استراتژی قرآن در مواجهه با دشمن

شکی نیست که قرآن کریم تنها نسخه هدایت بشریت و گنجینه بی­ نظیر معارف الهی است که مومنین را به سوی سعادت و خوشبختی رهنمون می­کند.به همین دلیل عقل حکم می کند که در راه و روش زندگی حقیقی و یا حقوقی خود به آن توجه داشته و از دستورات الهی پیروی کنیم تا خیر دنیا و آخرت نصیبمان شود.عدم اطاعت مومنین از قرآن هم می تواند آنها را با هر جایگاه و منسبی از عرش به فرش برساند.

در این نوشتار سعی شده تا استراتژی صحیحی که مومنین باید در مواجه با دشمنان در پیش گیرند از منظر قرآن بررسی و تبیین شود.

مدارا با دشمن غدّار و حیله­ گر ممنوع!

«استراتژی حکومتی» یک رشته اعمال از پیش طراحی شده توسط تصمیم گیرندگان حکومتی است که هدف آن تعیین خط مشی صحیح برای تصمیمات آن حکومت می­باشد. بر این اساس در حکومت اسلامی که اندیشه اسلامی در آن جاری است و تصمیم گیرندگان در پی اجرا نمودن احکام و موازین الهی هستند، احکام «قرآن» تعیین کننده و جهت دهنده استراتژی­های آن می­باشد؛ چنان که خداوند در آیه 203 سوره اعراف بیان می­کند:

«هَذَا بَصَائِرُ مِن رَّبِّكُمْ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ»

«این قرآن رهنمود و وسیله بیداری از طرف پروردگار و مایه هدایت و رحمت برای اهل ایمان است.»

بر این اساس چنانچه این خط مشی از سوی تصمیم گیرندگان رعایت نگردد باید کنار گذاشته شود؛ همانگونه که پیامبر اکرم(ص) فرمود: «هنگامى كه حديثى از من براى شما آمد،آن را بركتاب خدا و حجت عقلى تان عرضه كنيد. پس اگر موافق آن دو بود، بپذيريد، وگرنه آن را به ديوار بکوبید.» (اصول كافى، ج 1ص 59)

آرزوی کافران

از اساسی ترین استراتژیهای قرآن شناخت دشمن و نحوه مواجهه و تعامل با اوست. تاکید قرآن بر این­است که باید پیوسته دشمن را زیر نظر داشت؛ چراکه اگر غفلت صورت گیرد او از این فرصت بهره برده و ضربات سهمگینی بر مسلمین وارد خواهد ساخت:

«وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَأَمْتِعَتِكُمْ فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُم مَّيْلَةً وَاحِدَةً»

«کافران آرزو می­کنند که شما از جنگ افزارها و داشته هایتان غافل شوید تا ناگهان بر شما یورش آورند.» (نساء102)

دشمنان شایستگی دوستی با شما را ندارند

خداوند متعال در آیات 118تا120 سوره آل عمران نیز به مومنان هشدار می­دهد که اهل کتاب (یهودیان و مسیحیان) شایستگی دوستی با شما را ندارند؛ چراکه هرگز سوابق دوستی آنها با شما مانع از ضربه زدن آنان به شما نخواهد شد:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا بِطَانَةً مِّن دُونِكُمْ لَا يَأْلُونَكُمْ خَبَالًا وَدُّوا مَا عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضَاءُ مِنْ أَفْوَاهِهِمْ وَمَا تُخْفِي صُدُورُهُمْ أَكْبَرُ قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآيَاتِ  إِن كُنتُمْ تَعْقِلُونَ

«ای مومنان از غیر خودتان (از مسیحیان و یهودیان) را دوست و محرم اسرار خود قرار ندهید چراکه آنان از ضربه زدن به شما هیچ­گاه کوتاهی نخواهند نمود و به دنبال اینند که شما همواره در رنج و زحمت باشید. [آنان بسیار مراقب گفتار و رفتار خود هستند و با احتیاط و دقت حرف می­زنند تا مبادا مومنان از باطن آنان آگاه گردند، اما ناخودآگاه سخنانی به زبان می­آورند که از لابه لای آنها می­توان به نیت شومشان پی برد] ؛دشمنی شما را بر زبانشان آشکار می­کنند اما آن کینه و عداوتی که از شما در دل دارند بسیار بزرگتر است. [وبه این وسیله خداوند از راز درونی آنها پرده برمی­دارد.]؛ ما آیات (و راههاى پیشگیرى از شرّ آنها) را براى شما بیان کردیم اگر بیندیشید.» (آل عمران 118)

علاقه و اشتیاق به رابطه داشتن با اهل کتاب نگران کننده است

خداوند متعال با بیان اینکه برخی از شما مومنین برای دوستی و برقرارکردن ارتباط با دشمنان­تان اشتیاق و علاقه از خود نشان می­دهید ،این ذهنیت را ناشی از غفلت و ناآگاهی این گروه از مومنین نسبت به کینه و عداوت دشمن می­داند:

«هَا أَنتُمْ أُولَاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَلَا يُحِبُّونَكُمْ وَتُؤْمِنُونَ بِالْكِتَابِ كُلِّهِ وَإِذَا لَقُوكُمْ قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا عَضُّوا عَلَيْكُمُ الْأَنَامِلَ مِنَ الْغَيْظِ قُلْ مُوتُوا بِغَيْظِكُمْ  إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ»

«آری شما کسانی هستید که آنان را دوست دارید،غافل از اینکه آنان هیچ علاقه و محبتی نسبت به شما ندارند در حالیکه شما به تمام کتاب­های آسمانی ایمان دارید، ولی آنان به کتاب آسمانی شما ایمان ندارند. [آنگاه پرده از چهره منافقانه آنان برمی­دارد]؛ هنگامیکه با شما ملاقات کنند،می­گویند :شما را تصدیق کردیم و اظهار ایمان می­کنند. اما در غیاب شما از شدت کینه و خشمی که نسبت به شما دارند سرانگشتان خود را به دندان می­گیرند. بگو: «با همین خشم بمیرید! خدا از (اسرار)درون سینه ها آگاه است.» (آل عمران119)

نشانه­ های کینه دشمنان

خداوند نشانه­ های این کینه و دشمنی که آنان نسبت به مومنان دارند را اینگونه بیان می­ کند:

إِن تَمْسَسْكُمْ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَإِن تُصِبْكُمْ سَيِّئَةٌ يَفْرَحُوا بِهَا …(آل عمران120)

اگر موفقیت و پیش­آمد خوبی برای شما رخ دهد آنها ناراحت می­شوند وچنانچه شکست و حادثه ناگواری برای شما رخ دهد خوشحال می­گردند.

لذا با توجه به این اعلام خطرهای صریح و روشن ،مومنان نباید ازکینه توزی­ها ونقشه­های دشمنان غافل شوند که در غیر این­صورت گرفتار نابسامانیهای فراوان خواهند شد.

چنانچه امام علی(ع) فرمود: «من نام عن عدوه، انبهته المکائد؛کسی که از دشمن غفلت کند، حیله‌ها و کیدهای دشمن بیدارش خواهد ساخت.»

استراتژی مواجهه با دشمن

خداوند پس آنکه اهداف دشمن راتبیین کرد و از توسل به دروغگویی و حیله­گری او در مواجهه با مومنان پرده برداشت، در یک جمله استراتژی که مومنان باید در برابر دشمن در پیش گیرند را اینگونه بیان می­کند:

«…وَإِن تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا لَا يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئًا إِنَّ اللَّهَ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطٌ »(آل عمران120)

اگر در برابر آنها استقامت به خرج دهید و خویشتن دار باشید(به خاطر زرق و برق دنیا تحملتان را از دست ندهید) دشمنان نخواهند توانست با نقشه­های خائنانه­شان به شما آسیبی وارد نمایند.زیرا خداوند به آنچه انجام می­دهید کاملاً احاطه دارد.

آیات 55 تا57 سوره مبارکه انفال نیز اشاره به دشمنانی داردکه با مومنان عهد و پیمان می­بندند ولی پابند به آن نیستند و هیچ شرمی از شکستن عهد خود ندارند؛ بر این اساس آنان­را بسیار تحقیر نموده وپست­ترین و بی­ارزش­ترین موجودات جهان معرفی می­کند و در ادامه به روش مقتدرانه­ای که پیامبر باید با این گروه در پیش گیرد،می­پردازد، برخوردی قاطع وکوبنده­ای که موجب عبرت آنان شده و فکر تعدی را از سر آنان بیرون آورد؛

«إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِندَ اللَّهِ الَّذِينَ كَفَرُوا فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ»

«به یقین، بدترین جنبندگان نزد خدا، کسانى هستند که کافر شدند و (به هیچ وجه) ایمان نمى­آورند.» (انفال55)

الَّذِينَ عَاهَدتَّ مِنْهُمْ ثُمَّ يَنقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِي كُلِّ مَرَّةٍ وَهُمْ لَا يَتَّقُونَ

همان کسانى که از آنها پیمان گرفتی؛ سپس هر بار عهد و پیمان خود را مى شکنند؛ و (از پیمان شکنى و خیانت) پرهیز ندارند. (انفال56)

فَإِمَّا تَثْقَفَنَّهُمْ فِي الْحَرْبِ فَشَرِّدْ بِهِم مَّنْ خَلْفَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ

«اگر آنها را در (میدان) جنگ بیابى، آنچنان به آنها حمله کن که گروهى که پشت سر آنها هستند، پراکنده شوند؛شاید متذکّر گردند و عبرت گیرند!» (انفال57)

با اقتدار خود، دشمن را به زانو درآورید

«وَإِن جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ»

«و اگر تمایل به صلح نشان دهند، تو نیز از در صلح درآى؛ و بر خدا توکّل کن، که او شنوا و داناست.» (انفال 61)

این آیه پیرامون صلح با دشمنان است؛ خداوند به پیامبرخطاب می­کندکه؛ ای پیامبر، چنانچه دشمنان مثل پرنده­­های بال وپر­گشوده مشتاقانه به دنبال صلح با شما باشند، تو نیز به سوی آنها بال وپر بگشا، و در قبول پیشنهاد صلح به خود تردیدی راه مده. وچنانچه شرایط آن عادلانه و معقول بود آن را بپذیر.

در این آیه نکته ظریفی نهفته است و آن اینکه باید دشمنان، در تقاضای صلح پیشقدم شوند؛ واین مومنان هستند که تصمیم می­گیرند آیا پیشنهاد آنان را بپذیرند یا نه.

مفهوم این آیه آنست که حکومت اسلامی  در برابر دشمنان نباید هیچ­گونه ضعف و سستی به خود راه دهد بلکه باید آنقدر مقتدرو قدرتمند باشدکه  دشمنان در مواجهه با او احساس ضعف و ناتوانی نمایند؛ ونه تنها از فکر سیطره و غلبه بر مومنین بیرون آیند،بلکه در برابر حکومت اسلامی زانو زده و از در صلح و آشتی وارد شوند.

با توجه به آنچه بیان شد می­ توان چنین نتیجه گرفت که؛ تنها راه رهایی حکومت اسلامی و مصون ماندن آن از نقشه­ها و توطئه ­های دشمنان فقط وفقط در سایه اقتدار واستقامت و تقوای الهی وعدم دلبستگی به زرق و برق دنیاست ؛ وتنها با این استراتژی می­توان توطئه ­های دشمنان را خنثی نمود.

 با این وجود چنانچه برخی استراتژی خود را جست وجو برای پیداکردن راهی قرار دهند که منتهی به ایجاد ارتباط  با دشمنان ومدارا نمودن با کسانی شودکه جز به بیچارگی و تباهی و پریشانی ما رضایت نمی­دهند، به بیراهه رفته­اند وبر خلاف نص صریح قرآن عمل نموده ­اند واین رفتارمحکوم به شکست بوده و قابل قبول نیست.

بازدیدها: 205