در فرهنگ دینى، هم از شکر خداى سبحان در برابر سعى بندگان سخن رفته است: فمن حج البیت اءو اعتمر فلا جناح علیه اءن یطوف بهما و من تطوع خیرا فان الله شاکر علیم (۶۹۱) و من اءراد الاخره و سعى لها سعیها و هو مؤ من فاءولئک کان سعیهم و حمد مقامهم (۶۹۲). شکر و حمد خدا زبانى نیست و از صفات فعل است، نه از صفات ذات ؛ زیرا از مقام فعل او انتزاع مى شود.
نکته مهمى که درباره شاکر و حامد بودن خداوند سبحان باید مورد توجه قرار گیرد آن است که شاکر و شکور بودن خداوند در برابر سعى بندگان و حمید و حامد بودن او نسبت به مقام بندگان صالح، به دید ابتدایى است و گرنه در تحلیل و جمع بندى نهایى، غیر خدا نه سهمى از شکر دارد و نه بهره و نصیبى از حمد، بلکه خداى سبحان شاکر کار خود و حامد کمال خویش است. او با فعلى از افعال خود شاکر و حامد فعلى دیگر است و بنابراین شاکر و مشکور و حامد و محمود حقیقى جز ذات اقدس او کسى نیست.
بیان مطلب این که، بر اساس توحید افعالى و ربوبیت مطلق خداى سبحان اعمال صالح و سعى مشکور بندگان صالح خداوند، چیزى جز ظهور و تجلى فعل خدا نیست و شکر و حمد نسبت به آن در حقیقت حمد و شکر در برابر فعل خداست. از سوى دیگر شکر خدا از سعى انسانها و حمد او از مقام آنان، خود نعمتى از نعمتهاى الهى است که در برابر آن نیز، حمد و شکر لازم است. پس کسى که به دید ابتدایى مشکور و محمود خداست، به دید نهایى باید به خاطر مشکور و محمود خدا بودن، خدا را ستایش کند و سپاس گوید. از این رو بهشتیان در برابر نعمتهاى بهشتى (که شکر عملى خداى سبحان از سعى آنان است ) خدا را حمد مى کنند... و قالوا الحمد لله الذى هدانا لهذا و ما کنا لنهتدى لولا اءن هدانا الله لقد جائت رسل ربنا بالحق و نودوا اءن تلکم الجنه اءورثتموها بما کنتم تعملون (۶۹۳). توفیق یارى دین خدا (در دنیا) و پاداش اخروى آن (در آخرت ) هر دو، رحمت و نعمتى از جانب خداى سبحان است و عبد شاکر، خدا را بر هر دو نعمت سپاس مى گزارد: له الحمد فى الاءولى و الاخره. (۶۹۴)
بازدیدها: 390