در برخى از آیات قرآن کریم تنها رحمت خاص الهى مطرح شده است ؛ مانند:
۱- یعذب من یشاء و یرحم من یشاء و الیه تقلبون (۵۳۷). در این آیه کریمه، رحمت الهى در برابر عذاب او قرار گرفته است و چنین رحمتى همان رحمت خاص الهى است.
۲- و لا تفسدوا فى الاءرض بعد اصلاحها و ادعوه خوفا و طمعا ان رحمه الله قریب من المحسنین (۵۳۸) رحمتى که به محسنان نزدیک است، رحمت خاص است و گرنه نیکوکار و تبهکار، هر دو شمول رحمت مطلق خدا هستند.
در بعضى از آیات نیز تنها به رحمت مطلق اشاره شده است ؛ مانند:
۱- ءاءتخذ من دونه الهه ان یردن الرحمن بضر لا تغن عنى شفاعتهم شیئا و لا ینقذون (۵۳۹) با این که در این آیه سخن از عذاب است از خداى رحمان یاد شده است، نه از خداى قهار و منتقم ؛ زیرا رحمت رحمانیه خداوند شامل عذاب نیز هست.
۲- (الرحمنَ علم القران ) (۵۴۰) در سوره مبارکه الرحمن پس از ذکر نام شریف الرحمن ، در شمار نعمتها و رحمتهاى الهى، همانند: تعلیم قرآن و نعیم بهشتى، از جهنم یاد کرده، مى فرماید: هذه جهنم التى یکذب بها المجرمونَ یطوفون بینها و بین حمیم ءانَ فباءى الاء ربکما تکذبان (۵۴۱).
جهنم کمالى وجودى و در ردیف بهشت و سایر آلاء خداى سبحان، زیر پوشش رحمت مطلق اوست.
۳- فان کذبوک فقل ربکم ذو رحمه واسعه و لا یرد باءسه عن القوم المجرمین (۵۴۲). رحمتى که در کنار تکذیب کافران و تعذیب مجرمان ذکر شده است، رحمت مطلقه است. (۵۴۳)
در برخى از آیات نیز هر دو قسم رحمت آمده است ؛ مانند: و اکتب لنا فى هذه الدنیا حسنه و فى الاخره انا هدنا الیک قال عذابى اصیب به من اءشاء و رحمتى وسعت کل شى ء فساءکتبها للذین یتقون و یؤ تون الزکوه و الذین هم بایاتنا یؤ منون (۵۴۴)
خداى سبحان در پاسخ حضرت موساى کلیم (علیه السلام ) که تثبیت حسنه (رحمت خاص ) را در دنیا و آخرت مسئلت مى کند، اصول سه گانه زیرا را تبیین مى کند:
۱- عذاب الهى بر اساس مشیت حکیمانه اش بر افرادى خاص نازل مى شود (عذاب خاص )
۲- گستره رحمت فراگیر الهى همه چیز (حتى عذاب ) را شامل مى شود (رحمت مطلق )
۳- در عین فراگیرى رحمت، آن را به مؤ منان پرهیزکار عطا مى کند (رحمت خاص ).
رحمتى که تنها بهره پرهیزکاران است، رحمت خاص (رحیمیه ) است، نه رحمت عام و مطلق (رحمانیه ) که هم پرهیزکار و هم تبهکار را زیر پوشش دارد.
تذکر: بحث در تفاوت و امکان تفکیک رحمان و رحیم، فرع بر آن است که هر کدام تعین خاص و وصف مخصوص را در برداشته باشد؛ اما بنابراین که مجموع هر دو، اسم خاص باشد مانند بعلبک و رامهرمز، چنانکه برخى از بزرگان اهل معرفت (۵۴۵) برآنند، نتیجه این است که پرورش نظام هستى امکانى بر محور تلفیق و جمع رحمت عام و خاص است و براى تفکیک مجالى نیست.
بازدیدها: 147