جنگ در منطقه خلیج‌فارس موضع بی‌طرفانه‌ای اختیارکرده‌اند، ولی یافتن مبنایی برای همکاری فوری آن دو، دشوار است.
وزیر خارجه آمریکا: تاکیدهایی در مورد بی‌طرف بودن شوروی در جنگ کنونی ایران و عراق دریافت کرده، امّا هنوز تعهد معینی از طرف شوروی در مورد حمایت از ابتکار عمل‌های سازمان‌ملل متحد برای پایان دادن به درگیری دریافت نکرده است.
نخست‌وزیر انگلیس: برای فیصله‌دادن مسالمت‌آمیز به بحران ایران و عراق، لازم است حادثه را مجزا مورد بررسی قرارداد… هرگونه اقدام در این زمینه باید به سازمان‌ملل متحد واگذار گردد.
نخست‌وزیر یوگسلاوی از ایران و عراق خواست که جنگ را متوقف ساخته، برای حل اختلافات از طریق تدابیر اساسی بکوشند.
روز گذشته نخست‌وزیر اردن، حمایت ملک‌حسین و ملت اردن را از عراق در مبارزه‌اش علیه ایران به اطلاع صدام رساند.
نخست‌وزیر تونس با احضار سفیر عراق به وی خاطرنشان ساخت که تونس مایل است اختلافات ایران و عراق از طریق صلح‌آمیز حل و فصل شود.
مسائل خلیج‌فارس
وزیر امور خارجه آمریکا در ملاقات با وزرای کشورهای غربی از جمله لردکارینگتون درباره امکان ایجاد یک نیروی دریایی مشترک برای مراقبت از حرکت کشتی‌ها در خلیج‌فارس بحث کرد.
معاون وزیر خارجه آمریکا: ایالات متحده و کشورهای هم‌پیمان عربی تلاش می‌کنند در صورت بسته شدن راه‌آبی هرمز، تدابیر لازم را اتخاذ کنند. وی در برابر اعضای کنگره آمریکا اظهار داشت: تاکنون ایران برای جلوگیری از کشتیرانی در خلیج‌فارس و آبراه هرمز، اقدامی به عمل نیاورده است.
تردد کشتی‌ها در تنگه هرمز کاهش یافته و مسئولان بسیاری از کشتی‌ها دستور دارند خود را از مناطق مورد اختلاف ایران و عراق دور نگه دارند.
وزارت بازرگانی و کشتیرانی یونان اعلام کرد: دو کشتی یونانی بر اثر تیراندازی قوای ایران در خلیج‌فارس متحمل خسارات زیادی شده‌اند.
تحلیل‌ها و تفسیرها
رادیو آمریکا: روزنامه کریستین ساینس مانیتور می‌نویسد: پیشروی عراق در استان نفت‌خیزخوزستان نشان می‌دهد که صدام حاضر است برای رسیدن به اهداف خود خطر بیشتری را بپذیرد. وی می‌خواهد مانع از اقدامات شیعیان عراق علیه حکومت خود شود و در عین حال پشتیبانی سنی‌ها را جلب کند. از سوی دیگر، جنگ ایران و عراق نمی‌تواند از جاه‌طلبی‌های عراق در صحنه سیاست بین‌المللی ژئوپو‌لیتیک جدا باشد. صدام مدت‌هاست وجهه امپریالیستی خود را رها کرده است او اخیراً اعلام کرد که عراق یک کشور غیرمتعهد ولی مبارز است. وی می‌کوشد جای شاه ایران را به عنوان حافظ امنیت خلیج‌فارس پر کند.
روزنامه کریستین ساینس مانیتور از قول ادوارد وودلاک، استاد دانشگاه جرج تاون: احتمالاً عراق درجنگ با ایران سه هدف را در نظر داشته است: اولین هدف عراقی‌ها تسلط بر شط‌العرب و کنترل این شاهراه آبی به دهانه خلیج‌فارس است. هدف دوم عراقی‌ها استان خوزستان و هدف سومشان سرنگونی رژیم خمینی است.
رادیو آمریکا: روزنامه کریستین ساینس مانیتور در مقاله‌ای تحت عنوان «کرملین ادعاهای ایران و عراق را در برابر همه بازی می‌دهد»، می‌نویسد: با وجود روش محتاطانه مسکو، سوءظن واشنگتن از احتمال حمایت کرملین از عراق کاهش نیافته است و آن را هدفی برای تسلط بر حوزه‌های نفتی ایران و در مضیقه قراردادن غرب می‌داند. شوروی تاکنون از گرفتن موضع در جنگ ایران و عراق خودداری کرده است، زیرا اگر کرملین بخواهد از عراق جانبداری کند، این آرزو را که شوروی پس از خمینی، بتواند جای آمریکا را به عنوان متحد اصلی ا‌یران بگیرد، از دست خواهد داد. وی اگر از ایران حمایت کند و صدور اسلحه و تجهیزات را به عراق قطع کند، دشمنی صدام را برای خود خریده است.
رادیو آمریکا
روزنامه وال‌استریت جورنال می‌نویسد:… در صورتی که عراق پیروز شود، به خصوص اگر بتواند پیروزی را به نام ملل عرب تمام کند، صدام در کشورهای عربی حیثیتی به دست خواهد آورد.عراق بزرگ‌ترین قدرت نظامی را در منطقه داراست و اکنون فرصت مناسبی برای قدرت‌نمایی به دست آورده است.
رادیو مسکو: روزنامه پراودا می‌نویسد: دخالت در اختلافات ایران و عراق مجاز نیست. این اختلاف را باید سر میز مذاکره حل کرد. گسترش این جنگ بی‌شک عواقب خطرناکی در بردارد. به این سبب همه افراد خیراندیش تلاش‌هایی برای کاهش تشنج و خاموش ساختن حریق جنگ به عمل می‌آورند.
وزیر خارجه کوبا با پیام فیدل کاسترو، رئیس جنبش عدم تعهد، عازم ایران و عراق شده است. اعضای شورای امنیت مشورت‌های فوری انجام داده‌اند، ولی اولیای کاخ‌سفید از عدم دخالت در اختلاف ایران و عراق و رعایت بی‌طرفی سخن می‌گویند. حال آن که پنتاگون بی‌میل نیست از این جنگ برای تسلط خود در این منطقه مهم سوق‌الجیشی استفاده نماید.
رادیو کلن: عراق تلاش می‌‌کند هرچه زودتر به جنگ پایان دهد، زیرا دولت بغداد از آغاز فقط قصد یک کشمکش کوتاه مدت را داشته و مقاومت نیروهای مسلح ایران برایش غیرمنتظره بوده است.
رادیو اسرائیل: منابع سیاسی بغداد گفتند: دولت عراق از حملات متقابل ایران شگفت زده شده، علاقه‌مند است جنگ با ایران را پایان دهد، زیرا جنگ بیش از آنچه عراق انتظار داشت، توسعه یافته.^(۵)