زن و کرامت انسانی در اسلام

زن و کرامت انسانی در اسلام

چهاردهم مرداد در تقویم رسمی ایران به عنوان روز «حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی» نامگذاری شده است.

انتشار اعلامیه حقوق بشر اسلامی از سوی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی پیش‌درآمدی شد بر اینکه کشورهای اسلامی نیز با تأسی از اندیشه‌های ناب اسلامی اعلامیه‌ای را در خصوص چهارچوب‌های حقوق بشر و کرامت انسانی منتشر کنند تا در مقابل اعلامیه جهانی حقوق بشر که بعضاً در مواردی با چهارچوب‌های اسلامی تناقض دارد بتواند راهکاری جمعی برای ارزش گذاشتن به حقوق انسان‌ها از نگاه شریعت اسلامی باشد.

حقوق بشر از دیدگاه اسلام

می ­توان گفت در یک بررسی در همه ادیان، آیین ­ها و مذاهب زیباترین نگاه به حقوق اشرف مخلوقات یعنی انسان نگاه اسلام است. تعابیر زیبای قرآن و بیانات نورانی ائمه دین(علیه السلام) گویای این واقعیت است که وقتی خداوند می­ فرمایند: «إِنَّ أَکرَمَکُم عِندَ اللَّهِ أَتقاکُم» (حجرات،آیه۱۳)، با تقواترین عنصر انسانی حامل و حافظ همه کرامت ­های انسانی است و بالاترین حافظ حقوق بشر انسان­هایی دست پرورده اسلام است.

خداوند بر زبان پیامبرش رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله وسلّم) این جمله نورانی را که حاکی از رعایت حفظ حقوق میان انسان ­ها و کرامت انسانی است را گوشزد می ­فرمایند. از جمله در حدیث شریفی که شالوده و بنای حقوق بین انسان­ها را می ­توان در آن دید، می فرمایند: « یَا أَیُّهَا النَّاسُ، أَلَا إِنَّ رَبَّکُمْ وَاحِدٌ، وَإِنَّ أَبَاکُمْ وَاحِدٌ، أَلَا لَا فَضْلَ لِعَرَبِیٍّ عَلَى أَعْجَمِیٍّ، وَلَا لِعَجَمِیٍّ عَلَى عَرَبِیٍّ، وَلَا لِأَحْمَرَ عَلَى أَسْوَدَ، وَلَا أَسْوَدَ عَلَى أَحْمَرَ إِلَّا بِالتَّقْوَى» مردم آگاه باشید که پروردگارتان یکی است و پدرتان نیز یکی است. بنابراین بدانید که نه عربی را برعجم، و نه عجمی را بر عرب، و نه سرخ پوستی را بر سیاه پوستی و نه سیاه پوستی را برسرخ پوستی برتری است؛ مگر به تقوا و پرهیزگاری.

کرامت انسانی

با توجه به اینکه کرامت انسان جزء اصول و پایه های حقوق بشر بویژه حقوق بشر اسلامی است لازم است در این خصوص نگاه اسلام به این موضوع تبیین شود.

از دیدگاه اسلام، انسان ذاتاً دارای کرامت است؛ کرامتی که منسوب به خداوند است: «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ» (اسراء: ۷۰)؛ انسان دارای روح الهی و مسجود ملائکه (حجر: ۲۹) و خلیفه خدا در زمین است. (بقره: ۲۰)

کرامت ذاتی ـ انسانی، کرامتی است که در متن تکوین و آفرینش انسان مطرح است. ستایش انسان به دلیل داشتن این وصف، در واقع مدح پروردگار کریم است؛ چون خداوند انسان را ذاتاً و فی‌نفسه بر سایر موجودات ظاهری و باطنی، برتری و فضیلت داده است. این صفت مربوط به مقام انسانیت است. انسان، مادام که با اراده خود از طریق ارتکاب جنایت و خیانت بر خویشتن و دیگران آن را از خود سلب نکند، شایسته تکریم است: «ما آدمیزادگان را گرامی داشتیم.» (اسراء: ۷۰)

کرامت انسانی زن در اسلام

در برهه هایی از تاریخ که زن همواره روزهایی پرماجرا و دردآلود پشت سر گذاشته است، شاهد نگاه کریمانه ی اسلام به زن هستیم.

زن که از دوره های بربریت از عنوان انسان بودن خارج و در یونان در حد یک حیوان تنزل یافته بود، بگونه ای که شوهر می توانست او را همچون چهارپایان بعنوان قرض، کرایه یا هبه در اختیار دیگری قرار بدهد یا بعنوان وصیّت به دیگران واگذار کند و در روم قدیم موجودی ناقص و بی فضیلت بود که پدران حق تام بر او داشتند و در قبال مبالغی با شوهر دخترانشان معامله میکردند؛ در استرالیا زنان حیواناتی اهلی محسوب میشدند! برای دفع شهوت و تولید نسل و هنگام قحطی انها را می کشتند و از گوشتشان استفاده میکردند! در هند زندگی اش تابع شوهر بود که حتی پس از مرگ شوهر، زن را نیز می سوزاندند. در قرن پنجم و ششم میلادی میان پیشوایان مذهبی پیروان حضرت مسیح اختلاف بود که: آیا زن دارای نفس ناطقه و جزء انسان است یا نه؟! در دوره جاهلیت اعراب، منتها درجه مظلومیت زن مشاهده می شود؛ تا آنجا که دختران نوزاد را زنده زنده در زیر خروار ها خاک دفن می کردند و در بعضی قبیله ها دختران نوزاد را سر می بریدند و در برخی دیگر از بالای قله کوه پرتاب می کردند و بعضی قبایل هم آنان را در آب غرق می نمودند.

