اقتصاد مقاومتی از منظر امام خمینی (ره)

اقتصاد مقاومتی، یک مفهوم جدید در نظام جمهوری اسلامی نیست؛ بلکه سابقه‌ای به اندازه انقلاب اسلامی دارد.
مجموعه آن چه که تحت عنوان سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی به عنوان رویکرد اصلی اقتصاد کشور، ابلاغ شده در عمر 36 ساله انقلاب بارها از سوی حضرت امام خمینی (ره) و همین‌طور مقام معظم رهبری، مورد توجه قرار گرفته است.سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی را می‌توان چکیده و عصاره دیدگاه‌های حضرت امام (ره) و رهبر انقلاب در عرصه اقتصادی دانست؛ ضمن آن که بخش‌های مختلف مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی بارها از سوی کشورهای مختلف جهان تجربه شده است و از لحاظ تجربی نیز این سیاست‌ها پشتوانه عظیمی دارد.از دیدگاه امام خمینی (ره)، یکی از موضوعات بسیار مهم در رسیدن به اهداف و آرمان‌های اصلی انقلاب اسلامی، رسیدن به خودکفایی و استقلال کامل و جامع در تمامی ابعاد می‌باشد. به همین خاطر، این مهم بارها در سخنان امام عزیز تکرار شده است و ایشان همگان را برای تحقق این مهم دعوت و تشویق نموده‌اند.
از منظر امام (ره)، انقلاب اسلامی بدون استقلال همه‌جانبه، کامل نمی‌شود و حفظ این انقلاب، مستلزم رسیدن به خودکفایی و استقلال همه‌جانبه و قطع هرگونه وابستگی به دشمنان است و در غیر این صورت شکست و یا انحراف انقلاب از مسیر و آرمان‌های خود حتمی خواهد بود. در نگاه امام (ره) رسیدن به استقلال سیاسی بدون دستیابی به استقلال اقتصادی معنا ندارد و لازمه هر دوی این‌ها استقلال فکری – فرهنگی می‌باشد.
امام بزرگوار ریشه تمام مشکلات امت‌های اسلامی و به‌خصوص کشورمان را عقب‌ماندگی‌های فرهنگی و خودباختگی‌های فکری می‌دانند که طی سال‌ها و قرن‌ها توسط استکبار و استعمار، در روح و جان مردم تزریق شده است تا آن‌ها به راحتی به غارت منابع این کشورها بپردازند. به همین دلیل از دیدگاه ایشان، مهم‌ترین عامل و اولین قدم در رسیدن به استقلال، دستیابی به خودباوری (بیدار شدن) و اعتماد به نفس زیر سایه اعتماد به خدا و توکل است.امام امت می‌خواهد تمام آحاد جامعه به‌خصوص دانشگاهیان و مسئولین کشور به این دیدگاه برسند که اولاً بدانند هرچه که موردنیازشان است را خودشان باید به دست بیاورند و به کمک‌های دیگر کشورها و قدرت‌ها امیدوار نباشند و ثانیاً باور داشته باشند که هرچه را که بخواهند – دیر یا زود- می‌توانند به دست بیاورند و هیچ قله فتح‌ناشدنی برایشان وجود ندارد. «یک مملکت اگر بخواهد خودش به پای خودش بایستد، مستقل بشود در همه ابعاد، چاره ندارد جز این تفکر که «ما باید از خارج چیز وارد کنیم» از کله‌اش بیرون کند. مغزش توجه به این بکند که ما از خارج نباید وارد بکنیم.» و «شما متوقع نباشید که همین امروز بتوانید طیّاره درست کنید. میگ درست کنید. البته الآن نمی‌شود، اما مأیوس نباشید از اینکه می‌توانیم درست کنیم. باید بیدار بشوید، بروید دنبال اینکه آن صنایع پیشرفته را خودتان درست بکنید. وقتی این فکر در یک ملتی پیدا شد و این اراده در یک ملتی پیدا شد، کوشش می‌کند و دنبال کوشش این مطلب حاصل می‌شود.»با این دید از نظر امام (ره) حتی اگر دولت‌های خارجی هم بخواهند نیازهای ما را برطرف کنند و کالا و خدمات عرضه کنند نباید قبول کرد و باید با اتکا به خود در حل ریشه‌ای مشکلات کوشید چرا که تا حرکت نکنیم به مقصد نخواهیم رسید. «مادام که در احتیاجات صنایع پیشرفته، دست خود را پیش دیگران دراز کنید و به دریوزگی عمر را بگذرانید قدرت ابتکار و پیشرفت در اختراعات در شما شکوفا نخواهد شد.» و «ما اگر خودمان یک امر ناقص هم داشته باشیم، بهتر از این است که [پیش] دشمنمان دست دراز کنیم و یک امر کامل از آن‌ها بگیریم.»بر اساس همین دیدگاه است که تحریم‌های اقتصادی نه تنها بازدارنده نیست بلکه با انتخاب راهکارهای مناسب و عزمی بلند یکی از بهترین فرصت‌ها را در پیش پای ملت ایران برای رسیدن به استقلال اقتصادی و صنعتی قرار داده است که باید مغتنم شمرده شود. «این جنگ و تحریم اقتصادی و اخراج کارشناسان خارجی، تحفه‌ای الهی بود که ما از آن غافل بودیم.» و «این محاصره اقتصادی را که خیلی از آن می‌ترسند، من یک هدیه‌ای می‌دانم برای کشور خودمان، برای اینکه محاصره اقتصادی معنایش این است که «مایحتاج» ما را به ما نمی‌دهند. وقتی که مایحتاج را به ما ندادند، خودمان می‌رویم دنبالش. ممکن است یک ده سالی زحمت بکشیم، ده سالی گرفتاری داشته باشیم، اما نتیجه آخرش این است که بعد از ده سال خودمان هستیم.»

در این مسیر نیز فقط دولت مسئول نیست بلکه باید همه مردم در کنار سایر دستگاه‌ها وارد میدان شده و کمک نمایند. در این حرکت عظیم، همه، از مسئولین و دستگاه‌ها گرفته که باید ببینند تصمیماتشان ما را به سمت وابستگی سوق می‌دهد یا رهایی از آن تا مردم که باید با پرهیز از کالاهای خارجی و لوکس و تشریفات زائد، بدانند خود نیز در کنار دولت وظیفه دارند و تلاش در این راه را جهاد در راه خدا بدانند.

از نظر امام (ره)، رهایی ملتی که سال‌ها تحت سلطه استعمار بوده است آسان نبوده و مستلزم سختی‌ها و ترک رفاه‌های کاذب است ولی نویددهنده آینده‌ای روشن و درخشان است. «یک چند سال باید سختی را تحمل کنیم. سختی هم خیلی نیست- تحمل کنیم تا بتوانیم خودمان سر پای خودمان بایستیم و آدم باشیم.» در این نگاه عمیق، رفاه و آسایشی که با بردگی اجانب -و لو ناخودآگاه- به دست آید و باعث مسلط شدن دشمنان گردد باعث ننگ است و انسان باید خود را از آن نجات دهد که «زندگی انسانی شرافتمندانه را ولو با مشکلات، بر زندگانی ننگین بردگی اجانب ولو با رفاه حیوانی ترجیح دهید.»

* نگاهی به فرامین امام

اعتماد به نفس و توجه به تولید داخلی

آن‌ها که این صنعت‌های بزرگ را درست کردند، آن‌ها هم انسان‌های یک سر و دو گوشی هستند که مثل سایر انسان‌هایند؛ منتها قبل از ما بیدار شدند و ما را خواب کردند، قبل از اینکه ما بیدار شویم آن‌ها بیدار شدند و هم خوشان را صرف این کردند که با ایادی خودشان مستقیماً یا به طور غیرمستقیم ما را غافل کنند، ما را خواب کنند و به ما تزریق کنند به اینکه شما نمی‌توانید.

وابستگی اقتصادی

شما می‌دانید که اگر یک مملکت در اقتصاد، خصوصاً این رشته اقتصاد که نان مردم است؛ در این، احتیاج به خارج پیدا بکند و یک احتیاج مبرمی که نتواند خودش را اداره کند خودش را و باید دیگران او را اداره کنند. این وابستگی اقتصادی آن هم در این رشته، موجب این می‌شود که ملت ایران، مملکت ایران، تسلیم بشود به دیگران.

قبح واردات

چقدر برای یک مملکت عیب است و سرشکستگی که دستش را دراز کند طرف آمریکا که گندم بده، کشکول گدائی‌اش را باز کند پیش دشمنش و از او بخواهد که رزقش را بدهد. چقدر برای ما سرشکستگی دارد تا این ملت بنایش را بر این نگذارد که کشاورزی‌اش را تقویت کند و بسازد به آنکه خودش به دست می‌آورد، نمی‌توانیم استقلال پیدا کنیم.

القائات دشمن

با القای تفکرات و تحقیقات خودساخته به توده‌های محروم باورانده‌اند که باید تحت نفوذ ما زندگی کرده و الا راهی برای ادامه حیات پابرهنه‌ها جز تن دادن به فقر باقی نمانده است.

 برکت محاصره اقتصادی
این محاصره اقتصادی را که خیلی از آن می‌ترسند، من یک هدیه می‌دانم برای کشور خودمان؛ برای اینکه محاصره اقتصادی معنایش این است که مایحتاج ما را به ما نمی‌دهند. وقتی مایحتاج را به ما ندادند خودمان می‌رویم دنبالش، مهم این است که ما بفهمیم که دیگران به ما چیزی نمی‌دهند، ما خودمان باید تهیه کنیم.

استقلال کشور

شما حالا باید از اول شروع کنید و قصدتان بر این باشد که خودتان مستقل در همه چیز باشید، در فرهنگ مستقل باشد، در صنعت مستقل باشید، در زراعت مستقل باشید؛ وقتی بنا را بر این گذاشتید و با این عزم وارد میدان شدید می‌توانید که کشور خودتان را نجات بدهید و کشور خودتان را مستقل کنید و بیمه کنید استقلال کشور خودتان را برای همیشه.

تحمل مشکلات

مادامی که بخواهیم مستقل باشیم و زیر بار وابستگی نرویم، باید تحمل این مشکلات و قدرت مبارزه با آن را پیدا کنیم.

 تلاش اقتصادی

من دست و بازوی همه کسانی که بی‌ادعا و مخلصانه درصدد استقلال و خودکفایی کشورند را می‌بوسم.

کالاهای وارداتی

اکنون بازارهای کشورهای اسلامی مراکز رقابت کالاهای غرب و شرق شده است و سیل کالاهای تزئینی مبتذل و اسباب‌بازی‌ها و اجناس مصرفی به سوی آن‌ها سرازیر است و همه ملت‌ها را آن چنان مصرفی بار آورده‌اند که گمان می‌کنند بدون این اجناس آمریکایی و اروپایی و ژاپنی و دیگر کشورها زندگی نمی‌توان کرد.

نفت یا نفع؟!

آمریکا از شما نفت می‌خواهد و آمریکا از شما نفع می‌خواهد و می‌خواهد شما بازار باشید برای او. این‌ها فرق نمی‌کند، این‌ها می‌خواهند که از شما استفاده بکنند، از مخازن که خدا به شما داده آن‌ها استفاده‌اش را بکنند… والا در آنجایی که شما گرفتار بشوید، هیچ‌یک از این‌ها به داد شما نخواهند رسید؛ آن‌ها آن وقت می‌گویند ما این‌ها را نمی‌شناسیم. بنای این اشخاصی که توجهشان به خودشان و به دنیای خودشان است، این است که مادامی که به نفع آن‌ها چیزی باشد با آن‌ها همراه‌اند و با آن‌ها هم کاسه هستند، آن روزی که ببینند این به نفع نیست، ولو دوستشان باشد کنارش می‌گذارند.

 نقش علما و کارشناسان

کشورهای اسلامی به واسطه ضعف مدیریت‌ها و وابستگی، به وضعیت اسفبار گرفتار شده‌اند که این به عهده علمای اسلام و محققین و کارشناسان اسلامی است که برای جایگزین کردن سیستم ناصحیح اقتصاد حاکم بر جهان اسلام، طرح‌ها و برنامه‌های سازنده و دربرگیرنده منافع محرومین و پابرهنه‌ها را ارائه دهند و جهان مستضعفین و مسلمین را از تنگنا و فقر معیشت به درآورند.

کالای مصرفی

و بر دولت‌ها و دست‌اندرکاران است چه در نسل حاضر و چه در نسل‌های آینده که از متخصصین خود قدردانی کنند و آنان را با کمک‌های مادی و معنوی تشویق به کار نمایند و از ورود کالاهای مصرف‌ساز و خانه برانداز جلوگیری نمایند و به آنچه دارند بسازند تا خود همه چیز بسازند.

عدم وابستگی به غرب

وصیت من به ملت‌های کشورهای اسلامی است که انتظار نداشته باشید که از خارج کسی به شما در رسیدن به هدف که آن اسلام و پیاده کردن احکام اسلام است کمک کند؛ خود باید به این امر حیاتی که آزادی و استقلال را تحقق می‌بخشد قیام کنید. و علمای اعلام و خطبای محترم کشورهای اسلامی دولت‌ها را دعوت کنند که از وابستگی به قدرت‌های بزرگ خارجی خود را رها کنند و با ملت خود تفاهم کنند؛ در این صورت پیروزی را د ر آغوش خواهند کشید.

واردات همه چیز

وارد کردن کالاها از هر قماش و سرگرم کردن بانوان و مردان خصوصاً طبقه جوان، به اقسام اجناس وارداتی از قبیل ابزار آرایش و تزئینات و تجملات و بازی‌های کودکانه و به مسابقه کشاندن خانواده‌ها و مصرفی بار آوردن هر چه بیشتر که خود داستان‌های غم‌انگیز دارد و سرگرم کردن و به تباهی کشاندن جوان‌ها که عضو فعال هستند با فراهم آوردن مراکز فحشا و عشرتکده‌ها و ده‌ها از این مصائب حساب‌شده، برای عقب نگه‌داشتن کشورهاست.

من وصیت دلسوزانه و خادمانه می‌کنم به ملت عزیز که اکنون که تا حدود بسیار چشمگیری از بسیاری از این دام‌ها نجات یافته و نسل محروم حاضر به فعالیت و ابتکار برخاسته و دیدیم که بسیاری از کارخانه‌ها و وسایل پیشرفته مثل هواپیماها و دیگر چیزها که گمان نمی‌رفت متخصصینِ ایران قادر به راه انداختن کارخانه‌ها و امثال آن باشند و همه دست‌ها را به سوی غرب یا شرق دراز کرده بودیم که متخصصین آنان این‌ها را به راه‌اندازند، در اثر محاصره اقتصادی و جنگ تحمیلی، خود جوانان عزیز ما قطعات محل احتیاج را ساخته و با قیمت‌های ارزان‌تر عرضه کرده و رفع احتیاج نمودند و ثابت کردند که اگر بخواهیم می‌توانیم.