راوى گويد: و آنگاه حسين عليه السّلام، دشمن را به مبارزه فرا خواند، و هماره هر كس كه به مبارزت با حضرتش قدم پيش مى ‏نهاد به دست او راهى جهنّم مى‏ گرديد تا آن جا كه كشتار عظيمى بنمود و در همان حال مى ‏فرمود:

شهادت از پذيرش ننگ اولى، و ننگ از ورود در آتش اولى است يكى از راويان گويد: به خدا سوگند نديدم مردى را كه فرزندان و اهل بيت ويارانش كشته شده بار اين همه دردها و رنجها را به دوش كشيده مع الوصف اين‏گونه دليرانه در صحنه نبرد ابراز شجاعت و رشادت كند تا آن جا كه دشمن هم پشت هم به صورت گروهى به جنابش يورش برده حضرت با شمشيرش به آنان حمله‏ ور شده دشمنان چون گلّه بز در برخورد با گرگ مى‏ گريختند، حضرت گاه به صفوف فشرده سى هزار نفرى دشمن حمله  و آنان را به هزيمت مى‏ برد و دشمن چون ملخ پراكنده مى ‏شدند و امام به مكانش بازگشته مى ‏فرمود:

«و لا حول و لا قوّة الّا باللَّه العلىّ العظيم».

راوى گويد: امام عليه السّلام پيوسته مى‏ جنگيد تا آن كه دشمن بين او و حرم او حائل شد.

امام بانگ بر آنان زد و فرمود: واى بر شما، اى دنباله روان آل ابى سفيان، اگر برايتان دين نبوده و از معاد و قيامت پروايى نداريد، پس در اين دنيا آزاده باشيد، و اگر آنچنان گمان داريد كه عربيد به احساب و نژادتان باز گرديد».

شمر ندا در داد كه اى فرزند فاطمه چه  ؟

فرمود: «سخنم اين است كه، من با شما مى‏ جنگم و شما با من، و بر زنان گناهى نيست، پس اين سركشان و طاغيان و نادانان خود را از تعرّض به حرم من تا من زنده هستم باز داريد».

شمر گفت: اين حقّ تو است.

دشمنان شروع به حمله به امام عليه السّلام نموده، حضرتش حملات خود را از سر گرفت و او با اين وصف شرب آبى را مى‏ جست و نمى‏ يافت، تا آن كه هفتاد و دو جراحت يافت.

امام عليه السّلام، لحظه ‏اى براى استراحت توقّف فرمود و در حالى كه ضعف از جنگ بر وى عارض گرديده بود، در همان حال سنگى از دشمن آمد و به پيشانى حضرت اصابت نمود، امام عليه السّلام پيراهن را بالا زد تا خون پيشانى را باز دارد كه تيرى سه شاخه و زهر آلود بيامد و بر قلب مقدس امام نشست، امام عليه السّلام فرمود:

«بسم اللَّه و باللَّه و على ملّة رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله»

و آنگاه سر به آسمان برداشت و گفت: «خداوندا تو مى‏ دانى كه اينان مردى را مى‏ كشند كه بر گستره زمين جز او فرزند دختر پيامبر نيست». «1» سپس تير را از پشت سر بر آورده و خون چون ناودان فوران كرد، و توان جنگ از امام مى‏ رفت. حضرت بايستاد، هر مردى از دشمن كه نزد امام مى ‏آمد بازمى ‏گشت كه مبادا خداى را با شركت در خون امام ملاقات كند.

تا آن كه مردى از كنده به نام مالك بن نسر، لعنة اللَّه عليه آمد و به حسين عليه السّلام ناسزا گفت و با شمشير بر سر مباركش زد كه كله خود را بريد و به سر مبارك رسيد و كله خود آكنده از خون شد.

راوى گويد: حسين عليه السّلام خرقه‏اى بخواست و سر را با آن بست و قلنسوه‏اى كه بر سر نهاد و بر آن عمّامه بست.

مدّتى اندك دشمنان درنگ كرده به سوى امام عليه السّلام بازگشته و احاطه ‏اش نمودند. در اين وقت عبد اللَّه‏ «2» بن حسن بن على عليهما السّلام كه نوجوانى نوخاسته بود و هنوز موى بر صورتش ندميده بود از نزد زنان بيرون آمد و با شتاب خود را به كنار حسين عليه السّلام رسانيد، زينب دختر على عليه السّلام خود را به وى رسانيده تا او را باز دارد، عبد اللَّه بشدّت امتناع ورزيد و گفت: به خدا سوگند از عمويم جدا نگردم.

