احادیث مربوط به دوران غیبت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

1. قال أبو عبد اللّه عليه‌السلام: «لِلْقَائِمِ غَيْبَتَانِ إِحْدَاهُمَا قَصِيرَةٌ وَ الْأُخْرَى طَوِيلَةٌ الْغَيْبَةُ الْأُولَى لَا يَعْلَمُ بِمَكَانِهِ فِيهَا إِلَّا خَاصَّةُ شِيعَتِهِ وَ الْأُخْرَى لَا يَعْلَمُ بِمَكَانِهِ فِيهَا إِلَّا خَاصَّةُ مَوَالِيه‏»

امام صادق علیه‌السلام: «امام قائم دو غیبت دارد، یکى کوتاه و دیگرى بلند؛ در غیبت اول غیر از شیعیان خاص او کسى از محلش اطلاعى ندارد و در غیبت دوم، غیر از دوستان نزدیک و خاص او کسى جایش را نمى‏‌داند».

2. عن زرارة قال: سمعت أبا عبد اللّه عليه‌السلام يقول: «إِنَّ لِلْغُلَامِ غَيْبَةً قَبْلَ أَنْ يَقُومَ قَالَ قُلْتُ وَ لِمَ قَالَ يَخَافُ وَ أَوْمَأَ بِيَدِهِ إِلَى بَطْنِهِ ثُمَّ قَالَ يَا زُرَارَةُ وَ هُوَ الْمُنْتَظَرُ وَ هُوَ الَّذِي يُشَكُّ فِي وِلَادَتِه‏»

زراره مى‏‌گوید: از امام صادق علیه‌السلام شنیدم که مى‏‌فرمود: «برای آن جوان (مهدى علیه‌السلام)، قبل از قیامش غیبتى خواهد داشت.» گفتم: «چرا؟»، در‌حالى‏که با دست به شکمش‏ اشاره مى‌‏فرمود گفت: «مى‏‌ترسد». سپس فرمود: «اى زراره! او [امام] منتظر است و هم اوست که تولدش مورد شک و تردید واقع مى‏‌شود…».

3. عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام قَالَ: إِنَّ لِلْقَائِمِ مِنَّا غَيْبَةً يَطُولُ أَمَدُهَا فَقُلْتُ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ لِمَ ذَلِكَ قَال ‏لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَبَى إِلَّا أَنْ تَجْرِيَ فِيهِ سُنَنُ الْأَنْبِيَاءِ علیهم‌السلام فِي غَيْبَاتِهِمْ وَ إِنَّهُ لَا بُدَّ لَهُ يَا سَدِيرُ مِنِ اسْتِيفَاءِ مَدَدِ غَيْبَاتِهِمْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى لَتَرْكَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ أَيْ سَنَنَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ»

حنان‌بن‌سدیر به نقل از پدرش از امام صادق علیه‌السلام نقل مى‏‌کند که فرمود: «قائم ما غیبتى دارد که طولانى مى‏‌شود». عرض کردم: «یابن رسول‌اللّه! علت آن چیست؟» فرمود: «خداوند نمى‏‌خواهد این امر انجام شود، مگر اینکه تمام سنت‌هایى را که پیامبران در غیبت‌هایشان داشته‏‌اند، درباره او جاری کند و  ناچار است اى سدیر! که مدت غیبت همه پیغمبران را بسر برد. خداوند مى‏‌فرماید: «َتَرْکبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ؛ که بى‏‌تردید شما حالى را پس از حالى خواهید پیمود» یعنى سنّت کسانى که پیش از شما بوده‌‏اند [در مورد شما جاری خواهد شد].

4. عن النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله: يَا عَلِيُّ أَعْجَبُ النَّاسِ إِيمَاناً وَ أَعْظَمُهُمْ يَقِيناً قَوْمٌ يَكُونُونَ فِي آخِرِ الزَّمَانِ لَمْ يَلْحَقُوا النَّبِيَّ وَ حُجِبَ عَنْهُمُ الْحُجَّةُ فَآمَنُوا بِسَوَادٍ عَلَى بَيَاضٍ. 

رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله: اى على شگفت‌آورترین مردم از نظر ایمان و بزرگترین آنان از نظر یقین مردمانى باشند که در آخر الزمان پیامبرى ندیدند و امام هم از نظرشان پنهان شده است؛ پس به همان سیاهی‌ای که بر روی سفیدی (کتاب‌هایی که در آن زمان به جا مانده) است، ایمان می‌آورند.

