سید بن طاووس از تبار آل الله

خانه / مطالب و رویدادها / سید بن طاووس از تبار آل الله

با نگاهی به تقویم تاریخ علمای شیعه در اوایل ماه ذی القعده به سالروز وفات عالم جلیل القدر جناب رضی الدین ابوالقاسم علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن طاووس بر می خوریم. نام پرآوازه ی ایشان با تألیفاتی همچون لهوف و اقبال بالاعمال و فلاح السائل و … ماندگار و چون ستاره ای در آسمان تشیع می درخشد. در ادامه به شرح حال مختصری از زندگی آن عالم عامل می پردازیم.

زندگی نامه سید بن طاووس

ابو القاسم علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن طاووس حلّی ملقب به رضی الدین در پنج شنبه نیمه محرم الحرام سال ۵۸۹ هجری در شهر حلّه عراق متولد شد.[۱]

وی با سیزده واسطه به امام حسن مجتبی علیه السّلام متصل می شود و از جانب مادر از نوادگان شیخ الطائفه، شیخ طوسی است که شیخ دارای دو دختر بود و جعفر، جدّ سید، شوهر یکی از آن ها بود. از آن جهت که از طرف جده ی خود ام کلثوم دختر امام سجاد علیه السّلام، به امام حسین پیوند می خورد[۲]،به او «ذوالحسبین» نیز می گویند.[۳]

سید بن طاووس سه برادر داشت که از میان آن ها احمد بن موسی برجسته تر بود. او فقیهی بزرگ و استاد بسیاری از فقهاء از جمله علامه حلی و ابن داوود(م ۷۰۷هجری) صاحب «الرجال» و… بود. وی تصنیفات متعددی داشته که برخی از آن ها عبارتند از: کتاب البشری فی الفقه در ۶ جلد، تفسیر شواهد القرآن در ۲ جلد، بناء المقاله العلویه و…[۴]

ابن داوود، کتاب های احمد بن موسی را هشتاد و دو جلد ذکر می کند و همه ی آن ها را از بهترین کتب می داند.[۵] و این چنین از او یاد می کند:«ربّانیّ و علّمنی و أحسن الیّ»[۶]

در کتب تراجم از آل طاووس به نیکی یاد شده و آنان را مردانی اهل علم و فضیلت و عرفان و با مجد و عظمت خوانده اند.

سید خود در این زمینه می گوید: «خداوند متعال ما را به وسیله پدران و نیاکان و مادرانی شرافت‌مند کرده است که همگی از دانش و دیانت و امانت بهره ی تامّ و تمام داشته اند و مورد اعتماد کامل مردم بوده اند. همه ی مردم در مقابل شوکت آنان سر فرود آورده اند و ثنا خوان ایشان بوده اند.»[۷]

چون یکی از اجداد بزرگوارش جناب محمد بن اسحاق، رحمه الله علیه، بسیار زیبا و نیکو صورت بوده وی را به « طاووس » ملقّب کردند و فرزندانش به « ابن طاووس » معروف گردیدند.[۸]

وی دوران نوجوانی و جوانی را در شهر حلّه گذراند و در آن جا مشغول تحصیل علوم دینی و مقدّمات شد و در طول زندگانی خویش به نقاط مختلف سرزمین اسلامی از جمله: مکه، بغداد، نجف، کربلا، کاظمین، سامراء و خراسان سفر کرده و بهره های علمی فراوان برد.

در پایان به زادگاهش حلّه بازگشت و ادامه ی زندگی پاک و معنویش را در آن جا بود تا اینکه در روز دوشنبه پنجم ذی القعده سال ۶۶۴ هجری در سن ۷۵ سالگی رحلت نمود و طبق وصیتش در جوار تربت امیرالمؤمنین علیه السّلام به خاک سپرده شد.[۹]

سید بن طاووس از نگاه بزرگان شیعه

سید بزرگوار نزد همه ی دانشمندان شیعه، معروف به زهد و تقوی بوده و همگی عظمت علمی او را ستوده اند. با آن که قرن ها از رحلت وی می گذرد، هنوز با افتخار و احترام، در محافل علمی از او یاد می شود. آوازه علمی و فکری و اخلاص عملی او به قدری است که شخصیت های علمی معاصر او و نیز نسخه برداران آثارش، او را تمجید کرده اند. اینک برخی از گفتارهای بزرگان درباره ی سید بن طاووس را به اختصار بیان می داریم:

علامه حلّی(متوفی ۷۲۶ هجری) در حق رضی الدین می گوید: «وکان رضی الدین علی رحمه الله علیه صاحب الکرامات حکی لی بعضها و روی لی والدی رحمه الله علیه البعض الآخر.»[۱۰]

(رضی الدین علی(رحمه الله) دارای کراماتی بود که برخی از آن ها را خودش برایم بیان کرد و پاره ای از آن ها را پدرم بازگو کرد و من از او شنیدم.)

علامه مجلسی گوید: «السید النقیب،الثقه الزاهد،جمال العارفین»[۱۱]
محدّث قمی (رحمه الله) می گوید: «السید رضی الدین ابوالقاسم الأجل الأورع الأزهد الأسعد، قدوه العارفین و مصباح المتهجدین، صاحب الکرامات، طاووس آل طاووس،السید بن طاووس قدس الله سرّه و رفع فی الملأ الأعلی ذکره»[۱۲]

( سید بن طاووس از بزرگوارترین و عالی مقام ترین، باتقواترین و پارسا ترین انسان ها، پیشوای عارفین و چراغ انسان های متهجد و صاحب کرامات فراوان، طاووس خاندان طاووس است.)

تألیفات

سید بن طاووس در طول عمر پر برکت خویش با بهره گیری از کتابهای اجدادش و نیز کتبی که خود فراهم آورده بود، موفق شد اثرات علمی گران بهایی از خود به یادگار بگذارد که تعدادی از آن ها در اثر طوفان حوادث از بین رفته است.[۱۳] محدث قمی(رحمه الله) قسمتی از تألیفات این سید عالیقدر را به شرح زیر می آورد:[۱۴]

الملهوف علی قتلی الطفوف. نام دیگر این کتاب اللهوف است و به دلیل اهمیتی که داشته تا به حال چندین مرتبه چاپ و ترجمه شده است. همان گونه که مؤلف در مقدمه کتاب اشاره فرموده است، خلاصه ای است از داستان جانسوز و غم انگیز کربلا و مقصود سید از نگاشتن این کتاب آن بوده است که کتاب کوچکی در مصائب سیدالشهداء و اهل‌بیتش در دست شیفتگان آن امام باشد تا در زمان تشرف به حرم مطهر، آن را به همراه داشته باشند و با یادآوری این حادثه دردناک، از اجر و ثواب گریه و حزن بر حضرتش بهره مند گردند. لذا این واقعه را از بدو حرکت امام حسین علیه السّلام از مدینه به سمت کربلا و سپس اسارت اهل بیت تا بازگشت به مدینه، با حذف اسناد مربوطه نقل فرموده است.
الإبانه فی معرفه أسماء کتب الخزانه؛
اسرار الصلوه؛
السعادات العبادات؛
فرحه الناظر و بهجه الخواطر؛
کشف المحجه لثمره المهجه؛
محاسبه النفس؛
شرح نهج البلاغه؛
المصرع الشین فی قتل الحسین و …

یکی از برجسته ترین و مهمترین تلاش های سید بن طاووس، کار در زمینه ی زیارات امام حسین علیه السّلام و أدعیه می باشد. از جمله ی آثار او در این زمینه می توان به این موارد اشاره کرد:

الاقبال بالاعمال که مشتمل بر ادعیه ی تمام ماه ها است.
المزار که در باب آداب سفر و زیارت نامه ها بر مزار امام حسین(ع) در کربلا است.
مصباح الزائر وجناح السفر که به گفته ی خودش چراغی است برای انجام درست زیارات.[۱۵]
فلاح السائل ونجاح المسائل که شامل دو جزء بوده و هر جزء در بر دارنده ی دعاهایی است که در طول روز و بعد از نمازها وارد شده است و…

منابع :

[۱] أکمونه حسینی، عبدالرزاق؛ مواردالإتحاف فی نقباء الأشراف، نجف اشرف، نشر الآداب، ۱۳۸۸هجری، ج۱، ص۱۰۷و۱۰۸٫

[۲] شهیدی گلپایگانی، سید محمد باقر؛ راهنمای سعادت (ترجمه ی کشف المحجه)، تهران، نشر سعدی، ۱۳۸۲هجری، ص۱۴٫

[۳] سید بن طاووس، علی بن موسی؛ کشف المحجه یا فانوس، ترجمه اسد الله مبشری، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۶۸ش، چاپ اول، ص۲۹۴٫

[۴] تقی الدین، حسن بن علی بن داوود حلی؛ الرجال، تحقیق علامه سید محمد صادق بحرالعلوم، نجف اشرف، نشر حیدریه، ۱۳۹۲هجری، ص۴۵٫

[۵] پیشین، ص۴۶٫

[۶] پیشین، ص۴۶٫

[۷] راهنمای سعادت، ص۱۶٫

[۸] قمی،شیخ عباس،الکنی و الألقاب،نجف أشرف،نشرحیدریه،۱۳۸۹هجری،ج۱،ص۳۴۱

[۹] موارد الإتحاف،ج۱،ص۱۰۷- ۱۱۰

[۱۰] بحارالانوار، ج۱۰۷، ص۶۳ و ۶۴٫

[۱۱] پیشین، ج۱، ص ۲۰۵٫