بحر بن كعب- يا حرملة بن كاهل- با شمشير قصد حسين عليه السّلام نمود، نوجوان گفت:

واى بر تو اى خبيث‏زاده آيا عمويم را مى‏ كشى؟

شمشير كه بر امام فرود مى ‏آمد، عبد اللَّه دست بالا برد تا سپر جان عمو كند، شمشير دست عبد اللَّه را تا پوست بريد و دست آويزان شد، نوجوان فرياد وا عمّاه كشيد. حسين عليه السّلام برادرزاده را گرفته و به آغوشش كشيده فرمود: «برادرزاده ‏ام، بر آنچه بر تو گذشت صابر باش و خيرش بدان، زيرا خدا تو را به آباى صالحت ملحق فرمايد».

حرملة بن كاهل تيرى به سوى عبد اللَّه گشود و وى را در دامن عمويش به شهادت رسانيد. «3» پس از آن شمر بن ذى الجوشن به خيمه‏ هاى حسين عليه السّلام حمله كرد و گفت: آتش به من دهيد تا خيمه‏ها را با هر كس كه در آن است به آتش كشم.

حسين عليه السّلام فرمود: «فرزند ذى الجوشن! تو آتش را خواستى تا اهلم را آتش زنى، خدا تو را در آتش بسوزاند».

شبث آمد و امام او را نكوهيد و او شرمنده بازگشت.

راوى گويد: حسين عليه السّلام فرمود:

(ايتوني بثوب لا يرغب فيه أجعله تحت ثيابي، لئلّا أجرّد منه)

، «پيراهن كهنه ‏اى به من دهيد تا زير لباسم پوشيده مرا از آن برهنه نكنند».

پيراهن تنگى آورده شد، فرمود: «اين نه، زيرا اين لباس اهل ذلّت است».

بعد پيراهن كهنه ‏اى را بگرفت و پاره‏اش كرد و زير لباسش پوشيد و بعد از شهادت وى را از آن هم برهنه كردند و بردند.

بعد امام عليه السّلام شلوارى حبرى بخواست و آن را جدا جدا و تقطيع نموده و پوشيد، و بدين ترتيب آن را از حيّز انتفاع بيرون كرد و سوراخش نمود تا از بدنش نربايند، ولى‏ بعد از شهادتش بحر بن كعب آن را ربود و حسين عليه السّلام را برهنه گذارد.

بعد از عاشورا، دو دست بحر بن كعب در تابستانها چون دو تكّه چوب خشك، خشك شده و در زمستانها در حالى كه دو دست او مرطوب بود از آن چرك و خون جارى مى‏ گرديد تا آن كه خدا هلاكش فرمود.

چون جراحات زياد بر حسين عليه السّلام وارد گرديده و چون خارپشت‏ «4» باقى ماند، ملعونى خبيث به نام صالح بن وهب المزنى لعنة اللَّه عليه، ضربتى سخت با نيزه بر تهيگاه امام زد كه حسين عليه السّلام از آن ضربت از روى اسب بر گونه راست بر زمين فرود آمد «5» بعد برخاست، صلوات اللَّه عليه.

راوى گويد: زينب عليها السّلام از در خيمه بدر آمد و ندا مى‏كرد: واى برادرم، واى سيّدم، و اى اهل بيتم، كاشكى آسمان بر زمين فرود آمدى، و اى كاش كوهها در بستر هامون فرو پاشيدى.

شمر به لشكر بانگ زد: در باره اين مرد به انتظار چه هستيد؟ بعد از هر سوى به امام حمله كردند.

زرعة بن شريك- لعنة اللَّه عليه- ضربه‏ اى بر كتف چپ امام زد، امام نيز ضربه‏ اى بر او وارد كرد كه هلاك شد.

ديگرى با شمشير ضربه ‏اى بر دوش امام وارد آورد كه امام به چهره بر زمين افتاد و بعد از اين ضربت به زحمت مى ‏نشست و بر روى زمين افتاد و خيزان مى ‏رفت.

سنان بن انس‏ «6» نخعى، لعنة اللَّه عليه، با نيزه، به گودى گلوگاه امام زد و بعد نيزه رادر آورده و در قفسه سينه امام فرو برد.

و باز سنان تيرى انداخت كه در گلوگاه امام نشست، امام سقوط كرد و بعد نشست و تير را از گلوى مباركش كشيد. امّا هر دو كفّ دست را زير گلو گرفت و چون پر مى‏شد با آن سر و محاسن مبارك را خضاب مى‏ نمود و مى‏ فرمود: اين گونه با خضاب به خونم و حقّ مغصوبم به ديدار پروردگارم مى ‏روم».

عمر بن سعد به مردى كه در جانب راستش بود گفت: واى بر تو فرود آى و حسين را راحت كن.

خولى بن يزيد اصبحى پيش تاخت تا سرش را قطع نمايد به رعشه افتاد.

سنان بن انس لعنة اللَّه عليه فرود آمد و شمشيرى به حلق مبارك زد در حالى كه مى‏ گفت: به خدا من سرت را جدا مى ‏كنم با آن كه مى‏ دانم تو فرزند رسول خدايى و بهترين مردم از نظر پدر و مادرى، بعد سر شريف حضرت را بريد صلّى اللَّه عليه و آله.

در اين باره شاعر گويد:

روايت شده: اين سنان را مختار دستگير كرده و انگشتانش را تك تك و دانه دانه جدا كرد و بعد پاها و دستهايش را بريده، و ديگ بزرگ روغن را براى او به جوش آورد و وى را در ميان روغن جوشان افكند و او جنب و جوش كرد تا به جهنّم واصل شد.

ابو طاهر محمّد بن حسين برسى در كتاب معالم الدين خود از امام صادق عليه السّلام آورده كه فرمود: بعد از شهادت حسين عليه السّلام، فرشتگان به ضجّه آمده و عرض كردند:

پروردگارا! اين برگزيده تو حسين و فرزند برگزيده است و فرزند دختر پيامبرتوست. در پاسخ ملائك، خداوند سايه مبارك قائم «آل محمّد» را برافراشت و فرمود: با دست اين انتقام حسين را مى‏ گيرم.

راوى گويد: بعد از شهادت امام صلوات اللَّه عليه، غبارى شديد و سياه و تار با بادى سرخ در آسمان برخاست كه هيچ چيز قابل ديد و رؤيت نبود، تا آن جا كه مردم خيال كردند عذاب بر آنان فرود آمده است، ساعتى درنگ كردند، آن گاه برطرف شد.

هلال بن نافع گويد: با لشكر عمر بن سعد بودم كه كسى فرياد زد: مژده اى امير، اين شمر است كه حسين را كشت.

مى‏ گويد: من از دو صف جدا شده كنار حسين عليه السّلام ايستادم، آن حضرت در حال تسليم جان بود، به خدا سوگند كه من كشته خون آلودى را نديدم كه زيباتر از وى يا چهره ‏اى نورانى ‏تر از او داشته باشد، كه نور رويش و جمال و زيبايى وى مرا از انديشه در امر قتلش باز داشته بود.

در همان حال آب مى‏ خواست، شنيدم يكى بدو گفت: به خدا كه از آب نمى‏ چشى تا در جهنم از حميم آن بچشى.

حسين عليه السّلام فرمود:

گويد: همگان چنان به خشم آمدند كه گوئيا خدا ذرّه‏اى رحم را در دل فردى از آنان قرار نداده، در حالى كه حضرت امام عليه السّلام با آنان سخن  ، سر مطهّرش را جدا نمودند، و من از اين همه بى ‏رحمى و سنگدلى به شگفت آمده گفتم: به خدا در هيچ امرى با شما اجتماع نمى ‏كنم.

بعد براى غارت سلب لباس امام حسين عليه السّلام روى آورده پيراهنش را اسحاق بن‏ حوبه‏ «7» حضرمى لعنة اللَّه عليه ربوده و پوشيد و به بيمارى برص «پيسى» مبتلا گرديده و مويش بريخت.

در روايت آمده: در پيراهن امام عليه السّلام صد و ده و اندى اثر تير و نيزه و شمشير بود.

امام صادق عليه السّلام فرمايد: بر بدن مبارك حسين عليه السّلام اثر سى و سه نيزه و سى و چهار شمشير بود.

شلوار امام عليه السّلام را بحر بن كعب تيمى لعنة اللَّه عليه ربود. در روايت آمده كه او نيز زمين‏ گير و از دو پا فلج گرديد.

عمامه‏اش را اخنس بن مرثد بن علقمه حضرمى‏ «8»- يا جابر بن يزيد اودى- به غارت برد و او نيز ديوانه شد.

كفش امام را اسود بن خالد لعنة اللَّه عليه در برد.

انگشترى امام عليه السّلام بجدل بن سليم كلبى با قطع انگشت امام در ربود، كه مختار چون او را بگرفت دو دست و دو پاى بجدل را قطع كرده رهايش نمود تا در خون كثيفش دست و پا زده هلاك گرديد.

