پیامد ها و دستاورد های حکومت مهدوی

در حکومت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اهداف، واقعی و اصیل هستند که ریشه در عمق وجدان‌های بشر دارند و همگان در آرزوی رسیدن به آن‌ها بوده‌اند. برنامه‌ها نیز بر اساس تعالیم قرآن و سنّت معصومان تنظیم شده و در تمام بخش‌ها ضمانت اجرائی برای آن‌ها وجود دارد؛ بنابراین دستاوردهای این انقلاب عظیم، بسیار چشمگیر و قابل توجه است. در یک جمله باید گفت: دستاوردهای حکومت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) پاسخ گوی تمام نیازهای معنوی و مادی بشر است که خداوند متعال در وجود انسان به امانت نهاده است.

افراد و جمعیت‌ها پیش از آن که به حکومت برسند و قدرت را به دست گیرند، آرمان‌هایی را برای حکومت خود بیان می‌کنند و چه بسا برای رسیدن به آن اهداف، برنامه‌های خود را نیز اعلام می‌نمایند؛ امّا معمولاً پس از رسیدن به قدرت و گذشت زمان، در اهداف خود ناکام مانده و گاهی از آنچه گفته بودند، عدول می‌کنند و یا به کلّی آن ایده‌ها و اهداف مطرح شده را فراموش می‌کنند.
دست نیافتن به آرزوها و اهداف از پیش تعیین شده، یا به آن علت است که «هدف‌ها» واقعی و اصولی نبوده یا آن که برنامه‌های حکومت برای رسیدن به هدف‌ها، برنامه جامع و کاملی نبوده است و در بسیاری از موارد نیز سبب ناکامی، عدم لیاقت مجریان بوده است.

در اینجا با توجه به روایات برخی از این دستاوردها را بیان می‌کنیم:

۱٫ عدالت فراگیر

در روایات فراوان، مهم‌ترین ره آورد قیام و انقلاب حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) پر شدن جهان از عدالت و دادگری شمرده شده است که در بخش اهداف حکومت درباره آن سخن گفتیم. اما در این بخش بر آن حقیقت یاد شده، این واقعیت را می‌افزاییم که در حاکمیت قائم آل محمد (صل الله علیه و آله و سلم) عدالت در همه سطوح جامعه به صورت یک جریان جاری در تمام مویرگ‌های اجتماع در می‌آید و هیچ نهاد و مجموعه کوچک یا بزرگی نمی‌ماند، مگر اینکه عدالت در آن حاکم خواهد شد و روابط افراد با یکدیگر بر اساس آن پی ریزی خواهد گشت.
امام صادق (علیه السلام) در این باره فرمود:
به خدا قسم! عدالت [مهدی] را در خانه‌های مردم خواهد برد، آنچنان که سرما و گرما به درون خانه‌ها نفوذ می‌کند. (۱)
اینکه خانه که کوچک‌ترین نهاد جامعه است به کانون عدالت تبدیل می‌شود و روابط افراد خانواده با یک دیگر عادلانه می‌شود، حکایت از آن دارد که حکومت جهانی و عدل گستر مهدوی، نه با ابزار زور و قانون، بلکه بر اساس یک تربیت قرآنی که به عدالت و احسان فرمان می‌دهد (۲)، افراد را پرورش می‌دهد. در فضایی این چنین همگان به حکم وظیفه انسانی و الهی خود، حقوق دیگران را – گرچه از نظر رتبه و مقام، جایگاهی نداشته باشند – محترم می‌شمارند.
در جامعه موعود مهدوی، عدالت، یک جریان فرهنگی اصیل و با پشتوانه قرآنی و حکومتی است که تخلّف از آن تنها توسط معدودی از افراد صورت می‌گیرد که خود محور و منفعت طلب بوده و به دور از تعالیم قرآن و اهل بیت (علیهم السلام) پرورش یافته‌اند. حکومت عادل نیز با آن‌ها برخورد جدّی می‌کند و اجازه رشد و نموّ به آن‌ها نمی‌دهد به ویژه از نفوذ آن‌ها به سطوح حاکمیت جلوگیری می‌کند.
آری؛ عدالتی چنین فراگیر و همگانی ره‌آورد حکومت مهدی منتظر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است و بدین سان عالی‌ترین هدف انقلاب امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) که پر کردن عالم از عدل و داد بوده است به شکل کامل تحقق خواهد یافت. آن هم نه فقط عدالت اجتماعی؛ بلکه عدالت در همه ابعاد انسانی محقق می‌شود و ظلم و ستم و حق کشی در همه زوایای جامعه حتی در روابط اعضای خانواده با یکدیگر از بین خواهد رفت.

۲٫ رشد فکری و اخلاقی و ایمانی

در بخش قبل آمد که فراگیر شدن عدالت در جامعه به سبب تربیت صحیح افراد و رواج فرهنگ قرآن و عترت در جامعه است. در روایات ما به رشد فکری و اخلاقی و ایمانی مردم در حاکمیت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) تصریح شده است.
امام باقر (علیه السلام) فرمود:
وقتی قائم ما قیام کند دست [عنایت] خویش بر سر بندگان خدا نهد و به برکت آن، عقل و خرد آن‌ها به کمال رسد. (۳)
همه خوبی‌ها و زیبایی‌ها به دنبال کمال عقل انسان، به دست می‌آید؛ زیرا عقل، پیامبر درونی انسان است که در صورت حاکم بودن آن بر کشور جسم و جان، آدمی به سوی صلاح و درستی خواهد رفت و مسیر بندگی پروردگار و نیل به سعادت، هموار خواهد شد.
از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی عقل پرسیدند؛ فرمود:
عقل، آن [حقیقتی] است که به سبب آن، خداوند عبادت می‌شود و به [راهنمایی] آن، بهشت به دست می‌آید. (۴)
آری؛ امروز می‌بینیم که در جامعه بدون امام، شهوات بر عقل، غلبه دارد و نفس سرکش، یگانه فرمانروای افراد و گروه‌ها و احزاب است. پیامد این وضعیت، پایمال شدن حقوق انسان‌ها و فراموش شدن ارزش‌های الهی است؛ ولی در جامعه موعود و در سایه فرمانروایی حجّت خدا که عقل کلّ است، عقول انسان‌ها، میدان دار و سکّان دار تصمیم و اقدام خواهد بود. بدیهی است که عقلِ به کمال رسیده، جز به خوبی و زیبایی فرمان نمی‌دهد.

۳٫ اتحاد و همدلی

طبق روایات، جمعیتی که تحت حاکمیت جهانی امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به سر می‌برند، با هم متّحد و صمیمی خواهند بود و در زمان برپایی دولت مهدوی، جایی برای کینه و دشمنی در دل‌های بندگان خدا نخواهد ماند.
امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود:
وَلَو قَد قامَ قائمُنا … لَذَهَبتِ الشَّحناءُ مِن قُلُوبِ العِبادِ …؛
وقتی قائم ما قیام کند، کینه از دل‌های بندگان برود.
در آن زمان، دیگر بهانه‌ای برای کینه توزی نیست؛ زیرا روزگار عدل و دادگری است و حقی از کسی ضایع نمی‌شود و روزگار خردورزی و تعقّل است نه عقل ستیزی و شهوت پرستی. (۵) بنابراین زمینه‌ای برای دشمنی و کینه جویی باقی نمی‌ماند؛ از این رو دل‌های مردم که تا پیش از این، پراکنده و دور از هم بود، انس و الفت می‌یابد و همگان به برادری قرآنی باز می‌گردند (۶) و با یکدیگر همدل و مهربان می‌شوند.
امام صادق (علیه السلام) در وصف روزگار سبز مهدوی فرمود:
[در آن ایام] خداوند وحدت و اُلفت بین قلوب پریشان و پراکنده برقرار کند. (۷)
اگر دست خدا در کار است، دیگر عجیب نیست که این همدلی و صمیمیت به جایی رسد که تصور آن در دنیای کنونی که بحران تضادها و کشمکش‌های مادّی به اوج خود رسیده است، دشوار باشد.
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
وقتی قائم ما قیام کند، دوستی واقعی و صمیمیت حقیقی بیان می‌شود. هر نیازمندی دست می‌برد و از جیب برادر ایمانی‌اش به مقدار نیاز بر می‌دارد و برادرش او را منع نمی‌کند. (۸)

