اسباب آموزش و مغفرت در قرآن کریم

درهاى مغفرت الهى از هر سو، به روى بندگان باز است که برخی از درهای آن، به استناد آیات قرآن، عبارتند از توبه، عمل صالح، جهاد و شهادت، انفاق، قرض الحسنه و پرهیز از گناهان کبیره.

آمرزش و مغفرت الهی چیزی است که هر فرد مسلمان و مومنی به دنبال آنست و همواره در دنیا در تلاش و تکاپوست تا بدین مقصد و مقصود نایل شود.

در همین رابطه آیت الله ناصر مکارم شیرازی، از مراجع عظام تقلید برخی از اسباب آمرزش و مغفرت از دیدگاه قرآن کریم را بیان فرموده اند که در ادامه می خوانید.

در قرآن مجید، امور زیادى به عنوان اسباب مغفرت، و از بین رفتن گناهان معرفى شده است که، به قسمت هائى از آن اشاره مى شود:

1 ـ توبه: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسى رَبُّکُمْ أَنْ یُکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ»؛ اى کسانى که ایمان آورده اید به سوى خدا باز گردید، و توبه خالص کنید، امید است خداوند گناهان شما را ببخشد.(1)

2 ـ ایمان و عمل صالح: «وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ وَ آمَنُوا بِما نُزِّلَ عَلى مُحَمَّد وَ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ کَفَّرَ عَنْهُمْ سَیِّئاتِهِمْ»؛ کسانى که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، و نیز به آنچه بر محمّد صلى الله علیه وآله نازل شده است، ایمان آوردند، آیاتى که حق است و از سوى پروردگارشان مى باشد خداوند گناهان آنها را مى بخشد.(2)

3 ـ ایمان: «إِنْ تَتَّقُوا اللّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقاناً وَ یُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ»؛ اگر تقواى الهى پیشه کنید، خداوند براى تشخیص حق از باطل، به شما روشن بینى مى دهد، و گناهانتان را مى بخشد.(3)

4 ـ هجرت و جهاد و شهادت: «فَالَّذِینَ هاجَرُوا وَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ أُوذُوا فِی سَبِیلِی وَ قاتَلُوا وَ قُتِلُوا لَأُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئاتِهِمْ»؛ کسانى که هجرت کنند و از خانه و وطن خود رانده شوند، و در راه من آزار بینند و پیکار کنند، و مقتول گردند گناهانشان را مى بخشم.(4)

5 ـ انفاق مخفى: «إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ فَنِعِمّا هِیَ وَ إِنْ تُخْفُوها وَ تُۆْتُوهَا الْفُقَراءَ فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ یُکَفِّرُ عَنْکُمْ مِنْ سَیِّئاتِکُمْ»؛ اگر انفاق هاى خود را در راه خدا آشکار سازید، خوب است، و اگر آن را پنهان دارید، و به فقرا بدهید، به سود شما است و از گناهانتان مى بخشد.(5)

بنابراین كار زشتی كه از روی هوی و هوس انجام گیرد، پس از ندامت و تحقق توبه، قابل بخشش است، ولی عملی كه از روی عناد و لجاجت و تكبر از انسان سر زند، مشمول رحمت بیكران الهی نمی‏گردد. زیرا پشیمانی از شخص لجوج حاصل نمی‏گردد. البته گاهی اتفاق افتاده ‏ كه یك نفر لجوج از عناد خود دست برمی‏دارد و در مقابل حق، سر فرود می‏آورد، در این‏ گونه مواقع معلوم می‏شود كه عناد او از روی جهالت بوده ‏است

6 ـ دادن قرض الحسنة: «إِنْ تُقْرِضُوا اللّهَ قَرْضاً حَسَناً یُضاعِفْهُ لَکُمْ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ»؛ اگر به خداوند قرض الحسنه دهید، آن را براى شما مضاعف مى کند و شما را مى آمرزد.(6)

7 ـ پرهیز از گناهان کبیره، که موجب آمرزش گناهان صغیره است: «إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ»؛ اگر از گناهان کبیره که از آن نهى شده اید، اجتناب کنید، گناهان صغیره شما را خواهیم بخشید.(7)

گناه جاهلانه

«إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللّهِ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السُّوَءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ یَتُوبُونَ مِن قَرِیبٍ فَأُوْلَـئِكَ یَتُوبُ اللّهُ عَلَیْهِمْ وَكَانَ اللّهُ عَلِیماً حَكِیماً :(نساء/17) در حقیقت، (پذیرش) توبه كه (طبق وعده الهى) بر عهده خداوند است، براى كسانى است كه كار زشت را از روى نادانى انجام مى‏دهند، سپس به زودى (پیش از معاینه مرگ) توبه مى‏كنند، آنهایند كه خداوند توبه‏شان را مى‏پذیرد، و خدا همواره دانا و حكیم است».

در آیة بالا قید« بجهاله »به كار رفته، جهل و جهالت دو معنی دارد: ندانستن، و عدم علم كامل.

بیشتر اوقات كلمه جاهل و جهالت در مورد دوم به كار می‏رود كه انسان آگاه و دانا است، ولی آگاهی او نسبت به زشتی كار تأثیری در او نمی‏گذارد، بلكه بسان افراد ناآگاه، كارهای بد را انجام می‏دهد.

امام صادق(علیه السلام) در مورد آیات مربوط به جهالت فرمود: «گناهی است كه بنده خدا آن را انجام می‏دهد. اگر چه از حكم آن آگاه می‏باشد، ولی آن‏گاه كه تصمیم می‏گیرد عمل خلافی را انجام دهد، در واقع جاهل است».

پرهیز از گناهان کبیره، که موجب آمرزش گناهان صغیره است: «إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ»؛ اگر از گناهان کبیره که از آن نهى شده اید، اجتناب کنید، گناهان صغیره شما را خواهیم بخشید

حضرت به جریان یوسف (علیه السلام) و برادرانش اشاره می‏كند كه قرآن از یوسف یاد می‏كند كه به برادرانش گفت: «هَلْ عَلِمْتُمْ مافَعَلْتُمْ بِیوسُفَ وَ أَخِیه إذ أَنْتُمْ جاهِلُونَ؛(یوسف (12) آیه 89.) آیا به خاطر دارید ستمی را كه بر یوسف و برادر او روا داشتید، در حالی كه همگی جاهل بودید»

برادران یوسف همگی زشتی ظلم را درك می‏كردند، ولی به دلیل خود خواهی یا حسادت یا هوی و هوس چنان برخورد كردند كه گویی نسبت به زشتی كار خود به كلی ناآگاه بودند».(بحارالأنوار، ج 6، ص 32.)

بنابراین كار زشتی كه از روی هوی و هوس انجام گیرد، پس از ندامت و تحقق توبه، قابل بخشش است، ولی عملی كه از روی عناد و لجاجت و تكبر از انسان سر زند، مشمول رحمت بیكران الهی نمی‏گردد. زیرا پشیمانی از شخص لجوج حاصل نمی‏گردد. البته گاهی اتفاق افتاده ‏ كه یك نفر لجوج از عناد خود دست برمی‏دارد و در مقابل حق، سر فرود می‏آورد، در این‏ گونه مواقع معلوم می‏شود كه عناد او از روی جهالت بوده ‏است.(ترجمه المیزان، ج 4، ص 390)

بنابراین گناهانی كه به اراده خودمان انجام می شود و حتی از بدی آن خبر داریم اگر از روی عناد و لجاجت نباشد و به خاطر هوای نفس باشد با توبه بخشیده می شود.

پی نوشت ها:

(1). سوره تحریم، آیه 8.

(2). سوره محمّد، آیه 2.

(3). سوره انفال، آیه 29.

(4). سوره آل عمران، آیه 195.

(5). سوره بقره، آیه 271.

(6). سوره تغابن، آیه 17.

(7). سوره نساء، آیه 31.

بازدیدها: 243