5. عن يمان التّمار قال: كُنَّا عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام جُلُوساً فَقَالَ لَنَا إِنَّ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ غَيْبَةً الْمُتَمَسِّكُ فِيهَا بِدِينِهِ كَالْخَارِطِ لِلْقَتَادِ ثُمَّ قَال ‏… فَأَيُّكُمْ يُمْسِكُ شَوْكَ الْقَتَادِ بِيَدِهِ ثُمَّ أَطْرَقَ مَلِيّاً ثُمَّ قَالَ إِن‏ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ غَيْبَةً فَلْيَتَّقِ اللَّهَ عَبْدٌ وَ لْيَتَمَسَّكْ بِدِينِهِ. 

یمان تمار گوید: خدمت امام صادق علیه‌السلام نشسته بودیم، پس به ما فرمود: همانا صاحب‌الامر را غیبتى است، هرکه در آن زمان دینش را نگه دارد مانند کسى است که درخت خار قتاد را با دست بتراشد. سپس فرمود: … کدامیک از شما می‌تواند خار آن درخت را بدستش نگه‌دارد، سپس لَختى سر به زیر انداخت و باز فرمود: همانا صاحب‌الامر را غیبتى است، پس هر بنده‏‌اى باید از خدا پروا کند و به دین خود بچسبد.

6. عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام يَقُولُ … وَ لَتُمَحَّصُنَّ حَتَّى يُقَالَ مَاتَ قُتِلَ هَلَكَ بِأَيِّ وَادٍ سَلَكَ وَ لَتَدْمَعَنَّ عَلَيْهِ عُيُونُ الْمُؤْمِنِينَ وَ لَتُكْفَؤُنَّ كَمَا تُكْفَأُ السُّفُنُ فِي أَمْوَاجِ الْبَحْرِ فَلَا يَنْجُو إِلَّا مَنْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَهُ وَ كَتَبَ فِي قَلْبِهِ الْإِيمَانَ وَ أَيَّدَهُ بِرُوحٍ مِنْه.‏ 

مفضل‌بن‌عمر می‌گوید از امام صادق علیه‌السلام شنیدم که می‌گفت: « … و همانا امتحان می‌شوید تا اینکه گفته می‌شود: [امام] مرده است و یا کشته شده است، در کدام سرزمین است؟ چشم‌های مؤمنان بر او اشک ببارد و زیرورو شوند همان‌گونه که کشتی در امواج زیرورو شود. پس نجات نمی‌یابد مگر کسی که خدا از او پیمان گرفته و ایمان را در دلش ثبت کرده باشد و با روحی از جانب خود او را تأیید کرده باشد».

7. و فى حديث علىّ بن الحسين عليهما السّلام: «… فَيَطُولُ أَمَدُهَا حَتَّى يَرْجِعَ عَنْ هَذَا الْأَمْرِ أَكْثَرُ مَنْ يَقُولُ بِهِ فَلَا يَثْبُتُ عَلَيْهِ إِلَّا مَنْ قَوِيَ يَقِينُهُ وَ صَحَّتْ مَعْرِفَتُهُ وَ لَمْ يَجِدْ فِي نَفْسِهِ حَرَجاً مِمَّا قَضَيْنَا وَ سَلَّمَ لَنَا أَهْلَ الْبَيْت»

امام سجاد علیه‌السلام: «زمان غیبت بسیار به طول می‌انجامد تا اینکه بسیاری از آنان که قائل به او هستند، از او روی‌می‌گردانند. پس بر آن اعتقاد باقی نخواهد ماند، مگر کسی که یقینش قوی و معرفتش صحیح باشد و در خود حرجی از آنچه حکم کرده‌ایم نیابد و تسلیم ما اهل‌بیت باشد.

8. و عن عمر بن عبد العزيز، عن أبى عبد اللّه عليه السّلام قال: «إِذَا أَصْبَحْتَ وَ أَمْسَيْتَ لَا تَرَى إِمَاماً تَأْتَمُّ بِهِ فَأَحْبِبْ مَنْ كُنْتَ تُحِبُّ وَ أَبْغِضْ مَنْ كُنْتَ تُبْغِضُ حَتَّى يُظْهِرَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَل‏». 

