پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام هیات رزمندگان اسلام , سایت هیات رزمندگان اسلام , پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام , هیات , سایت هیات , هیئت رزمندگان , هیئت رزمندگان اسلام
سید موسی صدر (زادهٔ ۱۴ خرداد ۱۳۰۷ در قم – ناپدیدشده در ۹ شهریور ۱۳۵۷ در لیبی)، مرجع دینی و سیاسی شیعیان بود که پس از هجرت از ایران به لبنان، مجلس اعلای شیعیان لبنان را تأسیس کرد و رهبری فکری و سیاسی شیعیان این کشور را عهده‌دار شد. او در میان شیعیان به «امام موسی صدر» مشهور است بسیاری از فعالان حوزه اقتصاد در سطح جهان، اقتصاد اسلامی را صرفا یک مبحث انتزاعی دانسته و آن را برای ریشه‌کن کردن فقر و بهبود وضعیت اقتصاد در جوامع کارآمد نمی‌دانند، اما مباحث نظری و تجربه های عملی امام صدر خلاف این نظر را ثابت کرده است. به اولویت های عملی و اندیشه ای امام موسی صدر که مراجعه می کنیم او را اندیشمند و مصلحی درمی یابیم که بر ضرورت ریشه‌کن کردن فقر تاکید می کند و مباحث تئوریک جدید در این موضوع را بر مبنای احکام و اندیشه اسلامی شکل می دهد. او در مقام عمل نیز سلسله اقدامات دامنه‌داری را در کشور لبنان آغاز می کند که هم درکوتاه مدت و هم در بلند مدت به اهداف خود دست یافته است.
امام صدر در کنار تحصیلات حوزوی به دانشگاه هم رفت و مدرک لیسانس رشته اقتصاد را از دانشگاه تهران دریافت کرد. تحصیل در این رشته موجب شد تا او بجز دانش اقتصاد اسلامی، به علوم روز و دانش‌های نوین در حوزه اقتصاد نیز دسترسی پیدا کند. امام صدر در همان دوران حضور در ایران، با تاسیس مجله مکتب اسلام، اولین مجله حوزۀ عملیۀ قم، مقالاتی درباره اقتصاد را در این مجله منتشر کرد. در آن دوران بسیاری بر این عقیده بودند که اقتصاد اسلامی مقوله‌ای انتزاعی است و هیچ کارکردی، به ویژه برای مبارزه ریشه‌ای و اساسی با فقر ندارد. حتی امروزه نیز بسیاری در سطح جهان اسلام به این مسئله باور دارند. اما تجربه رهبری و زعامت امام موسی صدر در لبنان این باور را نقض می‌کند.
بررسی دیدگاه های تئوری امام صدر در حوزه اقتصاد
از نظر امام موسی صدر، تلاش اقتصادی هم مقوله‌ای در زمره دین است و از آن جدا نیست. دکتر سیدکاظم صدر که تحصیلات آکادمیکش به مانند امام در حوزه اقتصاد است درباره نسبت اقتصاد و دین از منظر امام صدر می‌گوید: «از دیدگاه امام موسی صدر وقتی صحبت از مذهب یا دین می‌کنیم، منظور فقط عبادات نیست. فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی هم جزو دین است. اشتغال و فعالیت و کسب روزی و معیشت، جزو فرهنگ دینی ماست و تمام علمای دینی ما به آن اهتمام می‌ورزیدند. البته همۀ علما این فرصت را نداشتند. یعنی غالب علمای ما بیشتر بر جنبه‌های علمی و دینی متمرکز بودند. بنابراین، وقتی امام موسی صدر به لبنان می‌رود نباید فکر کنیم یک صنعتگر، تاجر یا کاسب‌کار به آنجا رفته که کسب و کار یا فعالیت تولیدی ایجاد کند، بلکه قصد دارد دین را احیا کند و اعتقادات و فعالیت‌ها و موقعیت اجتماعی جامعه شیعیان و همچنین مسلمانان و همه لبنانی‌ها را ارتقا دهد.
بررسی بعضی اقدامات عملی امام صدر برای ریشه‌کن کردن فقر و بهبود وضعیت اقتصادی
تاسیس جمعیت احسان و نیکوکاری
مبانی تئوریک امام موسی صدر در ریشه کنی فقر بسیار قابل توجه است که در این مقوله به علت اختصار از آن گذشتیم اما امام این تئوری‌ها را در مقام عمل نیز به کار برد و ضمن رساندن صدای محرومان لبنان به کل جهان، وضعیت اقتصادی آنها را نیز تغییر داد. یکی از نخستین برنامه‌های او تشکیل جمعیت «احسان و نیکوکاری» در شهر صور بود. این جمعیت نه تنها شیعیان بلکه بهبود وضعیت پیروان همه ادیان در صور را مدنظر قرار داد. امام صدر در یکی از گفت‌وگوهای خود درباره برنامه‌های این جمعیت می گوید: «ارائۀ خدمات عمومی و تلاش برای رفع مشکل فقر و بیماری و بی‌سوادی در شهر صور، که در این زمینه هیچ تفاوتی میان شهروندان قائل نمی‌شود؛ دوم، اقدامات ویژه‌ای همچون برپایی مراسم و ادارۀ امور موقوفات شیعیان در شهر صور و رسیدگی به مساجد و مجالس سوگواری و بزرگداشت مناسبت‌های مذهبی.
مبارزه با تکدی گری و توجه به مهارت آموزی با تاسیس مدرسه فنی و حرفه‌ای
تاسیس مدرسه فنی و حرفه‌ای در جبل عامل لبنان یکی دیگر از برنامه‌های امام موسی صدر در زمینه ریشه کن کردن فقر بود. در این مدرسه فنون و صنایع مختلفی به کسانی که کار و درآمدی نداشتند، آموزش داده می‌شد تا از طریق آن بتوانند شغلی آبرومند برای خود بیابند. امام صدر درباره اهداف مدرسه در یکی از مصاحبه‌های تلویزیونی خود می گوید:
در حقیقت، این مدرسه یكی از گام‌هایی است كه ما در جمعیت احسان و نیكوكاری در صور برای خدمت‌رسانی به رنج‌دیدگان و محرومان برداشته‌ایم. نخستین گام ما این بود كه با پدیدۀ تكدی‌گری مبارزه كردیم، یعنی مردم را از دادن صدقۀ شخصی به افراد بازداشتیم و در نتیجه، پدیدۀ گدایی از بین رفت. ما تلاش كردیم كه در عوضِ مبلغی كه آنان در یک ماه به‌دست می‌آوردند، مبلغی را در خانه‌هایشان به آنان بپردازیم و در كنار آن، فرزندانشان را در مدرسه ثبت‌نام كنیم و برخی از امكانات زندگی را نیز برایشان فراهم كنیم. خیلی زود پدیده گدایی در شهر صور از بین رفت، ولی مبارزه با گدایی به‌تنهایی كافی نیست و باید عوامل فقر و گدایی را ریشه‌كن كنیم. ما دریافتیم كه عوامل فقر و گدایی یا عیال‌واری خانواده‌هاست یا نداشتن حرفه و مهارت یا ناتوانی جسمی یا تنبلی.
با كسی كه تنبل است، باید برخورد كرد و او را تربیت كرد. برای كسانی كه عیال‌وارند، باید یتیم‌خانه تأسیس كنیم. برای كسانی كه ناتوانی جسمی دارند، باید فرصت حضورشان را در مؤسسه‌ای ویژۀ ازكارافتادگان فراهم كنیم. كسانی هم كه حرفه و مهارتی ندارند، باید در مدرسه‌های فنی‌وحرفه‌ای آموزش ببینند. بر این اساس بود كه این مؤسسه پایه‌گذاری شد و امیدواریم گام بزرگی برای خدمت به تهیدستان باشد.امام صدر پس از فعالیت و تجربه‌های چند ساله خود در لبنان در سال 1350 در سفری به ایران این تجربه ها را به در جمعی به علما و فعالان اجتماعی منتقل می کند. او در یکی از سخنرانی‌های خود در حسینیه عمادزاده در اصفهان درباره تجربیات خود در زمینه ریشه‌کن کردن فقر و از بین بردن گدایی می گوید:
به مردم می‌گفتیم که دین همچنان که برای اصلاح شئون آخرت و اصلاح روابط بین انسان و خدا خوب است، برای بهتر زندگی کردن هم هست. شئون زندگی مردم را هم معالجه می‌کند. راه حل مشکلات مردم هم هست. راجع به این موضوع خیلی بحث کردیم. ضمناً به کارهای فقرا و بیماران و مستمندان هم اظهارعلاقه‌ای نشان می‌دادیم. مثلاً با گدایی مبارزه کردیم و گدایی را در آن منطقه برانداختیم؛ چون اغلب گدایان شیعه بودند و دستشان را پیش دیگران دراز می‌کردند … به فقیر واقعی رسیدگی کردیم و برایش حقوقی معین کردیم و بعد هم به مردم گفتیم ای مردم این‌هایی که شما به آنها کمک می‌کنید، فقیر نیستند. اگر فقیری هم شناختید به ما بگویید، ما وضع او را اداره می‌کنیم. اگر هم می‌خواهید صدقه دهید و دفع بلا بکنید یا به ما بدهید و یا در صندوق صدقات بیندازید. در ظرف دو هفته گدایی به کلی از بین رفت. بعد، مدرسه‌ای حرفه‌ای ساختیم که جناب آقای معز نامی از آن بردند که در آنجا حرفه‌های مختلف آموزش داده می‌شود؛ دارالایتام است. این مدرسه هم برای معالجه فقر به وجود آمد.
توجه به وضعیت نامناسب شغلی و کاری زنان و دختران
تا پیش از حضور امام موسی صدر در لبنان، فقر باعث شده بود تا جمعیتی از زنان لبنانی حتی زنان و دختران شیعی به روسپیگری روی بیاورند. بر این اساس امام، زنان را نیز فراموش نکرد و حجم عمده‌ای از برنامه‌های انسان سازی خود را به آنان اختصاص داد. تاسیس مدارس مختلف برای دختران، آموزش حرفه و شغل به آنها، تربیت روحانی و… باعث تحولات عمده‌ای در وضعیت زنان شد. تاسیس مدرسه پرستاری یکی از کارهای مهم امام صدر برای ایجاد امکان تحصیل دختران بود.
امام همچنین قالیبافی را نیز با کمک تنی چند از ایرانیان در جنوب لبنان رواج داد تا زنان لبنانی یا به طور حرفه‌ای یا در هنگام فراغت به قالیبافی پرداخته و از این راه درآمد کسب کنند
برنامه‌های او بعد از ربوده شدن و ناپدید سازی اجباری اش در سال 1357، به همت موسساتی که خود امام پایه گذاری کرده بود، به سرپرستی خواهرش، سیده رباب صدر ادامه پیدا کرد و گسترده شد.
امام صدر در یکی از سخنرانی‌های خود درباره برنامه‌های به سرانجام رسیده‌اش برای دختران و زنان لبنانی می گوید: «مدرسه‌ای برای تربیت دختران به وجود آمد که دختران، با حجاب در ظرف یک سال خیاطی، و طباخی، پرده دوزی، کارهای دستی و کمک‌های اولیه که به مریض می‌شود و کلیه شئون مادری را به علاوه تعلیمات دینی را (می‌آموختندو) آموزش می‌دادیم. مدرسه پرستاری درست کردیم که پرستار متدین درست کند. این جور کار‌ها مردم را خیلی تشویق و علاقه‌مند کرد
به طور کلی برنامه‌های امام صدر برای ریشه‌کن کردن فقر، مقطعی و گذرا نبود و او به راه حل های ریشه‌ای فکر می کرد؛ بنابراین با وقوع جنایت ادامه دار ربودنش، برنامه‌هایی که پایه ریزی کرده بود، متوقف نشد و موسسات امام موسی صدر در شهر صور، برنامه‌ها را در سطحی کلان‌تر ادامه داد.
تجربه امام موسی صدر برای مبارزه با فقر، هم در مقام نظریه و هم در مقام عمل، پیش روی ماست. تنی چند از مسئولان در دولت فعلی اعلام کرده‌اند که این دولت، برنامه‌هایی را برای ریشه‌کن کردن فقر مطلق در ایران دارد. به دولتمردان، فعالان اجتماعی، خیرین و طراحان برنامه‌های مبارزه با فقر پیشنهاد می شود که از تجربیات مشهود و مدل موفقی که امام موسی صدر و موسسات موجود در لبنان عرضه می کنند، بهره ببرند.
پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام
بازدیدها: 170