قطيفه امام را كه از خز بود قيس بن اشعث لعنة اللَّه عليه بربود. كه مشهور به قيس قطيفه شد و زره كوتاه آن حضرت را عمر بن سعد لعنة اللَّه عليه بگرفت، بعد از هلاكت عمر بن سعد، مختار آن را به ابى عمرة قاتل ابن سعد بخشيد.

شمشير امام عليه السّلام را جميع بن خلق اودى به يغما برد، نيز گفته شد: مردى از بنى تميم به نام اسود بن حنظله لعنة اللَّه عليه آن را غارت كرد.

در روايت ابن سعد: شمشير امام را فلافس نهشلى- قلافس- بربود.

محمّد بن زكريا «9» اضافه مى ‏كند كه: آن شمشير بعدها بدست دختر حبيب بن بديل‏ افتاد، «10» و اين شمشير به غارت رفته غير از ذو الفقار است، زيرا ذو الفقار ذخيره شده با چيزهاى ديگر از ذخائر نبوّت و امامت مصون مانده، و راويان آنچه را حكايت كرديم عينا تصديق كرده ‏اند.

راوى گويد: جاريه و كنيزكى از سوى خيمه‏ هاى حسين عليه السّلام مى‏ آمد.

مردى بدو گفت: اى امة اللَّه- كنيز خدا- آقايت به شهادت رسيد.

كنيزك گويد: با شتاب به سوى خانم ها و خواتين برگشته صحيحه مى‏ زدم، مخدّرات برخاسته و ناله سر دادند و صيحه برداشتند.

گويد: دشمنان براى غارت خانه ‏هاى آل الرسول و نور چشم زهراء بتول از يك ديگر پيشى گرفته به چپاول پرداختند تا آن جا كه از دوش زن، پارچه و ملحفه را كندند و دختران رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله و حريم او بيرون شده گريه سر داده براى فراق حاميان، و عزيزان ندبه و نوحه مى‏نمودند.

حميد بن مسلم گويد: زنى از بنى بكر بن وائل كه با شوهرش در سپاه عمر بن سعد بود چون ديد كه چگونه بر زنان حرم حسين عليه السّلام در خيمه‏ ها يورش برده تاراج مى‏ كنند، شمشيرى بگرفته و به سوى خيمه ‏ها شتافته، و فرياد كشيد: اى آل بكر بن وائل آيا دختران رسول اللَّه را غارت مى‏ كنيد؟!! حكم و حكومت جز براى خدا نيست، اى خونخواهان رسول اللَّه، شوهرش او را گرفته و به جايش باز گردانيد.

راوى گويد: سپس زنان را برهنه سر، غارت شده، با پاى برهنه و در كسوت اسارت در آمده از خيمه‏ ها بيرون رانده آتش در خيمه‏ ها زدند.

زنان مى‏گفتند: به حقّ خدا ما را به قتلگاه بريد، چون نظر زنان به كشتگان افتاد صيحه كشيده بر چهره‏ ها تپانچه نواختند.

گويد: به خدا سوگند، فراموش نمى‏ كنم زينب دخت علىّ عليه السّلام را كه بر حسين عليه السّلام نوحه مى‏ كرد و با آوايى حزين و دلى دردمند ندا كرده مى‏گفت: وا محمّداه! خداى‏ آسمان بر تو درود فرستاد، اين حسين توست كه عريان و خون آلود با اعضاى قطعه قطعه بيفتاده، واى از اين مصيبت، دختران تو اسيرند، شكايتها را به نزد خدا و نزد محمّد مصطفى و نزد علىّ مرتضى و فاطمه زهرا و حمزه سيّد الشهداء مى‏ برم.

وا محمّداه! اين حسين است كه در اين بيابان كه باد صبا بر آن خاك پاشد كشته زنازادگان است، امان از اين همه حزن و اندوه، و اين همه سختى و بلا بر تو اى ابا عبد اللَّه، گوئيا جدّم رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه و آله امروز دنيا را ترك فرمود.

اى اصحاب محمّد، اينان ذرّيّه مصطفى ‏اند كه چون اسيران برده شوند.

در روايات ديگر: وا محمّداه! دخترانت اسير و ذرّيّه تو كشته‏ شدگانى هستند كه باد صبا بر پيكرهايشان خاك فرو پاشد، اين حسين است كه سر انورش از قفا بريده شده بى‏ هيچ عمامه و ردا.

پدرم فداى عزيزى كه سپاهش در روز دوشنبه تار و مار و خيامش طناب بريده بر باد رفت، پدرم فداى آن عزيز كه به سفر نرفته تا اميد بازگشتش باشد، و مجروح نيست تا مداوا گردد، پدرم به فداى آن كه جانم فداى اوست، پدرم فداى غمزده ‏اى كه شهيد شد، تشنه‏اى كه تشنه لب رفت، پدرم به فداى عزيزى كه از محاسن وى خون چكيد، پدرم فداى آن كه جدّش رسول اللَّه است، پدرم فداى آن كه سبط پيامبر است.

پدرم به فداى محمّد مصطفى باد، پدرم به فداى على مرتضى، پدرم به فداى خديجه كبرى، پدرم به فداى فاطمه زهرا سيده زنان، پدرم به فداى آن كه آفتاب برايش بازگشت تا نماز گزارد.

راوى گويد: به خدا كه زينب در اين نوحه‏سرايى دوست و دشمن را گريانيد.

سپس سكينه‏ «11» جسد مطهّر پدر را به آغوش كشيد كه عده ‏اى از اعراب او را از جسدپدر جدا كردند.

راوى گويد: بعد عمر بن سعد در لشكرش ندا در داد: كى داوطلب تازاندن اسب بر پيكر حسين است؟

ده نفر داوطلب شدند كه عبارتند از: اسحاق بن حوبه آن كه پيراهن امام را برد، اخنس بن مرثد، حكيم بن طفيل سبيعى، عمر بن صبيح صيداوى، رجاء بن منقذ عبدى، سالم بن خيثمه جعفى، صالح بن وهب جعفى، واحظ بن غانم، هانى بن شبيت حضرمى، اسيد بن مالك، لعنهم اللَّه، اين ده نفر در زير سم اسبها پشت و سينه امام را توتيا كردند. «12» راوى گويد: اين ده نفر به نزد ابن زياد عليه لعائن اللَّه آمده و اسيد بن مالك يكى از ده نفر گفت:

مائيم كه با تاختن اسبان جهنده و تندرو بر پيكر، سينه را بعد از پشت خرد كرديم ابن زياد عليه اللّعنة گفت: شما كيانيد؟

گفتند: ما آنانيم كه با اسبهايمان پشت و سينه حسين را در هم كوفته آسياب كرديم.

ابن زياد به آنان جايزه‏ اى ناچيز داد.

ابو عمر «13» زاهد گويد: در باره اين ده نفر نگريستيم و يافتيم كه همگان زنازاده‏اند. و اينان هم آنند كه گرفتار مختار شده كه مختار دستها و پاهاى آنان را با ميخهاى آهنين به زمين كوفته و پشت آنان اسب تاخته تا هلاك گرديدند.

(2)- عبد اللَّه بن حسن، مادرش دخت سليل بن عبد اللَّه برادر عبد اللَّه بن جرير بجلى- يا امّ ولد- وقت شهادت 11 ساله بود. نيز گفته شده كه مادرش رباب دختر امرئ القيس بوده است.

تسمية من قتل مع الحسين: 150، مقاتل الطالبيّين: 89، رجال الشيخ: 76، انصار الحسين: 132.

(3)- چند شعر زير به مناسبت شهادت عبد اللَّه ثبت مى ‏گردد:- م.

(7)- او زنازاده است و بر پشت امام با نه نفر ديگر اسب بتاخت.

(8)- او يكى از ده نفر است كه با سمّ ستوران بر بدن مبارك امام تاخته تا آن كه پشت و سينه امام را خورد كردند، او نيز زنازاده است.

(9)- محمّد بن زكريا بن دينار الغلابى، از وجوه اصحاب اماميه در بصره است، وفات 298 ه.

(10)- شرح حال دختر حبيب بن بديل به دست نيامد. حبيب از راويان حديث ولايت است، الغدير 251.

(12)- بسيارى از علماى ما بر آنند كه آنها آهنگ كوبيدن پشت و سينه حضرت كردند ولى خدا اين امكان را به آنها نداد. روايات زيادى در تأييد اين سخن رسيده است، و اللَّه العالم.

(13)- او محمّد بن عبد الواحد بن أبى هاشم مطّرز باوردى معروف به غلام ثعلب بود كه يكى از پيشوايان لغت است كه با ثعلب نحوى مصاحبت نموده و تصنيفات زياد دارد وفات او در بغداد سال 345 ه. بود.وفيات الأعيان 1/ 500، تاريخ بغداد 2/ 356، الاعلام 6/ 254.

منبع: لهوف،علی بن موسی ابن طاووس، ترجمه میر ابوطالبی، دلیل ما، قم،1380،صص151-161.

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام