تفسیر تسنیم (تفصیلی)| جلد۱،سوره حمد،آیه ۲،الحمد لله رب العالمین،لطایف و اشارات؛ناتوانى متنعمان از اداى حق شکر

۲- ناتوانى متنعمان از اداى حق شکر  

توفیق حمد و شکر ذات اقدس الهى از بزرگترین نعمتهاى خداوندى و به بیان امام سجاد (علیه السلام ) فوز و فلاح است: یا من ذکره شرف للذاکرین و یا من شکره فوز للشاکرین ^(۶۵۷) و متنعمان از شکر و سپاس ‍ این فوز و نعمت عاجزند؛ زیرا هر حمدى حمد دیگر مى طلبد و هر شکرى لزوم شکر دیگر را در پى دارد:

… فکیف لى بتحصیل الشکر و شکرى ایاک یفتقر الى شکر فکلما قلت لک الحمد وجب على لذلک اءن اءقول لک الحمد ^(۶۵۸) بنابراین، شکر شاکر، خود بهره مندى از نعمت است، نه اداى حق.

از این رو قرآن کریم در تبیین حکمت لقمان حکیم مى فرماید: شکر خدا نعمتى است که نصیب شاکر مى شود؛ همان گونه که زیان کفر کافران، تنها دامنگیر خود آنان است: و لقد اتینا لقمان الحکمه اءن اشکر لله و من یشکر فانما یشکر لنفسه و من کفر فان الله غنى حمید ^(۶۵۹)

جمله (فان الله غنى حمید ) در ذیل آیه به منزله تعلیل براى هر دو مدعاست ؛ نه شکر شاکران براى خدا سودمند و نه کفر کافران براى او زیانبار است ؛ زیرا خدا از هر چیزى بى نیاز و محمود بالذات است و محمود بالذات نه نیازمند شکر حامد است و نه کفر کافر به او آسیبى مى رساند و لازم است به نکته عنایت کامل شود که چون خداوند هستى محض و غنى صرف است از هر چیزى، حتى از خودش بى نیاز است ؛ زیرا اگر محتاج به خود باشد و با کوشش خود، نیاز خود را برطرف کند، غنى بالذات نخواهد بود. از این رو حضرت سیدالشهداء (علیه السلام ) در دعاى عرفه به خدا عرض مى کند: الهى… اءنت الغنى بذاتک اءن یصل الیک النفع منک فکیف لا تکون غنیا عنى ^(۶۶۰)

تذکر: عجز متنعم از اداى شکر نعمت با برهانى دیگر نیز قابل اثبات است که در بحث اختصاص حامدیت به خداوند و بحث روایى خواهد آمد.

بازدیدها: 366