به بهانه ی سالگرد شهادت نواب صفوی|خاطرات امام خامنه ای از شهید نواب صفوی

سید مجتبی تهرانی معروف به نواب صفوی، در سال ۱۳۰۳ شمسی در خانواده ای روحانی و اصیل در خانه محقری در خانی آباد تهران قدم به عرصه ی وجود گذاشت. پدر او مرحوم سید جواد میرلوحی، از روحانیانی بود که در اثر فشار حکومت رضاخان مجبور به ترک لباس روحانیت شد، اما از طریق تصدی وکالت دادگستری همچنان به داد مظلومان می رسید .پس از اتمام دوره ابتدایی وارد مدرسه صنعتی آلمان گردید. همزمان با آن به آموختن دروس حوزوی پرداخت. از همان ابتدای جوانی احساسات عمیق دینی از خود ـ در شکل تظاهرات و اعتراض بر ضد مظاهر بی دینی در جامعه ـ نشان داد. با استخدام در شرکت نفت و با تشکیل جلسات شبانه برای کارگران به روشنگری ایشان پرداخت. پس از آن در اواخر سال ۱۳۲۰، پس از طی تحصیلات ابتدایی و متوسطه، رهسپار حوزه علمیه نجف اشرف شد. و با ملاحظه یکی از کتاب های کسروی که در آن به حضرت امام رضا(علیه السلام) توهین شده بود حکم ارتداد نویسنده آن را از یکی از مراجع گرفت و جهت اجرای آن روانه وطن گردید و گروه فدائیان اسلام را تشکیل داد. از مهمترین اقدامات فدائیان اسلام می توان ترور احمد کسروی و عبدالحسین هژیر وزیر دربار وقت نام برد. نواب در تیر ماه ۱۳۳۰ در زمان نخست وزیری مصدق دستگیر شد ولی با سقوط مصدق وی و یارانش آزاد شدند. در جریان قرارداد بغداد نواب قصد ترور حسین علا، نخست وزیر وقت را داشت که پس از ترور نافرجام این شخص، نواب و یارانش دستگیر و در دادگاه رژیم پهلوی به اعدام محکوم و در ۲۷ دی ۱۳۳۴ تیرباران شدند و به شهادت رسیدند. در ادامه خاطرات خواندنی امام خامنه ای از شهید نواب صفوی روایت شده است.

اولین دیدار با شهید نواب

نواب یک سفر آمد مشهد (۲) . برای اولین بار نواب را آنجا شناختیم و فکر می کنم که سال ۳۱ یا ۳۲ بود . ما شنیدیم که نواب صفوی و فداییان اسلام آمده اند مشهد و در مهدیه عابدزاده(۳) از آنان دعوت کرده بودند . یک جاذبه پنهانی مرا به طرف نواب می کشاند و بسیار علاقه مند شدم که نواب را ببینم . خواستم بروم مهدیه ولی نتوانستم بروم چون مهدیه را بلد نبودم . یک روز خبر دادند که نواب می خواهد بیاید بازدید طلاب مدرسه سلیمان خان(۴) که ما هم جزو طلاب آن مدرسه بودیم. ما آن روز مدرسه را آب و جارو و مرتب کردیم . یادم نمی رود که آن روز جزو روزهای فرا موش نشدنی زندگی من بود.

مرحوم نواب آمد . یک عده هم از فداییان اسلام با او بودند که با کلاهشان مشخص می شدند. کلاههای پوستی بلندی سرشان می گذاشتند و با آن مشخص می شدند . اینها هم دور و برش را گرفته بودند و همراه با جمعیتی وارد مدرسه سلیمان خان شدند . راهنماییشان کردیم و آمدند در مدرس مدرسه که جای کوچکی بود نشستند . طلاب مدرسه هم جمع شدند . هوا هم گرم بود . تابستان بود ظاهراً یا پاییز ، درست یادم نیست . آفتاب گرمی بود . ایشان هم شروع به سخنرانی کردند 

سخنرانی نواب در مدرسه سلیمان خان

 سخنرانی نواب یک سخنرانی عادی نبود . بلند می شد و می ایستاد و با شعار کوبنده و با شعاری شروع به صحبت می کرد . من محو نواب شده بودم . خودم را از لابلای جمعیت به نزدیکش رسانده و جلوی نواب نشسته بودم . تمام وجودم مجذوب این مرد بود و به سخنانش گوش می دادم و او هم بنا کرد به شاه و به دستگاههای انگلیس و اینها بدگویی کردن . اساس سخنانش این بود که اسلام باید زنده شود . اسلام باید حکومت کند واین کسانی که در راس کار هستند اینها دروغ می گویند . اینها مسلمان نیستند و من برای اولین بار این حرفها را از نوا ب صفوی شنیدم و آنچنان این حرفها درون من نفوذ کرد و جای گرفت که احساس می کردم دلم می خواهد همیشه با نواب باشم . این احساس را واقعا داشتم که دوست دارم همیشه با او باشم .

شربت شهادت

چنان که گفتم آن روز هوا خیلی گرم بود . عده ای که با خود نواب بودند شربت آبلیمو درست کردند و یک ظرف بزرگ ، یک قدحی شربت آبلیمو درست کردند و آوردند که ایشان و هر کس نشسته هست بخورد . یکی از اطرافیان ایشان لیوان دستش گرفته بود وذره ذره از آن شربت به همه می داد و هر کس اطراف نواب بود ( شاید ۱۰۰ نفر آدم آن دوروبرها بودند ) با یک شور و هیجانی به همه شربت می داد . اواخرشربت کم شد ، با قاشق به دهان هر کسی می گذاشتند . وقتی که به من می داد ، گفت : بخور ان شاء ا… هر کس این شربت را بخورد شهید می شود .

نواب در مدرسه نواب(۵)

بعد گفتند که فردا هم نواب به مدرسه نواب می رود . من هم رفتم مدرسه نواب برای اینکه بار دیگر نواب را ببینم . مدرسه نواب مدرسه بزرگی است . برعکس مدرسه سلیمان خان که کوچک است ، مدرسه نواب جا و فضای وسیعی دارد . آن روز همه آن مدرسه را فرش کرده بودند و منتظر نواب بودند . گفتند که از مهدیه راه افتاده اند به این طرف . من راه افتادم و به استقبالش رفتم که هر چه زودتر او را ببینم . یک وقت دیدم از دور دارد می آید . یک نیم دایره ای در پیاده رو درست شده بود که وسط آن نیم دایره نواب قرار گرفته بود و دو طرفش همین طور صف مردمی بود که از پشت سر فشار می آوردند و می خواستند او را ببینند و پشت سرش جمعیت زیادی حرکت می کرد.من هم وارد شدم . باز رفتم نزدیک نواب قرار گرفتم . جذب حرکات او شده بودم . نواب همین طوری که می رفت شعار هم می داد . نه این که خیال کنید همین طور عادی راه می رفت ، یک منبر در راه شروع کرده بود : ما باید اسلام را حاکم کنیم . برادر مسلمان ! برادر غیرتمند ! اسلام باید حکومت کند .از این گونه حرفها و مرتبا در راه با صدای بلند شعار می داد . به افراد کراواتی که می رسید می گفت : این بند را اجانب به گردن ما انداخته اند، برادر بازکن . به کسانی که کلاه شاپو سرشان بود می گفت: این کلاه را اجانب سر ما گذاشته اند برادر بردار . و من دیدم کسانی را که به نواب می رسیدند و در شعاع صدای او و اشاره دست او قرار می گرفتند ، کلاه شاپو را بر می داشتند و مچاله می کردند در جیبشان می گذاشتند . اینقدر سخنش و کلامش نافذ بود. من واقعا به نفوذ نواب در مدت عمرم کمتر کسی را دیده ام . خیلی مرد عجیبی بود یک پارچه حرارت بود ، یک تکه آتش بود.

با همین حالت رسیدیم به مدرسه نواب و وارد مدرسه شدیم . جمعیت زیادی هم پشت سرش آمدند . البته مدرسه پر نشد ، اما حدود مسجد مدرسه جمعیت زیادی جمع شده بودند . باز من رفتم همان جلو نشستم و چهار چشمی نواب را می پاییدم . شروع به سخنرانی کرد . با همه وجودش حرف می زد . یعنی این جور نبود که فقط زبان و سر و دست کار کند ، بلکه زبان و سر و دست و پا و بدن و همه وجودش همینطور حرکت می کرد و حرف می زد و شعار می داد و مطلب می گفت . بعد هم که سخنرانیش تمام شد ظهر شده بود و پیشنهاد کردند که نماز جماعت بخوانیم . قبول کرد و اذان گفتتند . ایستاد جلو و یک نماز جماعت حسابی هم ما پشت سر نواب خواندیم .

خبر شهادت نواب

بعد نواب رفت و دیگر ما بی خبر بودیم و اطلاعی از نواب نداشتیم تا خبر شهادتش به مشهد رسید ، بعد از حدود تقریبا دو سال که از سفر نواب به مشهد می گذشت .خبر شهادتش که رسید ما در مدرسه نواب بودیم یادم هست که  یک جمع طلبه آن چنان خشمگین و منقلب به شاه دشنام می دادیم و خشم خودمان را به این صورت اظهار می کردیم و اینجا جای دارد که بگویم مرحوم حاج شیخ هاشم قزوینی (۶) روی همان آزادگی و بزرگ دلی که داشت تنها روحانی مشهد بود که در مقابل شهادت نواب عکس العمل نشان داد و آن عکس العمل در درس بود سردرس به یک مناسبت حرف را به نواب صفوی و یارانش برگرداند و انتقاد شدیدی از دستگاه کرد و تاثر شدیدی ابراز کرد و این جمله یادم است که فرمود: وضعیت مملکت ما به جایی رسیده که حالا فرزند پیغمبر را به جرم گفتن حقایق می کشند. این را از محروم حاج شیخ هاشم قزوینی من به یاد دارم هیچ کس دیگر متاسفانه عکس العمل نشان نداد و اظهار نظری نکرد. باید گفت که اولین جرقه های انگیزش انقلاب اسلامی به وسیله نواب در من به وجود آمد و هیچ شکی ندارم که اولین آتش را در دل ما نواب روشن کرد.

آشنایی با یکی از دوستان نواب

 یک سال بعد از آن من دوستی پیدا کردم که از مریدان و نزدیکان نواب بود . این دوست معلم بود و در تهران در حال حاضر زندگی می کند. بعد از شهادت نواب در سال ۱۳۳۵ بود که به مشهد آمده بود و خاطرات فراوانی از نواب نقل می کرد خودش هم با نواب نزدیک بود از زندگی شخصی نواب از زندگی مبارزاتی نواب، از شعارهایش از بیانیه ها و از وضع زندگی خانوادگی او خیلی چیزها برای من گفت و ما را بیشتر مجذوب و عاشق نواب نمود .

 این حالت و رنگ گیری از نواب شروع شد و مجذوب شد که ما در همان سال ۱۳۳۵ اولین حرکات مبارزاتی خودمان را شروع کنیم  و آن به این صورت بود که یک استانداری آمده بود مشهد به نام فرخ. این شخصی بود که به مظاهر و ضوابط دینی هیچ گونه احترامی نمی گذاشت از جمله این که  در ماه محرم و صفر دو ماه در مشهد سینما ها به طور معمول تعطیل بود این شخص اعلام کرد که سینماها فقط تا بیستم محرم تعطیل است اول گفت تا ۱۴ محرم بعد یک قدری سر و صدا شد تا ۲۰ محرم تمدید کرد ما نشستیم با همدیگر یک اعلامیه نوشتیم که اول اعلامیه هم این حدیث نهج البلاغه بود که ما اعمال البر کلها و الجهاد فی سبیل الله عند الامر بالمعروف و نهی  عن المنکر الاکنفسه عند البحر البحیه و شاید اول اعلامیه نبود اواسط اعلامیه نوشته شد . اعلامیه هایی نوشتیم دست نویس. کپی می گذاشتیم توی اتاق می نشستیم با همدیگر هر کداممان می نوشتیم هر اعلامیه ای حساب کرده بودیم حدود سه ساعت طول می کشید نوشتنش و مضمونش تحریک مردم در امر به معروف و نهی از منکر در این که این شخص استاندار آمده این کارها را کرده و ضوابط و ظواهر دینی را مورد را مورد بی اعتنایی قرار داده مردم چرا ساکتید؟ چرا امر به معروف نمی کنید؟ چرا حقایق را نمی گویید؟ .و از این حرفها چند نفر بودیم که یکی من بودم یکی همان دوست معلممان بود یکی همین آقای سید جعفر زنجانی بود که برای زیارت می امدند مشهد یکی دو نفر دیگر هم بودند که چون نمی دانم کجا هستند و چکار می کنند اسم هایشان را نمی خواهم بیاورم و نشستیم این اعلامیه ها را نوشتیم و اعلامیه ها را پاکت کردیم و پست کردیم و فرستادیم این طرف و آن طرف یک تعدادش هم ماند که از عجایب این بود که همین اواخر یک دو سال پیش توی کاغذهای کهنه و قدیمی یکی از آن اعلامیه ها به خط خودم را پیدا کردم که آن اعلامیه چهار صفحه ایت که این حدیث هم وسط اعلامیه بود و اولش یک آیه دیگری بود حالا یادم نیست و این حدیث هم بود لتامرون بالمعروف و لتنهون عن المنکر تا آخر راجع به امر به معروف و نهی از منکر بود و اولین حرکت سیاسی و مبارزاتی ما از این جا شروع شد.

 پی نوشتها:

* آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی

۲ ـ نواب صفوی در فروردین ماه سال ۱۳۳۲ه.ش به همراه سی نفر از اعضاء این جمعیت عازم شهر مقدس مشهد گشت. او در طول مسیر در شهرستانهای سمنان،  دامغان،  سبزوار و نیشابور توقف نمود، و در تمام این شهرها مورد استقبال قرار گرفت. سخنرانی در مسجد «سلطانی سمنان» توزیع روزنامه «منشور برادری» و سخنرانی در محل هئیت «صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیشابور» از فعالیتهای رهبر فدائیان اسلام در این شهر بود. با ورود نواب صفوی به شهر مشهد و اقامتش در مهدیه شور و شعف خاصی در میان هوادارانش ایجاد شد. او ضمن سخنرانی در جمع ملاقات کنندگان در مهدیه، از مدارس و حوزه های علوم دینی این شهر بازدید کرد و برای طلاب آنجا سخنرانی نمود. سپس به دیدار برخی از علما شهر از جمله«شیخ غلامحسین تبریزی» شتافت. در این سفر نواب، «کربلایی محمد کاظم کریمی» (نابینایی که به صورت معجزه آسا حافظ قرآن شده بود)را به همراه خود برد، تا وی را به عنوان شاهدی بر حقانیت دین به همه معرفی نماید.

۳ ـ مرحوم حاج علی اصغر عابدزاده خراسانی (۱۲۹۰ ش – ۱۳۶۵ ش) از رجال دینی برجسته و فعال خراسان به شمار می‌رود. وی پس از تحصیل مقدمات از محضر مرحوم شیخ هاشم قزوینی، کسب فیض کرد. حاجی عابدزاده در سال‌۱۳۱۹ انجمنی دینی به نام انجمن پیروان قرآن تأسیس کرد که دارای شعبه‌های بسیاری شد. او سپس با سرمایه شخصی خود به ساختن بنای مهدیه در محله خیابان علیای مشهد، کوچه شمالی باغ نادری اقدام کرد. این بنا به دلیل نام و انتسابش به ساحت قدس حضرت ولی عصر حجت بن الحسن المهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) مورد توجه خاص توده‌ها قرار گرفت و رونقی ویژه یافت. در این بنا شب‌ها کلاس‌های درس عربی برای استفاده کسانی که می‌خواسند از ادبیات عرب و زبان قرآن کریم آگاه شوند و روزها فرصتی ندارند دایر بود. در بنای مهدیه مراسم مذهبی نیز برگزار می‌شد از جمله مجلس عزاداری ایام عاشورا که خود حاجی عابدزاده که منبری و سخنوری توانا نیز بود به منبر می‌رفت و موعظه می‌کرد اما مشهورترین مراسم مذهبی که در بنای مهدیه برگزار می‌گشت و آوازه‌ای وسیع نیز داشت جشن باشکوه نیمه شعبان بود. همچنین در حدود سال ۱۳۳۲ که شهید بزرگوار حضرت سید مجتبی نواب صفوی با چند تن از فداییان اسلام به مشهد مشرف گشت، به بنای مهدیه و بر حاجی عابدزاده و انجمن پیران قرآن وارد شد.

۴ ـ مدرسه سلیمان خان تنها مدرسه ای است که از زمان قاجاریه در مشهد باقی مانده است . تاریخ بنای مدرسه ۱۱۱۵ هـ.ق. است و به زمان آقا محمدخان قاجار مربوط می شود. بانی آن سلیمان خان اعتضاد الدوله قاجار است.  امام خامنه ای کتب ادبى ار قبیل «جامع المقدمات»، «سیوطى»، «مغنى» را نزد مدرّسان مدرسه «سلیمان خان» و «نوّاب» خواند و پدرش نیز بر درس فرزندانش نظارت مى کرد. کتاب «معالم» را نیز در همان دوره خواند. سپس «شرایع الاسلام» و «شرح لمعه» را در محضر پدرش و مقدارى را نزد مرحوم «آقا میرزا مدرس یزدى» و رسائل و مکاسب را در حضور مرحوم حاج شیخ هاشم قزوینى و بقیه دروس سطح فقه و اصول را نزد پدرش خواند و دوره مقدمات و سطح را به طور کم سابقه و شگفت انگیزى در پنچ سال و نیم به اتمام رساند.

۵ ـ مدرسه نواب (صالحیه نواب) :این بنا به همت ابوصالح رضوی در دوره سلطنت شاه سلیمان صفوی به سال ۱۰۸۶ قمری بنا شده است. مدرسه نواب در خیابان شیرازی مشهد واقع گردیده که پس از تغییرات معماری، تجدید بنا شده است. بنای فوق شامل دو طبقه با ۷۵ حجره می باشد که با کاشی های الوان مزین گردیده است.

۶ ـ شیخ هاشم مدرس قزوینی، درتاریخ چهارشنبه بیستم خرداد سال ۱۲۷۰ شمسی (دهم ژوئن۱۸۹۱ میلادی) در روستای «قلعه هاشم خان» قزوین که امروزه به شهرک مدرس معروف است به دنیا آمد.هرچند وی تحصیل کرده حوزه اصفهان بود ولی برای سطوح عالی تحصیلات خود به مشهد رفت و نزد حاج آقا حسین قمی و میرزا محمد آقا زاده خراسانی (فرزند آخوند ملا محمد کاظم خراسانی، صاحب کفایه ) تا رسیدن به درجه اجتهاد به تحصیل پرداخت و سپس در حوزه علمیه مشهد صاحب کرسی استادی شد.از جمله شاگردان او می‌توان به این افراد اشاره کرد: میرزا حسنعلی مروارید – میرزا جواد آقا تهرانی – محمد رضا حکیمی (تئوریسین مکتب تفکیک و نویسنده الحیاه)- محمد تقی شریعتی مزینانی (پدر دکتر علی شریعتی)- دکتر محمد جعفر جعفری لنگرودی] (حقوقدان بزرگ و نویسنده مبسوط در ترمینولوژی حقوق)- دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی(شاعر و ادیب)-دکتر عبد الجواد فلاطوری(فیلسوف و اسلام شناس).شیخ هاشم مدرس قزوینی در تاریخ شنبه بیست و سوم مهر ماه ۱۳۳۹ شمسی(۱۵ اکتبر ۱۹۶۰ میلادی)، در شهر مشهد درگذشت.

منبع:آوینی

بازدیدها: 120