۴٫ سلامت جسمی و روانی

یکی از مشکلات بشر امروز، بروز بیماری‌های سخت و غیر قابل علاج است و محصول عوامل گوناگون از جمله آلودگی محیط زیست به سبب به کارگیری وسایل و سلاح‌های شیمیایی، اتمی و میکروبی است. همچنین روابط نامشروع انسان‌ها با یکدیگر و نیز از بین بردن جنگل‌ها و آب‌های دریا از دیگر عوامل ظهور بیماری‌هایی مانند جذام، طاعون، فلج، سکته و ده‌ها بیماری دیگر است که بهداشت و درمان پیشرفته امروزی نیز قادر به معالجه آن‌ها نیست. بر بیماری‌های جسمی باید فهرست بلندی از امراض روحی و روانی را نیز افزود که زندگی را برای مردم جهان، تلخ و غیر قابل تحمل کرده است که این نیز به سبب روابط غلط حاکم بر جهان و انسان‌هاست.
در دولت کریمه مهدوی که روزگار عدالت گستری و حکومت فضیلت‌ها و زیبایی‌هاست و روابط بر اساس برادری و برابری شکل می‌گیرد، بیماری‌های جسمی و روانی انسان از بین می‌رود و قوای بدنی و روحی انسان به طور شگفت انگیزی قوی و نیرومند می‌شود.
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
هنگامی که قائم قیام کند، خداوند بیماری‌ها را از مؤمنان دور می‌سازد و تندرستی را به آنان باز می‌گرداند. (۹)
در دولت آن سرور که دانش به گونه‌ای شگفت پیشرفت می‌کند، هیچ بیماری ناعلاجی نمی‌ماند و بهداشت و طبّ، رشد چشم گیری خواهد داشت. نیز به برکت وجود حضرت، بسیاری از بیماران شفا خواهند یافت.
امام باقر (علیه السلام) فرمود:
هر کس قائم اهل بیت مرا درک کند، اگر به بیماری دچار باشد، شفا می‌یابد و چنانچه دچار ناتوانی باشد، توانا و نیرومند می‌شود. (۱۰)

۵٫ خیر و برکت فراوان

از دستاوردهای بزرگ حکومت قائم آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) خیر و برکت فراوان و بی سابقه است. در بهار دولت او همه جا سبز و خرم شده، نشاط و حیات می‌یابد. آسمان می‌بارد و زمین می‌رویاند و برکات الهی سرشار و بی شمار می‌شوند.
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
… خداوند به سبب او [امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)] برکات آسمان‌ها و زمین را جاری می‌کند. [در ایام دولت او] آسمان می‌بارد و زمین، دانه می‌دهد. (۱۱)
در سایه حکومت آن حضرت، کویری نمی‌ماند و همه زمین‌ها جامه حیات و شادابی به تن می‌کند. این تحول چشمگیر و فراوانی بی نظیر به آن دلیل است که روزگار مهدی، زمان جوانه زدن نهال پاکی و تقوا و شکوفایی گل‌های ایمان است و مردم در همه اصناف و اقشار تحت تربیت الهی قرار گرفته، روابط خود را بر اساس ارزش‌های خدایی انجام می‌دهند. خداوند نیز وعده فرموده است که چنین محیط پاکی را از برکات و خیرات، سیراب کند.
قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید:
(وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ)
اگر مردم شهرها ایمان آورده، تقوا پیشه می‌کردند [درهای] برکات آسمان و زمین را به رویشان باز می‌کردیم. (۱۲)