امام صادق علیه‌السلام فرمود: « آنگاه که صبح و شام مى‏‌کنى در حالى که امامى را نمى‌‏بینى که از وى پیروى کنى‏، هرکه را دوست می‌داشتى دوست دار و هرکه را دشمن می‌داشتى دشمن دار تا خدا او (امام) را آشکار کند».

9. عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام أَنَّهُ قَالَ: كَيْفَ أَنْتُمْ إِذَا بَقِيتُمْ دَهْراً مِنْ عُمُرِكُمْ لَا تَعْرِفُونَ إِمَامَكُمْ قِيلَ لَهُ فَإِذَا كَانَ ذَلِكَ فَكَيْفَ نَصْنَعُ قَالَ تَمَسَّكُوا بِالْأَمْرِ الْأَوَّلِ حَتَّى يَسْتَبِينَ لَكُم‏. 

امام صادق علیه‌السلام فرمود: «حال شما چگونه خواهد بود آن‌گاه که روزگاری بمانید که امامتان را نشناسید؟ به او گفته شد: چون چنین شود چه کنیم؟ فرمود: به همان امر اول تمسک کنید تا بر شما روشن شود.

10. عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَال‏: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام سَتُصِيبُكُمْ شُبْهَةٌ فَتَبْقَوْنَ بِلَا عَلَمٍ يُرَى وَ لَا إِمَامٍ هُدًى وَ لَا يَنْجُو مِنْهَا إِلَّا مَنْ دَعَا بِدُعَاءِ الْغَرِيقِ قُلْتُ كَيْفَ دُعَاءُ الْغَرِيقِ قَالَ يَقُولُ يَا اللَّهُ يَا رَحْمَانُ يَا رَحِيمُ يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِي عَلَى دِينِك. 

عبدالله‌بن‌سنان از امام صادق علیه‌السلام روایت کند که فرمود: شبهه‌ای به شما خواهد ‌رسید، پس باقی بمانید بدون پیشوای آشکار و امام هدایتگر. و کسی از آن شبهه نجات نمی‌یابد مگر آنکه دعای غریق را بخواند. گفتم: دعای غریق چگونه است؟ فرمود: می‌گویی: « یا اللَّهُ یا رَحْمَانُ یا رَحِیمُ یا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَى دِینِک».

11. عن مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع‏: «طُوبَى لِشِيعَتِنَا الْمُتَمَسِّكِينَ بِحَبْلِنَا فِي غَيْبَةِ قَائِمِنَا الثَّابِتِينَ عَلَى مُوَالاتِنَا وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِنَا أُولَئِكَ مِنَّا وَ نَحْنُ مِنْهُمْ قَدْ رَضُوا بِنَا أَئِمَّةً وَ رَضِينَا بِهِمْ شِيعَةً فَطُوبَى لَهُمْ ثُمَّ طُوبَى لَهُمْ وَ هُمْ وَ اللَّهِ مَعَنَا فِي دَرَجَاتِنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ»

خوشا بر حال شیعیان ما که در غیبت قائم ما، به رشته ما متمسک هستند؛ بر دوستی ما و بیزاری از دشمنان ما ثابت قدم هستند. آن‌ها از ما و ما از آن‌هاییم. آن‌ها ما را به امامت و ما آن‌ها را به‌عنوان شیعیان پذیرفته‌ایم. پس خوشا بر حال آن‌ها و خوشا بر حال آن‌ها! به خدا سوگند آنان در روز قیامت هم‌درجه ما هستند.

12. عَنْ فُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه‌السلام يَقُول‏ «… مَنْ مَاتَ وَ هُوَ عَارِفٌ لِإِمَامِهِ لَمْ يَضُرَّهُ تَقَدَّمَ هَذَا الْأَمْرُ أَوْ تَأَخَّرَ وَ مَنْ مَاتَ وَ هُوَ عَارِفٌ لِإِمَامِهِ كَانَ كَمَنْ هُوَ مَعَ الْقَائِمِ فِي فُسْطَاطِهِ.» 

فضیل‌بن‌یسار گوید: شنیدم امام باقر علیه‌السلام می‌فرمود: «… هرکه بمیرد و به امام خود شناخت داشته باشد، تقدّم یا تأخر این امر (فرج و ظهور) او را زیان نرساند و هرکه بمیرد و به امام خود شناخت داشته باشد مانند کسی است که در خیمه امام به همراه اوست».

13. حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَظِيمِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْحَسَنِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه‌السلام عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ علیه‌السلام قَالَ: «لِلْقَائِمِ مِنَّا غَيْبَةٌ أَمَدُهَا طَوِيلٌ كَأَنِّي بِالشِّيعَةِ يَجُولُونَ جَوَلَانَ النَّعَمِ فِي غَيْبَتِهِ يَطْلُبُونَ الْمَرْعَى فَلَا يَجِدُونَهُ أَلَا فَمَنْ ثَبَتَ مِنْهُمْ عَلَى دِينِهِ وَ لَمْ يَقْسُ قَلْبُهُ لِطُولِ أَمَدِ غَيْبَةِ إِمَامِهِ فَهُوَ مَعِي فِي دَرَجَتِي يَوْمَ الْقِيَامَة».  

عبدالعظیم حسنی از امام جواد از آباء بزرگوارشان از امیرالمؤمنین علیه‌السلام چنین روایت کند: برای قائم ما غیبتی است که مدّتش طولانی است. گویا شیعه را در دوران غیبت او می‌بینم که جولان می‌دهد مانند جولان چهارپایان؛ چراگاه را می‌جویند اما آن را نمی‌یابند. بدانید! هرکه [در آن دوران] در دینش استوار باشد و قلبش به‌واسطه طول غیبت امامش سخت نشود، او در روز قیامت هم‌درجه من است.

14. فَلَا ظُهُورَ إِلَّا بَعْدَ إِذْنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ذَلِكَ بَعْدَ طُولِ الْأَمَدِ وَ قَسْوَةِ الْقُلُوبِ وَ امْتِلَاءِ الْأَرْضِ جَوْراً وَ سَيَأْتِي شِيعَتِي مَنْ يَدَّعِي الْمُشَاهَدَةَ أَلَا فَمَنِ ادَّعَى الْمُشَاهَدَةَ قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْيَانِيِّ وَ الصَّيْحَةِ فَهُوَ كَاذِبٌ مُفْتَرٍ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيم‏. 

ظهوری نیست مگر پس از اذن خدای عزّوجّل و آن بعد از مدتی طولانی و قساوت قلب‌ها و پُرشدن زمین از ستم است. و به زودی کسانی نزد شیعیان من آیند و ادّعای مشاهده کنند، بدانید! پس هرکه پیش از خروج سفیانی و صیحه آسمانی ادعای مشاهده کند، دروغگوی افترا زننده است.

15. وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِيهَا إِلَى رُوَاةِ حَدِيثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِي عَلَيْكُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَيْكُم‏.

امام عصر علیه‌السلام: و در حوادث واقعه و پیش‌آمد‌ها به راویان احادیث ما مراجعه کنید، زیرا آن‌ها حجت من بر شما هستند و من نیز حجت خدا بر شما هستم.

16. از امام صادق علیه‌السلام روایت شده که (فرمودند): هرکس این دعا (دعای عهد) را ۴۰ صبح بخواند، از یاران امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف خواهد بود و اگر قبل از ظهور حضرت بمیرد، خداوند او را از قبرش خارج می‌کند تا در رکاب امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف جهاد کند و خداوند به ازای هر کلمه‌ای (از این دعا که بخواند)، از روی کرامتش هزار حسنه به او عطا می‌کند و هزار گناه او را محو می‌نماید؛ و این، همان دعای عهد است: اللَّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِيمِ وَ رَبَّ الْكُرْسِيِّ الرَّفِيعِ وَ….

 منبع: (کافی، ج۱، ص۳۴۰) / (کافی، ج١، ص٣٣٧) / (کمال‌‌الدین، ج٢، ص۴٨٠) / (بحارالانوار، ج۷۴، ص۵۶) / (کافی، ج۱،‌ ص۳۳۵) / (کافی، ج‏۱، ص۳۳۶) / (بحارالانوار، ج‏۵۱، ص۱۳۴) / (کمال‌الدین، ج۲، ص۳۴۸) / (کمال‌الدين، ج‏۲، ص۳۴۸) / (کمال‌الدین، ج‏۲، ص۳۵۱) / (کمال‌الدین، ج‏۲، ص۳۶۱) / (کافی، ج‏۱، ص۳۷۱) / (کمال‌الدین، ج‏۱، ص۳۰۳) / (کمال‌الدین، ج‏۲، ص۵۱۶) / (اعلام‌الورى، ص۴۵۲) / (زاد المعاد، ص۵۴۳)