برخی مقامات کریمه اهل بیت(علیها السلام)

خانه / آموزش / برخی مقامات کریمه اهل بیت(علیها السلام)

ای اختر آسمان هفتم	رعنا گل گلستان هفتم
هم دختر هفتم از امامان	هم خواهر هشتمین ایشان
هم عمّه حضرت جوادی	همچون تو کجاست پاکزادی
معصومه رضا نهاد نامت	می خواست نشان دهد مقامت
آن کس که تو را کریمه خوانده	بر لب سخنی ثمینه رانده
کی جان دگر سزا به قربان	چون گشته پدر تو را به قربان
هجران پدر ترا ز یک سو	دوری تو از رضا ز یک سو
آن پیکر خسته تو فرسود	طاقت ز کف و قرار بر بود…(۱)

ابن جوزی یکی از علما و مورخان اهل سنّت در قرن هفتم می نویسد: در بین اولاد موسی کاظم(علیه السلام) چهار دختر به نام فاطمه وجود دارد:

۱ـ فاطمه صغری که به او بی بی هیبت گفته می شود، و در مدخل جنوبی شهر باکو در آذربایجان شوروی (سابق) دفن است.

۲ـ فاطمه وسطی که در شهر رشت مدفون می باشد.

۳ـ فاطمه اخری (ستّی فاطمه) که در اصفهان دفن شده است.

۴ـ فاطمه کبری (فاطمه معصومه) که مدفن او در قم، زیارتگاه شیعیان و اهل دل می باشد.(۲)

حضرت معصومه در یک نگاه

نام آن حضرت فاطمه کبری، نام پدرش موسی بن جعفر(علیه السلام) و نام مادر بزرگوارش نجمه خاتون است. القاب او عبارت اند از: معصومه، کریمه اهل بیت، طاهره، حمیده، رشیده، تقیّه،مرضیّه، رضیّه، برّه اختُ الرّضا(علیه السلام).(۳)

ولادت آن حضرت در اول ذی قعده الحرام ۱۷۳ هجری قمری در مدینه منوّره واقع شده است و در ۲۳ ربیع الاول ۲۰۱ هجری وارد قم شد، و بعد از ۱۷ روز سرانجام در دهم ربیع الثانی ۲۰۱ در سن ۲۸ سالگی دار فانی را وداع گفت و مرقد شریف آن بانو، زیارتگاه عاشقان اهل بیت در قم گردید.

مقامات و منزلتهای معنوی

کمتر امام زاده ای به اندازه حضرت معصومه(علیه السلام) مورد توجّه و سفارش امامان معصوم قرار گرفته است. حضرت عبدالعظیم حسنی با آن همه عظمت، بیش از یکی دو روایت در موردش وارد نشده است، ولی در باره عظمت و مقامات فاطمه معصومه (علیه السلام) حدود یازده روایت وارد شده است، حتی سالها قبل از ولادت آن حضرت (حدود ۴۵ سال قبل) امام صادق(علیه السلام) سخنان بسیار ارزشمندی درباره عظمت و فضیلت آن بانو بیان داشته است که نشان از اوج عظمت و فضیلت آن حضرت دارد.

یکی از شیعیان به محضر امام صادق(علیه السلام) شرفیاب شد و مشاهده کرد که آن حضرت در کنار گهواره با کودکی سخن می گوید، تعجب کرد و عرض کرد: آیا با کودک نوزاد سخن می گویی؟ حضرت صادق(علیه السلام) فرمود: اگر تو هم مایل هستی می توانی نزد او بیایی و با او گفتگو کنی. او می گوید: نزد گهواره آن نوزاد رفتم، سلام کردم، جواب سلام را داد و به من فرمود: نامی که برای دختر تازه به دنیا آمده ات برگزیده ای عوض کن، زیرا خداوند آن نام را دشمن می دارد (سخن نوزاد اشاره به نام دختری بود که به تازگی، خداوند به من عنایت فرموده بود، که او را «حمیرا» نامگذاری کرده بودم).

سخنان آن نوزاد و اطلاع او از اخبار پنهانی و نهی از منکر او، مرا بیشتر به تعجب واداشت و بهت زده شدم، امام صادق(علیه السلام) فرمود: تعجب نکن! این کودک فرزندم موسی است خداوند از او دختری به من عنایت کند که نامش فاطمه است او در سرزمین قم به خاک سپرده می شود، و هر کس او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می شود.(۴)

و در جای دیگر فرمود: «ستُدْفنُ فیها امْرأهٌ منْ اوْلادی تُسمّی فاطمهُ فمنْ زارها وجبتْ لهُ الجنّهُ؛ به زودی بانویی از فرزندان من به نام فاطمه در آن (قم) دفن می شود، هر کس او را زیارت کند، بهشت برای او واجب می گردد.»

در ذیل روایت آمده است که امام صادق(علیه السلام) این سخن را قبل از ولادت امام کاظم (علیه السلام) فرمود.(۵) با توجه به این که امام کاظم(علیه السلام) در سال ۱۲۸ (هـ.ق)چشم به جهان گشوده است و تولد حضرت معصومه در سال ۱۷۳ رخ داده است امام صادق(علیه السلام) این سخن را ۴۵ سال قبل از تولد حضرت معصومه فرموده است.

الف: ارزش یافتن قم

قم یکی از سرزمین های برگزیده الهی است که بابی از بهشت در آنجا قرار دارد و در پذیرش ولایت امیرمؤمنان بعد از مکّه و کوفه در رتبه چهارم قرار دارد چنان که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) فرمود: «یا علی انّ اللّه عزّ اسمهُ عرضَ ولایتک علی السّماوات فَسَبَقَتْ الیها السماء السابعه… فبصّت الیها مکه… ثم سبقتْ الیْها قُم فزَیّنَها بالعرب و فتح الیه باباً من ابواب الجنّهِ؛(۶) ای علی! خداوند ولایت تو را بر آسمانها عرض کرد، آسمان هفتم برای پذیرش ولایت تو سبقت گرفت… آنگاه مکه سبقت گرفت… بعد قم برای پذیرش ولایت تو پیشقدم شد و خداوند آن را به واسطه عرب (اشعریها) زینت بخشید و درْبی از دربهای بهشت را به سوی آن باز کرد.»

امّا یقیناً وجود با برکت فاطمه معصومه در ارزش برکات نازله بر قم سهم تعیین کننده ای دارد امام صادق (علیه السلام) فرمود: «انّ للّه حرماً و هو مکّهُ، و لرسولهِ حرماً و هو المدینهُ و لامیر المُؤمنین حرماً و هو الکوفه و لنا حرماً و هو قم، و ستُدفنُ فیها امرأهٌ من ولْدی تُسمّی فاطمه، من زارها وجبتْ لهُ الجنّهُ؛(۷) برای خدا حرمی است که آن مکه است، و برای رسول خدا (هم) حرمی است که مدینه باشد، و برای امیرمؤمنان حرمی است که کوفه (نجف) باشد و برای ما (اهل بیت(علیه السلام)) حرمی است که قم باشد به زودی بانویی از فرزندان من در آنجا دفن می شود که نامش فاطمه است، هر کس او را زیارت کند بهشت بر او واجب می شود»

یکی از شاخسار رحمت اینجاست	یکی از خاندان عترت اینجاست
اگر بوی بهشت آید عجب نیست	یکی از هشت باب جنّت اینجاست

در جایی دیگر فرمود: «قُم بلدنا و بلدُ شیعتنا مطهّرهٌ مقدسّهٌ ؛(۸) قم شهر ما و شهر شیعیان ماست قم پاک و پاکیزه است.»

وجود با عظمت حرم حضرت معصومه در قم برکات متعددی را در پی داشته که به نمونه هایی اشاره می شود:

۱ـ مرکزیت شیعیان:

وجود با برکت حضرت معصومه (سلام الله علیها) باعث شد که شیعیان از تمام نقاط عالم همچون پروانه به گرد وجود شمع حرم جمع شوند، و این پیشبینی توسط امامان معصوم (علیه السلام) سالها قبل اعلام گردید.

در روایت پیش گفته امام صادق(علیه السلام) «بلد شیعتنا» تعبیر نمود، و در جای دیگر فرمود: «اذا اصابتْکم بلیّهٌ و عناء فعلیْکُم بِقُمْ فانّه ماْوی الفاطمیین…؛(۹) زمانی که رنج و زحمت و گرفتاری به شما روی آورد، به قم روی آورید، زیرا قم پناهگاه فاطمیان و محل آسایش مؤمنان است.»

امام هشتم (علیه السلام) فرمود: «انّ للجنّه ثمانیه ابواب و واحدٍ منْها لاهل قم، و هم شیعتُنا منْ بین سایر الْبلاد، خمر اللّه تعالی ولایتنا فی طینتهم؛(۱۰) بهشت دارای هشت درب است و یکی از آنها برای مردم قم است، و آنان در میان مردم سایر شهرها بهترین شیعیان ما هستند خداوند ولایت ما را در طینت آنان قرار داد.»

امام هفتم (علیه السلام) فرمود: «قُمْ عُشّ آل محمّدٍ و ماْوی شیعتهمْ و لکن سیُهْلک جماعهٌ منْ شبابهمْ بمعْصیّه آبائهم و الاستخفافُ و السّخریّهُ بکبرائهم و مشایخهمْ و مع ذلک یدْفعُ اللّه عنْهُمُ شرّ الاعادی و کلّ سوء ؛(۱۱) قم آشیانه آل محمد(صلی الله علیه و اله) و پناهگاه شیعیان آنهاست، ولی به زودی گروهی از جوانان به خاطر نافرمانی پدرانشان و سبک شمردن و مسخره کردن بزرگان و کهنسالان نابود می شوند، ولی با همه این ها خداوند شرّ دشمنان و هرگونه بدی را از آنان دفع می کند.»