۶٫ ریشه کن شدن فقر

وقتی همه منابع زمینی برای امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آشکار شود و برکات آسمان و زمین بر مردم زمان او بی دریغ جریان یابد و به عدالت تقسیم گردد، جایی برای فقر و تهیدستی نمی‌ماند و بشریت در دولت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) برای همیشه از چنگال فقر و نداری رها می‌شود. (۱۳)
در روزگار او روابط اقتصادی بر اساس برادری و برابری شکل می‌گیرد و اصل سودجویی و منفعت طلبی شخصی، جای خود را به حسّ دلسوزی و غمخواری و مواسات با برادران دینی می‌دهد. در این حال، همه به یکدیگر به عنوان اعضای یک خانواده می‌نگرند و بوی یگانگی و یکرنگی در همه جا به مشام می‌رسد.
امام باقر (علیه السلام) فرمود:
… [امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)] هر سال دو بار به مردم می‌بخشد و در هر ماه دو بار به آن‌ها روزی [و نیاز زندگی] عطا می‌کند و [در این کار] به مساوات بین مردم عمل می‌نماید، تا اینکه [چنان مردم بی نیاز می‌شوند که] هیچ کس نیازمند به زکات پیدا نمی‌شود …! (۱۴)
از روایات استفاده می‌شود که عدم نیازمندی مردم به سبب روحیه قناعت و بی نیازی روحی است. به بیان دیگر پیش از آنکه مردم از بیرون، صاحب مال فراوان شوند و بی نیاز گردند، روح بی نیازی، از درون در آن‌ها پیدا می‌شود و به آنچه خداوند از فضل خویش به آن‌ها عطا کرده، راضی و خشنود می‌شوند و چشمی به اموال دیگران نمی‌دوزند.
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در توصیف روزگار دولت مهدوی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فرموده است:
… خداوند [روح] بی نیازی را در دل‌های بندگان قرار می‌دهد. (۱۵)
این، در حالی است که پیش از ظهور روحیه آزمندی و زیاده طلبی عامل مؤثری در رقابت‌های غلط و انباشتن اموال بر روی هم و انفاق نکردن آن‌ها بوده است.
خلاصه اینکه در زمان امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بی نیازی از بیرون و درون خواهد بود. از سویی ثروت سرشار به عدالت تقسیم می‌شود و از سوی دیگر قناعت، ویژگی اخلاقی مردمان می‌شود.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) پس از اینکه درباره بخشش امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به مردم احادیثی فرموده است، می‌افزاید:
خداوند، دل‌های امت محمّد را از بی نیازی پُر می‌کند و عدالت مهدوی همه آن‌ها را در بر می‌گیرد؛ به گونه‌ای که او [حضرت مهدی] امر می‌کند تا ندا دهنده‌ای اعلام کند، چه کسی نیازمند مال است؟» پس کسی از میان مردم برنخیزد، مگر یک نفر.
پس امام [به او] می‌فرماید: «نزد خزانه دار برو و به او بگو: مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به تو فرمان می‌دهد که به من مال بدهی». پس خزانه دار به او می‌گوید: «جامه‌ات را بیاور»، تا اینکه وسط جامه‌اش را پُر می‌کند و چون آن را بر دوش می‌کشد، پشیمان می‌شود و می‌گوید: «چرا در میان امت محمد من از همه حریص‌تر باشم؟» … پس مال را بر می‌گرداند؛ ولی از او قبول نمی‌شود و به او گفته می‌شود: «ما آنچه عطا کردیم باز پس نمی‌گیریم». (۱۶)

