اعمال و فضیلت ماه شعبان در المراقبات

اعمال و فضیلت ماه شعبان در «المراقبات»

هیات: کتاب “المراقبات” یا “اعمال السنة” یکی از تألیفات گران‌سنگ مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی است که آن را به راه و روش علمای صالح و امامیه تألیف کرده و احادیث صحیح و گهربار ائمه علیهم‌السلام، ادعیه و اوراد مخصوص به ایام و لیالی و ماه و سال را از منابع موثق در آن گردآوری کرده است. مشهور است که امام خمینی رحمه الله نیز از شاگردان میرزا جواد ملکی تبریزی بوده‌ است، اما رهبر معظم انقلاب از قول امام خمینی نقل می‌کند که تنها دو جلسه در درس میرزا جواد ملکی تبریزی شرکت کرده و از اینکه نتوانسته بیش از این در درس وی شرکت کند، افسوس خورده است. نوشتن کتاب “اعمال السنة” از سنت‌های علمای امامیه است و علمای شاخصی از جمله سید ابن طاووس، شیخ بهایی، شیخ اجل کلینی، محمد بن مسعود عیاشی و شیخ‌لطایفة شیخ طوسی کتاب‌های گرانقدری در این باب تألیف کرده‌اند.

این کتاب به زبان عربی تألیف شده است که ترجمه‌های متعددی از آن در دسترس مشتاقان و طالبین است. “المراقبات” با مقدمه مؤلف گرانقدر شروع شده و سپس بر اساس ماه‌های سال باب‌هایی به خود گرفته و مطالب به ترتیب ماه‌های سال آورده شده‌اند؛ به این ترتیب که فصل اول به مراقبات و دستورات ماه محرم اختصاص یافته و سپس مراقبات ماه صفر، ربیع الاول، ربیع الثانی و … در پی آمده و کتاب به مراقبات ماه ذی‌الحجة و یک خاتمه از مؤلف ختم می‌شود.

میرزا جوادآقای ملکی تبریزی درباره مراقبات ماه شعبان ضمن اشاره به نکات معرفتی، به اعمال این ماه اشاره می‌کنند که در ادامه می‌خوانید.

شرافت این ماه

این ماه براى سالک الى‌الله بسیار با ارزش است. یکى از شبهاى قدر در این ماه قرار دارد و کسى در آن متولد شده که خداوند به واسطه او وعده پیروزى به تمامى دوستان، پیامبران و برگزیدگانش  ــ از زمانى که پدر ما حضرت آدم (على نبینا و آله و علیه السلام ) در زمین ساکن شده  ــ داده است. و وعده داده، بوسیله او، بعد از پر شدن زمین از ظلم و جور، آن را پر از قسط و عدل کند ـ‌ـ که در جاى خود بطور مفصل به آن خواهیم پرداخت و از مقام آن همین بس که ماه رسول خدا صلى الله علیه و آله بوده و حضرتش فرمود «شعبان شهرى؛ رَحِمَ اللَّهُ مَنْ‏ أَعَانَنِی‏ عَلَى شَهْرِی؛ شعبان ماه من است، خداوند کسى را که مرا در ماهم یارى کند، بیامرزد.» کسى که از این دعوت بزرگ آگاه شود، باید بکوشد که از دعوت شدگان این دعوت شود. این جانشین و برادر او امیرالمؤمنین است که مى‌فرماید: مَا فَاتَنِی صَوْمُ شَعْبَانَ مُنْذُ سَمِعْتُ مُنَادِیَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلم یُنَادِی فِی شَعْبَانَ فَلَنْ یَفُوتَنِی أَیَّامَ حَیَاتِی صَوْمُ شَعْبَانَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى؛ از زمانى که نداى منادى رسول خدا صلى الله علیه و آله را که براى روزه این ماه ندا مى کرد شنیدم ، هیچ‌گاه روزه این ماه را از دست نداده و در تمام عمرم آن را از دست نخواهم داد؛ اگر خدا بخواهد. این درباره روزه این ماه بود و مى‌توان کمک به آن حضرت را از جهات دیگر مانند نماز، صدقه ، مناجات و تمام کارهاى خیر با روزه این ماه مقایسه کرد.

مناجات شعبانیه

این مناجات، مناجات معروفى است و اهلش به‌خاطر آن با ماه شعبان مأنوس شده و به همین جهت منتظر و مشتاق این ماه هستند. این مناجات شامل مطالب اساسى در مورد چگونگى معامله بندگان با خداى بزرگ بوده و آداب خواستن، دعا و طلب آمرزش از او را، آنگونه که شایسته است، بیان مى‌کند و استدلال‌هاى جالب توجهى جهت امیدوار شدن به درگاه خدا که با مناجات با او مناسب است در بر دارد و بروشنى، ملاقات، نزدیکى و دیدن خدا را معنى مى‌کند و به این ترتیب شبهه‌هاى سالک، شک‌هاى منکر و وحشت اهل شک را برطرف مى کند و نیز اشاره‌اى به شناخت نفس و این که شناخت آن باعث شناخت پروردگار است دارد بنابر تفسیر بعضى از فرازهاى آن توسط یکى از بزرگان اهل معرفت.

تمام کلام این که این مناجات، از اعمال مهم این ماه است و نه تنها ماه، که سالک نباید بعضى از فرازهاى آن را در طول سال ترک کند و در قنوت‌ها و سایر حال‌هاى عالى خود، خیلى با آن مناجات کند و وقتى که مى‌گوید: وَ أَنِرْ أَبْصَارَ قُلُوبِنَا بِضِیَاءِ نَظَرِهَا إِلَیْکَ حَتَّى تَخِرَقَ أَبْصَارُ الْقُلُوبِ حُجُبَ النُّورِ فَتَصِلَ إِلَى مَعْدِنِ الْعَظَمَةِ وَ تَصِیرَ أَرْوَاحُنَا مُعَلَّقَةً بِعِزِّ قُدْسِک‏؛ و دیدگان قلب‌هاى ما را با نور نگاه آن به حضرتت روشن بفرما تا آنگاه که چشم‌هاى دل پرده‌ها و مانع‌هاى نورى را پاره کرده و به معدن بزرگى برسد و روح‌هاى ما به عزت پاکی‌ات وصل شود. از گفته خود غافل نباشد. و تأمل کند، آیا قلب او چشم دیدن نور را دارد؟ پرده‌هاى نورى چیست؟ و معدن بزرگى که در پوشش پرده‌هاى نورى است،‌ کدام است ؟ ارزش نعمت مناجات بیشتر مردم قدر نعمت مناجات را نمى‌دانند. مناجات شامل معارف بالایى است که به جز اهلش که همان اولیاى خدا هستند و از طریق کشف و شهود به آن رسیده‌اند، کسى از آن آگاهى ندارد و رسیدن به این معارف از راه مکاشفه از بهترین نعمت‌هاى آخرت است که قابل مقایسه با هیچ‌کدام از نعمت‌هاى دنیا نیست. امام صادق علیه‌السلام در این فرمایش، ارزش ‍ این نعمت را این گونه بیان مى‌کنند «اگر مردم برترى شناخت خدا بر سایر نعمت‌ها را مى‌دانستند، به زیبایی‌هاى زندگى دنیا که در اختیار دشمنان ما گذاشته شده، چشم نمى‌دوختند؛ در نعمت شناخت خدا قرار گرفته و مانند لذت کسى که همیشه در بهترین جاهاى بهشت با دوستان خدا بسر مى‌برد، از آن لذت مى‌بردند…».

سایر اعمال این ماه

1- از اعمال مهم در این ماه روزه است؛ به اندازه‌اى که با حالش مناسب باشد و بهتر است اگر مانعى نبود ــ گر چه این مانع رجحان روزه نگرفتن باشد  ــ تمام ماه را به جز یک یا دو روز آخر آن را روزه بگیرد و با این یک یا دو روز بین روزه این ماه و روزه رمضان فاصله بیندازد و اگر این مقدار را نمى‌تواند، به مقدار زیادى روزه بگیرد تا وارد دعوت مقدس رسول خدا صلى الله علیه و آله شده و از کسانى باشد که حضرتش را یارى مى‌کنند و گمان نمى‌کنم با یک یا دو روز روزه گرفتن وارد این دعوت شود و از کسانى باشد که بتوان گفت: به رسول خدا صلى الله علیه و آله کمک کرده است. درباره روزه هر کدام از روزهاى این ماه اخبار مفصلى وارد شده است و من فقط روایتى را که در کتاب «من لا یحضره الفقیه» آمده است، نقل مى‌کنم. امام صادق علیه‌السلام فرمود: کسى که روز اول ماه را روزه بگیرد، حتماً وارد بهشت مى‌شود و کسى که دو روز را روزه بگیرد، خداوند در هر شب و روزى (به چشم رحمت ) به او مى‌نگرد و در بهشت هم به این نگاه ادامه مى‌دهد و کسى که سه روز روزه بگیرد، با خداوند در عرش و بهشت او دیدار مى‌کند.

1- از اعمال مهم در این ماه صلواتى است که در نیمروز هر روز این ماه فرستاده مى‌شود؛ و اول آن چنین است. اللَّهُمَ‏ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ …

2- یکى دیگر از اعمال این ماه، همان‌گونه‌اى که در کتاب اقبال است به‌جا آوردن نماز و خواندن دعاهاى این شبها است. سالک باید در رابطه با این اعمال جدى بوده و به هر کدام از ذکر و فکر و این اعمال که نشاط دارد، با در نظر گرفتن اولویت‌ها اقدام کند و این مطلب را نیز در نظر داشته باشد که عمل به روایتى که متضمن این اعمال است، به خاطر تسامح در مدرک اعمال مستحبى است و معمولاً بهتر است هم به اعمال راحت و آسانى که مى‌توان با نشاط آن را انجام داد و هم به عبادات روزمره، با در نظر گرفتن حال خود، بپردازد.

3 ـ یکى دیگر از کارهاى مهم در این ماه عمل به این روایت است. امیرالمومنین علیه‌السلام فرمود: در هر پنجشنبه شعبان آسمان‌ها زینت شده و آنگاه فرشتگان عرض مى‌کنند: خداى ما، روزه‌داران شعبان را ببخش و بیامرز و دعایشان را اجابت فرما. بنابراین کسى که دو رکعت نماز به‌جا آورد که در هر رکعت سوره فاتحه را یک بار و قُلْ‏ هُوَ اللَّهُ‏ أَحَدٌ را صد بار بخواند و بعد از سلام دادن صدبار بر پیامبر صلى الله علیه و آله درود فرستد، خداوند تمام خواسته‌هاى دینى و دنیایى او را برآورده مى‌فرماید. و کسى که یک روز آن را روزه بگیرد، خداوند بدن او را بر آتش حرام مى‌کند.

منبع: تسنیم

بازدیدها: 0

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام