پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام هیات رزمندگان اسلام , سایت هیات رزمندگان اسلام , پایگاه اطلاع رسانی هیات رزمندگان اسلام , هیات , سایت هیات , هیئت رزمندگان , هیئت رزمندگان اسلام
آیت الله ری شهر در بررسی سیره پيشوايان دين در چگونگی مصرف، به تبیین نکاتی چند در این خصوص پرداخته است.
اگر امام على عليه السلام در زمان امام صادق عليه السلام زندگى مىكرد، همان گونه مىزيست كه امام صادق عليه السلام زندگى كرده بود. عكس اين مطلب نيز صادق است.
بر اين اساس، نكاتى كه در سيره عملى هر يك از پيشوايان ديده مىشود، قابل تسرّى به همه آنهاست. با اين نگاه، در بررسى سيره پيشوايان بزرگ دين، مشخّص مىشود كه همه بايدها و نبايدهاى الگوى مصرف، رعايت شده؛
امّا چند نكته، برجسته و قابل توجّه است:
رعايت وظيفه خاص پيشوايان
وظيفه الهى همه پيشوايان عدل، اين است كه در مصرف، همانند تهىیدست ترين مردم زندگى كنند تا اسوه و الگويى براى همه مردم باشند و مشكلات اقتصادى، فشار روانى دوچندانى بر بينوايانْ وارد نسازد.
إنَّ اللّهَ عز و جل فَرَضَ عَلى أئِمَّةِ العَدلِ أن يُقَدِّروا أنفُسَهُم بِضَعَفَةِ النّاسِ كَيلا يَتَبَيَّغَ بِالفَقيرِ فَقرُهُ.
خداوند، بر پيشوايان عادل، واجب كرده است كه خود را با مردم تهىدست، همسان سازند تا مبادا نادارىِ تهىیدست، او را برافروخته سازد.
از اين رو، انبيا و امامان، در شرايطى كه فقر، از جامعه ريشه كن نشده بود، نهايت قناعت و ساده زيستى را در زندگى خود رعايت مىكردند؛ امّا در عين حال، ديگران را به ميانه روى توصيه مى نمودند و اجازه نمىدادند كه ديگران، خود را از لذّتهاى مشروع زندگى، محروم كنند.
رعايت مقتضيات زمان
پيشوايان دين، همواره مقتضيات زمان خود را در مقدار مصرف و چگونگى آن، رعايت مىكردند، بدين معنا كه: اولًا امامان، كارى را كه موجب انگشتنما شدن آنها شود، انجام نمى دادند. از اين رو، امام صادق عليه السلام در پاسخ كسى كه به او ايراد مىگيرد كه: «چرا بر خلاف سيره جدّت امام على عليه السلام كه از لباسهاى ارزان و خشن استفاده مىكرد، از لباس نو و نرم استفاده مىكنى؟!» مىفرمايد: «على عليه السلام در زمانى از آن نوع لباس استفاده مىكرد كه در فرهنگ عمومى، زشت نبود و اگر در زمان ما چنين لباسى مى پوشيد، انگشتنما مى شد. بنا بر اين، بهترين لباس در هر زمان، لباس مردم همان زمان است»
ثانيا در شرايط مناسب اقتصادى، كه همه مردم مىتوانستند از امكانات مناسب زندگى، بهرهمند شوند، امامان عليهم السلام نيز از استفاده از مواهب الهى، پرهيز نمى كردند. به همين جهت، در روايتى ديگر، امام صادق عليه السلام در پاسخ به اين ايراد سفيان ثورى كه به ايشان گفته بود: «چرا پدرانت از لباسهاى زيبا استفاده نمىكردند؛ امّا شما استفاده مى كنيد؟» مى فرمايد: «آنان در روزگارى زندگى مى كردند كه مردم در فقر و تنگدستى بودند؛ ولى در شرايط كنونى كه وضع اقتصادى مردم خوب است، نيكان، سزاورترند كه از مواهب الهى، بهرهمند شوند».
در تنگنا قرار ندادن خانواده
قناعت و ساده زيستى پيشوايان، موجب در تنگنا قرار دادن خانواده و سختگيرى بر آنان نبود. شيخ كلينى از امام صادق عليه السلام روايت كرده كه: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله امكانات مورد نياز خانواده خود را به خوبى تأمين مىكرد و در باره فلسفه اين اقدام ايشان مىفرمايد:
إنَّ النَّفسَ إذا عَرَفت قُوتَها قَنِعتَ بِهِ و نَبَتَ عَلَيهِ الَّلحمُ.
نفس انسان، اگر از روزىاش آگاه باشد، به آن رضايت مىدهد، و گوشت، با روزى مىرويد.
اين سخن، بدين معناست كه اگر امكانات مورد نياز انسان در زندگى، تأمين نباشد، از نظر روحى و جسمى، با مشكل روبهرو مىشود؛ امّا وقتى نيازهاى او تأمين شود، احساس آرامش روانى مىكند و از نظر جسمى هم نيرومند مىگردد.
پيشوايان الهى، شخصا از قدرت روحى خارق العادهاى برخوردار بودند كه كمبودهاى مادى، آنها را تحت تأثير قرار نمىداد؛ ولى همسر و يا ديگر اعضاى خانواده آنها كه از اين قدرت روانى برخوردار نبودند نمىتوانستند مانند آنها باشند.
همچنين گزارش كتاب شريف الكافى، از خانه مزّين همسر امام باقر عليه السلام نيز نشانگر اين معناست كه هر چند اهل بيت عليهم السلام در زندگى شخصى، فقر اختيارى را برگزيده بودند، امّا هيچگاه همسر و خانواده خود را در تنگنا و سختى قرار نمىدادند.
آراستگى همراه با ساده زيستى
پيشوايان الهى، به موجب روايت: «إنَّ اللّهَ جَميلٌ يُحِبُّ الجَمالَ»، در عين سادهزيستى، از نظر ظاهرى، كاملًا آراسته بودند. البته آراستگى آنان، شبيه آرايش اسرافكاران و مستكبران نبود؛ ولى آنان از نظر رنگ لباس، پاكيزگى و معطر بودن، براى مخاطبان، جذابيتى خاص داشتند. در روايتى از امام صادق عليه السلام آمده است:
العِطرُ مِن سُنَنِ المُرسَلِينَ.
عطر زدن، از سنّتهاى پيامبران است.
همچنين از امام صادق عليه السلام روايت شده كه مىفرمايد:
كانَ رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يُنفِقُ فى الطِّيبِ أكثَرَ مِمّا يُنفِقُ فى الطَّعامِ.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله براى عطر، بيشتر از غذا خرج مىكرد.
روايت شده كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله، نه تنها براى خانواده خود، بلكه براى ديدار با يارانش نيز خويشتن را مىآراست و مى فرمود: «خداوند، دوست دارد كه بندهاش وقتى براى ديدار با برادرانش از خانه بيرون مىرود، خود را بيارايد و آماده ديدار آنها نمايد».
گراميداشت ميهمان
يكى از حقوق ميهمان، گرامى داشتن اوست. در روايتى از پيامبر صلى الله عليه و آله آمده است:
إنَّ مِن حَقِّ الضَّيفِ أن يُكرَمَ.
از حقوق ميهمان، اين است كه گرامى داشته شود.
در احاديث اسلامى، رهنمودهاى فراوانى براى چگونگى احترام به ميهمان، وارد شده است. يكى از آنها آماده سازى بهترين غذايى است كه تهيه آن براى ميزبان، به سادگى امكانپذير است. از امام على عليه السلام روايت شده كه مى فرمايد:إذا دَخَلَ عَلَيكَ أخوكَ المُؤمِنُ، فَأَطعمهُ مِن أطيَبِ ما فى بَيتِكَ.
هرگاه برادر مؤمنت بر تو وارد شد، از بهترين غذايى كه در خانه ات دارى، به او بخوران.
بر پايه رواياتى كه كلينى رحمه الله نقل كرده، اهل بيت عليهم السلام، خود، در انجام دادن اين رهنمود، پيشگام بودند. ابو خالد كابلى، روايت كرده كه صبحانهاى ميهمان امام باقر عليه السلام بودم. تا آن موقع، غذايى پاكيزه تر و خوشبوتر از آن صبحانه نخورده بودم. پس از صرف غذا امام عليه السلام به من فرمود: كَيفَ رَأيتَ طَعامَنا؟
چگونه ديدى غذاى ما را؟
گفتم: كه غذايى پاكيزه تر و خوشبوتر از آن نخورده بودم؛ ولى [هنگام خوردن غذا] به ياد اين آيه افتادم كه در كتاب خدا آمده:
لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ.
البته در قيامت، از نعمتهايى كه داشته ايد، بازپرسى خواهيد شد».
گويا، ابو خالد، تصوّر مىكرد كه خوردن غذاى لذيذ و مطبوع، موجب طول حسابرسى روز قيامت خواهد شد؛ از اين رو، در فكر بود كه چرا در خانه امام باقر عليه السلام غذايى به اين لذيذى تهيه شده است؟! بدين جهت، ابهام خود را با اشاره به آيه ياد شده مطرح كرد. امام در پاسخ وى فرمود: لا، إنّما تُسألون عَمّا أنتُم علَيهِ مِن الحقِّ.
نه! آنچه درباره اش از شما بازخواست مىكنند، عقيده حقّى است كه شما داريد.
روايات ديگرى نيز اين معنا را تأييد مىكنند. در برخى از آنها آمده كه خداوند، بزرگوارتر از آن است كه روز قيامت در باره نعمتهاى حلال و مشروعى كه به مردم عنايت كرده، بازجويى كند؛ بلكه بازجويىهاى قيامت، در باره مسائل اساسىِ اعتقادى، اخلاقى و عملى خواهد بود.
ايثار نسبت به نيازمندان
يكى از ويژگىهاى پيشوايان الهى، اين بود كه تأمين نيازهاى ديگران را بر خود مقدّم مىداشتند. در مورد پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده:
ما شَبِعَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله ثَلاثَةَ أيّامٍ مُتَوالِيَةً حَتّى فارَقَ الدُّنيا، و لَو شاءَ لَشَبِعَ، و لكِنَّهُ كانَ يُؤثِرُ عَلى نَفسِهِ.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله، تا زمانى كه از دنيا رفت، هرگز سه روز پياپى، غذاى سير نخورد. البته اگر مىخواست، مىتوانست سير بخورد؛ امّا ديگران را بر خود، مقدّم مىداشت .
*الگوى مصرف از نگاه قرآن و حديث : آیت الله ری شهری
بازدیدها: 129