با ظهور اسلام، زندگی زن وارد مرحله جدیدی گردید و در اثر تعلیمات احکام اسلام، از کلیه ی حقوق فردی و اجتماعی خود برخوردار شد و در نظام حقوقی اسلام برای هر یک از مرد و زن مطابق وظایف طبیعی شان در اجتماع، حقوقی تعیین گردید.

آفتاب اسلام در زمانی طلوع کرد که زنان با از دست دادن حیثیت انسانیشان، در آتش ستم بی عدالتی و تبعیض می سوختند. اسلام با تبعیضات رایج در بین زن و مرد به مبارزه برخاست و زن را به عنوان یک عنصر اصلی انسانی، برخوردار از هر نوع حقوق انسانی و اجتماعی معرفی کرد. قرآن کریم برترین کرامت را برای زن بیان و عالی ترین دفاع را ازحقوق آنان نموده است. قرآن کریم مرد و زن را از نظر ارزش انسانی و معنوی، برابر می داند و با خطاب های (یا ِأیها الناس) و  (یا أیها الذین آمنوا) هر دو را یکسان مورد خطاب قرار داده است.  در هیچ یک از خطاب های قرآن کوچک ترین تفاوتی بین زن و مرد مشاهده نمی شود.

پیامبر اسلام برای اثبات کرامت زن در عمل، آنچنان به احترام دخترش زهرا(سلام الله علیها) برمی خاست که مردم تعجب می کردند. پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلّم) دست زهرا(سلام الله علیها) را می بوسید و به او احترام می گذاشت تا ثابت کند که وجود دختر مایۀ ننگ نیست. پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلّم) تنها به این مورد احترام به زهرا(سلام الله علیها) اکتفا نکرد، بلکه در موارد مختلف، حفظ احترام به دختران و حفظ شخصیت آنان را به اصحاب گوشزد می کرد.

پیامبر اسلام طبق حدیثی شریف فرمود: «البنات حسنات والبنون نعمه والحسنات یثاب علیها والنعمه یسأل عنه»؛.[ تفسیر نمونه، ج۱۱، ص۳۶۲٫] دختران حسنات و پسران نعمت (الهی) هستند و در برابر حسنات ثواب داده می شود و از نعمت سؤال می شود. تعبیر به حسنات، بیان گر ارزش بسیار بالایی است که وجود دختر درخانواده، موجب  ثواب و پاداش الهی است.

 روزی به پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلّم) خبردادند که خدا دختری به ایشان عنایت فرموده، در اثر بقایای رسوبات زنگار جاهلی، آثار ناخشنودی، در چهره یاران حضرت پدیدار گردید، حضرت فرمود:

«مالکم ریحانه أشـمّها ورزقها علی الله عزّ و جلّ»؛ این چه حالتی است که در شما می بینم؟ خداوند گلی به من عنایت فرموده که آن را می بویم و روزی او را خدا می دهد.[  تفسیر نمونه، ج۱۱، ص۳۶۵]

 تعبیر به ریحانه، یعنی دختر گل زیبای باغچۀ انسانیت است.

پیامبر اسلام دستور به احترام دختران در خانواده داده و می فرمود:

کسی که تحفه ای برای خانواده اش می خرد، همچون کسی است که می خواهد به نیازمندان کمک کند و هنگامی که می خواهد تحفه را تقسیم کند نخست باید به دختر و بعد به پسران بدهد، چرا که هر کس دخترش را شاد و مسرور کند چنان است که گویی کسی از فرزندان اسماعیل (علیه السلام) را آزاد کرده باشد.[ تفسیر نمونه، ج۱۱، ص۲۷۶٫]

 نقل شده است که پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلّم) فرمود:

«انّ لنسائکم علیکم حقّاً ولکم علیهن  حقّاً»؛[ بحار الانوار، ج ۷۳، ص ۳۴۸٫] بانوان شما بر شما حقوقی دارند و شما  نیز بر آنان حقوقی دارید. و در مورد اکرام به زنان فرمود:

«ما  اَکْرَمَ النساءَ الاّ کریمُ ولا أَهانَهُنَ الاّ لئیمٌ»؛ [کنز العمال، ج ۱۶، ص ۳۷۱؛ به نقل از: جایگاه اجتماعی زن از منظر اسلام، ص۱۷٫] تکریم زنان شیوه بزرگواران و اهانت به آنان، کار فرومایگان است.

پایگاه اطلاع رسانی هیأت رزمندگان اسلام

بازدیدها: 1094