۷٫ حاکمیت اسلام و نابودی کفر

قرآن کریم در سه مورد وعده داده است که خداوند متعال، دین مقدس اسلام را جهان گیر خواهد کرد:
(هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ …) (۱۷)
او خدایی است که پیامبرش را با هدایت و دین حق فرستاد، تا آن دین را بر همه ادیان پیروز کند.
شکی نیست که وعده خداوند انجام شدنی و تخلف ناپذیر است؛ چنانکه قرآن فرموده است:
(… إِنَّ اللّهَ لاَ یُخْلِفُ الْمِیعَادَ
). (۱۸)
ولی روشن است که با وجود همه مجاهدت‌ها و تلاش‌های بی دریغ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و اولیای خدا (علیهم السلام) تاکنون چنین رویداد مبارکی به وقوع نپیوسته است (۱۹) و همه مسلمانان امید دارند که این روزگار فرا رسد. البتّه این آرزویی حقیقی است که ریشه در بیانات پیشوایان معصوم دارد.
بنابراین در سایه حاکمیت آن حجت پروردگار بانگ «اشهد ان لا اله الّا الله» که پرچم توحید است و نوای «اشهد ان محمّداً رسول الله» که علم اسلام است، همه جا را فرا خواهد گرفت و اثری از شرک و کفر باقی نخواهد ماند.
امام باقر (علیه السلام) در توضیح آیه (وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لاَ تَکُونَ فِتْنَهٌ وَیَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلّه …) (۲۰) فرمود:
تأویل (۲۱) این آیه هنوز نیامده است. هرگاه قائم ما قیام کند آن کس که زمان او را دریابد، تأویل این آیه را خواهد دید. هر آینه [در آن زمان] دین محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) به هر کجا که شب می‌رسد، خواهد رسید [و عالم گیر خواهد شد] به گونه‌ای که بر سطح زمین، اثری از شرک نخواهد ماند، همان گونه که خداوند فرموده [و وعده داده] است. (۲۲)
البتّه این جهان شمولی اسلام، به سبب حقّانیت و واقعیت «اسلام» است که در روزگار مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هر چه بیشتر و بهتر آشکار خواهد شد و همگان را به خود جلب خواهد کرد، مگر آنانکه از روی عِناد و سرکشی، سر به طغیان بردارند که با شمشیر عدل مهدوی که دست انتقام پروردگار است، رو به رو خواهند شد.
آخرین نکته در این بخش، آن است که این وحدت عقیدتی که در پرتو حکومت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به دست می‌آید، زمینه بسیار مناسبی برای تشکیل جامعه واحد جهانی است. جهان به دنبال همین اتحاد و یگانگی در اعتقاد، به یک قانون و نظام توحیدی تن می‌دهد و آن را می‌پذیرد. سپس در سایه آن، روابط فردی و اجتماعی خود را بر اساس معیارهایی که از یک عقیده و مرام گرفته شده است، تنظیم می‌کند. طبق این بیان، وحدتِ عقیدتی و جمع شدن همه مردم در زیر یک پرچم و دینِ واحد، یک ضرورت و نیاز جدی است که در حکومت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) حاصل خواهد شد.

۸٫ امنیّت عمومی

در حاکمیت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) که دوران فراگیری همه خوبی‌ها در همه عرصه‌های زندگی است، امنیّت که از بزرگ‌ترین نعمت‌های الهی و از عالی‌ترین آرزوهای انسان است، به دست می‌آید.
وقتی مردم از عقیده و مرامی واحد پیروی کنند و در روابط اجتماعی خود به اصول بلند اخلاقی پای بند باشند و عدالت در تمام مویرگ‌های حیات فردی و جمعی بشر جاری شود، بهانه‌ای برای ناامنی و ترس در هیچ بخشی از زندگی باقی نمی‌ماند. در جامعه‌ای که هر کسی به حقوق الهی و انسانی خود می‌رسد و با تجاوز و حق کُشی – گرچه در طبقات حاکمان و در کمترین مقدار آن باشد – برخورد قانونی می‌شود، امنیّت عمومی و اجتماعی شکل می‌گیرد.
امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود:
به دست ما [و در حکومت ما] روزگار سختی‌ها سپری می‌شود… چون قائم ما قیام کند، کینه‌ها از دل‌ها بیرون رود، حیوانات نیز با هم سازگاری کنند. [در آن روزگار، چنان محیط امنی ایجاد شود] که زن، با همه زیب و زیور خود، از عراق تا شام برود … و چیزی او را نترساند. (۲۳)
البتّه برای ما که در روزگار بی عدالتی‌ها و آزمندی‌ها و کینه توزی‌ها بسر می‌بریم، تصور چنان دورانِ سبزی، بسیار دشوار است؛ ولی چنانکه گفته شد، اگر به عوامل آن همه بدی و زشتی بنگریم و بیندیشیم که این عوامل در حاکمیت حکومت حق، ریشه کن خواهد شد، خواهیم دانست که وعده الهی در تحقق جامعه امن و آرام، حتمی است.
خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است:
خدا به کسانی از شما که ایمان آورده‌اند … وعده داده است که به یقین در روی زمین، ایشان را خلیفه [و حاکم] کند … و پس از اینکه در ترس و نگرانی قرار داشتند، امنیّت و آرامش را به ایشان عطا فرماید … (۲۴)
امام صادق (علیه السلام) در معنای این آیه فرمود:
این آیه، درباره قائم و یارانش نازل شده است. (۲۵)

۹٫ گسترش دانش

در دوران حکومت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اسرار علمی فراوان در علوم اسلامی و انسانی آشکار می‌شود و دانش بشری به گونه‌ای غیر قابل تصوّر توسعه می‌یابد.
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
علم و دانش، بیست و هفت حرف است و همه آنچه پیامبران آورده‌اند، تنها دو حرف آن است و مردم تاکنون جز با آن دو حرف آشنایی ندارند. هنگامی که قائم ما قیام کند، بیست و پنج حرف دیگر را بیرون آورده و در میان مردم گسترش دهد و آن دو حرف را نیز به آن‌ها ضمیمه ساخته و مجموع بیست و هفت حرف را منتشر می‌کند. (۲۶)
بدیهی است که در این شرایط، رشد و توسعه علمی در همه زمینه‌ها برای انسان روی می‌دهد. در روایات متعدد، اشاراتی آمده است که نشان می‌دهد فاصله دانش صنعتی در آن زمان، با صنعت کنونی، بسیار زیاد خواهد بود؛ (۲۷) همان گونه که صنعت کنونی با قرن‌های پیشین تفاوت چشمگیری دارد.
در اینجا به بعضی از روایات اشاره می‌کنیم:
امام صادق (علیه السلام) درباره چگونگی ارتباطات در حکومت امام مهدی فرمود:
در روزگار قائم (علیه السلام) مؤمن در مشرق زمین، برادرش را که در مغرب زمین است می‌بیند … . (۲۸)
نیز فرمود:
هنگامی که قائم ما قیام کند، خداوند، قدرت شنوایی و بینایی شیعیان ما را افزایش می‌دهد؛ به گونه‌ای که آن حضرت از فاصله یک برید [چهار فرسنگ] با شیعیان خود سخن می‌گوید و آنان سخن او را می‌شنوند و او را می‌بینند؛ در حالی که او در جایگاه خود قرار دارد. (۲۹)
درباره میزان آگاهی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از احوال مردم به عنوان رئیس حکومت و مرکز تصمیم گیری و فرماندهی، در روایت آمده است:
اگر کسی در خانه خودش سخنی بگوید، بیم آن دارد که مبادا دیوارهای خانه‌اش گزارش دهند. (۳۰)
با توجه به وسایل پیشرفته ارتباطی، درک این روایات آسان‌تر است؛ ولی معلوم نیست که آیا همین وسائل به صورت پیشرفته‌تر به کار گرفته می‌شود یا سیستم دیگری که پیچیدگی بیشتری دارد، جایگزین وسائل امروزی خواهد شد.

منابع بیشتر برای مطالعه و پژوهش

۱٫ فصل نامه انتظار موعود، شماره ۸ و ۹ و ۱۳٫
۲٫ سیمای آفتاب، حبیب اله طاهری.
۳٫ عصر زندگی، محمد حکیمی.
۴٫ تاریخ ما بعدالظهور، سید محمد صدر.
۵٫ چشم‌اندازی به حکومت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نجم الدین طبسی.
۶٫ منتخب الاثر، لطف ا… صافی گلپایگانی.

پی‌نوشت‌ها:

۱٫ همان، ح ۱۳۱، ص ۳۶۲٫
۲٫ قرآن می‌فرماید: (ان الله یأمر بالعدل و الاحسان؛ به راستی که خداوند به عدالت و نیکوکاری فرمان می‌دهد) (سوره نحل، آیه ۹۰).
۳٫ بحارالانوار، ج ۵۲، ح ۷۱، ص ۳۳۶٫
۴٫ کافی، ج ۱، کتاب العقل و الجهل، ح ۳، ص ۱۱٫
۵٫ در دو بخش قبلی به تفصیل درباره عدالت دوران امام مهدی (علیه السلام) و کمال عقلی مردم در آن روزگار، سخن گفته شد.
۶٫ اشاره به آیه‌ی «انما المؤمنون اخوه …، همانا مؤمنان با یک دیگر برادرند …» (سوره حجرات، آیه ۱۰)
۷٫ کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، باب ۵۵، ح ۷، ص ۵۴۸٫
۸٫ بحارالانوار، ج ۵۲، ح ۱۶۴، ص ۳۷۲٫
۹٫ همان، ح ۱۳۸، ص ۳۶۴٫
۱۰٫ همان، ح ۶۸، ص ۳۳۵٫
۱۱٫ الغیبه طوسی، ح ۱۴۹، ص ۱۸۸٫
۱۲٫ سوره اعراف، آیه ۹۶٫
۱۳٫ ر.ک: منتخب الاثر، فصل ۷، باب ۳، ۴، ص ۵۸۹-۵۹۳٫
۱۴٫ بحارالانوار، ج ۵۲، ح ۲۱۲، ص ۳۹۰٫
۱۵٫ همان، ج ۵۱، ح ۳۷، ص ۸۴٫
۱۶٫ همان، ح ۳۸، ص ۹۲٫
۱۷٫ سوره توبه، آیه ۳۳؛ سوره فتح، آیه ۲۸؛ سوره صف، آیه ۹٫
۱۸٫ سوره آل عمران، آیه ۹٫
۱۹٫ این سخن، نه یک ادعا، بلکه یک واقعیت تاریخی است که مفسران بزرگ از شیعه و سنی از آن سخن گفته‌اند؛ مثل فخر رازی در التفسیر الکبیر، ج ۱۶، ص ۴۰؛ قرطبی در تفسیر قرطبی، ج ۸، ص ۱۲۱؛ طبرسی در مجمع البیان، ج ۵، ص ۳۵٫
۲۰٫ «و با آنان [مشرکان] بجنگید، تا اینکه [در زمین] فتنه و فسادی نماند و آیین همه، دین خدا شود.» (سوره انفال، آیه ۳۹).
۲۱٫ برای تأویل، معانی مختلفی گفته‌اند که یکی از آن‌ها معانی موجود در آیات است.
۲۲٫ بحارالانوار، ج ۵۱، ح ۴۱، ص ۵۵٫
۲۳٫ خصال، باب اربعمائه، ح ۱۰، ص ۶۸۵٫
۲۴٫ سوره نور، آیه ۵۵٫
۲۵٫ الغیبه نعمانی، ح ۳۵، ص ۲۴۰٫
۲۶٫ بحارالانوار، ج ۵۲، ح ۷۳، ص ۳۳۶٫
۲۷٫ البته ممکن است که روایات مذکور، به اعجاز هم اشاره داشته باشد.
۲۸٫ بحارالانوار، ج ۵۲، ح ۲۱۳، ص ۳۹۱٫
۲۹٫ همان، ح ۷۲، ص ۳۳۶٫
۳۰٫ همان، ح ۲۱۲، ص ۳۹۰٫

منبع مقاله :
نگین آفرینش (۱) (درسنامه دوره عمومی معارف مهدویت)، مؤلفان: محمدامین بالادستیان، محمدمهدی حائری پور و مهدی یوسفیان، ناشر: انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود، چاپ ۶۴، اسفند ۱۳۹۳

بازدیدها: 106