نقش اسوه ها و الگوها در رشد اخلاقی انسان

نقش اسوه ها و الگوها در رشد اخلاقی انسان

هیات؛یک گرایش فطری در بشر هست که قهرمانی داشته باشد که الگوی او در زندگی باشد. قهرمانی با کمالات فروان و  ویژگی های برجسته که دیگران فاقد آن هستند. چنین گرایشی در ابعاد اجتماعی هم مطرح است به همین دلیل است که هر ملتی قهرمان و اسطوره ای هر چند خیالی دارد که بخشی از هویت آن جامعه را تشکیل می دهد.

یک گرایش فطری در بشر هست که قهرمانی داشته باشد که الگوی او در زندگی باشد. قهرمانی با کمالات فروان و  ویژگی های برجسته که دیگران فاقد آن هستند. چنین گرایشی در ابعاد اجتماعی هم مطرح است به همین دلیل است که هر ملتی قهرمان و اسطوره ای هر چند خیالی دارد که بخشی از هویت آن جامعه را تشکیل می دهد.

این گرایش نقش مهمی در صعود و نزول اخلاق در بشر دارد. وقتی قهرمان پوشالی باشد یا قهرمانی اش را مدیون معیارهای  مبتذل و سطح پایین جامعه باشد الگو قرار دادنش  در بهترین حالت، انسانی می سازد مثل خودش مبتذل.

پس ضروری است که هم معیارهای صحیح و ارزشمند را شناخت و هم الگویی که با آن معیارها هماهنگ باشد.  دین اسلام برای پیروانش شخص نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را به عنوان الگو و اسوه معرفی می نماید: «لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ اسْوَهٌ حَسَنَهٌ لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثیراً»[1]

آیت الله مکارم شیرازی در تفسیر این آیه می گوید: «این آیه  ناظر به جنگ احزاب است؛ به نکته مهمّی اشاره می کند و آن این که علی رغم ضعفها و بی تابیها و بدگمانیهای بعضی از تازه مسلمانان در این میدان نبرد عظیم، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مانند کوهی استوار، مقاومت و ایستادگی کرد؛ از آرایش جنگهای صحیح و انتخاب بهترین روشهای نظامی لحظه ای غافل نمی ماند و در عین حال از راههای مختلف برای ایجاد شکاف در جبهه دشمن از پای نمی نشست؛ همراه دیگر مؤمنان کلنگ به دست گرفت و خندق کند، و برای حفظ یارانش با آنها مزاح و شوخی می کرد؛ برای دلگرم ساختن مؤمنان، آنان را به خواندن اشعار حماسی تشویق می نمود؛ آنی از یاد خدا غافل نبود، و یارانش را به آینده درخشان و فتوحات بزرگ نوید می داد. همین امور سبب حفظ جمعیّت اندک مسلمین در برابر گروه عظیم احزاب که از نظر ظاهری کاملًا برتری داشتند، شد؛ این ایستادگی و مقاومت عجیب سرمشقی برای همه بود.قرآن می فرماید: «رسول خدا (در میدان جنگ احزاب) اسوه نیکویی بود برای آنها که امید به خدا و روز رستاخیز دارند، و خدا را بسیار یاد می کنند.» نه تنها در میدان جنگ احزاب که مصداق جهاد اصغر محسوب می شد، پیغمبر صلی الله علیه و آله اسوه و الگو بود، بلکه در میدان جهاد اکبر و مبارزه با هوی و هوسهای نفسانی و تهذیب اخلاق نیز اسوه و سرمشق بسیار مهمّی بود؛ و آن کسی که بتواند گام در جای گامهای آن بزرگوار بنهد، این راه پر فراز و نشیب را با سرعت خواهد پیمود. قابل توجّه این که در این آیه، علاوه بر مسأله ایمان به خدا و روز جزا (لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الآخِرَ)، روی یاد خدا نیز تکیه شده است، و با ذکر جمله (وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثیراً) نشان می دهد آنها که بسیار به یاد خدا هستند، از هدایتهای چنین پیشوایی الهام می گیرند، زیرا ایمان و ذکر خدا، آنها را متوجّه مسؤولیّتهای بزرگشان می کند؛ در نتیجه به دنبال رهبر و پیشوایی می گردند، و کسی را بهتر از رسول خدا صلی الله علیه و آله برای این کار نمی یابند»[2]

[1]سوره احزاب، آیه 21

[2].اخلاق در قرآن، جلد 1، ص371

بازدیدها: 0

پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام