راز تکرار نام شیطان در قرآن

امام خامنه ای در دیدار هزاران نفر از جوانان و نخبگان علمی کشور به موضوعات مختلفی از جمله تقویت باور «ما می‌توانیم»، بازتولید آفت فرهنگ وابستگی از سوی دشمن، توجه ویژه مسئولان به نخبگان، اهداف بزرگ نظام اسلامی، موانع نهضت علمی و نرم‌افزاری و تلاش دشمن برای توقف حرکت علمی ایران اشاره کردند.

یکی از موضوعات مهم بیانات امام خامنه ای توطئه‌های دشمن برای متوقف کردن حرکت نظام اسلامی بود؛ نکته‌ای که بارها از سوی امام خامنه ای در سخنرانی‌های مختلفی مطرح شده اما به نظر می‌رسد علی‌رغم تأکیدات مکرر ایشان در رابطه با توطئه‌های دشمن هنوز عده‌ای به این باور نرسیده‌اند که دشمن از هر فرصتی برای خدشه‌وارد کردن به نظام اسلامی و اصول و آرمان‌های این نظام استفاده می‌کند.

امام خامنه ای در بخشی از سخنانشان به این موضوع اشاره کرده و اظهار می‌کنند: بنده با فهم این مسئله، یعنی با این فهم از مسئله کشور که کشور احتیاج دارد به یک چنین سازوکاری و به یک چنین حرکتی، از پانزده سال پیش یا اندکی بیشتر مسئله نهضت علمی و نهضت نرم‌افزاری و حرکت عظیم علمی را مطرح کردم، و خب دانشمندان، جوان‌ها، اساتید، دانشگاه‌ها، بسیاری از بخش‌های دولت‌های مختلفی که سر کار آمدند استقبال کردند؛ و پیش رفت، امّا این حرکت یک حرکت روی جادّه آسفالته نیست، حرکت در اتوبان نیست. این حرکت، حرکتی است دارای مانع. این موانع را بایستی شناخت، این موانع را باید علاج کرد. این حرکت دشمن دارد؛ دشمنش کیست؟ حالا بعضی خواهند گفت که بله دیگر، معلوم است، تا فلانی می‌گوید دشمن، مقصودش آمریکا و صهیونیست‌ها و مانند اینها است و توهّم توطئه [دارد]؛ نه، توهّم توطئه نیست، شناخت توطئه و دیدن توطئه است. وقتی من توطئه را می‌بینم و مشاهده می‌کنم، که نمی‌توانم از شما پنهانش بکنم، باید بگویم به شما. یک عدّه‌ای تا ما می‌گوییم دشمن، می‌گویند چقدر فلانی مدام می‌گوید دشمن دشمن! خب نگوییم دشمن؟ خدا در قرآن این‌همه اسم شیطان را آورده. خب یک بار شیطان را گفت، تمام شد رفت، چرا مرتّب تکرار می‌کند؟ برای اینکه من و شما فراموش نکنیم این دشمن را. دشمن را باید دائم در نظر داشت. برای خاطر اینکه دشمن که بیکار نمی‌نشیند؛ دشمن دائماً دارد حرکت می‌کند.

اینکه امام خامنه ای برای تبیین حرکت دشمنان نظام اسلامی شیطان را مثال زده‌اند امری است که از آغاز نهضت و انقلاب اسلامی بر آن تأکید شده است؛ بر اساس همین دیدگاه بود که امام خمینی(رحمه الله علیه) به عنوان بنیانگذار این انقلاب آمریکا را مصداق امروزین شیطان و با عنوان «شیطان بزرگ» خواندند و با توجه به عملکرد این کشور در منطقه و سایر نقاط جهان به نظر می‌رسد این نام همچنان برازنده ایالات متحده و سران این کشور باشد.

در مورد جمهوری اسلامی ایران، آمریکا از ابتدای تشکیل این نظام تلاش کرد به هر شیوه و با هر ابزاری مانع پیشرفت و رشد انقلاب اسلامی شود؛ اما هر بار با هوشیاری و آمادگی مسئولان و مردم توطئه‌های شوم آمریکا علیه ملت ایران هیچگاه به ثمر ننشست اما اگر بر این اصل تأکید شود که آمریکا شیطان امروز جهان بشریت است، پس نباید فراموش کرد که شیطان هیچگاه مأیوس نشده و همواره بر آن است که راه‌های دیگری را برای نفوذ در قلوب انسان‌ها و ملت‌ها بیابد از این رو تکرار و یادآوری دشمنی‌ها و نیات شوم شیاطین امری ضروری است.

با نگاه به قرآن کریم می‌توان به شیوه‌ها و راه‌های مختلف شیطان برای نفوذ در قلوب انسان‌ها و ملت‌ها را دریافت؛ شیوه‌ها و راهایی که در هر عصری کارآیی داشته، هر چند ابزارهای آن متناسب با هر دوره‌ای متفاوت می‌شود. پس از آنکه شیطان از فرمان خداوند متعال مبنی بر سجده بر آدم سرپیچی کرد و از درگاه الهی خارج شد، قسم خورد تا تمام انسان‌ها مگر مؤمنان خاص را منحرف سازد. داستان این سرپیچی در آیه ۵۰ سوره کهف آمده است؛ جایی که می‌فرماید: «وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَهِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ کَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّیَّتَهُ أَوْلِیَاءَ مِنْ دُونِی وَهُمْ لَکُمْ عَدُوٌّ بِئْسَ لِلظَّالِمِینَ بَدَلًا/ و [یاد کن] هنگامى را که به فرشتگان گفتیم آدم را سجده کنید پس [همه] جز ابلیس سجده کردند که از [گروه] جن بود و از فرمان پروردگارش سرپیچید آیا [با این حال] او و نسلش را به جاى من دوستان خود مى‏ گیرید و حال آنکه آنها دشمن شمایند و چه بد جانشینانى براى ستمگرانند».

اما نکته قابل تأملی که در رابطه با ماجرای شیطان و عدم پذیرش فرمان الهی و آغاز دشمنی شیطان با آدمیان مطرح شده این است که خداوند متعال این واقعه را چندین بار در قرآن کریم مطرح کرده تا به طور مؤکد و آشکارا دشمنی شیطان با انسان را به تصویر کشیده باشد تا حتی ذره‌ای شک و تردید نسبت به آنچه شیطان قسم یاد کرده که به انجام رساند، وجود نداشته باشد. هدف اصلی دشمن ایجاد انحراف در مسیر مستقیمی است که برای انسان ترسیم شده؛ همانطور که در آیات ۱۶ و ۱۷ اعراف می‌خوانیم: «قَالَ فَبِمَا أَغْوَیْتَنِی لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَکَ الْمُسْتَقِیمَ؛ ثُمَّ لَآتِیَنَّهُمْ مِنْ بَیْنِ أَیْدِیهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ أَیْمَانِهِمْ وَعَنْ شَمَائِلِهِمْ وَلَا تَجِدُ أَکْثَرَهُمْ شَاکِرِینَ/ گفت پس به سبب آنکه مرا به بیراهه افکندى من هم براى [فریفتن] آنان حتما بر سر راه راست تو خواهم نشست؛ آنگاه از پیش رو و از پشت‏ سرشان و از طرف راست و از طرف چپشان بر آنها می‌تازم و بیشترشان را شکرگزار نخواهى یافت».

در سوره‌ها و آیات دیگری نیز داستان آغاز دشمنی شیطان بیان شده و همین امر، یعنی تکرار موضوعی در بخش‌های مختلف قرآن مسئله‌ای است که می‌توان به صورت دقیق مورد توجه قرار گیرد. اما روشن آنکه شیطان از همان ابتدا با تمام قوا و ابزارها دشمنی با انسان را آغاز کرد و اولین قربانیانش حضرت آدم(علیه السلام) و حوا بودند؛ قربانیانی که فریب وسوسه‌های شیطان را خوردند.

«فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّیْطَانُ لِیُبْدِیَ لَهُمَا مَا وُورِیَ عَنْهُمَا مِنْ سَوْآتِهِمَا وَقَالَ مَا نَهَاکُمَا رَبُّکُمَا عَنْ هَذِهِ الشَّجَرَهِ إِلَّا أَنْ تَکُونَا مَلَکَیْنِ أَوْ تَکُونَا مِنَ الْخَالِدِینَ/ پس شیطان آن دو را وسوسه کرد تا آنچه را از عورتهایشان برایشان پوشیده مانده بود براى آنان نمایان گرداند و گفت پروردگارتان شما را از این درخت منع نکرد جز [براى] آنکه [مبادا] دو فرشته گردید یا از [زمره] جاودانان شوید» (اعراف؛ ۲۰)

به نظر می‌رسد با توجه به ضعف انسان‌ها و تمایل آنها به اموری همچون جادوانگی، قدرت، ثروت و حتی موضوعی همچون تلاش برای رسیدن به کمال، وسوسه کردن نوع آدمی برای استفاده از راه‌های شیطانی و تحقق سریع این اهداف اولین راه بوده است. البته راه دور ماندن از این وسوسه‌ها پناه بردن به خداوند است. در سوره اعراف دو آیه به صورت مکرر به شیوه اغواگری شیطان اشاره شده است. این مورد را در آیات ۲۰۰ و ۲۰۱ این سوره آمده است: «وَ إِمَّا یَنزَغَنَّکَ مِنَ الشَّیْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ؛ إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَوْاْ إِذَا مَسَّهُمْ طَئفٌ مِّنَ الشَّیْطَانِ تَذَکَّرُواْ فَإِذَا هُم مُّبْصِرُون/ و اگر از جانب شیطان در تو وسوسه‏اى پدید آمد به خدا پناه ببر، زیرا او شنوا و داناست؛ کسانى که پرهیزگارى مى‏کنند چون از شیطان وسوسه‏اى به آنها برسد، خدا را یاد مى‏کنند، و در دم بصیرت یابند».

وسوسه‌های شیطان از آن رو کارگر می‌افتد که این دشمن قسم‌خورده انسان خود را خیرخواه آدمی نشان می‌دهد و انسان به این تصور که راهی برای رسیدن به اهداف خود یافته، تکیه بر باد می‌کند. شیطان برای اینکه بتواند حضرت آدم(علیه السلام) و حوا را مجاب کند، خود را خیرخواه آنها می‌نامد و به قسمی که یاد می‌کند این خیرخواهی را مورد تأکید قرار می‌دهد. «وَقَاسَمَهُمَا إِنِّی لَکُمَا لَمِنَ النَّاصِحِینَ/ و براى آن دو سوگند یاد کرد که من قطعا از خیرخواهان شما هستم». (اعراف؛ ۲۱)

اما از سوی دیگر شیطان برای وسوسه انسان‌ها بدی‌ها را زینت می‌دهد به‌گونه‌ای که زشتی‌ها به زیبایی می‌گراید و قدرت تشخیص از انسان گرفته می‌شود و یا زشتی‌ها در نظر رنگ می‌بازد. در آیه ۳۹ سوره حجر شیطان به این شیوه خود اقرار کرده، می‌گوید: «قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَیْتَنِی لَأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَلَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ/ گفت پروردگارا به سبب آنکه مرا گمراه ساختى من [هم گناهانشان را] در زمین برایشان مى ‏آرایم و همه را گمراه خواهم ساخت».

از این روست که زندگی دنیوی برای کافران پر از زیبایی است چرا که « زُیِّنَ لِلَّذِینَ کَفَرُوا الْحَیَاهُ الدُّنْیَا وَیَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا…/ زندگى دنیا در چشم کافران آراسته شده است و مؤمنان را ریشخند مى کنند…) (بقره؛ ۲۱۲) و یا اگر گروهی بی‌هیچ علت و منطق خاصی خورشید را عبادت می‌کنند، از این روست که این کار بیهوده و عبث در چشمانشان آراسته شده و مسیر هدایت را بر آنان بسته است. « وَجَدْتُهَا وَقَوْمَهَا یَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَزَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِیلِ فَهُمْ لَا یَهْتَدُونَ/ او و قومش را چنین یافتم که به جاى خدا به خورشید سجده مى کنند و شیطان اعمالشان را برایشان آراسته و آنان را از راه [راست] باز داشته بود در نتیجه [به حق] راه نیافته بودند» (نمل؛ ۲۴)

پیراستن مفاسد مختلفی که برای انسان‌ها مضر است، نوع دیگری است که در طول تاریخ بشریت را به انحراف کشانده؛ «إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَدَاوَهَ وَالْبَغْضَاءَ فِی الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ وَیَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاهِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ/ همانا شیطان مى‏ خواهد با شراب و قمار میان شما دشمنى و کینه ایجاد کند و شما را از یاد خدا و از نماز باز دارد پس آیا شما دست برمى دارید» (مائده؛ ۹۱).

این آراستگی از آن رو مورد پذیرش انسان‌ها قرار می‌گیرد که وعده‌ها و امیدهای شیطان در دل‌ها اثرگذاشته است. در آیه ۱۲۰ سوره نسا به وعده‌های فریبکارانه شیطان اشاره شده و آمده است: «یَعِدُهُمْ وَیُمَنِّیهِمْ وَمَا یَعِدُهُمُ الشَّیْطَانُ إِلَّا غُرُورًا/ [آرى] شیطان به آنان وعده مى‏‎دهد و ایشان را در آرزوها مى‏‌افکند و جز فریب به آنان وعده نمى‏‌دهد».

البته قطعاً هستند افرادی که در مقابل وعده‌های وسوسه‌کننده شیطان سر تسلیم فرود نمی‌آوردند در این صورت باید منتظر شک و تردید‌ها و یا ترس‌هایی که در دل‌ها می‌اندازد، بود. در آیه ۱۷۵ سوره آل عمران این ترفند شیطان مورد تأکید قرار گرفته و آورده است: «إِنَّمَا ذَلِکُمُ الشَّیْطَانُ یُخَوِّفُ أَوْلِیَاءَهُ فَلَا تَخَافُوهُمْ وَخَافُونِ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ/ در واقع این شیطان است که دوستانش را مى‏ ترساند پس اگر مؤمنید از آنان مترسید و از من بترسید».

ترس‌ها و تردیدها در عرصه‌های مختلفی وجود دارد؛ از مسائل اعتقادی و باورهای دینی تا امورات دنیوی و زندگی روزمره. تردید‌ها و ترس‌ها از سختی‌هاست که انسان را در مضیقه قرار می‌دهد و راه نفوذی را برای حضور شیطان آماده می‌کند. «الشَّیْطَانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَیَأْمُرُکُمْ بِالْفَحْشَاءِ…/ شیطان شما را از تهیدستى بیم می‌دهد و شما را به زشتى وامى دارد…» (بقره؛ ۲۶۸)

از سوی دیگر ایجاد تردید در دل انسان‌ها در رابطه با مسائل اعتقادی مباحث خطرناکی را به همراه دارد. گاه انسان‌ها در مواجهه با سختی‌های مادی و دنیوی اصول و مبانی اساسی خود را زیر سؤال می‌برد که این امر نیز از شیوه‌های نفود شیطان است. این مسئله در آیه ۳ سوره حج به عنوان پیروی از شیطان سرکش یاد شده است. «وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یُجَادِلُ فِی اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَیَتَّبِعُ کُلَّ شَیْطَانٍ مَرِیدٍ/ و برخى از مردم در باره خدا بدون هیچ علمى مجادله مى کنند و از هر شیطان سرکشى پیروى مى ‏نمایند».

و یا با تسلطی که می‌یابد انسان‌ها را به ورطه فراموشی و غفلت می‌کشاند. «اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطَانُ فَأَنْسَاهُمْ ذِکْرَ اللَّهِ أُولَئِکَ حِزْبُ الشَّیْطَانِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ/ شیطان بر آنان چیره شده و خدا را از یادشان برده است آنان حزب شیطانند آگاه باش که حزب شیطان همان زیانکارانند». (مجادله؛ ۱۹)

این زیانکاری از آن روست که همراهان شیطان نهایتاً نه تنها به اهداف خود دست پیدا نمی‌کنند بلکه عمر خود را در همراهی با شیطان به تباهی کشانده است. تصویری که قرآن از آینده همراهان شیطان ترسیم کرده در آیه ۳۶ سوره انفال آمده است. «إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ لِیَصُدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ فَسَیُنْفِقُونَهَا ثُمَّ تَکُونُ عَلَیْهِمْ حَسْرَهً ثُمَّ یُغْلَبُونَ وَالَّذِینَ کَفَرُوا إِلَى جَهَنَّمَ یُحْشَرُونَ/ بى‏ گمان کسانى که کفر ورزیدند اموال خود را خرج مى کنند تا [مردم را] از راه خدا بازدارند پس به زودى [همه] آن را خرج مى کنند و آنگاه حسرتى بر آنان خواهد گشت‏ سپس مغلوب مى ‏شوند و کسانى که کفر ورزیدند به سوى دوزخ گردآورده خواهند شد».

اگر آغاز دشمنی شیطان مکرراً برای بیداری و شناخت توطئه‌های دشمن در قرآن مطرح شده، پایان کار شیطان و همراهانش نیز به تصویر کشیده می‌شد. آیات ۲۱ و ۲۲ سوره ابراهیم به روشنی این پایان را نشان می‌دهد: « وَبَرَزُوا لِلَّهِ جَمِیعًا فَقَالَ الضُّعَفَاءُ لِلَّذِینَ اسْتَکْبَرُوا إِنَّا کُنَّا لَکُمْ تَبَعًا فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذَابِ اللَّهِ مِنْ شَیْءٍ قَالُوا لَوْ هَدَانَا اللَّهُ لَهَدَیْنَاکُمْ سَوَاءٌ عَلَیْنَا أَجَزِعْنَا أَمْ صَبَرْنَا مَا لَنَا مِنْ مَحِیصٍ؛ وَقَالَ الشَّیْطَانُ لَمَّا قُضِیَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَکُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدْتُکُمْ فَأَخْلَفْتُکُمْ وَمَا کَانَ لِیَ عَلَیْکُمْ مِنْ سُلْطَانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُکُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِی فَلَا تَلُومُونِی وَلُومُوا أَنْفُسَکُمْ مَا أَنَا بِمُصْرِخِکُمْ وَمَا أَنْتُمْ بِمُصْرِخِیَّ إِنِّی کَفَرْتُ بِمَا أَشْرَکْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ إِنَّ الظَّالِمِینَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ/ و همگى در برابر خدا ظاهر مى ‏شوند پس ناتوانان به گردنکشان مى‏ گویند ما پیروان شما بودیم آیا چیزى از عذاب خدا را از ما دور مى ‏کنید مى‏ گویند اگر خدا ما را هدایت کرده بود قطعا شما را هدایت میکردیم چه بى‏ تابى کنیم چه صبر نماییم براى ما یکسان است ما را راه گریزى نیست؛ و چون کار از کار گذشت [و داورى صورت گرفت] شیطان مى‏ گوید در حقیقت ‏خدا به شما وعده داد وعده راست و من به شما وعده دادم و با شما خلاف کردم و مرا بر شما هیچ تسلطى نبود جز اینکه شما را دعوت کردم و اجابتم نمودید پس مرا ملامت نکنید و خود را ملامت کنید من فریادرس شما نیستم و شما هم فریادرس من نیستید من به آنچه پیش از این مرا [در کار خدا] شریک مى‏ دانستید کافرم آرى ستمکاران عذابى پردرد خواهند داشت».

شیاطین تنها ما را برای پیروی خود دعوت می‌کنند حال اینکه وعده‌های راستین خداوند پیش روی انسان‌ها قرار گرفته اما زمانی‌که انسان یکی از این دو راه را برمی‌گزیند، باید به عواقب آن نیز واقف باشد.

شیاطین امروزی نیز چنین رفتارهایی از خود بروز می‌دهند؛ موارد بسیاری بوده که دولت‌ها و ملت‌هایی با قدرت‌های بزرگ شیطانی همراهی کرده‌اند اما در بزنگاه‌ها و شرایط سخت و حساس تنها مانده‌اند چرا که وعده‌ها و پیمان‌های‌شان صرفاً برای تسلط و تسخیر دیگران به کار گرفته می‌شود.

تلاش دشمنان بشریت برای تهی کردن ملت‌ها از هویت و آزادگی و ترویج فرهنگ وابستگی از همان دست وسوسه‌ها و پیرایه‌هایی است که نیات شومی را در پشت پرده خود داشته و عاقبتی جز وابستگی و از دست دادن منابع ملی را به همراه ندارد.

ذکر این نکته در پایان این نگارش نیز خالی از لطف نیست که راهکار خنثی کردن توطئه‌های شیاطین شناخت، باور و ایستادگی در برابر آنهاست چه اینکه خداوند وعده داده «الَّذِینَ آمَنُوا یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالَّذِینَ کَفَرُوا یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ الطَّاغُوتِ فَقَاتِلُوا أَوْلِیَاءَ الشَّیْطَانِ إِنَّ کَیْدَ الشَّیْطَانِ کَانَ ضَعِیفًا/ کسانى که ایمان آورده‏ اند در راه خدا کارزار مى کنند و کسانى که کافر شده‏ اند در راه طاغوت مى ‏جنگند پس با یاران شیطان بجنگید که نیرنگ شیطان [در نهایت] ضعیف است» (نسا؛ ۷۶).                                      

  منبع:سایت ایکنا

بازدیدها: 164