نگاهی به حقوق دختران در اندیشه ی اسلامی با اشاره به سیره و سلوک حضرت معصومه(س)

خانه / پیروان عترت / نگاهی به حقوق دختران در اندیشه ی اسلامی با اشاره به سیره و سلوک حضرت معصومه(س)

زنان بعنوان نیمی از اعضای جوامع انسانی در هر نظام حقوقی لازم است که جایگاه مناسبی از جهت حقوق انسانی و حمایت های لازم داشته باشند تا نقش مؤثر و مفید خود را ایفا کنند. بدیهی است که جایگاه مناسب یاد شده از کودکی ایشان تا بزرگسالی را باید بخوبی پوشش دهد. در هر جامعه ای برای رشد و تکامل دختران در ابعاد مادی و معنوی لازم است که به ویژگی های عاطفی و ذاتی آنان نیز اهتمام لازم انجام شود. اسلام عزیز به خوبی جایگاه دختران را مورد توجه و عنایت ویژه قرار داده است. باید توجه نمود که اسلام در دنیایی ظهور نمود که دختران زنده بگور می شدند و زنان از کمترین حقوق بی بهره بودند. اما در این میان با ظهور اسلام از دختر بعنوان کوثر یاد گردید. (۱)

این بزرگترین مقامی بود که در طول تاریخ جامعه بشری به دختر داده شده است. به برکت وجود پیامبری که در تاریخ بعنوان یک ابر مرد شناخته می شود و در مقابل مقام دخترش به قامت قیام می نمود و دست و صورت اورا می بوسید؛ در زمانه ای که دختربودن یا دخترداشتن مایه ی بی آبرویی قلمداد میشد؛ دختر جایگاهی برجسته یافت و صاحب حقوقی بسیار رفیع گردید.

حقوق دختر در هنگام تولد

از حقوقی که برای دختران در نظر گرفته شده است نام نیکو گزاردن است. این عمل هم در دختر و هم در پسر بایستی توسط والدین رعایت گردد. در روایت آمده است هنگامی که امام صادق(ع) مطلّع شدند یکی از اصحاب اسم دخترش را «فاطمه» نهاده فرمودند: «آه، آه، آه». سپس فرمود: «حالا که او را فاطمه نام نهادی، به او فحش نده، او را لعن نکن، و او را کتک نزن» (۲) سبط ابن جوزی؛ دانشمند معروف اهل سنّت در قرن هفتم، به هنگام شمارش اولاد حضرت کاظم(ع) از چهار دختر آن حضرت به نام فاطمه به شرح ذیل یاد کرده است: فاطمه کبری – فاطمه وسطی – فاطمه صغری – فاطمه اخری. (۳) که حضرت معصومه(س) همان فاطمه کبری می باشند.

حقوق دختر در زمان کودکی

از حقوق دختران که در اسلام بدان توجه ویژه شده است حق تحصیل در زمان کودکی است. چنانچه در روایات نقل شده حضرت معصومه(س) از سنین خردسالی بر مسائل علمی اشراف داشتند که این شاید بخاطر دو موضوع باشد و آن عالمه غیر متعلمه بودن یا آموزش صحیح است که بنظر می آید دومی صحیح باشد چرا که عموم نص بر آن دلالت می نماید.

حقوق دختران در زمان بلوغ

دختران همانند پسران هنگامی که به بلوغ برسند دارای حقوقی دیگر خواهند بود. برابر نظر مشهور فقهای اسلامی؛ سن بلوغ دختران بر خلاف پسران نه سالگی قمری در نظر گرفته شده است در حالی که سن بلوغ پسران پانزده سالگی قمری تمام می باشد. این بدین معنی است که دختران در اسلام در اجتماعی بودن و رسیدن به عقل و کمال پیشگام تر از جنس مذکر محسوب گردیده اند و دلیل این مورد نیز سیستم بیولوژیکی بدن دختران می باشد که اغلب در این سن به بلوغ می رسند. اما به بلوغ رسیدن زودتر در اسلام به معنی دارای حقوق و تکالیف جدید شدن است. حقوق مختلفی که در این زمان دختران صاحب آن می شوند عبارتند از:

حق حرمت

دختران در اسلام دارای حرمت خاصی هستند امام صادق(ع) پیش از ولادت کریمه ی آل محمد(ص) حضرت معصومه(س) فرمود: خدا را حرمی است و آن مکه است، امیرالمؤمنان را حرمی است و آن کوفه است، و ما اهل بیت را حرمی حرمی است و ما اهل بیت را حرمی است و آن قم است. بزودی بانویی به نام فاطمه از تبار من در آن جا دفن شود که هر کس به زیارتش بشتابد، بهشت بر او واجب می گردد(۴). این حرمت ویژه که برای دختر حضرت امام موسی کاظم(ع) وجود دارد در سایر دختران نیز با الغای خصوصیت می توان جاری نمود و آنها نیز نسبت به خانواده ی خویش حرم محسوب می گردند.

حق رأی

حق بیعت که امروزه با عنوان حق رأی دادن عنوان می شود از حقوق بسیار پیشرفته ای است که اسلام عزیز آنرا پایه گزاری نمود. پیامبر اکرم(ص) در صلح حدیبیه با اجلال مقام زنان و قائل شدن ارزش اجتماعی با ایشان بیعت نمود.

داشتن وسایل دخترانه متناسب

از حقوق مهم دیگری که دختران دارا هستند داشتن لوازم و وسایل متناسب با شأن خود در زندگی است. در روایتی از امام رضا(ع) نقل شده بدین مضمون که ریان بن صلت گفت وقتی تصمیم گرفتم به عراق بروم. میل داشتم بروم از حضرت رضا(ع) وداع و خداحافظی کنم؛ در ضمن گفتم پس از خداحافظی از ایشان تقاضا میکنم یکی از لباسهایشان را عنایت کنند تا جزئی از کفن خود قرار دهم و چند درهم از مال خود امام بخواهم تا برای دخترانم انگشتر بسازم. اما همین که وداع و خداحافظی کردم چنان گریه مرا گرفت که از غصه ی جدائی فراموش کردم چیزی بخواهم. از خدمتشان که خارج شدم، ناگاه مرا صدا زدند و فرمودند: ریان برگرد. برگشتم. فرمودند: نمیخواهی یکی از لباسهایم را به تو بدهم و چنددرهم که برای دخترانت انگشتر بسازی؟ (۵).

در این روایت داشتن انگشتر برای دختران نه تنها منع نشده که امام (ع) با داشتنش موافقت نموده و برایش هزینه پرداخت کرده اند.

حق شرکت در امور اجتماعی

نقل است که زنانی چون فاطمه(س) و زینب(س) و معصومه(س) در امور اجتماعی شرکت می جستند و حتی به سؤالات دیگران نیز پاسخ می دادند. اگر اسلام چنین حقی برای دختران و زنان قائل نبود؛ زنان اهل بیت (علیهم السلام) نیز از این کار امتناع می نمودند.

مشورت در ازدواج

مسلماً از حقوق دیگری که برای دختران در اسلام در نظر گرفته شده است حق ازدواج است و این حق از حقوقی است که در تمام ادیان و فرهنگ ها وجود دارد اما آن حقی که در اسلام بیشتر جلوه می نماید حق مشورت با دختران است. در فرهنگی که دختر هیچگونه حقی نسبت به ازدواج نداشت و بیشتر مواقع پدر به وکالت، دختر خویش را به ازدواج دیگری در می آورد. هیثمی از «معاویه بن خدیج» روایت کرده است که «معاویه بن ابی سفیان» مرا به حضور حضرت امام حسن بن علی علیه السلام فرستاد تا دختر یا خواهر او را برای «یزید» خواستگاری نمایم. در این رابطه با حضرت مجتبی علیه السلام ملاقات کردم و جریان را به عرض رساندم. امام حسن علیه السلام فرمود: ما مردمی هستیم که دختران را به نکاح مردی درنمی آوریم مگر اینکه پیش از ازدواج، با آنها مشورت می نمائیم، برای همین موقعیت «یزید» را برای دختر (یا خواهر) امام شرح دادم ایشان فرمود: به خدا سوگند! هرگز همسری «یزید» را نمیپذیرم مگر آنکه صاحب تو (معاویه) با ما همان رفتاری را انجام دهد که فرعون با مردم اسرائیل رفتار کرد، یعنی فرزندان ما را بکشد و زنان را زنده بگذارد!

ازدواج با هم کفو

حق دیگری که برای دختران در اسلام در نظر گرفته شده است ازدواج باهم کفو است. در روایتی آمده است علی علیه السلام فرمود: برای مسلمان جایز نیست که با دختر یهودی و مسیحی ازدواج کند، زیرا خداوند در قرآن فرموده: از دختران جوان مؤمن…

می توان چنین گفت که ازدواج برای دختران با سایر ادیان جایز نیست چرا که معمولاً شوهر بیشتر از زن تأثیرگزار است و حتی میتواند زن را درباره ی دین و اعتقادش مورد اذیت قرار دهد. بنابراین ازدواج دختر با پسر غیر مسلمان شایسته نبوده و از حقوق مسلم دختر، ازدواج با یک هم کفو دینی است. امام صادق(علیه السلام) در این زمینه فرمود: مؤمنان پاره ای هم کفو و همانند و همسان یکدیگرند ( یعنی همسانی که در ازدواج باید رعایت شود، هم مذهب بودن است ).

با بررسی مقام و جایگاه زنان در اسلام و نگاهی کوتاه به زندگانی حضرت معصومه(س) در میآبیم نه تنها در اسلام زنان دارای محدودیت های انسانی نسبت به پسران نیستند بلکه دارای جایگاه احترام آمیز بیشتری نیز می باشند و اسلام ناب محمدی(صلی الله علیه و آله وسلم) بر خلاف سایر سنت های قبل از اسلام که حضور دختران را در خانواده ای شرم آور توصیف می کردند، حقوقی مفصل برای ایشان متصور است. این حق تا بدان جاست که زنانی هستند در روز جزا و قیامت موعود که صاحب حق شفاعت خواهند بود؛ چنانچه در زیارت نامه ی حضرت معصومه(س) از ایشان بعنوان شفیعه ی روز جزا یاد شده است.

—————————————————————————————

پی نوشت: