آیت الله محمد باقر تحریری : مداحان روضه ها را از منابع صحیح بخوانند

یکی از مواردی که برای طی مسیر سیر و سلوک بر آن تأکید شده، داشتن استاد است. این موضوع تا چه اندازه اهمیت دارد؟

بستگی به این دارد که هدف ما چه باشد. تصور کنید که چند نفر قصد دارند از کوهی بالا بروند. یک نفر به چند متر از کوهپایه اکتفا می کند، دیگری تا دامنه کوه بالا می رود و شخص دیگر در پی فتح قله است. طبیعی است آنکه به کوهپایه یا چند متری از دامنه بسنده کرده، نیازی به استاد و راهنمای خاصی ندارد. طی مسیر سیر و سلوک هم همین گونه است. مراحل اولیه سیر و سلوک با ترک محرمات و انجام واجبات انجام می شود و با دانستن احکام دینی و مراجعه به مرجع فقیه ممکن است. نماز خواندن و تلاوت قرآن هم کار چندان سختی نیست که به استاد بزرگی نیاز باشد. اما آن کسی که قصد دارد به اوج کمالات انسانی برسد به عالم ربانی و استاد وارسته ای نیاز دارد که در این راه، او را راهنمایی کند تا از مسیر اصلی منحرف نشود.

در این مسیر، عرفان های کاذب بسیار شکل گرفته و در حال فعالیت هستند. معیار و شاخص اصلی تشخیص عالم ربانی و استاد وارسته از عرفان های کاذب و افراد شیاد چیست؟

معیار اصلی تشخیص، عقل است که می گوید ما بنده خدا هستیم و خدای متعال همواره به ما افاضه وجود کرده و به همین دلیل باید در برابر او خضوع کرده و تحت فرمان او باشیم. مهم ترین فرمان خدا هم قرآن کریم است. پس ارتباط با قرآن در تشخیص کمک می کند. همچنین ارتباط با ائمه اطهار علیهم السلام و توسل به ایشان هم مفید خواهد بود. در عین حال پای بندی شخص به موازین دین و ارتباط با عالمان دینی هم در این زمینه راهگشاست و می تواند استاد حقیقی را از افراد شیاد متمایز کند.

به نقش ائمه اطهار علیهم السلام اشاره کردید. می خواهیم بدانیم شرکت در مجالس اهل بیت علیهم السلام چقدر می تواند در این مسیر به یاری انسان بیاید؟

توسل به اهل بیت علیهم السلام هم دارای مراتبی است. اولین و اصلی ترین رکن آن که تدین انسان را شکل می دهد، اعتقاد به حقانیت ایشان بعد از پیغمبر اسلام (ص) است که ایشان را امام و جانشین به حق آن حضرت و راهنما در جمیع شئون زندگی بدانیم. سپس از ایشان راهنمایی بخواهیم و به آن عمل کنیم. در همین رابطه شرکت در مجالسی که فضائل اهل بیت علیهم السلام را بیان می کنند و ظلم ظالمان به ایشان مطرح می شود، ضرورت دارد. در این مورد ابراز محبت به اهل بیت علیهم السلام و اظهار انزجار از دشمنان و غاصبین حق آنها بسیار مهم است که در مجالس دینی و هیئت ها ممکن می شود. همین مجالس تأثیر بسیار عمیقی در صفای روح و ارتباط خالصانه با خدای متعال و حقیقت ائمه اطهار علیهم السلام دارد. در این مورد، شرکت در مجالس و هیئت ها هر اندازه خالصانه تر و بی پیرایه باشد، تحول اساسی در روح انسان ایجاد می کند.

با این تفاسیر، می توان نتیجه گرفت هم ارتباط عقلانی با ائمه اطهار علیهم السلام لازم است و هم ارتباط عاطفی با ایشان.

همین طور است. شناختن شخصیت و جایگاه ائمه اطهار علیهم السلام از جمله امام حسین (ع) موجب می شود که انسان دانا و مؤمن نسبت به ایشان معرفت پیدا کند. همین معرفت در صورتی که کامل شود، زمینه برقراری ارتباط عاطفی و قلبی را فراهم می کند که به محبت بیشتر به ایشان و انزجار از دشمنان شان منجر می شود.

ظلم ظالمان و غاصبان حق اهل بیت علیهم السلام و به خصوص امام حسین (ع) در مجالسی مطرح می شود و گاهی آنقدر گسترش پیدا می کند که روضه های باز و مکشوف خوانده می شود. به اعتقاد شما آیا این کار صحیح است و ضرورت دارد در هر مجلسی روضه های مکشوف خوانده شود و تمام وقایع به طور کامل شرح داده شود تا مخاطبان با آن حضرت ارتباط قلبی و معرفتی پیدا کنند؟

نکته مهمی است. در وهله اول باید مطالب به طور مستند مطرح شود و از اظهار مطالب اشتباه و بی اساس خودداری شود. در وهله دوم باید به اقتضای مجلس توجه شود. اصل، بازگو کردن ظلم ظالمان لازم است اما ضرورتی ندارد که جزئیات آن در همه اوقات و در تمام مجالس مطرح شود. در اوقات خاص مانند روزهای محرم که ایجاد محبت نسبت به امام حسین (ع) می شود و زمینه افزایش بغض نسبت به دشمنان ایشان فراهم می شود، لازم است که مطالب کامل مطرح شده و روضه های باز و مکشوف خوانده شود. اما لازم نیست که این مطالب در همه اوقات مطرح شود.

نقش سخنران و منبری در این زمینه چه اندازه است و این افراد چه ویژگی هایی باید داشته باشند؟

مسیر اصلی این کار منبر است که زمینه تبلیغ را فراهم می کند و شامل بازگو کردن معارف اهل بیت علیهم السلام و ظلم ظالمان را بیان می کند. دوم نوشتن این ها هم نوعی تبلیغ است که باید از منابع صحیح استفاده شود. منبری هم باید این گونه باشد. منبری باید اخلاص در کار داشته باشد که موجب می شود فعالیت تبلیغی او اثرگذار باشد. در عین حال باید به آنچه که در دین آمده عالم باشد. و همچنین خودش معتقد و عامل به دستورات دین باشد. هر اندازه شخص در این زمینه ها موفق باشد، تأثیرگذاری گفتارش بیشتر خواهد بود. شاهد این گفته این است که آنچه از دین و زندگی اهل بیت علیهم السلام به ما رسیده از طریق منبری هایی با این صفات منتقل شده، مانند شیخ جعفر شوشتری، شیخ عباس قمی و بزرگان دیگری که عده ای از آنها از مراجع تقلید بوده اند.

مداحان و مدیحه سرایان در تبیین صحیح زندگی و سیره اهل بیت علیهم السلام چه اندازه می توانند نقش داشته باشند؟

نقش مدیحه سرایی هم بسیار مهم است. در روایت ها نوشته شده که گاهی ائمه اطهار علیهم السلام، خودشان روضه می خواندند. گاهی پیغمبر اسلام (ص) روضه می خواند. پس روضه خوانی و مداحی بسیار مهم است و مداحان هم باید صفاتی مانند منبری و سخنران داشته باشند. اول اینکه اخلاص داشته و قصد خودنمایی و رسیدن به پول و ثروت نداشته باشند که نه برای خود او فایده ای دارد و نه روضه هایش اثرگذار می شود. در عین حال باید روضه ها را از منابع صحیح بخواند. همچنین خودش باید اعتقاد به حقانیت اهل بیت علیهم السلام داشته باشد و به دانسته هایش عامل باشد. این ها موجب می شود که بر مخاطب اثر بگذارد و از او اشک بگیرد.

به اشک ریختن در مجالس اهل بیت علیهم السلام اشاره کردید. تأثیر این گریه ها و اشک هایی که در محبت و یا رثای ائمه اطهار علیهم السلام و به ویژه امام حسین (ع) ریخته می شود، چه اندازه است و چقدر می تواند در صفای باطن مؤثر باشد؟

می دانیم که هم تعقل در کمال انسان نقش دارد و هم تعطف. انسان موجود یک بعدی نیست که تنها به تعقل بپردازد و به عبودیت و عاطفه دینی بی توجه باشد. به همین دلیل عواطف نقش خاصی در انقلاب و تلطیف روح انسان دارد و گریه هم درحقیقت برآورده شده و نتیجه انقلاب عواطف انسان است. هر اندازه که انسان معرفت بیشتری نسبت به اهل بیت علیهم السلام، جایگاه ایشان نزد خدای متعال، دشمنی دشمنان و ظلم ستمگران به ایشان داشته باشد، اظهار محبت او به ایشان و اظهار انزجار او نسبت به دشمنان آنها بیشتر خواهد بود و جنبه تحریکی بیشتر در عواطف ما خواهد داشت. گریه محصول تحریک عواطف است و به همین دلیل نقش بسیار مهمی در تصفیه روح و ایجاد انگیزه در پیروی از امام حسین (ع) و ارتباط قوی با آن حضرت دارد. به همین دلیل در روایت ها به گریه بر مظلوم اشاره شده که پاداش زیادی دارد. وقتی کسی بر مظلومیت مردم فلسطین اشکی بریزد، نزد خداوند متعال مأجور است. در این شرایط طبیعی است که اشک ریختن در محبت و مظلومیت اولیای الهی و از جمله امام حسین (ع) نقش بسیار مهمی دارد در کمال روحی انسان دارد.

بازدیدها: 1