علی بن مهزیار اهوازی

علی بن مهزیار اهوازی

کنیه وی «ابوالحسن»، اهل دورق اهواز است.[۷] برخی معتقدند که وی اهل «هندیجان فارس» است.[۸] او در اهواز نشو و نما کرد و به مرتبه «فقاهت» رسید. او از مفاخر علما و مشهورترین شاگردان امام هادی به شمار می رفت. علی از بزرگان پرهایزگار و پاکدامن بود و راویان درباره او گفته اند: «هنگام طلوع خورشید برای خدا به سجده می افتاد و سرش را بلند نمی کرد تا ینکه هزار نفر از برادران دینی اش را دعا می کرد. ازین رو، پیشانی وی در اثر سجده های زیاد و طولانی، همانند زانوی شتر، پینه زده بود و ین نبود مگر به خاطر عبادت بسیار و سجده در پیشگاه حق.»[۹]

همچنین در ین باره داستان معروفی رویت شده که از جایگاه والای عبادات او حکیت می کند: در سال ۲۲۶ هجری، علی بن مهزیار در حالی که در سفر حج خانه خدا بود، در منزل «قرعاء» که مکانی ما بین قادسیه و عقبه است، شب را به سر می برد. آخر شب که فرامی رسد، وی برای گرفتن وضو از جیش بلند می شود و در حالی که مسواکی در دست داشت، بیرون می رود. هنگامی که شروع به مسواک زدن می کند، می بیند که سر مسواکش مانند شعله آتش زبانه می کشد و مثل خورشید می درخشد. اما هنگامی که دستش را به آن نزدیک می کند، متوجه می شود که هایچ حرارتی ندارد و تنها نور مطلق است.

در همین حال یه شریفه الذی جعل لکم من الشجر الاخضر ناراً را تلاوت می کند و به سمت جایگاه خود باز می گردد. در این زمان دوستان او که در اثر شدت سرما به مقداری آتش نیاز داشتند، با دیدن او گمان می کنند که علی بن مهزیار برایشان آتش فراهم کرده است. اما هنگامی که نزدیک می شد، همه آنان با کمال تعجب می بینند که آن آتش هیچ حرارتی ندارد.

روشنیی آن تکه چوب گاهی کم رنگ می شد و گاهی شعله می کشید و این حالت تا سه مرتبه ادامه یابد و پس از آن کاملاً خاموش می گردد؛ به طوری که در سر مسواک هیچ اثری از سوختگی و سیاهی دیده نمی شد.

هنگامی که علی بن مهزیار خدمت امام هادی علیه السلام رسید و این حکایت را بیان داشت، آن حضرت مقداری در آن مسواک تأمل کردند و فرمودند: آن نور به خاطر میل و رغبت تو به ما اهل بیت: و اطاعت تو از من و پدرانم است.[۱۰]

این شخصیت بزرگوار از امام رضا (علیه السلام) نیز حدیث نقل می کرد. علی از یاران نزدیک امام جواد و امام هادی علیه السلام به شمار می رفت و آن بزرگواران وی را به عنوان وکیل خویش منصوب کرده بودند و توقیع (امضا) آنها هنوز موجود است.

وی از مفسّران قرن سوم هجری است و بیش از سی کتاب و رساله در زمینه های مختلف معارف اسلامی دارد. او کتاب تفسیر، و نیز کتابی به نام «حروف القرآن» در زمینه قرآن دارد.[۱۱]

او آثاری در زندگینامه پیامبران فقه و مقالاتی در اشربه، بازرگانی و پیشه وری نگاشته است.[۱۲]

برخی از کتب علی بن مهزیار از ین قرار است: کتاب الوضوء، کتاب الصلاه، کتاب الزکاه، کتاب الصوم، کتاب الحج، کتاب الطلاق، کتاب الحدود، کتاب الدیات، کتاب التفسیر، کتاب الفضائل، کتاب العتق و التدبیر، کتاب التجارات و الاجارات، کتاب المکاسب، کتاب المثالب، کتاب الدعاء، کتاب التجمّل و المروه و کتاب المزار…[۱۳].

علی بن مهزیار در اسناد حدود ۴۳۷ رویت واقع شده است و از امام رضا، امام جواد و امام هادی ۸ و دیگران حدیث نقل کرده است.[۱۴]

امام جواد علیه السلام، علی بن مهزیار را با پیام ها و نامه های عطرآگینی ستود؛ از جمله حضرت در نامه ذیل او را چنین تحسین می کند:

«ای علی! در پیروی کردن، انجام دستورها، خیرخواهی و پندگویی تو را آزمودم (و تو سرافراز از بوته آزمیش بیرون آمدی). پس اگر بگویم کسی را مانند تو ندیده ام، چه بسا راست گفته باشم. خداوند به تو بهشت برین و آن مقامات والیی که نمی دانی، پاداش دهد. من مقام تو و خدمات شبانه روزی تو را در سرما و گرما از نظر دور نداشته ام. از خداوند می خواهم در روز قیامت که همه را گرد می آورد، آن چنان مخلوقات خود را شیفته و دوستدار تو کند که میه رشک باشد. به درستی که خداوند شونده دعاهاست …»[۱۵]

ین نامه تجلیل، تقدیر و بزرگداشت امام را به علی به خوبی نشان می دهد و می بینیم که حضرت می فرمید در میان اصحاب خود کسی را مانند ابن مهزیار در دانش، پرهایزگاری و ورع ندیده است.

با اندکی تأمل در ین توقیع، می توان از جایگاه رفیع و ارزشمند علی بن مهزیار نزد اهل بیت: آگاه شد؛ زیرا آن بزرگوران هایچ گاه اهل مبالغه و زیاده روی نبودند، ضمن ینکه همیشه پیرامون ائمه: چنین شیعیان و اصحاب مخصوصی ـ اگر چه به صورت معدود ـ حضور داشته اند که آنها نیز می توانسته اند با توجه به ظرفیت بالای معرفت لیاقبت خود و البته در پرتو عنیت خاص اهل بیت: به چنین عنیات و مراتبی دست پیدا کنند.

دیگر از خدمات ین صحابی وفادار ائمه: عبارت اند از:

ـ شناساندن امام هادی علیه السلام به مردم بعد از شهادت پدر بزرگوارش؛

ـ تبیین مسائل فقهی و پاسخگویی به سؤالات فقهی مردم؛

ـ رساندن نظر فقهی امام به مردم؛

ـ ترویج ولایت امام جواد علیه السلام در ایران زمین به ویژه اهواز؛

ـ بر عهده گرفتن وکالت امام جواد و امام هادی علیه السلام؛

ـ برقراری ارتباط مردم با امام، با وجود خفقان عباسی؛

ـ منشأ آرامش و خیر بودن در اهواز.[۱۶]

در پایان باید گفت که نه تنها خود علی بن مهزیار جزء اصحاب ویژه و مورد اطمینان اهل بیت: به شمار می آمده، بلکه دیگر نزدیکان او نیز از ین الطاف و عنیات بی بهره نبوده اند. به عنوان مثال؛ برادر او یعنی ابرهایم نیز از شیعیان برجسته و با اخلاص بوده و رویت شده که یکی از سفرای امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بوده و توانسته خدمت آن حضرت مشرّف شود و داستان ین زیارت معنوی، مشهور است و در کتاب شریف «کمال الدین» ذکر شده است. همچنین محمد، پسر علی بن مهزیار نیز از اصحاب و راویان ثقه حضرت هادی علیه السلام به شمار رفته است.

سال رحلت او مشخص نیست. به یقین او تا تاریخ ۲۲۹ ق زنده بوده است؛ زیرا به قول نجاشی در آن تاریخ از محمد بن علی بن یحیی انصاری، معروف به «ابن اخی» زاده از او رویت کرده است.

شیان توجّه ینکه: علی بن مهزیار که به خدمت حضرت ولیّ عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف تشرّف حاصل کرده است، علی بن ابرهایم مهزیار، برادر زاده علی بن مهزیار است.[۱۷]

مزار شریف علی بن مهزیار در شهر اهواز واقع شده است و هم اکنون دارای بارگاه با شکوهی است و مورد توجّه مخصوص شیعیان و ارادتمندان به آستان اهل بیت: قرار دارد.

پی نوشت: 

[۱] . الکنی و الالقاب، ج۱، ص۴۳۲٫

[۲]. ر.ک: اختیارالمعرفه الرجال، ج۲، ص۸۰۷، ح۱۰۰۵٫

[۳] . اعیان الشیعه، ص۲۲۶٫

[۴] . مجالس المؤمین، ص۱۸۱٫

[۵] . رجال نجاشی.

[۶] . معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۱۹۴٫

[۷] . رجال نجاشی، ص۲۵۳٫

[۸] . التهذیب، ج۳، ص۲۹۴٫

[۹] . مفسران شیعی، شفیعی، ص۷۲٫

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام

بازدیدها: 810