اربعین حسینی و اسرای کربلا

اربعین حسینی و اسرای کربلا

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام مقاله زیر را در رابطه با اربعین حسینی برای شما آماده سازی کرده است

بیستم ماه صفر، چهل روز پس از شهادت امام حسین (علیه السلام) و یاران با وفای آن حضرت، در تاریخ به “اربعین” حسینی مشهور شده است.

اربعین واژه ای است عربی که در متون دینی ما زیاد به آن توجه شده است .به گونه ای که این کلمه از قداست خاصی برخوردار است .حضرت آیت الله جوادی آملی قائل است :در رقم اربعین خصوصیتی وجود دارد که در سایر ارقام آن خصوصیت وجود ندارد .غالب انبیا در سن چهل سالگی به مقام رسالت رسیده اند . مدت مناجات حضرت موسی (علیه السلامدر کوه طور چهل شب بود .گفته اند در نماز شب 40 مومن را دعا کنید …برای حسین بن علی (علیه السلام)آسمان و زمین چهل روز گریستند .

در برخی از روایات به بزرگداشت این روز اشاره شده است . در حدیثی از امام حسن عسکری (علیه السلام)زیارت اربعین به عنوان یکی از نشانه های مومن شمرده شده است . در این حدیث آن حضرت می فرماید:علایم مومن پنج چیز است :1 – پنجاه و یک رکعت نماز در هر شبانه روز (17 رکعت واجب، بقیه مستحب )2 – انگشتر به دست راست کردن 3- پیشانی به خاک مالیدن 4- بلند گفتن” بسم الله الرحمن الرحیم” در نماز 5 – زیارت اربعین .

در این زیارت که متن آن را شیخ طوسی به نقل از امام صادق (علیه السلام) آورده است ، جملات بسیار ارزنده ای آمده است . در بخشی از این زیارت هدف از قیام امام حسین (علیه السلام)، همان هدف نبی اکرم (صلوات الله علیه)معرفی شده است .”وبذل مهجته فیک لیستنقذ عبادک من الجهالة و حیرة الضلالة”امام حسین (علیه السلام) جان خویش را فدا کرد تا بندگان را از جهالت و سرگردانی گمراهی نجات دهد . آیت الله جوادی آملی می نویسد : این کلمه” لیستنقذ عبادک”معنایش این است که همه کارهای حسین بن علی(علیه السلام) برای آن بود که هدف رسول گرامی (صلوات الله علیه) عمل شود. یعنی اگاه کردن مردم به تکالیف ، سپس عمل کردن به ان “

در منابع (اربعین) بیشتر به دو رویداد اشاره دارد :

1 – روزمراجعت اسرای کربلا از شام به مدینه .

2 – روزی که جابر بن عبدالله انصاری به زیارت قبر امام حسین (علیه السلام) مشرف شد .

اما در اینکه در این روز اسرای کربلا از شام به کربلا رسیده باشند ،تردیدی جدی وجود دارد .

شیخ مفید در” مسار الشیعه ” آورده است :”روز اربعین روزی است که اهل بیت امام حسین (علیه السلام) از شام به سوی مدینه مراجعت کردند و نیز روزی است که جابر بن عبد الله انصاری برای زیارت امام حسین (علیه السلام) وارد کربلا شد . “

شیخ طوسی در مصباح المتهجد و ابن اعثم در الفتوح نیز همین مطلب را ذکر کرده اند.

میرزا حسین نوری می نویسد :از عبارت شیخ مفید استفاده میشود که روز اربعین روزی است که اسرا از شام به مقصد مدینه خارج شدند . نه انکه در آن روز به مدینه رسیدند . “

در این میان سید بن طاووس در” لهوف ” اربعین را روز بازگشت اسرا از شام به کربلا ذکر کرده است . ایشان می نویسد :”وقتی اسرای کربلا از شام به طرف عراق برگشتند، به راهنمای کاروان گفتند :ما را به کربلا ببر. بنابراین آنها به محل شهادت امام حسین (علیه السلام) آمدند . سپس در آنجا به اقامه عزا و گریه و زاری پرداختند … .”ابن نما حلی نیز روز اربعین را روز بازگشت اسرا از شام به کربلا و ملاقات آنها با جابر و عده ای از بنی هاشم ذکر کرده است .  بسیاری از بزرگان از جمله نوری، شهید مطهری، رسول جعفریان، مرحوم آیتی و … این روایت سید بن طاووس را (که البته بدون ذکر سند است) نپذیرفته اند و به نقد آن پرداخته اند .

میرزا حسین نوری ازجمله مهمترین کسانی است که پس از نقل قول سید بن طاووس به نقد آن پرداخته است .

منبع و ماخذ دیگری که در این باره به بحث و استلال پرداخته کتاب :”تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) ” تالیف آیت الله قاضی طباطبایی است . وی برخلاف نظر علامه نوری ،معتقد است که اولین اربعین، در 20 ماه صفر سال 61 هجری بوده است. و سعی دارد با رد دلائل علامه نوری این مطلب را به اثبات برساند .باید به این نکته توجه داشت که قاضی طباطبایی کتاب لهوف را از معتبر ترین مقاتل می داند و در این خصوص بحث های زیادی مطرح کرده است . اما با توجه به اینکه علامه نوری از کتاب دیگر سید بن طاووس یعنی” اقبال ” به نقد لهوف پرداخته، لذا قول و استدلال ایشان (علامه نوری ) در این باره صحیح تر به نظر می رسد . رسول جعفریان در این خصوص مینویسد :”شهید محراب مرحوم حاج سید محمد علی قاضی طباطبایی کتابی مفصل در باره اربعین نوشت …هدف ایشان در این کتاب این بود که ثابت کند: آمدن اسرا از شام به کربلا در نخستین اربعین بعید نیست …اما به نظر می رسد در اثبات نکته مورد نظر، با همه زحمتی که مولف محترم کشیده، چندان موفق نبوده است … .چرا که به فرض که طی این مسیر برای یک کاروان در زمان کوتاهی با آن همه زن و بچه ممکن باشد، باید توجه داشت که اصل این خبر در منا بع تاریخی از قرن هفتم به آن سوی تجاوز نمی کند . علاوه بر این علمای بزرگ شیعه و سنی به آن اشاره نکرده اند. شیخ مفید در ارشاد ،ابو مخنف در مقتل الحسین ،بلاذری در انساب الاشراف ،دینوری در اخبار الطوال و ابن سعد در الطبقات الکبری اشاره ای به بازگشت اسرا به کربلا نکرده اند .بلکه برعکس تصریح کرده اند و نوشته اند روز اربعین روزی است که اهل بیت امام حسین (علیه السلام)وارد مدینه شده یا از شام خارج شده اند .محمد ابراهیم آیتی و شهید مطهری (رحمه الله علیه)نیز آمدن اسرای کربلا را در روز اربعین به کربلا انکار کرده اند . شهید مطهری (رحمه الله علیه) در این رابطه مینویسد:”آمدن اسرای کربلا در اربعین به کربلا جز در لهوف که آن هم نویسنده اش در کتابهای دیگرش آن را تکذیب کرده و لااقل تایید نکرده، در هیچ کتاب دیگری چنین چیزی نیست و هیچ دلیل عقلی هم این را تایید نمیکند .”

شیخ عباس قمی هم داستان امدن اسرای کربلا را دراربعین از شام به کربلا، بسیار بعید میداند.

جابر بن عبد الله انصاری و زیارت امام حسین (علیه السلام) در اربعین :

اما در خصوص ورود جابر بن عبدالله انصاری درروز اربعین سال 61هجری به کربلا، به نظر می رسد بین منابع تاریخی چندان اختلا فی نباشد .شیخ طوسی می نویسد :”روز اربعین روز ی است که جابر بن عبدالله انصاری صحابی رسول خدا از مدینه برای زیارت قبر امام حسین (علیه السلام)به کربلا امد. واو اولین زائری بود که قبر شریف ان حضرت را زیار ت کرد. در این روز زیار ت امام حسین مستحب است وزیارت اربعین همین است .

مرحوم ایتی می نویسد :ظاهر عبارت شیخ طوسی ان است که جابر از مدینه به منظور زیارت حرکت کرده بود ودر روز بیستم ماه صفر وارد کربلا شد. نه انکه رسیدن اوبه کربلا(به طور تصادفی ) بعد از چهل روز از شهادت امام (علیه السلام)روی داده باشد. وبعید نیست که همین گونه باشد .چرا که بعد ازرسیدن اهل بیت به کوفه ابن زیاد ،عبدالملک بن الحارث السلمی را از عراق به حجاز فرستاد، تاعمر وبن سعید بن عاص اموی، والی مدینه را از شهادت امام و یاران وی اگاه سازد.عبدالملک بی درنگ به مدینه رفت وخبر شهادت امام را رسما به والی مدینه ابلاغ کرد . در این صورت ممکن است که جابر بن عبد الله انصاری با خبر یافتن از فاجعه شهادت امام و بنی هاشم، از مدینه حرکت کرده باشد .جابر در بیستم ماه صفر ،درست چهل روز بعد از شهادت امام وارد کربلا شد و سنت زیارت امام(در اربعین ) به دست او تاسیس گردید .

فردی که در این روز به همراه جابر در این روز به کربلا آمده”عطیه بن سعد عوفی کوفی “است .عطیه شخصیتی است که امام علی (علیه السلام) این نام را برای او برگزیده است . آیتی به نقل از طبری مینویسد :سعدبن جناده انصاری (پدر عطیه)در کوفه نزد علی (عله السلام)آمد و گفت :ای امیر مومنان خدا به من پسری داده لطفا شما او را نام گذاری کنید. علی (علیه السلام ) فرمود :”هذا عطیه الله “این پسر عطیه خداست. حضرت با بیان این جمله در واقع او را نام گذاری کرد . آیتی در معرفی عطیه مینویسد :”بسیار شده است که از روی نادانی و بی اطلا عی وی را غلا م جابر گفته اند. در حالی که او یکی از بزرگترین دانشمندان و مفسران اسلامی است . وی از بزرگان تابعین و از شاگردان عبدالله بن عباس می باشد. عطیه تفسیری در پنج مجلد بر قران مجید نوشته و از راویان حدیث محسوب میشود “

در کتاب” بشاره المصطفی ” آمده است :عطیه عوفی میگوید: به همراه جابر بن عبد الله انصاری به منظور زیارت قبر امام حسین (علیه السلام)وارد کربلا شدیم . جابر نزدیک شریعه فرات رفت .غسل کرد و لباسهای نیکو پوشید …سپس به طرف قبر مطهر حرکت کردیم . جابر هیچ قدمی را بر نمی داشت ،الا اینکه ذکر خدا می گفت ، تا به نزدیک قبر رسیدیم . سپس به من گفت: مرا به قبر برسان .من دست او را روی قبر گذاشتم. جابر روی قبر افتاد و غش کرد . من مقداری آب روی صورتش پاشیدم. وقتی به هوش امد، سه بار گفت :یا حسین. سپس گفت: ای حسین چرا جواب مرا نمی دهی ؟بعد به خودش گفت: چگونه می توانی جواب دهی در حالی که رگهای گلوی تو را بریده اند و بین سر و بدنت جدایی افتاده است . شهادت می دهم که تو فرزند خاتم النبیین و سید المومنین …و پنجمین فرد از اصحاب کسا ء هستی …درود وسلام و رضوان الهی بر تو باد. سپس به اطراف قبر امام حسین (علیه السلام)حرکت کرد و گفت :السلام علیکم ایتها الارواح التی حلت بفناء الحسین…اشهد انکم اقمتم الصلاة و اتیتم الزکاة و امرتم بالمعروف و نهیتم عن المنکر … .”

سخن پایانی :

به نظر می رسد روز اربعین روزی است که اهل بیت امام حسین(علیه السلام) از شام به قصد مدینه حرکت کرده اند .به جز “لهوف “که جریان ورود اهل بیت امام حسین را در این روز به کربلا نقل کرده والبته در کتابهای دیگرش هم ان را تایید نکرده است، در منابع دست اول مطلبی در خصوص ورود اسرای کربلا در روز ار بعین به کربلا وجود ندارد .

منبع: پایگاه اطلاع رسانی عرفان

بازدیدها: 0

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام