معنای صحیح «ما رأیت الا جمیلا»

بسم الله الرحمن الرحیم اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم

یکی از احادیثی که دستخوش تأویل و تحریف گردیده است؛ سخن حضرت زینب سلام الله علیها است که در گفت و شنود با ابن زیاد فرمود: مارأیت الّا جمیلاً.

متن حدیث چنین است:

مثیرالأحزان ؛ ص۹۰/ قَالَ الْحَمْدُ اللَّهِ الَّذِی فَضَحَکُمْ وَ قَتَلَکُمْ وَ أَکْذَبَ أُحْدُوثَتَکُمْ. فَقَالَتْ: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَکْرَمَنَا بِمُحَمَّدٍ ص وَ طَهَّرَنَا تَطْهِیراً إِنَّمَا یَفْتَضِحُ الْفَاسِقُ وَ یَکْذِبُ الْفَاجِرُ وَ هُوَ غَیْرُنَا
فَقَالَ کَیْفَ رَأَیْتِ صُنْعَ اللَّهِ بِأَهْلِ بَیْتِکِ. قَالَتْ مَا رَأَیْتُ‏ إِلَّا جَمِیلًا هَؤُلَاءِ قَوْمٌ کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقَتْلُ فَبَرَزُوا إِلَى مَضَاجِعِهِمْ وَ سَیَجْمَعُ اللَّهُ بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُمْ فَتُحَاجُّ وَتُخَاصَمُ فَانْظُرْ لِمَنِ الْفَلْجُ هَبَلَتْکَ أُمُّکَ یَا ابْنَ مَرْجَانَهَ فَغَضِبَ ابْنُ زِیَادٍ وَ قَالَ لَهُ عَمْرُو بْنُ حُرَیْثٍ: إِنَّهَا امْرَأَهٌ وَ لَا تُؤَاخَذُ بِشَیْ‏ءٍ مِنْ مَنْطِقِهَا فَقَالَ ابْنُ زِیَادٍ لَقَدْشَفَانِی اللَّهُ مِنْ طُغَاتِکِ وَ الْعُصَاهِ الْمَرَدَهِ مِنْ أَهْلِ بَیْتِکِ.

این حدیث به همین نحو در لهوف و تسلیه المجالس نقل شده است.

چنانکه می­بینیم حضرت زینب (سلام الله علیها) این جمله را در پاسخ سؤال ابن زیاد فرمودند. ابن زیاد پرسید: کار خدا با برادر و اهل بیتت چگونه بود؟ حضرت فرمودند: ازخدا جز احسان ندیدم. تعبیر «صنع جمیل» در عربی رایج است. وقتی می­گویند: صنع به صنعاً جمیلاً یعنی به او احسان ونیکی کرد. بر خلاف پندار مشهور حضرت زینب (سلام الله علیها) به صورت مطلق و بدون متعلق نفرمود: جز زیبایی چیزی ندیدم به این معنا که هر چه در کربلا رخ داد زیبا بود. بلکه فرمود: از خدا جز احسان چیزی ندیدم. قال کَیْفَ رَأَیْتِ صُنْعَ اللَّهِ بِأَهْلِ بَیْتِکِ. قَالَتْ مَا رَأَیْتُ‏ إِلَّا جَمِیلًا. روشن است که با توجه به سؤال، پاسخ دو سه کلمه در تقدیر دارد و در اصل چنین است: ما رأیت من الله الا صنعا جمیلا

در همان مجلس سخنی از امام زین العابدین (علیه السلام) صادر شده است که مبیّن این معنا است:

الإرشادفی معرفه حجج الله على العباد ؛ ج‏۲ ؛ ص۱۱۶/ عُرِضَ عَلَیْهِ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع فَقَالَ لَهُ مَنْ أَنْتَ فَقَالَ أَنَا عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ.فَقَالَ أَ لَیْسَ قَدْ قَتَلَ‏ اللَّهُ‏ عَلِیَ‏ بْنَ الْحُسَیْنِ. فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ ع قَدْ کَانَ لِی أَخٌ یُسَمَّى عَلِیّاً قَتَلَهُ النَّاسُ. فَقَالَ لَهُ ابْنُ زِیَادٍ بَلِ اللَّهُ قَتَلَهُ. فَقَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع ‏اللَّهُ یَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِها. فَغَضِبَ ابْنُ زِیَادٍ وَ قَالَ وَ بِکَ جُرْأَهٌ لِجَوَابِی وَ فِیکَ بَقِیَّهٌ لِلرَّدِّ عَلَیَّ اذْهَبُوا بِهِ فَاضْرِبُوا عُنُقَهُ فَتَعَلَّقَتْ بِهِ زَیْنَبُ عَمَّتُهُ وَ قَالَتْ یَا ابْنَ زِیَادٍ حَسْبُکَ مِنْ دِمَائِنَا وَ اعْتَنَقَتْهُ وَ قَالَتْ وَ اللَّهِ لَاأُفَارِقُهُ فَإِنْ قَتَلْتَه‏ فَاقْتُلْنِی مَعَهُ فَنَظَرَ ابْنُ زِیَادٍ إِلَیْهَا وَ إِلَیْهِ سَاعَهً ثُمَّ قَالَ عَجَباً لِلرَّحِمِ وَ اللَّهِ إِنِّی لَأَظُنُّهَا وَدَّتْ أَنِّی قَتَلْتُهَا مَعَهُ دَعُوهُ فَإِنِّی أَرَاهُ لِمَابِهِ.

در واقع ابن زیاد جبری مسلک می­خواست وانمود کند که قتل حسین (علیه السلام) کار خدا است و برای همین به زینب (سلام الله علیها) گفت: خدا با برادرت چه کرد؟ حضرت فرمود: خدا جز نیکی کاری نکرد. یعنی گناه تو و شمر و یزید را نمی­توان به خدا نسبت داد. 

باردیگر آن لعین جبری خواست قتل علی بن الحسین (علیهما السلام) را به خدا نسبت دهد که امام (علیه السلام) سخنش را ردّ کرده و آن را به مردم نسبت داد.

وسائل الشیعه: مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الصَّقْرِ بْنِ دُلَفَ عَنْ یَاسِرٍالْخَادِمِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا ع یَقُولُ‏ مَنْ شَبَّهَ اللَّهَ بِخَلْقِهِ فَهُوَ مُشْرِکٌ وَ مَنْ نَسَبَ إِلَیْهِ مَا نَهَى عَنْهُ فَهُوَ کَافِرٌ.

هر کس خدا را به خلقش تشبیه کند؛ مشرک است و هر کس آن چه را که خدا از آن نهی کرده است به او نسبت دهد؛ کافر است.

وسائل الشیعه: محمد بن الحسین فی عیون الاخبار عَنْ تَمِیمِ بْنِ عَبْدِاللَّهِ بْنِ تَمِیمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ یَزِیدَ بْنِ عُمَرَ الشَّامِیِ‏ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: مَنْزَعَمَ أَنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ أَفْعَالَنَا ثُمَّ یُعَذِّبُنَا عَلَیْهَا فَقَدْقَالَ بِالْجَبْرِ وَ مَنْ زَعَمَ أَنَّ اللَّهَ فَوَّضَ أَمْرَ الْخَلْقِ وَالرِّزْقِ إِلَى حُجَجِهِ فَقَدْ قَالَ بِالتَّفْوِیضِ وَ الْقَائِلُ بِالْجَبْرِکَافِرٌ وَ الْقَائِلُ بِالتَّفْوِیضِ مُشْرِکٌ.

هر کس به دروغ مدّعی شود که خداوند افعال ما را انجام می­دهد و سپس ما را بهخاطر آن عذاب می­کند به جبر معتقد شده است و هر که به دروغ ادعا کند که خداوند امرخلق و رزق را به حجت­هایش سپرده است به تفویض قائل شده است و قائل به جبر کافر استو قائل به تفویض مشرک. 

وسائل الشیعه: محمد بن الحسین فی عیون الاخبار عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هَارُونَ الْفَامِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ‏ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: مَنْ قَالَ بِالتَّشْبِیهِ وَ الْجَبْرِ فَهُوَ کَافِرٌ مُشْرِکٌ وَ نَحْنُ مِنْهُ بُرَآءُفِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ.

هر کس به تشبیه و جبر معتقد باشد کافر و مشرک است و ما در دنیا و آخرت از اوبیزاریم.

بازدیدها: 3338