روایت فوق در عین حالی که هشداری است برای آن دسته از جوانهایی که حرمت علما و بزرگان و پدران را نگه نمی دارند بشارتی است در این زمینه که قم مرکز شیعیان و آشیانه آل محمد(صلی الله علیه و اله) می شود و با برکت وجود حضرت معصومه(سلام الله علیها) بلا از آنها دفع می گردد.

امام صادق(علیه السلام) فرمود: «در جبل مکانی است که به آن «بحر، دریا» گفته می شود «و یسمّی بقم و هو معدن شیعتنا؛(۱۲) و آن قسمت قم نامیده می شود و آنجا مرکز شیعیان ماست.»

و در حدیث دیگر فرمود: «اهل خراسان نشانه های ما هستند، و مردم قم یاران ما…»(۱۳)

۲ـ نزول رحمت و برکت:

علی (علیه السلام) فرمود: «صلواتُ اللّه علی اهل قم، و رحمه اللّه علی اهل قم، سقی اللّه بلادَهُمُ الْغیْثَ؛(۱۴) درود خدا بر مردم قم، رحمت و لطف خدا بر آنها باد، خداوند شهرهای آنان را از باران سیراب نماید.» و نکته بسیار جالبی در این روایت آمده که نشان از استجابت دعای امام صادق(علیه السلام) و دیگر امامان دارد. چرا که قم با این

که شهر کویری است ولی بارندگی خوب و مناسبی داشته و دارد.

و در حضور امام هفتم(علیه السلام) وقتی نام قم برده شد و از تمایل آنها به حضرت مهدی(علیه السلام) سخن به میان آمد، حضرت فرمود: «رضی اللّه عنْهُم ؛(۱۵)خداوند از آنان (اهل قم) خشنود گردد.»

۳ـ مرکز علم و دانش:

از زمانی که حضرت معصومه در قم دفن شده است، این شهر مرکز علم و دانش بوده و هست و در این زمان به اوج خود رسیده است. و تاکنون صدها مرجع و عالم دینی و هزاران کتاب درباره اسلام و معارف اسلامی به جامعه بشری تحویل داده شده است و این هم امری است که پیشاپیش توسط امامان معصوم اعلام گردیده است.

امام صادق(علیه السلام) فرمود: «کوفه به زودی از مؤمنان خالی می شود، و علم از آن جمع می شود، همانطوری که مار در لانه اش جمع می شود، «ثمّ یظهرُ العلم ببلْدهٍ یُقالُ لها قُم و یصیرُ معدناً للعلم و الْفَضْل حتّی لا یبْقی فی الارض مستضْعف فی الدّین حتّی المخدّرات فی الحجال، و ذلک عند قرب ظهور قائمنا ؛(۱۶) سپس علم و دانش در شهری که به آن قم گفته می شود، ظاهر می گردد، و آنجا مرکز علم و فضیلت می شود، تا جایی که هیچ کس حتی خانمهای پشت پرده در دین (آگاه می شوند) مستضعف باقی نمی مانند و این نزدیک ظهور قائم ما (مهدی(علیه السلام)) خواهد بود.

راستی چه روایت زیبایی و چه بشارت مسرّت آوری. امیدواریم که آن زمان همین دوران باشد.

و در جای دیگر فرمود: «خدا به کوفه بر سایر شهرها احتجاج کرده و به مؤمنان آنجا در مقابل مردم سایر شهرها احتجاج می کند، و به واسطه شهر قم به سایر شهرها (هم) احتجاج می کند، خداوند قم و مردم آن را رها نکرده تا مستضعف (فکری و فرهنگی) نشوند، بلکه آنان را موفق و تأیید کرده است.»(۱۷)

و در روایت دیگری ضمن دعا درباره اهل قم و بیان اوصاف آنان فرمود: «سلام اللّه علی اهل قم یسقی الله بلادهم الغیث و ینزّل اللّه علیهم البرکات، و یبدّل اللّه سیئاتهم حسناتٍ، هم اهل رکوعٍ و سُجُودٍ و قیامٍ و قعودٍ، هم الفقهاء العلماء، هم اهل الدرایه و الروایه و حُسْنُ الْعبادهِ؛(۱۸) سلام بر مردم قم، خداوند شهرهای آنان را با باران سیراب می کند، و برکتها را بر آنان نازل می کند، و بدیهای آنان را به خوبی تبدیل می کند، آنان اهل دانش و از علماء هستند، اهل درک حقایق و روایت و نیکو عبادت کردن هستند.»

۴ـ مرکز یاران مهدی (علیه السلام)

به برکت وجود حرم کریمه اهل بیت نه تنها قم مرکز شیعیان، و شهر اجتهاد و علم فقاهت و مرجعیت و دانش گشته بلکه مرکز یاران حضرت مهدی نیز خواهد بود، چنان که این را نیز امام صادق(علیه السلام) پیشگویی نموده است.

عفان بصری می گوید: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: می دانی چرا قم (قم) نامیده شد؟ گفتم خدا و پیامبرش و شما آگاه ترید حضرت فرمود: «انما سمّی قم لانّ اهلهُ یجْتمعونَ معَ قائم آل محمّد ـ صلوات اللّه علیه ـ و یقومون معهُ و یسْتقیمونَ علیْه و ینصُرونهُ ؛(۱۹) به این علّت قم نامیده شده چون اهل آن با قائم آل محمد (صلی الله علیه و اله) همراه می شوند با او قیام می کنند و او را یاری می کنند و (بر این یاری) استوار خواهند بود.»

یکی از اصحاب می گوید: خدمت حضرت صادق(علیه السلام) نشسته بودم حضرت این آیه را خواند «حتی اذا جاء وعدُاولیهما…؛(۲۰) یعنی هنگامی که نخستین وعده فرا رسد مردانی پیکار جو را بر شما می فرستیم (حتی برای بدست آوردن مجرمان) خانه ها را جستجو می کنند و این وعده ای است قطعی، پس ما گفتیم: فدای شما شویم، اینها چه کسانی هستند؟ حضرت سه بار فرمود: «هم و اللّه اهْلُ قم ؛ به خدا قسم آنان اهل قم هستند.»

ب ـ پاداش زیارت حضرت معصومه:

ارزش معنوی دیگر که حکایت از مقام معنوی بالای حضرت معصومه دارد پاداش فراوانی است که بر زیارت آن حضرت مترتب است.

از آنجا که آن بانو در سه ضلع ولایت یعنی: فرزند و خواهر و عمه امام، قرار گرفته، چنان که در زیارتنامه آن حضرت می خوانیم «السلام علیک یا بنت ولیّ اللّه، السلام علیک یا اُخت ولیّ اللّه، السلام علیک یا عمّه ولیّ اللّه» از همان سه ضلع امامت نیز روایت فراوانی درباره پاداش زیارت آن حضرت نقل شده است. از جمله:

امام صادق(علیه السلام) فرمود: «فمن زارها وجبت له الجنّهُ ؛(۲۱) پس هر کس او (فاطمه) را زیارت کند، بهشت بر او واجب می گردد.»

از امام رضا (علیه السلام) از فاطمه دختر موسی بن جعفر (علیه السلام) سؤال شد :فقال:من زارها فلهُ الجنّه ؛(۲۲) هر کس او (فاطمه) را زیارت کند بهشت برای او خواهد بود.»

و امام جواد (علیه السلام) فرمود: «من زار عمّتی فلهُ الجنّه؛(۲۳) هر کس عمه ام (فاطمه) را درقم زیارت کند برای او بهشت خواهد بود.» به همین مضمون روایات متعددی از حضرات معصومین نقل شده است.

ج ـ طهارت و پاکی:

هر چند عصمت در مرحله عالی، اختصاص به معصومین دارد، ولی شواهدی در دست است که نشان می دهد فاطمه معصومه (علیه السلام) در مرحله ای از عصمت قرار دارد، امام هشتم (علیه السلام) آن بانو را با لقب «معصومه» یاد کرده است و فرموده است: «من زار المعصومه بقم کمن زارنی؛(۲۴) که نشان از پاکی و طهارت نسبی آن حضرت دارد. در زیارت آن حضرت می خوانیم «السلام علیک ایّتها الطّاهره الحمیده الکبّره الرّشیده التّقیّه النّقیّه المرضیّه ؛(۲۵) سلام بر تو ای پاکیزه ستوده، ای نیکوکار رشیده، پاک و پاکیزه، ای بانوی شایسته و پسندیده.»

د ـ کریمه اهل بیت (علیه السلام):

از دیگر مقامات آن حضرت که توسط امام باقر(علیه السلام) به آن حضرت نسبت داده شده است، کریمه اهل بیت بودن است. از مرحوم آیت الله العظمی سید محمود مرعشی نقل شده است که بسیار علاقمند بودم که به طریقی محل قبر شریف جده ام حضرت زهرا(سلام الله علیها) را بیابم. برای این مقصود، ختم مجرّبی انتخاب کرده و چهل شب به آن مداومت کردم، تا شاید با این طریق، از محل مرقد شریف حضرت زهرا(سلام الله علیها) آگاه گردم. شب چهلم بعد از انجام ختم و توسل فراوان به بستر خواب رفتم در عالم خواب به محضر امام باقر(علیه السلام) یا امام صادق(علیه السلام) رسیدم، امام به من فرمود: «علیک بکریمه اهل البیت ؛به دامن کریمه اهل بیت چنگ بزن.» تصور کردم که منظور امام (علیه السلام) از این جمله حضرت زهرا(سلام الله علیها) است. عرض کردم: آری قربانت گردم، من نیز ختم را برای همین گرفتم که محلی شریف قبر حضرت را دقیق تر بدانم و زیارتش کنم. حضرت فرمود: منظور من، قبر شریف حضرت معصومه در قم است. سپس افزود: به خاطر مصالحی، خداوند اراده کرده است که قبر حضرت زهرا(سلام الله علیها) برای همیشه برای همگان مخفی باشد. از این رو قبر حضرت معصومه تجلیگاه قبر شریف حضرت زهرا(سلام الله علیها) قرار داده

و شکوه و عظمت مرقد حضرت زهرا(سلام الله علیها) را در قبر حضرت معصومه متجلّی کرده است.

مرحوم سید محمود مرعشی وقتی از خواب بر می خیزد، تصمیم می گیردکه با اعضای خانواده خود روانه قم شود و در آنجا ساکن گردند.(۲۶)

هـ ـ مقام شفاعت

هر چند شفاعت کبری مخصوص پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) و بعد از او در اختیار امامان معصوم (علیه السلام) می باشد اما در بین صالحان و اولیاء الهی و امامزادگان حضرت معصومه(سلام الله علیها) نیز دارای مقام شفاعت است و می تواند در حق شیعیان خویش شفاعت نماید.

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «الا انّ قم کوفتنا الصّغیرهُ الا انّ للجنّه ثمانیه ابواب ثلاثٌ فیها الی قم تُقبضُ فیها امرأهٌ هی من ولدی، اسمها فاطمه بنت موسی تدْخُلُ بِشفاعتها شیعتی الْجنّه باجمعهم؛(۲۷) قم، کوفه کوچک است. برای بهشت هشت در است که سه در آن به سوی قم است. زنی در قم وفات می کند که از اولاد من است و نامش فاطمه دختر موسی بن جعفر است در روز قیامت با شفاعت او تمام شیعیان من وارد بهشت می شوند.»

در زیارت نامه آن حضرت می خوانیم «یا فاطمه اشفعی لی فی الجنّه؛(۲۸) ای فاطمه (معصومه) مرا در داخل شدن به بهشت شفاعت کن.»

و از این شفاعت این است که «فانّ لک عنداللّه شأناً من الشّأن ؛(۲۹) (اینکه ما از تو شفاعت طلب می کنیم به خاطر این است که) تو در محضر الهی شأن و منزلت وصف ناپذیری داری.»

مقام علمی

محل رشد و نموّ و تربیت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) خاندانی بود که مخزن اسرار دانش الهی و منبع علم و معرفت شمرده می شد. حضور وی در کنار پدری همچون امام موسی بن جعفر(علیه السلام) و برادری چون حضرت رضا(علیه السلام) که از علم «لدنّی» بر خوردار بودند، سبب شد فاطمه معصومه(سلام الله علیها) از نظر علمی و آگاهی به مسائل دینی و معارف اسلامی اعم از احکام و اخلاق و… در حدّ بالایی از رشد علمی برسد تا آنجا که گاهی با نبود پدر بزرگوارش به پرسش های دینی و فقهی شیعیان پاسخ می داد. از جمله نقل شده است که روزی گروهی از شیعیان وارد مدینه شدند و برای حل مشکل خویش سراغ خانه موسی بن جعفر را گرفتند، کاروانیان وقتی به در خانه امام آمدند، متوجه شدند که آن حضرت به مسافرت رفته است. خستگی راه و نبود امام هفتم (علیه السلام) سخت بر کاروانیان گران آمد، ناگهان یکی از دختران آن حضرت سکوت غمبار کاروانیان را شکست و فرمود: پرسش های خود را به من بدهید تا به تمام آنها پاسخ دهم. پاسخ ها را با دقت تمام نوشت و به کاروانیان باز گرداند. کاروانیان شگفت زده به پاسخ ها نگریستند و با سبک شدن بار غم و اندوه شان راه دیار خویش در پیش گرفتند. در مسیر راه به امام هفتم(علیه السلام) برخوردند و داستان پاسخ گویی دخترش فاطمه معصومه را بازگو نمودند و پاسخ ها را به او نشان دادند، حضرت لبخندی زد و سه بار فرمود: «فداها ابوها؛ پدرش فدایش باد.»(۳۰)

حضرت معصومه (سلام الله علیها) علاوه بر پاسخگویی به سؤالات شرعی مراجعه کنندگان، احادیثی را نیز از خود به یادگار گذاشته است.

قابل ذکر است تاریخ اسلام بانوان محدّثه متعددی را در صفحات خویش جای داده است که این محدّثات در عصر رسالت به ۴۵ نفر و در عصر امیرمؤمنان علی(علیه السلام) به سیزده نفر و همچنین راویان زن از فاطمه زهرا(سلام الله علیها) به هفت نفر از امام حسن(علیه السلام) به چهار نفر، راویان زن از امام حسین به سه نفر، از امام سجاد(علیه السلام) به سه نفر، امام باقر(علیه السلام) چهار نفر، امام صادق(علیه السلام) ۳۳ نفر، امام کاظم(علیه السلام) به پنج نفر، امام رضا(علیه السلام) به هشت نفر، و از امام جواد(علیه السلام) به پنج نفر و از امام هادی (علیه السلام) به سه نفر، و از امام حسن عسکری(علیه السلام) به یک نفر می رسند.(۳۱)

در بین این محدّثه ها نام فاطمه معصومه سلام اللّه علیها در بین راویان پدرش امام هفتم(علیه السلام) و برادرش حضرت رضا(علیه السلام) می درخشد. که به نمونه از روایات آن بانو اشاره می شود.

۱ـ حضرت فاطمه معصومه از فاطمه دختر امام صادق(علیه السلام) از فاطمه دختر امام باقر(علیه السلام)، از فاطمه دختر امام سجاد(علیه السلام) از فاطمه و سکینه دختران امام حسین (علیه السلام) از ام کلثوم دختر فاطمه زهرا(سلام الله علیها) از فاطمه زهرا نقل می کند که فرمود: «انسیتم قول رسول اللّه یوم غدیر خمٍّ :من کنتُ مولاهُ فعلی مولاه و قوله: انت منّی بمنزله هارون من موسی ؛(۳۲)آیا سخن رسول در روز غدیر را فراموش کردید که فرمود: هر که من مولای اویم علی مولای اوست (و آیا فراموش کردیدکه) جایگاه تو (علی) نسبت به من مانند (جایگاه) هارون (در برابر) موسی است.»

۲ـ حب اهل بیت (علیه السلام)

حضرت فاطمه معصومه با سند فوق تا می رسد به زینب دختر علی(علیه السلام) و او از مادرش فاطمه زهرا(سلام الله علیها) نقل نموده که فرمود: «الا من مات علی حبّ آل محمدّ مات شهیداً؛(۳۳) همانا هر کس با محبّت آل محمد(صلی الله علیه و اله) بمیرد شهید مرده است.»

۳ـ دوست داران علی(علیه السلام)

فاطمه معصومه(علیه السلام) از فاطمه دختر امام صادق (علیه السلام) با همان سند فاطمیات نقل می کند تا می رسد به ام کلثوم دختر امیرالمؤمنین(علیه السلام) و او از فاطمه زهرا(سلام الله علیها) نقل می کند که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) فرمود: «هنگامی که مرا به آسمان بردند داخل بهشت شدم، در آنجا قصری از درّ سفید میان خالی دیدم که دارای دری بود زینت شده با درّ و یاقوت و روی آن پرده ای آویخته بود. وقتی سر بلند کردم دیدم بر بالای آن نوشته اند «لا اله الّا اللّه، محمد رسولُ اللّه، علیّ ولی القوم ؛ خدایی جز خدای یگانه نیست، محمد رسول خداست، علی ولیّ و صاحب اختیار مردم است و بر پرده نوشته شده بود: «بخٍ بخٍ مَن مثل شیعه علیٍّ؛ به به چه کسی مانند شیعه علی است.»

وقتی داخل شدم قصری از عقیق سرخ در آن دیدم که وسط آن خالی بود این خانه نیز دری داشت که پرده ای مزیّن به زبرجد بر آن آویخته بود. وقتی سرم را بلند کردم دیدم بر او نوشته «محمّد رسول الله، علی وصیّ المصطفی ؛ محمد رسول خدا، علی وصی مصطفی است.» و بر پرده نوشته بود «بشّر شیعهَ علیٍّ بطیب المولد؛ به شیعه علی بشارت بده به حلال زادگی.» وقتی وارد شدم به قصری از زمرد سبز رسیدم که زیباتر از آن را هرگز ندیده بودم. دری از یاقوت قرمز داشت که با انواع لؤلؤ زینت شده بود. بر پرده آن نوشته بود «شیعه علیّ هم الفائزون، شیعیان علی رستگارانند، پرسیدم: دوست من جبرئیل، این کاخ از آن کیست؟

پاسخ داد: «یا محمّد، لابن عمّک و وصیّک علیّ بن ابی طالب(علیه السلام) یحشر النّاس کلّهم یوم القیامه حفاهٌ عراه الّا شیعه علیّ…؛ ای محمد! این خانه پسر عمو و جانشین تو علی بن ابی طالب است، در روز قیامت همه مردم پا برهنه و عریان محشور می شوند، جز شیعیان علی، و همه مردم با نام مادرشان صدا می شوند جز شیعیان علی که با نام پدرانشان خوانده می شوند.

درباره راز این مسئله پرسیدم، پاسخ داد: «لانّهم احبّوا علیّاً فطاب مولدهم ؛ چون علی را دوست داشتند و لادتشان پاک (وحلال) گردید.»

۴ـ پاکیزگی امام حسین (علیه السلام)

فاطمه معصومه با سندش تا می رسد به صفیّه عمّه پیامبر اکرم نقل نموده که وقتی امام حسین متولد شد من پرستارش بودم. پیامبر(صلی الله علیه و اله) فرمود: عمه جان فرزندم را نزد من آور، «فقلت: یا رسول الله انالم ننظفه لله فقال: یا عمه انت تنظفه ان اللّه تبارک و تعالی قد نظفه مطهّره؛ عرض کردم، ای رسول خدا! من او را پاکیزه نکرده ام (و نشسته ام) فرمود: عمه! تو می خواهی او را پاک کنی؟ خداوند او را پاکیزه و مطهر کرده است.»(۳۴)

۵ـ آن بانوی مکرمه هنگامی که در ساوه بیمار گشت به اطرافیان خویش فرمود: مرا به قم ببرید زیرا از پدرم شنیدم که فرمود: شهر قم مرکز شیعیان ما می باشد.»(۳۵)

منزلت معصومه در نزد امامان (علیه السلام)

امام صادق(علیه السلام) او را شفیعه روز جزا، و فرزند خود دانسته و زیارت او را باعث وجوب بهشت دانسته است و امام باقر(علیه السلام) او را کریمه خطاب نموده است و حضرت رضا(علیه السلام) او را معصومه خوانده و پاداش زیارت او را بهشت دانسته است و امام جواد(علیه السلام) نیز پاداش زیارت او را (۳۶) بهشت معرفی کرده است. و امام زمان (علیه السلام) نیز برای عمه اش احترام فراوان قائل شده و هر گاه لازم بداند به زیارت آن بانو می آید، و بزرگان خوابهای متعددی درباره تشریف فرمایی آن حضرت به حرم حضرت معصومه (علیه السلام) نقل کرده اند.(۳۷)

منزلت کریمه اهل بیت در نزد علما و مراجع

در این زمینه قصّه ها و گفته فراوان است به صورت فهرست وار به نمونه هایی اشاره می کنیم:

۱ـ صدرالمتألهین شیرازی: هرگاه شبهه ای برایم پیش می آمد کنار قبر حضرت معصومه(سلام الله علیها) در قم (از کهک) می آمدم و از آن حضرت استمداد می کردم و شبهه فلسفی من حل می شد.(۳۸)

۲ـ شیخ عباس قمی: افضل دختران حضرت موسی بن جعفر سیده جلیله معظمه فاطمه بنت امام موسی بن جعفر(علیه السلام) معروفه به حضرت معصومه است که مزارش در بلده طیّبه قم است.(۳۹)

۳ـ آیه اللّه بروجردی: شاه وقت عربستان از آیه اللّه بروجردی درخواست ملاقات می کند، ایشان درخواست ملاقات را رد می کند و می فرماید: این شخص اگر قم بیاید به زیارت حضرت معصومه(سلام الله علیها) نرود توهین به آن حضرت خواهد شد و من تحمّل آن را ندارم به هیچ وجه.(۴۰)

۴ـ آیه الله اراکی، نامبرده در مقدّمه حاشیه «دُررالاصول» می نویسد: «هر چند به خاطر

کمی استعداد و اندک بودن وقت، من شایسته این کار (نوشتن حاشیه) نبودم ولی با تکیه به توجّه حضرت فاطمه (سلام الله علیها) این کار را در جوار این بقعه منوره و با توسّل به لطف و عنایت آن بزرگوار انجام دادم…»(۴۱)

۵ـ آیه اللّه مرعشی: معظم له هنوز در قید حیات بود، فرمود: تا کنون شصت سال است که هر روز من اولین زائر حضرتم.(۴۲)

۶ـ علامه طباطبائی(ره): هنگام روزه پیش از افطار به حرم ملکوتی کریمه اهل بیت حضرت معصومه مشرف می شد و با بوسه بر مزار آن بانوی بزرگ عالم اسلام روزه خود را می گشود.(۴۳)

۷ـ آیه اللّه گلپایگانی: طلاب عزیز بر شماست که قصد را خالص کنید و ارتباط مداوم خود را با ائمه اطهار(علیه السلام) مخصوصاً حضرت صاحب و مولایم حضرت ولی عصر(علیه السلام) تداوم بخشید و کثرت تلاوت قرآن کریم و ادعیه صالحه و عرض اخلاص و ادب به دُخت حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) و اینها همه رمز موفقیّت و توفیق در راه ادامه تحصیل ما است.(۴۴)

حسن ختام را اشعاری از آیه اللّه صافی گلپایگانی قرار می دهیم:

این بارگه که خاک درش مشک ازفر است	بویش چو بوی خلد برین روح پرور است
درا الشفا و عقده گشا و فرح فزاست	باب امان زمحنت فردای محشر است
طور حضور و مطلع نور و مطاف حور	آرامگاه دختر موسی بن جعفر است
خاتون دین پناه که برهان عزّتش	هر صبح و شام صیحه اللّه اکبر است
هر کس دری به خانه و راهی گزیده است	چشم امید لطفی صافی بر این در است

پی نوشت ها:ـــــــــــــــــــــــ

محمد تقی مدّاح.
ابن جوزی، تذکره الخواص، ص ۳۱۵، و ر.ک: محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۴۸، ص ۲۸۶، و ص ۳۱۷، سید جعفر آل بحرالعلوم، تحفه العلوم، ج ۲، ص ۳۷٫
ابن القادر زیارتنامه ای در کتاب انوار المشعشعین، شیخ محمد علی بن حسن کاتوزیان تهرانی، ۱۳۲۷ هجری، ج ۱، ص۲۱۱ آمده، و کریمه اهل بیت، علی اکبر مهدی پور، ۱۴۱۵هـ.ق، ص۳۸٫
ملبوبی،منهاج الدّموع، ص ۴۴۱، محمدی اشتهاردی، حضرت معصومه، فاطمه دوم، ص ۱۳۱٫
محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۶، ص ۱۱۷، دراالکتب الاسلامیه، و ج ۹۹، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ص ۲۶۷،حدیث۵٫
بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۲، دار مکتب الاسلامیه، مستدرک الوسائل، ج ۱۰، ص ۲۰۴و بحار چاپ بیروت، مؤسسه الوفا، ج ۵۷، ص ۲۱۲، حدیث ۲۱٫
بحار الانوار، ج ۶۰، ص۲۱۶، ج ۴۸، ص ۳۱۷، و چاپ بیروت، ج ۵۷، ص ۲۱۴، حدیث ۳۱٫
شیخ عباس قمی، سفینه النبی،ج ۲، ص ۴۴۷٫
مجالس المؤمنین، ج ۱، ص ۸۳، و بحارالانوار، بیروت، ج۵۷، ص ۲۱۵، روایت ۳۲٫
بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۶، تاریخ قم، ص ۱۰۰٫
بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۴،دارالکتب الاسلامیه تاریخ قم، ص ۹۸، چاپ بیروت،ج ۵۷، ص ۲۱۴٫
بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۲، تاریخ قم، ص ۹۸٫
همان، ص ۲۱۴، تاریخ قم، ص ۹۸٫
بحارالانوار، ج ۶۰، ص ۲۲۸، مجالس المؤمنین، ج ۱، ص۸۳٫
بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۳، و ج ۵۷، چاپ بیروت.
همان، ص ۲۱۳، تاریخ قم، ص ۹۵٫
همان، ص ۲۱۷، و ج ۵۷، چاپ بیروت، ص۵۷٫
همان، ص ۲۱۶،چاپ بیروت؛ج ۵۷، ص ۲۱۶؛ تاریخ قم، ص۱۰۰، اسراء، آیه ۵٫
همان، تاریخ قم، ص ۱۰۰، و روضه کافی، ص ۱۷۵، تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۲۸۱، تفسیر برهان، ج ۲، ص ۴۱۶٫
بحار الانوار، ج ۴۸،ص ۳۱۷، بیروت.
همان، ص ۳۱۶٫
سفینه البحار، ج ۲، ص ۳۷۶٫
هر کس معصومه را در قم زیارت کند مثل این است که مرا زیارت نموده، ناسخ التواریخ، ج ۳، ص۶۸و ریاحین الشریعه، ج ۵، ص۳۵٫
محمد علی کانوزیان، انوار المشعشعین، ج ۱، ص ۲۱۱٫
کریمه اهل بیت (علیه السلام)، مهدی پور، ص ۴۳ـ۴۵، حضرت معصومه، فاطمه دوم، ص ۱۳۹٫
جامع احادیث الشیعه، ج ۱۲، ص ۶۱۷، بحار، ج ۶۰، ص ۲۱۶، و ج ۱۰۲، و مجالس المؤمنین، ج ۱، ص ۸۳، بیروت ج ۵۷، ص ۳۶۷٫
بحار الانوار، ج ۹۹، ص ۲۶۷، بیروت.
همان.
کریمه اهل بیت، علی اکبر مهدی پور، ص ۱۷۱، تاریخ اهل بیت، ص ۸۲٫
ر.ک اعلام النشا، ص ۶۹۲، بارگاه معصومه تجلیگاه فاطمه زهرا، سید جعفر میر عظیمی، ص ۳۵ـ۴۳٫
الغدیر، علامه امینی، ج ۱، ص ۱۹۷، بحار الانوار، ج ۳۶، ص ۳۵۳، عوالم، ج ۱، ص ۳۵۳، حدیث ۲٫
عوالم، ج۲۱، ص ۳۵۴، حدیث۳، آثار الجنه، ج ۱، ص ۸ـ۹، اللؤلؤ المشمینه، ص ۲۱۷٫
بحار الانوار، ج ۶۸، ص ۷۷، عوالم ج۲۱، ص ۳۲۵، ینابیع المودّه، ص ۲۵۷، المسلسلات، شیخ ابوجعفر بن احمد قمی، ص۱۰۸٫
بحار الانوار، ج ۴۳، ص ۲۴۳٫
دریای سخن، سقازاده تبریزی به نقل بارگاه فاطمه معصومه، همان، ص ۴۵ـ۴۶٫
برگرفته از روایاتی پیش گفته.
انوار المشعشعین، ج ۱، ص ۲۱۲، بارگاه فاطمه معصومه، همان، ص ۴۶٫
حسین مظاهری، جهاد با نفس، ج ۴، ص ۱۸۵٫
منتهی الآمال، ص ۸۴۴٫
مجله حوزه، شماره ۴۳٫
بارگاه معصومه، همان، ص ۱۱۰٫
همان، ص ۱۱۹، فروغی از کوثر، ص ۵۵٫
جواد محدثی، پیام زن، ص ۱۷، شماره ۱۱بهمن ۷۱٫
وصیت نامه آیه الله گلپایگانی، ص ۲٫